Ɛzinzalɛ Arane YINTANƐTE ZO MBULUKUZIELƐLEKA
Ɛzinzalɛ Arane
YINTANƐTE ZO MBULUKUZIELƐLEKA
Nzema
@
  • ɛ
  • ɔ
  • Ɛ
  • Ɔ
  • BAEBOLO
  • MBULUKU
  • DEBIEZUKOALƐ
  • kr tile 20 m. 209-219
  • Moalɛ Ɛzonlenlɛ Gyima Ne

Vidio biala ɛnle foa ɛhye

Mmafa ɛya vidio ne angola ambuke

  • Moalɛ Ɛzonlenlɛ Gyima Ne
  • Nyamenle Belemgbunlililɛ Di Tumi!
  • Edwɛkɛtile Ngyikyi
  • Edwɛkɛ Mɔɔ Nee Ye Le Ko
  • Deɛmɔti Moalɛ Gyima Ne Le “Ɛzonlenlɛ Nwuanzanwuanza” La
  • Moalɛ Gyima Ne Gyi Bodane Kpalɛ Zo
  • Moalɛ Gyima Ne Maa Yɛnyia Nvasoɛ Dahuu
  • Ɛbahola Wɔayɛ Bie Ɔ?
  • Saa Esiane Bie Si A Kɛzi Yɛbaboa Ɛ?
    Yɛ Kilisiene Ɛbɛlabɔlɛ Nee Yɛ Ɛzonlenlɛ—Nyianu Buluku—2023
  • Saa Esiane Si A Gyihova Alasevolɛ Boa Ɔ?
    Gyihova Alasevolɛ Anwo Kpuya Mɔɔ Menli Ta Biza
  • Belemgbunlililɛ Moalɛ—Bɛsisi Ɛzonlenlɛ Azua Na Bɛboa Wɔ Esiane Mekɛ Nu
    Nyamenle Belemgbunlililɛ Di Tumi!
  • Moalɛ Gyima Ne
    Yɛ Kilisiene Ɛbɛlabɔlɛ Nee Yɛ Ɛzonlenlɛ—Nyianu Buluku—2019
Nea Dɔɔnwo
Nyamenle Belemgbunlililɛ Di Tumi!
kr tile 20 m. 209-219

TILE 20

Moalɛ Ɛzonlenlɛ Gyima Ne

TILE NE BODANE

Bɛda Keleseɛne ɛlɔlɛ ali wɔ esiane mekɛ nu

1, 2. (a) Anwongyelelɛ boni a Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Dwudiya la hɔle nu a? (b) Ɛlɔlɛ boni a bɛlale ye ali bɛhilele Dwudiya Keleseɛnema ne a?

ƆBAYƐ ɛvolɛ 46 Y.M, na ɛnee ɛhɔne ɛzi Dwudiya. Kɛmɔ aleɛ nwo hyianle la ati, ye bolɛ yɛle se mɔɔ ɛnee Dwuu ɛdoavolɛma ne ɛngola bie tɔ fee. Noko, ɛnee bɛlɛba bɛaranwu Gyihova anwobanebɔlɛ ne wɔ adenle mɔɔ Kelaese ɛdoavolɛ biala ɛtɛnwunle bie ɛlɛ la azo. Duzu a ɛlɛba arazi a?

2 Dwuu Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Gyɛlusalɛm nee Dwudiya la amaneɛnwunlɛ ne hanle Dwuuma nee Maanle Maanle ne anu Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Anteɔko nee Selea la yemɔti bɛhehanle bɛ sa aze kɛ bɛfa bɛaboa bɛ mediema diedima ne. Akee bɛkpale Baanabase nee Sɔɔlo kɛ bɛva mɔɔ bɛnyianle ye la bɛhɔmaa Gyɛlusalɛm asafo mgbanyima ne mɔ. (Bɛgenga Gyima ne 11:27-30; 12:25.) Nea kɛzi ɔbayɛ kɛ Anteɔko mediema ne mɔ ɛlɔlɛ ne hanle Dwudiya mediema mɔɔ ɛnee bɛwɔ ngyianlɛ nu la ahonle a!

3. (a) Kɛzi Nyamenle menli di neazo mɔɔ alumua Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Anteɔko yɛle la anzi ɛ? Maa neazo. (Eza nea ɛlɛka “Yɛ Moalɛ Gyima Kpole Mɔɔ Lumua Wɔ Ɛnɛ Mekɛ Ye Anu.”) (b) Kpuyia boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

3 Edwɛkɛ zɔhane mɔɔ zile wɔ ɛvoya mɔɔ lumua Y.M anu la a le kɛlɛtokɛ mɔɔ lumua mɔɔ Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ maanle gyɛne zo la vale moalɛ ninyɛne hɔmanle Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ ɛleka gyɛne la a. Ɛnɛ, yɛdi neazo mɔɔ Anteɔko mediema ne mɔ yɛle la anzi. Saa yɛte kɛ esiane anzɛɛ ngyegyelɛ ɛdo yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ ɛleka gyɛne la a, yɛkɔboa bɛ.a Amaa yɛanwu kɛzi yɛ moalɛ gyima ne fane yɛ ɛzonlenlɛ gyima gyɛne anwo la, bɛmaa yɛzuzu kpuyia nsa mɔɔ fane moalɛ gyima ne anwo la anwo. Duzu ati a yɛbu moalɛ gyima ne kɛ ɔle ɛzonlenlɛ gyima ɛ? Bodane boni a moalɛ gyima ne gyi zo a? Kɛzi yɛnyia moalɛ gyima ne azo nvasoɛ ɛ?

Deɛmɔti Moalɛ Gyima Ne Le “Ɛzonlenlɛ Nwuanzanwuanza” La

4. Duzu a Pɔɔlo hanle hilele Kɔlentema wɔ Keleseɛne ɛzonlenlɛ gyima ne anwo a?

4 Pɔɔlo hilehilele nu wɔ ye kɛlata ne mɔɔ ɔhɛlɛle Kɔlentema la anu kɛ Keleseɛnema ɛzonlenlɛ gyima ne gua ye ngakyile nwiɔ. Pɔɔlo hɛlɛle ye kɛlata ne hɔmanle Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la ɛdeɛ, noko ye edwɛkɛ ne fane Kelaese ‘mboane gyɛne’ ne noko anwo ɛnɛ. (Dwɔn 10:16) Yɛ ɛzonlenlɛ gyima ne ko a le “mgbɔdalɛ ɛzonlenlɛ gyima ne,” mɔɔ yemɔ a le yɛ edwɛkɛhanlɛ nee ngilehilelɛ gyima ne. (2 Kɔl. 5:18-20, nwt; 1 Tem. 2:3-6) Ko noko a le gyima mɔɔ yɛyɛ yɛboa yɛ mediema la. Pɔɔlo hwenle adwenle ziele “moalɛ ɛzonlenlɛ gyima” zo. (2 Kɔl. 8:4, NW) Giliki edwɛkɛkpɔkɛ di·a·ko·niʹa a bɛhile ɔ bo kɛ “ɛzonlenlɛ gyima” wɔ edwɛkɛ nwiɔ ɛhye, “mgbɔdalɛ ɛzonlenlɛ gyima” yɛɛ “moalɛ ɛzonlenlɛ gyima” anu a. Duzu ati a ɛhye hyia ɛ?

5. Duzu ati a ɔfɛta kɛ Pɔɔlo vɛlɛle moalɛ gyima ne ɛzonlenlɛ gyima ɛ?

5 Ɔlua Giliki edwɛkɛkpɔkɛ ko ne mɔɔ Pɔɔlo vale lile gyima manle gyima nwiɔ ɛhye la ati, ɔvale moalɛ ɛzonlenlɛ gyima ne ɔbokale ɛzonlenlɛ gyima gyɛne mɔɔ bɛyɛ ye wɔ Keleseɛne asafo ne anu la anwo. Ɛnee yelumua yeha kɛ: “Ɛzonlenlɛ ndenle ngakyile dɔɔnwo wɔ ɛkɛ, noko yɛsonle Awulae kokye ne ala, gyima ngakyile dɔɔnwo wɔ ɛkɛ, . . . noko Sunsum ko ne ala a yɛ ɛhye mɔ amuala a.” (1 Kɔl. 12:4-6, 11) Nɔhalɛ nu, Pɔɔlo vale asafo ne anu ɛzonlenlɛ gyima ngakyile ne mɔ totole “ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza” nwo.b (Wulo. 12:1, 6-8, NW) Ɔnyɛ nwanwane kɛ ɔdele nganeɛ kɛ ɔwɔ kɛ ɔfa ye mekɛ ne bie ɔsonle “Nyamenle menli” ne la!​—Wulo. 15:25, 26.

6. (a) Kɛmɔ Pɔɔlo hilehilele nu la, duzu ati a moalɛ gyima ne le yɛ ɛzonlenlɛ ne foa ɛ? (b) Ka kɛzi bɛyɛ yɛ moalɛ gyima ne wɔ ewiade amuala la anwo edwɛkɛ. (Nea ɛlɛka “Saa Esiane Si A!”)

6 Pɔɔlo boale Kɔlentema ɔmanle bɛnwunle deɛmɔti moalɛ gyima ne boka bɛ ɛzonlenlɛ gyima ne nee Gyihova ɛzonlenlɛ nwo la. Yɛ ye edwɛkɛ ne nzonlɛ: Keleseɛnema mɔɔ boa awie mɔ la yɛ ye zɔ ɔluakɛ “bɛdi Kelaese anwo Edwɛkpa ne mɔɔ bɛlie bɛdo bɛ nwo zo la azo.” (2 Kɔl. 9:13) Ɛhye ati, kɛ mɔɔ Keleseɛnema lɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbali Kelaese ngilehilelɛ ne azo la ati, bɛboa bɛ mediema diedima. Pɔɔlo hanle kɛ, bɛ mediema mɔɔ bɛboa bɛ la da “ɛlolɛ molozo ne mɔɔ Nyamenle ɛva ɛlo bɛ la” ali. (2 Kɔl. 9:14; 1 Pita 4:10) Ɛhye ati December 1, 1975, Ɛzinzalɛ Arane ne hanle yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ anwongyelelɛ nu mɔɔ yɛboa bɛ la anwo edwɛkɛ wienyi kɛ: “Ɔwɔ kɛ yɛte ɔ bo bɔkɔɔ kɛ ɛzonlenlɛ ɛhye hyia Gyihova Nyamenle nee ɔ Ra Gyisɛse Kelaese kpalɛ.” Nɔhalɛ nu, moalɛ gyima ne le ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza mɔɔ sonle bolɛ.​—Wulo. 12:1, 7; 2 Kɔl. 8:7; Hib. 13:16.

Moalɛ Gyima Ne Gyi Bodane Kpalɛ Zo

7, 8. Yɛ moalɛ gyima ne bodane mɔɔ lumua la a le boni? Kilehile nu.

7 Yɛ moalɛ gyima ne bodane a le boni? Pɔɔlo buale zɔhane kpuyia ne wɔ ye kɛlata ne mɔɔ tɔ zo nwiɔ mɔɔ ɔhɛlɛle ɔhɔmanle Kɔlentema la anu. (Bɛgenga 2 Kɔlentema 9:11-15.) Wɔ ngyehyɛnu ɛhye mɔ anu, Pɔɔlo hilele bodane nsa mɔɔ yɛdi nwolɛ gyima wɔ mekɛ mɔɔ yɛbava yɛ nwo yɛawula “bagua nu ɛzonlenlɛ gyima ɛhye,” mɔɔ yemɔ a le moalɛ gyima ne anu la. Bɛmaa yɛzuzu nwolɛ ngoko ngoko.

8 Mɔɔ lumua, moalɛ gyima ne wula Gyihova anyunlunyia. Yɛ kɛzi Pɔɔlo hwenle ɔ mediema ne mɔ adwenle hɔle Gyihova Nyamenle anwo zo wɔ ngyehyɛnu nnu ne mɔɔ wɔ anwuma ɛkɛ ne la anu la nzonlɛ. Ɛzoanvolɛ ne hakyele bɛ kɛ ɔmaa ‘bɛyɛ Nyamenle mo’ na ‘bɛbuke bɛ ahonle nu bɛyɛ Nyamenle mo.’ (Ngyehyɛnu 11, 12) Ɔhanle kɛzi moalɛ gyima maa Keleseɛnema “ye Nyamenle ayɛlɛ” na bɛ nye die “ɛlolɛ molozo ne mɔɔ Nyamenle ɛva ɛlo bɛ la” anwo edwɛkɛ. (Ngyehyɛnu 13, 14) Pɔɔlo dwulale ye edwɛkɛ ne mɔɔ fane moalɛ gyima ne anwo la kɛ: “Bɛmaa yɛyɛ Nyamenle mo.”​—Ngyenu 15; 1 Pita 4:11.

9. Kɛzi moalɛ gyima ne kola kakyi awie adwenle ɛ? Maa neazo.

9 Kɛmɔ Pɔɔlo yɛle la, Nyamenle menli mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ ɛnɛ la bu moalɛ gyima ne mɔ kɛ nwolɛ adenle mɔɔ maa bɛwula Gyihova anyunlunyia na bɛdi ye ngilehilelɛ zo a. (1 Kɔl. 10:31; Tae. 2:10) Nɔhalɛ nu, moalɛ gyima ne ta boa maa menli ye adwenle ɛtane mɔɔ bɛlɛ ye wɔ Gyihova nee ye Alasevolɛ ne mɔ anwo la fi ɛkɛ. Kɛ neazo la: Raalɛ bie mɔɔ de ɛleka mɔɔ ahumuakyima zɛkyele ɛkɛ la vale edwɛkɛ ɛhye, “Gyihova Alasevolɛ​—Bɛmmaba Ɛke” bɔle ye anlenkɛ ne anyunlu. Akee kenle ko mɔɔ ɔwɔ ye sua nu la, ɔnwunle menli mɔɔ ɛlɛyɛ awie sua bie mɔɔ ɛzɛkye la boɛ. Ɔvale kenle dɔɔnwo ɔnleanle gyimayɛvoma ne na akee ɔhɔle kɛ ɔkanlea menli holɛ ko. Mɔɔ ɔnwunle kɛ menli ne le Gyihova Alasevolɛ la, ɔ nye liele na ɔhanle kɛ, “Menyianle bɛ nwo adwenle mɔɔ ɔnle kpalɛ.” Boni a vile nu rale a? Ɔyele deɛ ne mɔɔ ɔhɛlɛle ɔbɔle ye anlenkɛ ne anyunlu la.

10, 11. (a) Neazo boni mɔ a kile kɛ yɛlɛdwu yɛ moalɛ gyima ne bodane mɔɔ tɔ zo nwiɔ la anwo a? (b) Buluku boni a boa moalɛ gyimayɛvoma a? (Nea ɛlɛka “Debie Bieko Mɔɔ Baboa Moalɛ Gyimayɛvoma.”)

10 Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, yɛmaa yɛ mediema diedima “nyia mɔ bɛkpondɛ la.” (2 Kɔl. 9:12a) Yɛkulo kɛ yɛdi yɛ mediema ngyianlɛ nwo gyima amaa bɛ amaneɛnwunlɛ zo ade. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ menli mɔɔ wɔ Keleseɛne asafo ne anu la bɔ nu yɛ “sonlabaka kokye,” na “saa sonlabaka ne nvɛyeba ko nwu nyane a, ɔka mɔɔ ɛha la amuala.” (1 Kɔl. 12:20, 26) Ɛhye ati, mediema ɛlɔlɛ nee anwunvɔnezelɛ ka mediema dɔɔnwo ɛnɛ ɔmaa bɛyɛ ngyehyɛleɛ ndɛndɛ bɛboɔboa bɛ nwo bɛkɔboa wɔ ɛleka mɔɔ esiane ɛzi la amaa bɛ mediema diedima anwo adɔ bɛ. (Gye. 2:15, 16) Kɛ neazo la, mɔɔ nyevile dule rale sua zo wɔ Japan wɔ 2011 la, United States ɔfese ne hɛlɛle kɛlata hɔbizale Maangyeba Suazilɛ Kɔmatii ne mɔɔ wɔ United States la saa “mediema ekyi mɔɔ fɛta” la bahola ahɔboa bɛamaa bɛasisi Belemgbunlililɛ Asalo wɔ ɛkɛ a. Boni a vile nu rale a? Yeangyɛ, mediema kɛyɛ 600 hanle kɛ bɛbaboa na bɛliele bɛdole nu kɛ bɛbadua bɛdabɛ mumua ne bɛ ɛhɔlɛ ne anwo kakɛ bɛahɔ Japan! United States ɔfese ne hanle kɛ, “Mediema mɔɔ liele dole nu la zinle yɛ nwo.” Mɔɔ adiema bie mɔɔ wɔ Japan bizale gyimayɛvo ko mɔɔ ɔnvi maanle ne anu deɛmɔti yera kɛ ɔbaboa la, ɔhanle ɔhilele ye kɛ: “Yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Japan la boka ‘yɛ sonlabaka’ ne anwo. Yɛte bɛ nyane nee bɛ amaneɛnwunlɛ ne bie.” Ɔdwu mekɛ ne bie a tunwomaa ɛlɔlɛ maa moalɛ gyimayɛvoma fa bɛ ngoane to esiane nu boa bɛ mediema.c​— 1 Dwɔn 3:16.

Gyihova Dasevolɛ bie mɔɔ ɛlɛboɔboa esiane mekɛ nu moalɛ ninyɛne amaa ɔ mediema Keleseɛnema mɔɔ wɔ Switzerland wɔ 1946

Switzerland, 1946

YƐ MOALƐ GYIMA KPOLE MƆƆ LUMUA WƆ ƐNƐ MEKƐ YE ANU

WƆ September 1945, mɔɔ ɛnee Ewiade Konle II ɛra awieleɛ wɔ Europe la anzi siane ekyii, Adiema Knorr bɔle moalɛ gyima kpole mɔɔ bɛyɛ na bɛava “nwonane afoa nu ninyɛne bɛaboa bɛ mediema mɔɔ bɛwɔ anwongyelelɛ nu wɔ central Europe” la anwo nolo.

Bɛbɔle nolo ne la yeangyɛ, Alasevolɛ mɔɔ bɛwɔ Canada, United States nee maanle gyɛne zo la bɔle ɔ bo kɛ bɛkyehyɛ adɛladeɛ nee aleɛ. Ɔvi January 1946 mɔɔ ba la, bɛvale ninyɛne bɛnwanle mediema diedima mɔɔ bɛwɔ Austria, Belgium, Bulgaria, China, Czechoslovakia, Denmark, England, Finland, France, Germany, Greece, Hungary, Italy, the Netherlands, Norway, the Philippines, Poland, yɛɛ Romania.

Bɛanyɛ moalɛ gyima ɛhye kokye ala. Moalɛ ninyɛne ɛhye mɔ doale zolɛ ɛvolɛ nwiɔ nee foa! Wɔ zɔhane mekɛ ne anu, mediema mrenya nee mraalɛ kɛyɛ 85,000 vale aleɛ kɛyɛ kilo 300,000, adɛladeɛ kɛyɛ kilo 450,000 yɛɛ mgbɔlaboa mɔɔ bo 124,000 la hɔmanle bɛ mediema mɔɔ wɔ maanle mɔɔ konle ne ɛzɛkye ɛkɛ anu la. Moalɛ gyima kpole ɛhye rale ye awieleɛ wɔ August 1948. Ɛzinzalɛ Arane ne mɔɔ rale 1949 la hanle kɛ: “Nɔhalɛ, ɛhye le ɛlɔlɛ mɔɔ bɛda ye ali bɛkile bɛ gɔnwo. Yɛze kɛ mediema ne mɔ yɛle ɛhye kɛ bɛfa bɛawula Awulae anyunlunyia, ɔluakɛ yɛze kɛ nwonane afoa nu ninyɛne ɛhye baboa bie mɔ yeamaa bɛazonle nɔhalɛ nu; yemɔti bɛbule ye kɛ ɔle nwolɛ adenle kpole kɛ bɛbazonle bɛ mediema wɔ adenle ɛhye azo.” Moalɛ gyima ɛhye manle ayɛlɛyelɛ hanle Gyihova, ɔmanle yɛ mediema diedima anwo dɔle bɛ na koyɛlɛ mɔɔ yɛlɛ yɛmaa yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la anu yɛle se.

11 Menli mɔɔ bɛnle Alasevolɛ la noko ɛhile yɛ moalɛ gyima ne anwo anyezɔlɛ. Kɛ neazo la, mɔɔ esiane bie zile Arkansas, U.S.A., wɔ 2013 la, adwelie kɛlata bie hɛlɛle Alasevolɛ mɔɔ bɛdule bɛ nwo bɛmanle ndɛndɛ la anwo edwɛkɛ kɛ: “Gyihova Alasevolɛ hyehyɛ bɛ moalɛ gyimayɛvoma ne kpalɛ yemɔti edwɛkɛ si a bɛdwu ɛkɛ ne ndɛndɛ na bɛdi ninyɛne nwo gyima kpalɛ.” Kɛmɔ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle la, amgba yɛmaa yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ anwongyelelɛ nu la ‘nyia mɔɔ bɛkpondɛ la.’

12-14. (a) Duzu ati a yɛ moalɛ gyima ne bodane mɔɔ tɔ zo nsa mɔɔ yɛdwu nwo la hyia ɛ? (b) Edwɛkɛ boni mɔ a kile kɛ nvasoɛ wɔ sunsum nu ninyɛne mɔɔ yɛdi ɔ nzi dahuu la azo a?

12 Mɔɔ tɔ zo nsa, yɛboa menli mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la yɛmaa bɛyɛ bɛ sunsum nu gyima ne mɔ bieko. Duzu ati a ɛhye hyia a? Pɔɔlo hanle kɛ menli mɔɔ nyia moalɛ la “buke bɛ ahonle nu yɛ Nyamenle mo.” (2 Kɔl. 9:12b) Adenle kpalɛ mɔɔ menli mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ dua zo yɛ Gyihova mo la a le kɛ bɛbazia bɛayɛ bɛ sunsum nu gyima ne ndɛndɛ. (Fel. 1:10) Ɛzinzalɛ Arane ne hanle ye wɔ 1945 kɛ: “Pɔɔlo kponlenle. . . ndoboa ɛlielɛ ne azo ɔluakɛ ɛnee ɔlɛmaa . . . Keleseɛne mediema mɔɔ ɛhyia la anyia moalɛ wɔ nwonane afoa nu amaa bɛava mɔdenlebɔlɛ bɛayɛ Gyihova daselɛlilɛ gyima ne.” Bodane ko ne ala a yɛlɛ ye ɛnɛ a. Saa bɛyɛ daselɛlilɛ gyima ne bieko a, yɛ mediema ne mɔ kyekye bɛ nwo nee menli gyɛne mɔɔ bɛlɛdi nyane la arɛle.​—Bɛgenga 2 Kɔlentema 1:3, 4.

13 Suzu edwɛkɛ mɔɔ menli mɔɔ nyianle moalɛ kpole ɛhye bie hanle la anwo, bɛbɔle daselɛlilɛ bo na ɔmanle bɛnyianle anwosesebɛ. Adiema ko hanle kɛ: “Daselɛlilɛ mɔɔ abusua ne hɔle la yɛle nyilalɛ manle yɛ. Mɔɔ yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbakyekye awie mɔ arɛle la, ɔmaa yɛye yɛ adwenle yɛfi yɛ adwenleadwenle ne azo.” Adiema raalɛ ko hanle kɛ: “Sunsum nu gyima mɔɔ menyɛle la yele me adwenle vile ninyɛne mɔɔ ɛzɛkye mɔɔ ɛbɔ me ɛyia la azo. Ɔmanle mendele nganeɛ kɛ melɛ anwobanebɔlɛ.” Adiema raalɛ ko noko hanle kɛ: “Ɔnva nwo kɛ ɛnee yɛngola tɛnlabelɛ ne anwo ɛhwee yɛ la, daselɛlilɛ ɛhɔlɛ boale me abusua ne. Ewiade fofolɛ ne mɔɔ yɛhanle nwolɛ edwɛkɛ yɛhilele awie mɔ la manle yɛnyianle anwodozo kpole kɛ debie biala bayɛ fofolɛ.”

14 Debiezukoalɛ ɛhɔlɛ noko le sunsum nu gyimalilɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛ mediema diedima mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la bɔ ye ɛhɔlɛ bo bieko ndɛndɛ a. Suzu mɔɔ dole adiema raalɛ Kiyoko mɔɔ ɛnee wɔ ye ɛvolɛ 50 ne anu la anwo nea. Nyevile mɔɔ dule rale sua zo la manle ɔ nwo debie biala minlinle na ɔhale ye tɛladeɛ nee mgbɔlaboa mɔɔ ɔwula la ala, kɛ ɔkɛyɛ na yeahola yeanlea ɔ nwo la, ɛnee ɔyɛ se. Noko kpanyinli bie hanle hilele ye kɛ bɛbayɛ bɛ debiezukoalɛ ne wɔ ye kale ne anu. Kiyoko ka kɛ: “Me nee kpanyinli ko nee ɔ ye yɛɛ adiema raalɛ gyɛne ko dɛnlanle kale ne anu. Debiezukoalɛ ne le sikalɛ, noko ɛnee ɔyɛ nwanwane, me adwenle vile esiane ne mɔɔ zile la azo. Me nzo nu dwole me. Debiezukoalɛ zɔhane manle menwunle tumi mɔɔ wɔ Keleseɛnema ayia nu la.” Adiema raalɛ gyɛne ka debiezukoalɛ mɔɔ ɔhɔle wɔ esiane bie anzi anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ: “Bɛmanle mengyinlanle kpundii!”​—Wulo. 1:11, 12; 12:12.

Moalɛ Gyima Ne Maa Yɛnyia Nvasoɛ Dahuu

15, 16. (a) Nvasoɛ boni a ɛnee Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Kɔlente nee ɛleka gyɛne la banyia avi moalɛ gyima ne anu a? (b) Kɛzi yɛdayɛ noko yɛnyia moalɛ gyima ne azo nvasoɛ ɛnɛ ɛ?

15 Mɔɔ Pɔɔlo kilehile moalɛ gyima ne anu ahile Kɔlentema la, eza ɔmanle bɛnwunle nvasoɛ mɔɔ bɛ nee Keleseɛnema gyɛne banyia wɔ gyima ɛhye ɛyɛlɛ nu la. Ɔhanle kɛ: “Zɔhane ati [Dwuu Keleseɛnema mɔɔ bɛwɔ Gyɛlusalɛm mɔɔ bɛ sa hanle moalɛ ne la bava] anwolɔlɛ ɛhulolɛ kpalɛ bɛazɛlɛ bɛamaa bɛ wɔ ɛlolɛ molozo ne mɔɔ Nyamenle ɛva ɛlo bɛ la ati.” (2 Kɔl. 9:14) Amgba, Kɔlentema nyele ne baha Dwuu Keleseɛnema ne yeamaa bɛazɛlɛ bɛamaa bɛ mediema mɔɔ bɛwɔ Kɔlente mɔɔ Maanle Maanle ne anu amra boka nwo la na ɛhulolɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa bɛ la anu amia.

16 December 1, 1945 Ɛzinzalɛ Arane ne ka kɛzi Pɔɔlo edwɛkɛ ne mɔɔ fane nvasoɛ mɔɔ wɔ moalɛ gyima ne azo fane yɛ nwo ɛnɛ la, ɔhanle kɛ: “Saa Nyamenle menli ne mɔɔ bɛdu bɛ nwo bɛmaa la boa maa bɛdi ekpunli mɔɔ wɔ ɛleka gyɛne la ngyianlɛ nwo gyima a, nea kɛzi ɔmaa yɛyɛ ko a!” Zɔhane ala a moalɛ gyimayɛvoma ɛnwu ye ɛnɛ a. Asafo nu kpanyinli ko mɔɔ boale wɔ azuyilɛ mekɛ bie anu la hanle kɛ: “Moalɛ gyima mɔɔ menyɛle la manle membikyele me mediema ne mɔ kpalɛ.” Adiema raalɛ ko mɔɔ bɛboale ye na ɔhilele nwolɛ anyezɔlɛ la hanle kɛ, “Yɛ mediemayɛlɛ ne a le debie mɔɔ bikye yɛ kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛ nye die nwo wɔ azɛlɛ ye azo a.”​—Bɛgenga Mrɛlɛbulɛ 17:17.

17. (a) Kɛzi edwɛkɛ mɔɔ wɔ Ayezaya 41:13 la fane moalɛ gyima ne anwo ɛ? (b) Ka neazo bie mɔ mɔɔ kile kɛzi moalɛ gyima ne wula Gyihova anyunlunyia na ɔmaa yɛyɛ ko la. (Eza nea ɛlɛka “Mediema Tu Bɛ Nwo Maa Boa Wɔ Esiane Mekɛ Nu.”)

17 Saa moalɛ gyimayɛvoma kɔ ɛleka mɔɔ esiane ɛzi la a, yɛ mediema mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la nwu nɔhalɛ mɔɔ wɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne anu la wɔ adenle titile bie azo: “Medame, [Gyihova] bɛ Nyamenle, melɛ bɛ sa fema ne anu. Medame yɛɛ melɛka meahile bɛ a: Bɛmmasulo na mebaboa bɛ.” (Aye. 41:13) Adiema raalɛ bie mɔɔ nyianle ɔ ti wɔ esiane mekɛ nu la hanle kɛ: “Menwunle ninyɛne mɔɔ ɛzɛkye la, me anyelazo wiele, noko Gyihova zɔle me nu. Mennwu kɛzi meka moalɛ mɔɔ menyianle menvile mediema ɛkɛ la anwo edwɛkɛ a.” Mɔɔ esiane bie zile ɛleka bie la, mgbanyima nwiɔ mɔɔ bɛwɔ ɛkɛ la gyinlanle asafo mɔɔ bɛsonle wɔ nu la agyakɛ anu hɛlɛle kɛ: “Azɛlɛ ɛkpusulɛ ne manle menli lile nyane kpole noko yɛnwunle moalɛ mɔɔ Gyihova dua yɛ mediema nwo zo fa maa la. Yɛgenga moalɛ gyima nwo debie, noko kɛkala yɛnwu ye yɛ nye zo.”

Peter Johnson mɔɔ ɛlɛboa amaa basisi asafo azua la

ƆHAKYILE YE ƐBƐLABƆLƐ

KƐZI esiane mekɛ nu moalɛ gyimayɛlɛ bɛahola anyia ngakula nwo zo tumi ɛ? Suzu mɔɔ dole Peter Johnson mɔɔ yɛle gyima ɛhye bie wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee yeli ɛvolɛ 18 la anwo nea. Ɔhanle kɛ: “Kɛzi mediema ne mɔ hilele anyezɔlɛ na menwunle anyelielɛ mɔɔ wɔ ɛmanlɛ nu la hanle me kpalɛ. Ɔmanle menyianle ɛhulolɛ kɛ mebava me ɛbɛlabɔlɛ ne meazonle Gyihova kɛmɔ mebahola la.” Yemɔ anzi, Peter bɔle adekpakyelɛ gyima ne abo. Eza ɔyɛle gyima wɔ Bɛtɛle na nzinlii ɔhɔbokale Maangyeba Suazilɛ Kɔmatii ne anwo. Peter ka kɛ: “Moalɛ gyima ne mɔɔ menlumuale menyɛle bie wɔ 1974 la hakyile me ɛbɛlabɔlɛ.” Ɛle kakula ɔ? Ɛbahola wɔazukoa Peter neazo ne ɔ? Moalɛ gyima ne mɔɔ ɛbayɛ bie la bahola ahakyi wɔ ɛbɛlabɔlɛ wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu!

Ɛbahola Wɔayɛ Bie Ɔ?

18. Saa ɛkpondɛ kɛ ɛyɛ moalɛ gyima ne bie a, duzu a ɔwɔ kɛ ɛyɛ a? (Eza nea ɛlɛka “Ɔhakyile Ye Ɛbɛlabɔlɛ.”)

18 Ɛkulo kɛ ɛnwu anyelielɛ mɔɔ wɔ moalɛ mɔɔ bɛfa bɛmaa wɔ esiane mekɛ nu la ɔ? Saa zɔhane a ɔde a, ɛnee nwu ye kɛ bɛta bɛkpa moalɛ gyimayɛvoma bɛfi menli mɔɔ bɛsisi Belemgbunlililɛ Asalo la anu. Yemɔti ka kile wɔ asafo nu mgbanyima kɛ ɛkulo kɛ ɛhyehyɛ nwolɛ ademizalɛ kɛlata na ɛkɔyɛ bie. Kpanyinli ko mɔɔ lɛ anwubielɛ dɔɔnwo wɔ moalɛ gyima ne anu la vale ngakyelɛ ɛhye dole gua kɛ: “Saa Esiane Mekɛ Nu Moalɛ Kɔmatii ne ɛtɛfɛlɛle wɔ a, mmakɔ ɛleka mɔɔ esiane ne ɛzi la.” Ɛhye bamaa moalɛ gyima ne ahɔ zo pɛpɛɛpɛ.

19. Kɛzi moalɛ gyimayɛvoma boa kpalɛ maa bɛnwu kɛ amgba yɛle Kelaese ɛdoavolɛma ɛ?

19 Moalɛ gyima ne le adenle titile mɔɔ yɛdua zo yɛdi Kelaese mɛla ne mɔɔ se “bɛhulo bɛ nwo ngoko ngoko” la azo a. Ɛlɔlɛ ɛhye mɔɔ yɛda ye ali la kile kɛ amgba yɛle Kelaese ɛdoavolɛma. (Dwɔn 13:34, 35) Nea kɛzi ɔle nyilalɛ ɔmaa yɛ ɛnɛ kɛ yɛlɛ gyimayɛvoma dɔɔnwo mɔɔ fi bɛ ɛhulolɛ nu ye Gyihova ayɛlɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛfa moalɛ bɛamaa nɔhavoma mɔɔ boa Nyamenle Belemgbunlililɛ ne la a!

a Tile ɛhye ka moalɛ gyima mɔɔ bɛyɛ bɛboa mediema diedima la anwo edwɛkɛ. Noko fane dɔɔnwo ne ala, yɛ moalɛ gyima ne boa menli mɔɔ bɛnle Alasevolɛ la noko.​—Gal. 6:10.

b Pɔɔlo vale di·aʹko·nos (sonvolɛ) dɔɔnwohilelɛ ɔhanle ‘asafo nu azonvolɛ’ nwo edwɛkɛ.​— 1 Tem. 3:12.

c Nea edwɛkɛ “Aiding Our Family of Believers in Bosnia,” mɔɔ wɔ November 1, 1994, Ɛzinzalɛ Arane ne mukelɛ 23-27.

Ɛdie Ɛdi Kɛ Belemgbunlililɛ Ne Wɔ Ɛkɛ Ɔ?

  • Kɛzi yɛkola yɛnwu ye kɛ moalɛ gyima ne boka ɛzonlenlɛ nwuanzanwuanza mɔɔ yɛfa yɛmaa Gyihova la anwo ɛ?

  • Yɛ moalɛ gyima ne bodane nsa a le boni?

  • Nvasoɛ boni a moalɛ gyima ne maa yɛnyia a?

  • Kɛzi moalɛ gyima ne fane Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ wɔ Dwɔn 13:34 la anwo ɛ?

MEDIEMA TU BƐ NWO MAA BOA WƆ ESIANE MEKƐ NU

CENTRAL NEE WEST AFRICA

Mɔɔ bɛtu aneɛ bie abo wɔ Rwanda wɔ 1994 la, bɛhunle menli kɛyɛ 800,000 anzɛɛ mɔɔ bo zɔ la. Ɛhye anzi, Central Africa maanle dɔɔnwo anu yɛle basabasa na ɛhye manle menli nwo razonle wɔ tutɛnlama azokoɛleɛ ne mɔ anu. Gyihova Alasevolɛ mɔɔ bɛwɔ Belgium, France, nee Switzerland la vale adɛladeɛ, nyile, tɛnte, aleɛ nee ninyɛne gyɛne hɔboale bɛ mediema diedima mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la. Yeangyɛ, yɛ mediema ne mɔ asa hanle ninyɛne zɔhane mɔ.

Wɔ Africa, Gyihova Alasevolɛ bulu bie mɔɔ bɛle dɔketama nee nɛɛsema mɔɔ bɛvi France la ɛhɔ zo ɛva moalɛ ɛmaa bɛ mediema amaa amaneɛ mɔɔ bɛlɛnwu ye ɔlua konle, ɛhɔne nee anwodolɛ ti la aha aze. Ɛvolɛ nwiɔ mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu ala, ekpunli ne yɛle menli mɔɔ bo 10,000 la ayile. Bɛ gyima ne maa bɛye Gyihova nee ye ahyehyɛdeɛ ne ayɛlɛ. Nɛɛse ko hanle kɛ: “Saa yɛkɔ ɛleka kɛ yɛkaboa yɛ mediema a, menli fi ɛbulɛ nu ka kɛ: ‘Menli ɛhye mɔ le Gyihova Alasevolɛ. Bɛlɛba bɛaraboa bɛ mediema.’” Mɔɔ nɛɛse bie boale Dasevolɛ ko wiele la, ɔhanle kɛ: “Meda wɔ ase me diema. Meda wɔ ase Gyihova!”

Ɔdwu mekɛ ne bie a, moalɛ gyima hyia wɔ mekɛ mɔɔ esiane kpole bie bazi la. Wɔ 2012, kale esiane bie mɔɔ zile Nigeria la hunle Alasevolɛ 13 mɔɔ bɛ muala bɛwɔ asafo ekyi bie anu la, na bɛ nuhua 54 bodale kpalɛ. Moalɛ kɔmatii ne yɛle gyima alehyenlɛ nee aledwolɛ muala nleanle sonla ko biala. Mɔɔ wuleravolɛ bie mɔɔ la asopiti ɛkɛ ne nwunle moalɛ mɔɔ mediema mɔɔ ɛboda la ɛnyia ye la, ɔvɛlɛle ye ɛsɔfo ne wɔ telefuu zo na ɔhanle kɛ: “Me asɔne ne anu sonla biala ɛtɛbakpɔlale me. Banlea ɛlɔlɛ mɔɔ Gyihova Alasevolɛ ne mɔ ɛlɛda ye ali wɔ asopiti ɛke la!”

Menli mɔɔ bɛwule la manle yɛ mediema mɔɔ bɛwɔ zɔhane asafo ekyi ne anu la lile nyane, noko ɛlɔlɛ mɔɔ bɛ mediema diedima lale ye ali la kyekyele bɛ rɛle. Bieko, ɔluakɛ bɛnwunle kɛ moalɛ gyimayɛvoma ne nleanle bɛ mediema mɔɔ ɛlɛnwu amaneɛ la boɛ la ati, menli dɔɔnwo mɔɔ bɛwɔ zɔhane asafo ne anu la mianle bɛ ɛzonlenlɛ gyima ne anu. Kolaa na esiane ne azi la ɛnee asafo ne lɛ nolobɔlɛma 35. Ɔkadwu ɛvolɛ ko la, ɛnee bɛyɛ 60.

AUSTRALIA

Wɔ 2013, azule yile Queensland ɛnwea zo ɛleka bie na ɔzɛkyele Alasevolɛ 70 azua. Mark nee Rhonda yɛɛ bɛ ra raalɛ ne nriandile vile bɛ sua ne mɔɔ azuyilɛ ne ɛva ye la anu hɔle banebɔlɛ ɛleka bie. Ɛnee menli ɛhyele zo wɔ ɛkɛ. Rhonda hanle kɛ: “Ɛnnyia adenle bɔbɔ na wɔadɛnla aze.” Alopile mɔɔ ɛlɛdwu aze nee mɔɔ bɛlɛtu bɛahɔ la dede ne manle yɛ nwo hyelele yɛ kpalɛ. Kɛmɔ ɛnee Rhonda adwenle ɛzɛkye la ati ɔbizale ɔ hu kɛ, “Duzu a yɛbayɛ a?” Mark zɛlɛle Gyihova ɛsesebɛ kɛ ɔboa bɛ. Rhonda hanle kɛ: “Kɛyɛ mitini 30 anzi kale bie rale ɛleka mɔɔ yɛwɔ la na mediema mrenya nsa vile nu dwule aze. Mɔɔ yɛyiale bɛ la bɛhanle kɛ, ‘Yɛfa bɛ yɛahɔ adiema nrenya bie sua nu.’” Rhonda doale zolɛ kɛ: “Yɛnrɛhola yɛnrɛha kɛzi ɛlɔlɛ mɔɔ wɔ Gyihova ahyehyɛdeɛ ne anu manle yɛdele nganeɛ wɔ zɔhane mekɛ ne la.”

Mediema mɔɔ bo 250 mɔɔ bɛdu bɛ nwo bɛmaa la hɔle ɛleka ko ne ala ndɛndɛ kɛ bɛkaboa bɛ mediema. Adiema nrenya kpanyinli ko hanle kɛ: “Alasevolɛ ekpunli bie mɔɔ menze ɛleka mɔɔ bɛvi la vindele arɛlevilɛ nu na bɛyɛle gyima ɛsesebɛ bɛzieziele me sua nu ɛkɛ. Me nee me ye, yɛ rɛle ɛnrɛvi kɛzi bɛboale yɛ la ɛlɛ.”

BRAZIL

Wɔ 2008, awoka mɔɔ te gua nee azuyilɛ vale Santa Catarina na ɔdule menli kɛyɛ 80,000 ɔvile bɛ azua nu. Sua ne azo sonla ko hanle kɛ, “ɛnee ɔle kɛ nyevile mɔɔ ɛdu ndɛtɛlɛ nee mbaka ɛra sua zo la.” Mediema bie mɔ nyianle dabelɛ wɔ Nyianu Asalo ɛkɛ. Márcio mɔɔ nea asalo ne azo la hanle kɛ: “Adɛladeɛ mɔɔ ɛnee bɛwula la ala a bɛvale bɛnriandile a, na ɛnee bɛ nwo ɛyɛ ndɛtɛlɛ ngome.” Adiema raalɛ ko hanle kɛ: “Yɛ sua ne bubule. Ɔyɛ nyane kɛ mekɛ ekyii bie anu ɔminlinle la, noko me rɛle ɛnrɛvi kɛzi yɛ mediema ne mɔ kyekyele yɛ rɛle la. Bɛlale ɛlɔlɛ ali bɛhilele yɛ wɔ ndenle ngakyile zo! Anwubielɛ ne manle menwunle kɛzi ɔwɔ kɛ memaa sunsum nu ninyɛne kyia me la.”

Gyihova Alasevolɛ mɔɔ ɛlɛyɛ ngyehyɛleɛ ava esiane mekɛ nu moalɛ ninyɛne ahɔ Brazil la

Bɛhakyile Nyianu Asalo bie mɔɔ wɔ Santa Catarina, Brazil la bɛyɛle ye ɛleka mɔɔ bɛfa moalɛ ninyɛne bɛsie la wɔ 2009

Awoka mɔɔ te gua la ɛzɛkye azua mɔɔ wɔ awoka gye nu mɔɔ zua suakpole Rio de Janeiro la. Amaa bɛahola bɛali zɛhae esiane ne mɔɔ ta si la anwo gyima kpalɛ la, mediema ne mɔ dele Esiane Mekɛ Nu Moalɛ Kɔmatii mɔɔ bahɔ zo ali gyima. Saa mediema mɔɔ bɛwɔ ɛleka mɔɔ awoka te gua la nwu kɛ boka bie bahola ade agua a, bɛbɔ kɔmatii ne amaneɛ. Ndɛndɛ ne ala mediema mɔɔ bɛwɔ ahale mɔɔ bɛhɛlɛ nwolɛ “Jehovah’s Witnesses​—Humanitarian Aid” anu la ba. Mediema mɔɔ wɔ ekpunli ne anu la biala ze gyima mɔɔ ɔkayɛ la. Gyimayɛvoma ne wula adɛladeɛ mɔɔ maa bɛda ali bɔkɔɔ kɛ bɛle Gyihova Alasevolɛ la. Bɛ nee Asopiti Ngitanwolilɛ Kɔmatii ne anu amra bɔ nu yɛ gyima boa mediema mɔɔ ɛboda la. Moalɛ gyimayɛvoma ne fa aleɛ, nzule, nyile, adɛladeɛ nee ninyɛne mɔɔ bɛfa bɛkyikyi sua nu la ba. Ndɛtɛlɛ mɔɔ bɛtete bɛavi azua nu la le gyima ɛsesebɛ. Wɔ kenlensa ye boka bie mɔɔ dele guale la anu, mediema 60 a tetele ndɛtɛlɛ ahale mgbole nna vile awuke ko anu a!

BƐ NWO MƆƆ BƐSIEZIE BƐMAA ESIANE

Neazo Eku ne ɛva kɛzi bɛsiezie bɛ nwo na bɛdi esiane nwo gyima la anwo adehilelɛ ɛmaa Bɛtɛle mɔɔ bɛwɔ ewiade amuala la kɛ bɛva bɛmaa asafo nu mgbanyima nee neavolɛ adenduvoma. Kɛ neazo la, kolaa na esiane azi bɔbɔ la, ɔwɔ kɛ mgbanyima ne mɔ nea kɛ bɛlɛ asafo ne anu sonla ko biala nɔma nee ɔ nwo edwɛkɛ.

SAA ESIANE SI A!

  1. Asafo nu kpanyinli bie ɛhɔkpɔla abusua bie anu nolobɔlɛma

    Mgbanyima ne mɔ kpondɛ nolobɔlɛma amuala abo zo

  2. Mgbanyima ne mɔ ka nwolɛ edwɛkɛ kile bɛ avinli ngitanwodivolɛ ne

  3. Ngitanwolilɛ mɔɔ kɔ zo wɔ mgbanyima avinli ngitanwodivolɛma, maangyebakyi zo neavolɛma, mediema mrenyia mɔɔ lɛ ɛzonlelilɛ wɔ asafo ne anu nee Ɔfese ne avinli la

    Mgbanyima avinli ngitanwodivolɛ ne bɔ neavolɛ adenduvoma nee mediema mɔɔ fɛta mɔɔ bɛ nee ɔfese ne di ngitanwo la amaneɛ

  4. Aleɛ nee nzule nwo ngyehyɛleɛ

    Bɛyɛ aleɛ, nzule, dabelɛ, ayileyɛlɛ, nganeɛdelɛ nee sunsum nu moalɛ nwo ngyehyɛleɛ ndɛndɛ

  5. Bɛlɛyɛ neɛnleanu wɔ esiane mekɛ nu moalɛ nwo amaneɛbɔlɛ nu

    Bɛtɛle fa tɛnlabelɛ ne nee ngyianlɛ mɔɔ wɔ ɛkɛ la anwo edwɛkɛ kɔmaa Neazo Eku ne Ngitanwodivoma Kɔmatii ne

  6. Bɛlɛkyɛ esiane mekɛ nu moalɛ nwo ninyɛne

    Esiane Mekɛ Nu Moalɛ Kɔmatii ne boɔboa ninyɛne nloa na ɔboa mediema ne mɔ toonwo bɛnyia anwosesebɛ

  7. Anwomanyunlu ɛlɛne mɔɔ lua anwomanyunlu

    Ngitanwodivoma Kɔmatii ne suzu ngyianlɛ ne anwo, na saa ɔhyia a, ɔdie ɔto nu ɔmaa mediema mɔɔ vi maanle gyɛne nu la kɔboa

DEBIE BIEKO MƆƆ BABOA MOALƐ GYIMAYƐVOMA

Jehovah’s Witnesses and Disaster Relief  brohyua ne anyunlu

WƆ June 2013, bɛyele brohyua ne mɔɔ se Jehovah’s Witnesses and Disaster Relief la. Bɛyɛle bɛmanle United States arane mgbanyima mɔɔ nea esiane nwo gyimalilɛ zo la titile. Brohyua ne ka moalɛ gyima mɔɔ yɛyɛ ɔvi 1940 la anwo edwɛkɛ. Eza azɛkɛlata mɔɔ kile maanle dodo mɔɔ yɛyɛ yɛ moalɛ gyima ne wɔ nu la noko wɔ nu. Kpanyinli bie mɔɔ boka nwo a bɛyɛ moalɛ gyima nwo ngyehyɛleɛ la hilele nu kɛ: “Mediema mɔɔ yɛ gyima wɔ Esiane Nwo Moalɛ Kɔmatii ne anu la fa brohyua ɛhye di gyima amaa bɛ sa aha maanle mgbanyima titile bie mɔ mɔɔ wɔ ɛleka mɔɔ esiane ta si la kolaa na esiane azi. Saa maanle mgbanyima ɛhye mɔ nwu kɛzi yɛyɛ yɛ moalɛ gyima ne la a, ɔmmaa ɔnyɛ se kɛ bɛbakponle yɛ ademizalɛ ne azo amaa yɛahɔ ɛleka mɔɔ esiane ne ɛzi la.”

    Nzema Mbuluku Ngakyile (1982-2025)
    Fi Nu
    Kɔ Nu
    • Nzema
    • Fa Nwa Awie
    • Mɔɔ ɛkulo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nwolɛ Mɛla
    • Fealeranu Edwɛkɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Kɔ Nu
    Fa Nwa Awie