Gyihova Yele Ninyɛne ‘Mɔɔ Ɔnrɛhyɛ Na Yeazi La Ɔhilele’
“Gyisɛse Kelaese yekile mɔɔ Nyamenle vale manle ye kɛ ɔhile ye azonvolɛ ninyɛne mɔɔ ɔnrɛhyɛ ɔbasisi la.”—YEK. 1:1, NW.
KƐZI ƐBAYE Ɔ NLOA Ɛ?
Ananze ne foa boni a le Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne anwo sɛkɛlɛneɛ a?
Kɛzi Dwɔn hanle agɔnwolɛvalɛ mɔɔ wɔ Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne nee Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne avinli la anwo edwɛkɛ ɛ?
Kɛzi Daneɛle nee Dwɔn hanle alesama tumililɛ ne awieleɛ nwo edwɛkɛ ɛ?
1, 2. (a) Duzu a Daneɛle nee Dwɔn ngapezo ne mɔ maa yɛyɛ a? (b) Nane anwo ɛzulolɛ ne ati nsia ne mɔɔ lumua la gyi ɛkɛ maa duzu?
DANEƐLE nee Dwɔn ngapezo ne boa yɛ maa yɛte edwɛkɛ mɔɔ ɛlɛsisi nee mɔɔ ɔbazi kenlebie la abo. Saa yɛfa Dwɔn ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ fane nane anwo ɛzulolɛ ne anwo, nane ne mɔɔ lɛ mɛne bulu ne mɔɔ Daneɛle nwunle ye, nee ananze totohyia ne mɔɔ Daneɛle hilele ɔ bo la yɛtoto nwo a, duzu a yɛnwu ye a? Na duzu a ɔwɔ kɛ ngapezo ɛhye mɔ anu ndelebɛbo kpalɛ ka yɛ maa yɛyɛ a?
2 Bɛmaa yɛzuzu Dwɔn ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ fane nane anwo ɛzulolɛ ne anwo la anwo. (Yek., tile 13) Yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ ne mɔɔ li ɛhye anyunlu la anu kɛ nane ne ati nsia ne mɔɔ lumua la gyi ɛkɛ maa Yigyibiti, Aselea, Babelɔn, Midea nee Pɛhyea, Gilisi, yɛɛ Wulomu. Ɛhye mɔ amuala kpɔle raalɛ ne abozonli ne. (Mɔl. 3:15) Dwɔn hɛlɛle ye ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne la anzi, Wulomu, tile ne mɔɔ tɔ zo nsia la, hɔle zo lile tumi wɔ ɛvoya dɔɔnwo anu. Awieleɛ bɔkɔɔ ne, tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la baradu Wulomu ebia zo. Ɛhye bayɛ ewiade maanyɛlɛ tumi boni, na kɛzi ɔbayɛ raalɛ ne abozonli ne ɛ?
BRITAIN NEE UNITED STATES TUMILILƐ NE
3. Duzu a nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ lɛ mɛne bulu ne la gyi ɛkɛ maa a, na mɛne bulu ne le duzu anwo nvoninli?
3 Saa yɛbanwu nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ ɔwɔ Yekile tile 13 la ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la a, kyesɛ yɛfa Dwɔn ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne yɛto Daneɛle ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ fane nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ ɔlɛ mɛne bulu ne la anwo.a (Bɛgenga Daneɛle 7:7, 8, 23, 24.) Nane ne mɔɔ Daneɛle nwunle ye la gyi ɛkɛ maa Wulomu Ewiade Tumililɛ ne. (Nea ɛlɛka ne mɔɔ wɔ mukelɛ 14-15.) Wulomu Tumi ne bɔle ɔ bo hanle aze wɔ ɛvoya ne mɔɔ tɔ zo nnu Y.M. la anu. Mɛne bulu ne mɔɔ fifile nane anwo ɛzulolɛ ne ati anwo la gyi ɛkɛ maa arelemgbunli mɔɔ vile zɔhane tumililɛ ne anu rale la.
4, 5. (a) Duzu a mɛne ekyi ne yɛle a? (b) Nane ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la a le boni?
4 Bɛhanle mɛne ne mɔɔ fifile nane anwo ɛzulolɛ ne ati anwo, anzɛɛ arelemgbunlililɛ ne anu nna anwo edwɛkɛ dɔɔnwo. “Mɛne ekyi bie” dudule alumua mɛne ne mɔ nsa guale. Ɛhye rale nu wɔ mekɛ mɔɔ Britain mɔɔ vi Wulomu Tumililɛ ne anu ranyianle tumi kpole la. Kolaa na ɛvoya 17 ne adwu la, ɛnee tumi ekyi bie ala a Britain lɛ a. Ɛnee Spain, Netherlands, nee France—mɔɔ bɛboka tete Wulomu Tumililɛ ne anwo la lɛ tumi tɛla Britain. Britain dule bɛ ebia zo ngoko ngoko, na ɔmanle bɛ anyunlunyia bɔle bɛ. Wɔ ɛvoya 18 ne avinli, ɛnee Britain ɛlɛnyia tumi kpole wɔ ewiade amuala. Noko ɛnee ɔtɛbayɛlɛ nane anwo ɛzulolɛ ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la.
5 Britain nyianle tumi kpole, noko maanle mɔɔ ɛnee ɔsie bɛ wɔ America Sɔlɔ la dele bɛ nwo. Noko akee, Britain boale United States ɔmanle ɔnyianle tumi. Mɔɔ Awulae kenle ne kabɔ ɔ bo wɔ 1914 la, ɛnee Britain ɛnyia tumi kpole kpalɛ wɔ azɛlɛ ye azo, na ɛnee United States noko lɛ gyima dɔɔnwo tɛla manle mɔɔ ɛha la.b Wɔ Ewiade Konle I la anu, United States nee Britain vale agɔnwolɛ kyengye. Akee nane ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la ralale ali kɛ Anglo-America Ewiade Tumililɛ. Duzu a tile ɛhye yɛle raalɛ ne abozonli ne a?
6. Duzu a tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la ɛva ɛyɛ Nyamenle menli a?
6 Awulae kenle ne bɔle ɔ bo la, yeangyɛ tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la tetale Nyamenle menli—Kelaese amediema ne mɔ mɔɔ bɛwɔ azɛlɛ ye azo la. (Mat. 25:40) Gyisɛse hanle kɛ mekɛ mɔɔ ɔbara la ɛnee abozonli ne anu amra mɔɔ ɛha la ɛlɛyɛ gyima ɛsesebɛ wɔ azɛlɛ ne azo. (Mat. 24:45-47; Gal. 3:26-29) Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne nee anwodelɛma ɛhye mɔ honle. (Yek. 13:3, 7) Ɔhilele Nyamenle menli ne nyane, ɔvale ɔ sa ɔdole bɛ mbuluku zo, na ɔvale akɛlɛ nɔhavo eku ne anu amra ɔguale efiade wɔ Ewiade Konle I la anu. Nane anwo ɛzulolɛ ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la manle daselɛlilɛ gyima ne dɔle nzule nu wɔ mekɛ bie anu. Gyihova nwunle ɛhye na ɔyele ɔhilele Dwɔn. Eza Nyamenle hanle hilele Dwɔn kɛ abozonli ne foa mɔɔ tɔ zo nwiɔ la, bazia ayɛ ɛzonlenlɛ gyima ne kpole. (Yek. 11:3, 7-11) Yɛ mekɛ ye anu Gyihova azonvolɛ tetedwɛkɛ di daselɛ kɛ ninyɛne ɛhye mɔ sisile.
ANGLO-AMERICA TUMI NE NEE EGYAKƐ BABONLE NE
7. Abusuabɔlɛ boni a wɔ nane anwo ɛzulolɛ ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la nee ananze totohyia ne avinli a?
7 Abusuabɔlɛ boni a wɔ nane anwo ɛzulolɛ ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la nee ananze totohyia ne avinli a? Britain nee United States vi Wulomu Tumililɛ ne anu a fifile a. Na ananze ne agyakɛ babonle ne noko ɛ? Bɛhanle kɛ ɔle bulalɛ nee ɛva mɔɔ ɛli afonla. (Bɛgenga Daneɛle 2:41-43.) Ngilenu ɛhye nee mekɛ mɔɔ tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu—Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne—bɔle ɔ bo la yia. Kɛmɔ bulalɛ mɔɔ ɛva fonla nu ɛnlɛ anwosesebɛ kɛ bulalɛ mɔɔ ɛva ɛnfonla nu la, zɔhane ala a Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne ɛnlɛ anwosesebɛ kɛ tumi ne mɔɔ ɔvi nu ɔrale la a. Wɔ adenle boni azo?
8, 9. (a) Kɛzi ewiade tumi ne mɔɔ tɔ zo nsuu la lale anwosesebɛ mɔɔ ɔle kɛ bulalɛ la ali ɛ? (b) Ɛva ne mɔɔ wɔ ananze ne agyakɛ babonle ne anu la gyi ɛkɛ maa duzu?
8 Ɔdwu mekɛ ne bie a nane ne ati ne mɔɔ tɔ zo nsuu la da ye subane ne mɔɔ ɔle kɛ bulalɛ la ali. Kɛ neazo la, ɔlale ye tumi ne ali wɔ konim mɔɔ ɔlile ye Ewiade Konle I la anu. Tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la tumi ne mɔɔ ɔle kɛ bulalɛ la lale ali bieko wɔ Ewiade Konle II la anu.c Ɔvi zɔhane mekɛ ne, ɔdwu mekɛ ne bie a tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la da subane bie mɔɔ ɔkile kɛ ɔle bulalɛ la ali. Noko akee, ɔvi ye mɔlebɛbo ne ala ɛva ɛfonla bulalɛ ne.
9 Gyihova azonvolɛ ɛva mekɛ tendenle ɛkpondɛ mɔɔ sɛkɛlɛneɛ adenle zo ananze ne agyakɛ babonle ne kile la. Daneɛle 2:41 hanle kɛ bulalɛ nee ɛva ne mɔɔ ɛli afonla la le “maanle” anzɛɛ belemgbunlililɛ ko, ɔnle dɔɔnwo. Ɛhye ati, ɛva ne gyi ɛkɛ maa ninyɛne mɔɔ bɛnyia Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne azo tumi na bɛmaa ye tumi ne ɛha aze ɛdɛla Wulomu Tumililɛ ne mɔɔ ɛnee ɔle kɛ bulalɛ la. Bɛhanle kɛ ɛva ne gyi ɛkɛ maa “maanle ne anu amra,” anzɛɛ koahweabanema. (Dan. 2:43) Wɔ Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne abo, koahweabanema ɛhola ɛdwazo ɛhile bɛ adwenle wɔ adenle mɔɔ menli lɛ la anwo. Koahweabanema ne ɛmmaa Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne ɛnnyia adenle ɛnyɛ ye ninyɛne kɛ bulalɛ la. Bieko, bɛ nzuzulɛ mɔɔ menli ne ɛnlie ɛndo nu nee ɛra mɔɔ bɛto a ɔnwie ye kɛmɔ bɛkpondɛ ye la ɛmaa tumivolɛma dɔɔnwo tumi ɛha aze, yemɔti bɛnnyia adenle bɛnli bɛ nzuzulɛ ne mɔ anwo gyima. Daneɛle hanle kɛ: “Maanle [anzɛɛ, belemgbunlililɛ] ne foa ko bayɛ se na foa ko ado.”—Dan. 2:42; 2 Tem. 3:1-3.
10, 11. (a) Duzu a bado egyakɛ “babonle ne” a? (b) Duzu a yɛbahola yɛaha ye wɔ egyakɛ mrɛlɛsɛka dodo ne anwo a?
10 Wɔ ɛvoya 21 ye anu, Britain nee United States ɛhɔ zo ɛva bɛ nwo agɔnwolɛ kyengye, na ɔyɛ a bɛbɔ nu bɛyɛ gyima wɔ ewiade edwɛkɛlilɛ nu. Ngapezo ne mɔ mɔɔ fane ananze totohyia ne nee nane anwo ɛzulolɛ ne anwo la di daselɛ kɛ ewiade tumililɛ bieko ɛnrɛdwazo wɔ Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne anzi. Ewiade tumililɛ ɛhye mɔɔ ɔli awieleɛ la tumi ne bahɔ zo aha aze adɛla mɔɔ bɛvale egyakɛ ne mɔɔ ɔle bulalɛ bɛyɛlɛ nwolɛ sɛkɛlɛneɛ la ɛdeɛ, noko debie a babubu ye a.
11 Ananze ne agyakɛ mrɛlɛsɛka ne dodo ne lɛ ngilenu titile bie ɔ? Suzu nwolɛ nea: Wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ gyɛne nu, Daneɛle hanle nɔma fɔɔnwo bie mɔ anwo edwɛkɛ. Kɛ neazo la, mɛne dodo mɔɔ ɛnee wɔ nane bie mɔ ati zo la. Nɔma ɛhye mɔ anwo hyia. Noko akee, mekɛ mɔɔ Daneɛle ɛlɛka ananze ne anwo edwɛkɛ la, yeambɔ ɔ gyakɛ mrɛlɛsɛka ne dodo. Ɛhye ati, ananze ne agyakɛ mrɛlɛsɛka ne dodo ne anwo ɛngyia kɛmɔ ɔ sa agbɔma, ɔ sa taakɛ, ɔ sa mrɛlɛsɛka, ɔ gyakɛ agbɔma, nee ɔ gyakɛ babonle ne dodo noko anwo ɛngyia la. Daneɛle hanle kɛ ɔ gyakɛ mrɛlɛsɛka ne le bulalɛ nee ɛva mɔɔ ɛli afonla. Yɛbahola yɛagyinla ngilenu mɔɔ ɔvale ɔmanle la azo yɛaha kɛ mekɛ mɔɔ “bolɛ” ne mɔɔ ɔgyi ɛkɛ ɔmaa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne barabɔ ananze ne agyakɛ babonle ne la, ɛnee Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne a ɛlɛdi tumi a.—Dan. 2:45.
ANGLO-AMERICA NEE NANE NE MƆƆ ƆLƐ MƐNE NWIƆ NE LA
12, 13. Nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ ɔlɛ mɛne nwiɔ ne la gyi ɛkɛ ne maa duzu, na duzu a ɔyɛle a?
12 Ɔwɔ nuhua kɛ Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne le bulalɛ nee ɛva mɔɔ ɛli afonla la ɛdeɛ, noko ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ Gyisɛse vale manle Dwɔn la hilele kɛ tumi ɛhye bali gyima titile bie wɔ awieleɛ mekɛ ne anu. Wɔ adenle boni azo? Dwɔn nwunle nane bie mɔɔ ɔlɛ mɛne nwiɔ na ɔtendɛ kɛ nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ ɔle kɛ ɛlɛnrɛne la wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ nu. Nane anwo ɛzulolɛ ɛhye gyi ɛkɛ maa duzu? Ɔlɛ mɛne nwiɔ, yemɔti ɔkile arelemgbunli nwiɔ mɔɔ ɛbɔ nu ɛlɛdi tumi la. Dwɔn eza nwunle Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne kɛ ɔlɛdi gyima titile bie.—Bɛgenga Yekile 13:11-15.
13 Nane ɛhye manle bɛyɛle ananze bɛmanle nane anwo ɛzulolɛ ne. Dwɔn hɛlɛle kɛ ɛnee nane anwo ɛzulolɛ ne ananze ne wɔ ɛkɛ, noko ɔnle ɛkɛ, yɛɛ ɔbazia yeara. Ɛhye pɛpɛɛpɛ a rale fane bie mɔɔ Britain nee United States vale ziele ɛkɛ kɛ ɔbaha ewiade arelemgbunlililɛ kɔsɔɔti yeabɔ nu na yeagyinla bɛ gyakɛ anu la azo a.d Bɛvale fane ɛhye bɛziele ɛkɛ wɔ Ewiade Konle I la anzi na ɛnee bɛfɛlɛ ye Maanle Maanle Ngyekyeleɛ. Mekɛ mɔɔ Ewiade Konle II la bɔle ɔ bo la ɛnee ɔnle ɛkɛ. Wɔ konle zɔhane anu, Nyamenle menli hanle kɛ kɛmɔ Yekile ne anu ngapezo ne kile la, nane anwo ɛzulolɛ ne ananze ne bazia ara. Na ɔziale ɔrale—kɛ Maamgbole Koyɛlɛ Eku.—Yek. 17:8.
14. Kɛzi nane ne ananze ne le “belemgbunli ne mɔɔ tɔ zolɛ mɔtwɛ” la ɛ?
14 Dwɔn hanle nane ne ananze ne anwo edwɛkɛ kɛ “belemgbunli ne mɔɔ tɔ zolɛ mɔtwɛ.” Wɔ adenle boni azo? Bɛanyɛ ɔ nwo nvoninli kɛ nane anwo ɛzulolɛ ne ati mɔɔ tɔ zo mɔtwɛ. Emomu, ɔle nane ne ananze ala. Tumi biala mɔɔ ɔlɛ la vi maanle mɔɔ boka ɔ nwo, titile Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne mɔɔ ɔgyi ɔ nzi kpalɛ la ɛkɛ. (Yek. 17:10, 11) Noko ɔnyia tumi ɔdi gyima kɛ belemgbunli la, ɔyɛ ninyɛne bie mɔ mɔɔ ɔbamaa nzenzaleɛ ara ewiade la.
NANE NE ANANZE NE SƐKYE TUUTUNLI NE
15, 16. Duzu a tuutuunli ne le nwolɛ sɛkɛlɛneɛ a, na duzu a ɛra moalɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa ye la azo a?
15 Dwɔn hanle kɛ sɛkɛlɛneɛ adenle zo tuutuunli bie de nane kɔkɔlɛ bie mɔɔ ɔle nane anwo ɛzulolɛ ne ananze ne la azo. Bɛfɛlɛ ye ‘Babelɔn Kpole.’ (Yek. 17:1-6) Tuutuunli ɛhye gyi ɛkɛ maa adalɛ ɛzonlenlɛ kɔsɔɔti, nuhua ne mɔɔ li bɛ ti la a le Keleseɛnemaanle ne. Adalɛ ɛzonlenlɛ ɛyila nane ne ananze ne na bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛnyia ɔ nwo zo tumi.
16 Noko akee, wɔ Awulae kenle ye anu, Babelɔn Kpole ne anu nzule ne mɔɔ le menli mɔɔ boa ye la ɛlɛsesa ndɛndɛ. (Yek. 16:12; 17:15) Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ nane ne ananze ne rale la, Keleseɛnemaanle ne anu asɔne ne mɔ—Babelɔn Kpole ne foa titile ne—nyianle maanle dɔɔnwo azo tumi. Ɛnɛ, menli ɛmbu asɔne nee ɛsɔfo ne mɔ yɛɛ bɛmboa bɛ. Menli dɔɔnwo bɔbɔ die di kɛ ɛzonlenlɛ boa anzɛɛ fa mgbakyemgbakyenu ba. Menli mɔɔ wɔ maanle dɔɔnwo anu la ɛngulo tumi mɔɔ ɛzonlenlɛ ɛnyia ye wɔ alesama anwo zo la.
17. Duzu a bado adalɛ ɛzonlenlɛ kenlensa ye a, na duzu ati ɔ?
17 Adalɛ ɛzonlenlɛ ɛnrɛvi ɛkɛ ne zɔhane ala. Tuutuunli ne bahɔ zo anyia tumi, na ɔbabɔ mɔdenle yeazie arelemgbunli ne mɔ kɔkpula kɛ Nyamenle bava adwenle bie awula bɛ ahonle nu la. (Bɛgenga Yekile 17:16, 17.) Gyihova bamaa Seetan maanyɛlɛ fane ne mɔ mɔɔ Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne gyi ɛkɛ maa bɛ la ateta adalɛ ɛzonlenlɛ kenlensa ye ala. Bɛbazɛkye ye tumi ne nee ye anwonyia ne mɔ. Ɛvolɛ ekyi mɔɔ ɛze ɛhɔ la, ɛnee ɔzɔho kɛ edwɛkɛ ɛhye ɛnrɛzi ɛlɛ. Ɛnɛ, raalɛ ne de nane kɔkɔlɛ anwo ɛzulolɛ ne anwo zo. Noko ɔnrɛdɔ aze bɛtɛɛ. Ye azedɔlɛ ne bara arɛlevilɛ nu na ɔbayɛ ɛzulolɛ.—Yek. 18:7, 8, 15-19.
NANE NE MƆ AWIELEƐ
18. (a) Duzu a nane anwo ɛzulolɛ ne bayɛ a, na duzu a bavi nu ara a? (b) Tumililɛ boni mɔ a Daneɛle 2:44 ka kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bazɛkye bɛ a? (Nea ɛlɛka ne mɔɔ ɔwɔ mukelɛ 19 la.)
18 Saa bɛsɛkye adalɛ ɛzonlenlɛ bɛwie a, nane anwo ɛzulolɛ ne, Seetan maanyɛlɛ ngyehyɛleɛ ne mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la bateta Nyamenle Belemgbunlililɛ ne. Kɛmɔ bɛnrɛhola bɛnrɛhɔ anwuma lɔ la ati, azɛlɛ ye azo arelemgbunli bava bɛ ɛya ne agua bɛdabɛ mɔɔ bɛboa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne wɔ azɛlɛ ye azo la anwo zo. Bɛnrɛhoati mɔɔ ɔbavi nu yeara la. (Yek. 16:13-16; 17:12-14) Daneɛle hanle konle ɛhye mɔɔ li awieleɛ la foa bie anwo edwɛkɛ. (Bɛgenga Daneɛle 2:44.) Bɛbazɛkye nane anwo ɛzulolɛ ne mɔɔ bɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ Yekile 13:1 la, ye ananze ne, nee nane ne mɔɔ lɛ mɛne nwiɔ ne la.
19. Anwodozo boni a yɛbahola yɛanyia a, na mekɛ ɛdwu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ duzu?
19 Yɛde mekɛ mɔɔ tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu ɛlɛdi tumi la anu. Tile bieko ɛnrɛra na bɛazɛkye nane ɛhye. Anglo-America Ewiade Tumililɛ ne mekɛ zo a bɛbadu adalɛ ɛzonlenlɛ bo a. Daneɛle nee Dwɔn ngapezo ne mɔ ɛra nu pɛpɛɛpɛ. Yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ ɔnrɛhyɛ adalɛ ɛzonlenlɛ ɛzɛkyelɛ ne nee Amagɛdɔn konle ne bara. Nyamenle ɛye ninyɛne ɛhye mɔ kɔsɔɔti ɛhile. Asoo yɛbadie kɔkɔbɔlɛ mɔɔ wɔ ngapezo ne anu la ɔ? (2 Pita 1:19) Ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛgyinla Gyihova afoa na yɛboa ye Belemgbunlililɛ ne a.—Yek. 14:6, 7.
[Ɔ bo ɛkɛ ne edwɛkɛ ne mɔ]
a Wɔ Baebolo ne anu, nɔma bulu ta kile debie ekpunli mɔɔ ɔdi munli—wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, ɔgyi ɛkɛ ɔmaa arelemgbunli kɔsɔɔti mɔɔ bɛvile Wulomu Tumililɛ ne anu bɛrale la.
b Ɔwɔ nu kɛ ɛnee ninyɛne bie mɔ kile kɛ ewiade tumililɛ ɛhye mɔɔ ɔbɔ nwo nwiɔ la wɔ ɛkɛ wɔ ɛvoya 18 ne anu ɛdeɛ, noko Dwɔn hanle nwolɛ edwɛkɛ kɛ asɛɛ ɔbavinde wɔ Awulae kenle ne mɔlebɛbo. Nɔhalɛ nu, ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ wɔ Yekile buluku ne anu la rale nu wɔ “Awulae kenle ne.” (Yek. 1:10) Noko, tile ne mɔɔ tɔ zo nsuu la yɛle gyima kɛ tumililɛ mɔɔ bɛha bɛbɔ nu la wɔ Ewiade Konle I la anu.
c Daneɛle nwunle ɛzɛkyelɛ kpole ne mɔɔ ɛnee belemgbunli ɛhye bava ara wɔ konle ne anu la, ɔhɛlɛle kɛ: “Ɔbazɛkye ninyɛne dɔɔnwo.” (Dan. 8:24) Kɛ neazo la, mekɛ mɔɔ United States dole atomic bɔmbo nwiɔ ne wɔ ye agbɔvolɛ nwo zo la, ɔzɛkyele ninyɛne dɔɔnwo.
d Nea Revelation—Its Grand Climax at Hand!, mukelɛ 240, 241, 253.
[Ɛlɛka wɔ mukelɛ 19]
‘ARELEMGBUNLILILƐ ƐHYE MƆ’ A LE NWANE MƆ?
Ngapezo ne mɔɔ wɔ Daneɛle 2:44 la kile kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne bazɛkye “maanle maanle [anzɛɛ, arelemgbunlililɛ] ɛhye mɔ.” Zɔhane ngapezo ne fane arelemgbunlililɛ mɔɔ bɛvale ananze ne afoa ngakyile ne mɔ bɛyɛle nwolɛ nvoninli la ala anwo.
Na alesama arane mɔɔ ɛha la noko ɛ? Ngapezo mɔɔ ɔle kɛ ɛhye mɔɔ ɔwɔ Yekile la maa yɛnwu mɔɔ ɔbazi la amuala. Ɔka kɛ “arelemgbunli mɔɔ wɔ ewiade la amuala” bɛaboɔboa bɛ nloa bɛ nee Gyihova aho wɔ “Nyamenle Bedevinli ne Kenle kpole ne anu.” (Yek. 16:14; 19:19-21) Ɛhye ati, tɛ arelemgbunlililɛ mɔɔ ananze ne gyi ɛkɛ maa bɛ la angome a bɛbazɛkye bɛ wɔ Amagɛdɔn a, na emomu, alesama arane mɔɔ ɛha la kɔsɔɔti.