ƐZUKOALƐDEƐ 5
Ɛgyinlanlɛ Mɔɔ Fɛta
ƐGYINLANLƐ mɔɔ fɛta la hyia wɔ ɛdendɛlɛ nu. Saa ɛlɛmaa ɛdendɛlɛ anzɛɛ ɛlɛtendɛ wɔahile sonla ko bɔbɔ a, ɛhye le nɔhalɛ. Saa wɔangyinlegyinla a, edwɛkɛ mɔɔ ɛbaha la babobɔ nu na ɔnrɛmaa adwenle titile mɔɔ wɔ nu la ɛnrɛla ali. Ɛgyinlanlɛ mɔɔ fɛta la maa wɔ edwɛkɛ nu da ɛkɛ. Eza ɛkola ɛfa ɛdi gyima wɔ adenle mɔɔ ɔbamaa bɛahakye wɔ edwɛkɛ titile ne mɔ dahuu la azo.
Kɛ ɔkɛyɛ na wɔanwu ɛleka mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛgyinla la ɛ? Mekɛ tendenle nyɛ a ɔwɔ kɛ ɛfa ɛgyinla a?
Gyinla Fa Yɛ Wɔ Edwɛkɛ Ne Mɔ Nzonlɛ. Ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ nwo hyia kpalɛ wɔ aneɛ ɛhɛlɛlɛ nu. Ɔkola ɔmaa ɛnwu kɛ edwɛkɛ ne ɛwie anzɛɛ ɔle kpuyia. Wɔ aneɛ bie mɔ anu, bɛfa bɛkile ngakyile mɔɔ wɔ edwɛkɛ nu. Ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ bie mɔ maa ɛnwu kɛzi ɛdendɛmunli bie foa nee ɔ gɔnwo le ko la. Awie mɔɔ ɔngenga ɔmmaa ɔnvinde ɔ nloa la bahola anwu ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ ne mɔ. Noko saa ɔkenga ye kpole yeamaa awie mɔ anyia zolɛ nvasoɛ a, ɔwɔ kɛ ɔ ne maa ndelebɛbo mɔɔ wɔ ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ ne mɔɔ wɔ edwɛkɛ ne anu la da ali. (Saa ɛkpondɛ nwolɛ edwɛkɛ dɔɔnwo a, nea Ɛzukoalɛdeɛ 1, “Ɛgengalɛ Mɔɔ Nuhua La Ɛkɛ.”) Saa wɔangyinla ɛleka mɔɔ ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ kile kɛ ɛgyinla la a, ɔbamaa yeayɛ se kɛ awie mɔ bade mɔɔ ɛlɛkenga la abo anzɛɛ bie a ɔbahola yeamaa edwɛkɛ ne ndelebɛbo aminli.
Bieko, ɛye ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ ɛsie ahane a, adwenle mɔɔ wɔ ɛdendɛmunli nu la bahile ɛleka mɔɔ fɛta kɛ ɛgyinla la. Delavanli kpalɛ ze tɛnlabelɛ mɔɔ ɔhyia kɛ ɔtɔ ɔ rɛle aze nee mekɛ mɔɔ ɔhyia kɛ ɔgyinla wɔ ye adendulɛ nu la. Zɔhane ala a ɛdendɛlɛ noko de a. Ɛgyinlanlɛ mɔɔ fɛta la bamaa wɔ edwɛkɛ ne mɔɔ wɔziezie ye kpalɛ la ayɛ fɛ na ndelebɛbo ara nu.
Saa ɛlɛsiezie ɛ nwo wɔagenga wɔ bagua nu a, bie a ɛyɛ ninyɛne bie mɔ nzonlɛ wɔ edwɛkɛ ne mɔɔ ɛbagenga la anu a ɔbaboa wɔ. Fa pɛnsele to baka ko wɔ ɛleka mɔɔ ɛbagyinla ekyi la. Akee to mbaka nwiɔ wɔ ɛleka mɔɔ ɛkulo kɛ ɛgyinla ɛkyɛ ekyi la. Saa ɛnwu kɛ kɛzi bɛhɛlɛ edwɛkɛ bie la ɛgengalɛ yɛ se maa wɔ yemɔti ɛta ɛgyinla wɔ ɛleka mɔɔ ɔnfɛta la a, fa pɛnsele yɛ edwɛkɛ agbɔkɛ ne mɔ mɔɔ maa ɛdendɛsinli ne yɛ se maa wɔ la nzonlɛ. Akee kenga ɛdendɛsinli ne fi ye mɔlebɛbo kɔ ye awieleɛ. Zɔhane a tendɛvolɛma dɔɔnwo mɔɔ bɛlɛ anwubielɛ la yɛ a.
Ɔnyɛ se kɛ ɛbagyinlegyinla wɔ wɔ ɛdendɛlɛ nu alehyenlɛ biala ɔluakɛ ɛze mɔɔ ɛkpondɛ kɛ ɛka a. Noko saa ɔle wɔ subane kɛ ɛgyinlegyinla wɔ ɛleka mɔɔ ɔnfɛta la a, tumi ɛnrɛra wɔ edwɛkɛ ne anu yɛɛ nuhua ɛnrɛla ɛkɛ. Bɛha nzuzulɛ mɔɔ bamaa wɔanyia anyuhɔlɛ la anwo edwɛkɛ wɔ Ɛzukoalɛdeɛ 4, “Ɛdendɛlɛ Mɔɔ Ɔdoa Nu” la anu.
Gyinla Fa Da Nzuzulɛ Fofolɛ Ali. Saa ɛlɛfi edwɛkɛ ko azo wɔahɔ fofolɛ zo a, ɛgyinlanlɛ bahola amaa wɔ tievolɛma adwenle, aziezie bɛ nwo, bɛanwu kɛzi edwɛkɛ ne ɛlɛkɔ ye la na bɛade edwɛkɛ mɔɔ doa zo la abo kpalɛ. Kɛmɔ ɛlɛmakyi wɔahɔ ɛleka bie a ɛtɔ ɛ rɛle aze la, zɔhane ala a saa ɛlɛfi edwɛkɛ ko azo wɔahɔ fofolɛ zo a, ɔhyia kɛ ɛgyinla a.
Debie ko mɔɔ ɔti tendɛvolɛma bie mɔ pele bɛ nwo fi edwɛkɛ ko azo kɔ fofolɛ zo mɔɔ bɛngyinla la a le kɛ bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛka ninyɛne dɔɔnwo anwo edwɛkɛ. Wɔ bie mɔ afoa nu, zɔhane deɛ ne maa ɛnwu kɛzi bɛdabɛ mumua ne bɛtendɛ la. Bie a zɔhane a menli mɔɔ bɛ nee bɛ de la amuala tendɛ a. Noko ɛhye ɛmmaa bɛngilehile kpalɛ. Saa ɛkpondɛ kɛ ɛka edwɛkɛ mɔɔ ɔhyia kɛ bɛte na bɛkakye la a, ɛnee tɔ alagye maa edwɛkɛ titile mɔɔ wɔ nu la ɛla ali wienyi. Kakye kɛ ɛgyinlanlɛ hyia wɔ edwɛkɛ mɔɔ maa adwenle bie da ali wienyi la anu.
Saa ɛbava ɛdendɛlɛ kɛlata a wɔamaa ɛdendɛlɛ a, ɔwɔ kɛ ɛhyehyɛ wɔ edwɛkɛ ne wɔ adenle mɔɔ ɔbamaa wɔanwu ɛleka mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛgyinla wɔ edwɛkɛ titile ne mɔ avinli la azo. Saa ɛbagenga ɛdendɛlɛ mɔɔ bɛhɛlɛ nuhua edwɛkɛ ne amuala la a, yɛ ɛleka mɔɔ ɛbavi edwɛkɛ titile ko azo wɔahɔ bieko azo la nzonlɛ.
Fane dɔɔnwo ne ala, ɛgyinlanlɛ mɔɔ bɛfa bɛda nzuzulɛ fofolɛ ali la kyɛ ekyi tɛla ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ mɔɔ kile kɛ ɛgyinla la, noko akee ɔngyɛ somaa mɔɔ maa edwɛkɛ ne wa a. Saa ɛgyinlanlɛ ne kyɛ somaa a, ɔmaa menli nyia adwenle kɛ wɔanziezie ɛ nwo kpalɛ na ɛlɛbɔ mɔdenle wɔakpondɛ edwɛkɛ bieko mɔɔ ɛbaha la.
Gyinla Fa Si Edwɛkɛ Zo. Ɛgyinlanlɛ mɔɔ bɛfa bɛsi edwɛkɛ zo la ta yɛ anyelielɛ, ɔta ɔdi edwɛkɛ anzɛɛ kpuyia nyunlu anzɛɛ ɔ nzi mɔɔ bɛka bɛmaa nuhua yɛ se. Ɛgyinlanlɛ zɛhae maa tievolɛma nyia adenle dwenledwenle mɔɔ bɛha la anwo, anzɛɛ ɔmaa bɛ nye da edwɛkɛ bieko mɔɔ doa zo la ade. Ɔ muala ɛnle ko. Si ɛleka mɔɔ ɛkpondɛ kɛ ɛgyinla la anwo kpɔkɛ. Noko kakye kɛ edwɛkɛ mɔɔ ɔhyia ala la a ɔwɔ kɛ ɛgyinla na ɛsi zo a. Saa wɔanyɛ ye zɔ a, nvasoɛ ɛnrɛra wɔ edwɛkɛ ne azo.
Mɔɔ Gyisɛse gengale Ngɛlɛlera ne kpole wɔ Nazalɛte nyianu sua ne anu la, ɔvale kɛzi bɛgyinla la ɔlile gyima kpalɛ. Mɔɔ lumua la, ɔgengale ye gyima nwo edwɛkɛ ne mɔɔ wɔ ngapezonli Ayezaya nwoma ne anu la. Noko kolaa na yeamaa bɛanwu mɔɔ ɔkile la, ɔbubule nwoma ne, ɔvale ɔmanle sonvolɛ ne na akee ɔdɛnlanle aze. Akee mɔɔ bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ ne amuala anye wɔ ɔ nwo la, ɔhanle kɛ: “Ɛnɛ kenle ye Nyamenle Edwɛkɛ ɛhye ɛra nuhua, kɛmɔ bɛdabɛ bɛde ala la.”—Luku 4:16-21.
Saa Tɛnlabelɛ Ne Bahyia A Gyinla. Ɔdwu mekɛ ne bie na dede ɛlɛkɔ zo a ɔbahyia kɛ ɛgyinla. Bie a kale mɔɔ ɛlɛse anzɛɛ kakula mɔɔ ɛlɛsu la bagyegye ɛ nee suamenle mɔɔ wɔyia ye wɔ daselɛlilɛ nu la adawubɔlɛ ne. Saa dede mɔɔ wɔ ɛleka mɔɔ bɛyia la ɛnle kpole a ɛbahola wɔamaa ɛ ne zo na wɔadoa zo. Noko saa dede ne le kpole na ɔkyɛ a, ɔwɔ kɛ ɛgyinla. Saa tɛ ye zɔ a wɔ tievolɛma ne ɛnrɛdie. Yemɔti gyinla kɛmɔ ɔfɛta la mɔɔ bodane ne a le kɛ ɛboa wɔ tievolɛma wɔamaa bɛanyia ninyɛne kpalɛ mɔɔ ɛlɛka wɔahile bɛ la azo nvasoɛ bɔkɔɔ.
Gyinla Maa Bɛbua. Ɔwɔ nuhua kɛ bie a wɔ ɛdendɛlɛ ne ɛnrɛmaa tievolɛma ɛnrɛmaa mualɛ ɛdeɛ, noko ɔwɔ kɛ ɛmaa bɛ adenle ɛmaa bɛbua wɔ bɛ ti anu. Saa ɛbiza kpuyia mɔɔ ɔwɔ kɛ ɔmaa wɔ tievolɛma dwenle la na saa wɔangyinla kɛmɔ ɔfɛta la a, nvasoɛ dɔɔnwo mɔɔ wɔ zɔhane kpuyia ne azo la baminli.
Nɔhalɛ nu, tɛ mekɛ mɔɔ ɛgyi bama zo ɛlɛtendɛ la angome a ɔwɔ kɛ ɛgyinla a, emomu mekɛ mɔɔ ɛlɛdi awie mɔ daselɛ la noko. Bie mɔ ɛdeɛ, ɔzɔho kɛ bɛngyinla fee. Saa ɛlɛ zɔhane ngyegyelɛ ne a, bɔ mɔdenle biala kɛ ɛbanyia ɛdendɛlɛ subane ɛhye. Ɛbanyia anyuhɔlɛ wɔ ɛ nee awie mɔ adawubɔlɛ nu na eza ɔbamaa wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne azo ma. Ɛgyinlanlɛ a le mekɛ sikalɛ mɔɔ bɛyɛ koonwu, bɛka kɛ ɔle nɔhalɛ kɛ koonwuyɛlɛ maa ɛhɛlɛlɛ sɛkɛlɛneɛ da ali, ɔsi edwɛkɛ zo, ɔmaa adwenle ba edwɛkɛ zo, yɛɛ ɔmaa ɛnzolɛ ne die ɔ menle.
Menli nwiɔ anzɛɛ dɔɔnwo a bɔ adawu dahuu a. Saa ɛtie menli na ɛkile mɔɔ bɛka la anwo anyelielɛ a, bɛdabɛ noko bɛbadie wɔ. Ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ ɛmaa bɛ mekɛ mɔɔ fɛta la ɛmaa bɛtendɛ.
Wɔ daselɛlilɛ nu, saa yɛyɛ yɛ edwɛkɛ ne adawubɔlɛ a ɔso ma. Alasevolɛ dɔɔnwo ɛnwu kɛ saa bɛbiza ahye bɛwie a, ɔle kpalɛ kɛ bɛbava bɛ edwɛkɛtile ne bɛadoa zo na akee bɛabiza kpuyia. Bɛgyinla bɛmaa ahenle nyia adenle bua na bɛsuzu mɔɔ suamenle ne hanle la anwo. Wɔ adawubɔlɛ ne anu, bie a bɛbamaa suamenle ne adenle fane dɔɔnwo bɛamaa yeadendɛ. Bɛze kɛ saa bɛnwu suamenle ne adwenle wɔ edwɛkɛ mɔɔ bɛlɛsuzu nwo la anwo a yɛɛ bɛbahola bɛaboa ye a.—Mrɛ. 20:5.
Ɔle nɔhalɛ, tɛ awie biala a babua yɛ kpuyia ne mɔ wɔ adenle mɔɔ yɛkulo la azo a. Noko ɛhye anzi Gyisɛse adenle kɛ ɔbagyinla yeamaa ye dwazotiama ne adendɛ. (Maake 3:1-5) Saa ɛmaa ahenle adenle ɛmaa ɔtendɛ a ɔbamaa yeadwenle edwɛkɛ nwo na bie a ɛhye bamaa yeala mɔɔ wɔ ye ahonle nu la ali. Yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne bodane ko a le kɛ yɛmaa edwɛkɛ ne aha menli ahonle ɔlua Nyamenle Edwɛkɛ ne mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛgyinla zo bɛsi kpɔkɛ la anu edwɛkɛ mɔɔ ɔhyia mɔɔ yɛka yɛkile bɛ la azo.—Hib. 4:12.
Wɔ daselɛlilɛ nu, saa yɛlɛtendɛ a ɔwɔ kɛ yɛsukoa kɛzi bɛgyinlegyinla wɔ adenle mɔɔ fɛta la azo. Saa ɛgyinlegyinla kɛmɔ ɔfɛta la a, edwɛkɛ ne anu da ɛkɛ na fane dɔɔnwo ne ala ɔmaa bɛkakye.