Bɛbayɛ “Ɛsɔfoma Nee Arelemgbunli”
“Bɛbayɛ ɛsɔfoma nee arelemgbunli nee maanle nwuanzanwuanza bamaa me.”—ADENDULƐ 19:6, NW.
1, 2. Duzu anwobanebɔlɛ a ɛnee raalɛ ne abozoamra hyia a, na duzu atia ɔ?
NGAPEZO mɔɔ lumua Baebolo ne anu la anwo hyia na yɛade kɛzi Nyamenle bodane ne mɔ bara nu la abo. Mɔɔ Nyamenle bɔ ɛwɔkɛ ne wɔ Yidɛn la, ɔhanle kɛ: “Na mebava ɛkpɔlɛ meado wɔ [Seetan] nee raalɛ ne avinli nee wɔ abozonli ne nee ye abozonli ne avinli.” Kɛzi ɛkpɔlɛ ɛhye anu bayɛ se ɛ? Gyihova hanle kɛ: ‘Raalɛ ne abozonli ne bagelegele Seetan ati na Seetan noko aha ɔ gyakɛ anzi.’ (Mɔlebɛbo 3:15, NW) Ɛkpɔlɛ mɔɔ la Seetan nee raalɛ ne avinli la anu bayɛ se kpalɛ yeamaa Abɔnsam ava ye tumi kɔsɔɔti ali gyima kɛ ɔsɛkye raalɛ ne abozonli ne.
2 Ɔmbɔ ɛhɔne a edwɛndolɛnli ne zɛlɛle manle Nyamenle menli la: “Nea, wɔ kpɔvolɛma ne ɛlɛtu fonyia; bɛdabɛ mɔɔ bɛkyi wɔ la ɛmaa bɛ ti zo. Bɛhɔ wɔ menli ne ati akpamo, bɛtu bɛ nwo azukue wɔ menli ne mɔɔ wɔbɔ bɛ nwo bane la ati. Bɛse, ‘Bɛrɛla bɛmaa yɛbɔ bɛ maanle ne bɔkɔɔ.’” (Edwɛndolɛ 83:2-4) Ɛnee Seetan bodane a le kɛ ɔsɛkye abozonli ne abusua ne na yeagua bɛ nwo evinli. Amaa Gyihova abɔ abozonli ne abusua ne anwo bane na Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne ara la, ɔyɛle ngyekyeleɛ bieko.
NGYEKYELEƐ MƆƆ BƆ ABOZONLI NE ANWO BANE
3, 4. (a) Mekɛ boni a Mɛla ngyekyeleɛ ne bɔle ɔ bo a, na duzu a Yizilayɛma liele dole nu kɛ bɛbayɛ a? (b) Bɛyɛle Mɛla ngyekyeleɛ ne kɛ ɔbɔ duzu anwo bane?
3 Mɔɔ Ebileham, Ayezeke, nee Gyekɔbo abozoamra anwo zonle la, Gyihova yɛle bɛ Yizilayɛ maanle wɔ tete ne. Nyamenle nee Yizilayɛ maanle ne yɛle ngyekyeleɛ titile bie mɔɔ ɛnee Mosisi a le avinligyinlavolɛ a. Gyihova vale Mɛla ne manle bɛ, na bɛliele bɛdole nu kɛ bɛbali zo. Baebolo ne ka kɛ: “Akee [Mosisi vale] ngyekyeleɛ buluku ne, na ɔgengale ɔhilele menli ne; na bɛhanle kɛ, ‘Edwɛkɛ biala mɔɔ Gyihova ɛha la yɛbayɛ, yɛɛ yɛbayɛ tieyɛ yeamaa ye.’ Mosisi vale [nlankɛ mɔɔ bɛva bɛbɔ azu la] mogya ne dole guale menli ne anwo, na ɔhanle kɛ, ‘Kɛmɔ Gyihova edwɛkɛ ne se la, mogya ye sɔ ngyekyeleɛ ne mɔɔ Gyihova nee bɛ ɛkyekye la anloa.’”—Adendulɛ 24:3-8.
Mosisi Mɛla ne ammaa bɛanzɛkye abozonli ne mɔɔ vi Ebileham abusua ne anu la
4 Mɛla ngyekyeleɛ ne bɔle ɔ bo yɛle gyima wɔ 1513 kolaa na Kelaese ara. Gyihova luale ngyekyeleɛ ɛhye azo kpale tete Yizilayɛ maanle ne manle bodane titile bie. Ɛnee Nyamenle bayɛ bɛ ‘Ndɛnebuavolɛ, Mɛlamaavolɛ nee Belemgbunli.’ (Ayezaya 33:22) Yizilayɛma anwo edwɛkɛ maa yɛnwu mɔɔ to menli wɔ mekɛ mɔɔ bɛkɛli anzɛɛ bɛanli Nyamenle tenlene ngyinlazo ne mɔ azo la. Gyihova Mɛla ne azo ɛlilɛ kile kɛ ɔnle kɛ Yizilayɛma sonle awozonle anzɛɛ bɛgya menli mɔɔ sonle awozonle la. Bɛyɛle Mɛla ne kɛ ɔbɔ Ebileham abozoamra anwo bane ɔvi evinli nyɛleɛ nwo.—Adendulɛ 20:4-6; 34:12-16.
5. (a) Nwolɛ adenle boni a Mɛla ngyekyeleɛ ne manle Yizilayɛma nyianle a? (b) Duzu ati a Nyamenle kpole Yizilayɛma ɛ?
5 Wɔ Mɛla ngyekyeleɛ ne abo, bɛkpale ɛsɔfoma kɛ bɛzonle wɔ Yizilayɛ. Ɛnee ɛsɔfoma ɛhye mɔ le ɛsɔfoma ekpunli bie mɔɔ bɛbazonle alesama kenlebie wɔ adenle kpalɛ zo la anwo sɛkɛlɛneɛ. (Hibuluma 7:11; 10:1) Nɔhalɛ nu, Mɛla ngyekyeleɛ ne manle Yizilayɛma nyianle adenle kɛ bɛbayɛ “ɛsɔfoma nee arelemgbunli.” Ɛnee ɔwɔ kɛ Yizilayɛma di Gyihova Mɛla zo na bɛanyia nwolɛ adenle ɛhye. (Bɛgenga Adendulɛ 19:5, 6.) Noko akee, bɛanli zo. Yizilayɛma anlie Mɛzaya ne mɔɔ ɛnee le Ebileham abozonli titile ne la ando nu. Emomu, bɛkpole Gyisɛse, na Nyamenle noko kpole bɛ.
Yizilayɛma anzosesebɛ ne ɛngile kɛ Mɛla ngyekyeleɛ ne yɛle mgbane (Nea ɛdendɛkpunli 3-6)
6. Duzu a ɛnee le Mɛla ne bodane a?
6 Yizilayɛma anli nɔhalɛ ammaa Nyamenle la ati, bɛanyɛ ɛsɔfoma nee arelemgbunli maanle. Noko ɛhye ɛngile kɛ Mɛla ne yɛle mgbane. Mɛla ne bɔle abozonli ne anwo bane na ɔmanle bɛnwunle Mɛzaya ne. Saa Kelaese ɛra azɛlɛ ye azo na bɛnwu ye ɛdeɛ a, ɛnee Mɛla ne ɛli konim ala ɛne. Baebolo ne ka kɛ: “Kelaese rale la yɛɛ mɛla ne tumi bɔle aze a.” (Wulomuma 10:4) Yemɔti, ekpunli boni a banyia adenle ayɛ ɛsɔfoma nee arelemgbunli maanle ne a? Gyihova luale mɛla adenle zo ngyekyeleɛ bieko azo ɔnyianle maanle fofolɛ.
BƐYƐLE NGYEKYELEƐ FOFOLƐ BIE
7. Edwɛkɛ boni a Gyihova luale Gyɛlɛmaya anwo zo hanle a?
7 Mekɛ tendenle kolaa na Mɛla ngyekyeleɛ ne ara awieleɛ la, Gyihova luale ngapezonli Gyɛlɛmaya anwo zo ɔhanle kɛ ɔ nee Yizilayɛ maanle ne bayɛ “ngyekyeleɛ fofolɛ.” (Bɛgenga Gyɛlɛmaya 31:31-33.) Ngyekyeleɛ zɔhane bayɛ ngakyile avi Mɛla ngyekyeleɛ ne anwo ɔboalekɛ ɔnrɛhyia kɛ bɛbava nane bɛabɔ afɔle bɛakpɔda bɛ ɛtane. Kɛzi ɛhye bahola ayɛ boɛ ɛ?
8, 9. (a) Duzu a Gyisɛse mogya ne kola yɛ a? (b) Adenle boni a bukele manle menli mɔɔ boka ngyekyeleɛ fofolɛ ne anwo la ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)
8 Ɛvoya dɔɔnwo anzi, wɔ Naesan 14 wɔ ɛvolɛ 33 ne anu, Gyisɛse bɔle ɛvoyia bie, Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne ɛlilɛ bo. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse ka dwora ne mɔɔ ɛnee nwanye ne wɔ nu la anwo edwɛkɛ la, ɔzele ye ɛdoavolɛma 11 ne mɔɔ lile nɔhalɛ la kɛ: “Dwora ɛhye mɔɔ bɛlɛno nu la a le Nyamenle ngyekyeleɛ fofolɛ ne mɔɔ bɛva me mogya ne bɛzɔ ɔ nloa la.” (Luku 22:20) Kɛmɔ Mateyu kɛlɛtokɛ ne kile la, Gyisɛse hanle kɛ: “Ɛhye a le me mogya ne mɔɔ bɛhwi bɛgua wɔ menli dɔɔnwo bɛ ɛtane fakyɛ ti, na ɔsɔ Nyamenle ngyekyeleɛ ne anloa la.”—Mateyu 26:27, 28.
9 Gyisɛse mogya ne mɔɔ ɔvale ɔbɔle afɔle la manle ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli. Ɔvale mogya ne ɔmanle kokye ala, na yemɔ a kola maa bɛfa menli dɔɔnwo ɛtane bɛkyɛ bɔkɔɔ a. Gyisɛse ɛmboka ngyekyeleɛ fofolɛ ne anwo. Yeanyɛ ɛtane biala yemɔti ɔngyia ɛtanefakyɛ. Noko Nyamenle kola dua bolɛ mɔɔ Gyisɛse afɔle ne sonle la azo ɔboa alesama. Eza ɔkola ɔdua sunsum nwuanzanwuanza ne azo ɔkpokpa alesama bie mɔ mɔɔ bɛdi nɔhalɛ la na ɔfa bɛ kɛ ‘ɔ mra.’ (Bɛgenga Wulomuma 8:14-17.) Gyihova kola bu bɛ kɛ ɔ Ra Gyisɛse mɔɔ yeanyɛ ɛtane biala la. Menli ɛhye mɔ mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nee ‘Kelaese bali agya.’ Eza bɛ sa baha “ɛsɔfoma nee arelemgbunli” maanle nwo adenle ne mɔɔ vile Yizilayɛma asa la. Ɛzoanvolɛ Pita hanle bɛ nwo edwɛkɛ kɛ: ‘Bɛle abusua mɔɔ bɛkpa nu bɛye bɛ, alehelɛ ɛsɔfoma, maanle nwuanzanwuanza, menli mɔɔ bɛva bɛ bɛyɛ agyadeɛ titile, kɛ bɛha mɔɔ ɔvɛlɛle bɛ ɔvile awozinli nu ɔrale ye nwanwane wienyi ne anu la nyɛleɛ kpalɛ bɛhile.’ (1 Pita 2:9) Ɔda ali wienyi kɛ ngyekyeleɛ fofolɛ ne anwo hyia kpalɛ! Ɔmaa Gyisɛse ɛdoavolɛma bayɛ Ebileham abozonli ne foa mɔɔ tɔ zo nwiɔ.
NGYEKYELEƐ FOFOLƐ NE LILE MUNLI
10. Mekɛ boni a ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli a, na duzu ati ɔ?
10 Ngyekyeleɛ fofolɛ ne anli munli wɔ Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne abo. Kɛmɔti ɛ? Ɛnee ɔwɔ kɛ Gyisɛse sia kɔ anwuma ɔfa bolɛ mɔɔ ye afɔle ne sonle la ɔkɔkile Nyamenle na ngyekyeleɛ ne ali munli. Bieko, ɛnee ɔhyia kɛ bɛfa sunsum ne bɛkpokpa bɛdabɛ mɔɔ bɛ nee ‘Kelaese bali agya la.’ Yemɔti, ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli wɔ ɛvolɛ 33 Pɛntekɔso kenle ne, mekɛ mɔɔ Gyisɛse ɛdoavolɛma nyianle Nyamenle sunsum ne la.
Ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli wɔ ɛvolɛ 33 Pɛntekɔso kenle ne, mekɛ mɔɔ Gyisɛse ɛdoavolɛma nyianle Nyamenle sunsum ne la
11. Kɛzi ngyekyeleɛ fofolɛ ne maa Dwuuma nee maanle maanle ne anu amra kɔsɔɔti kola boka sunsum nu Yizilayɛma ne anwo ɛ, na menli nyɛ a wɔ ngyekyeleɛ fofolɛ ne anu a?
11 Mekɛ mɔɔ Gyihova luale Gyɛlɛmaya anwo zo hanle kɛ ɔ nee Yizilayɛma bayɛ ngyekyeleɛ fofolɛ la, ɛnee ɔkile kɛ Mɛla ngyekyeleɛ ne anwo ɛnrɛhyia bieko. Mɛla ne bɔle aze wɔ mekɛ mɔɔ ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli la. (Hibuluma 8:13) Ɔlua ngyekyeleɛ fofolɛ ne azo, Dwuuma nee maanle maanle ne anu amra mɔɔ bɛtɛyɛle bɛ mrenyanu nzonlɛ la bɛanyia nwolɛ adenle ali agya wɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anu, ɔboalekɛ ‘bɛva sunsum ne bɛyɛ bɛ mrenyanu nzonlɛ wɔ ahonle nu na tɛ nwonane nu.’ (Wulomuma 2:29) Nyamenle bava ye mɛla ne awula bɛ adwenle nu, na yeahɛlɛ ye wɔ bɛ ahonle nu. (Hibuluma 8:10) Menli 144,000 ne mɔɔ bɛkpokpa bɛ la boka ngyekyeleɛ fofolɛ ne anwo. Bɛka bɛbɔ nu bɛyɛ maanle fofolɛ mɔɔ bɛfɛlɛ bɛ ‘Nyamenle Yizilayɛ,’ anzɛɛ sunsum nu Yizilayɛ.—Galeehyeama 6:16; Yekile 14:1, 4.
12. Kɛzi Mɛla ngyekyeleɛ ne nee ngyekyeleɛ fofolɛ ne zɔho bɛ nwo ɛ?
12 Kɛzi Mɛla ngyekyeleɛ ne nee ngyekyeleɛ fofolɛ ne zɔho bɛ nwo ɛ? Gyihova nee Yizilayɛ maanle ne a yɛle Mɛla ngyekyeleɛ ne a, yɛɛ Ɔ nee sunsum nu Yizilayɛ ne a yɛle ngyekyeleɛ fofolɛ ne a. Ɛnee Mosisi le Mɛla ngyekyeleɛ ne avinligyinlavolɛ yɛɛ Gyisɛse le ngyekyeleɛ fofolɛ ne Avinligyinlavolɛ. Mɛla ngyekyeleɛ ne lile munli ɔlua nane mogya mɔɔ bɛvale bɛbɔle afɔle la azo, yɛɛ ngyekyeleɛ fofolɛ ne lile munli ɔlua Gyisɛse mogya ne mɔɔ bɛvale bɛbɔle afɔle la azo. Mosisi a ɛnee li Yizilayɛ maanle ne ati wɔ Mɛla ngyekyeleɛ ne abo a. Gyisɛse mɔɔ le asafo ne Ati la a le bɛdabɛ mɔɔ bɛwɔ ngyekyeleɛ fofolɛ ne abo la Adekilevolɛ a.—Ɛfɛsɛsema 1:22.
13, 14. (a) Kɛzi ngyekyeleɛ fofolɛ ne fane Belemgbunlililɛ ne anwo ɛ? (b) Duzu a ɛnee nwolɛ hyia na sunsum nu Yizilayɛma nee Kelaese ali tumi wɔ anwuma a?
13 Kɛzi ngyekyeleɛ fofolɛ ne fane Belemgbunlililɛ ne anwo ɛ? Ngyekyeleɛ ɛhye manle bɛnyianle maanle nwuanzanwuanza mɔɔ bɛbanyia adenle bɛayɛ arelemgbunli nee ɛsɔfoma wɔ anwuma Belemgbunlililɛ ne anu a. Maanle ɛhye anu amra ka bɔ nu yɛ Ebileham abozonli ne foa mɔɔ tɔ zo nwiɔ. (Galeehyeama 3:29) Yemɔti, ngyekyeleɛ fofolɛ ne si ye dawua kɛ Ebileham ngyekyeleɛ ne bara nu.
14 Ngyekyeleɛ fofolɛ ne manle bɛnyianle sunsum nu Yizilayɛma na ɔle mɛla adenle mɔɔ bɛdua zo bɛmaa menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nee ‘Kelaese di agya a.’ Noko kɛzi bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ la nee Kelaese bɛali tumi kɛ arelemgbunli nee ɛsɔfoma wɔ anwuma ɛ? Ɛnee mɛla adenle zo ngyekyeleɛ bieko anwo hyia.
NGYEKYELEƐ MƆƆ MAA AWIE MƆ NEE KELAESE DI TUMI
15. Ngyekyeleɛ boni a Gyisɛse nee ye ɛzoanvolɛ nɔhavoma ne yɛle a?
15 Mɔɔ Gyisɛse vale Awulae Nɔsolɛ Aleɛ ne ziele ɛkɛ la, ɔ nee ye ɛdoavolɛma ne yɛle Belemgbunlililɛ ngyekyeleɛ ne. (Bɛgenga Luku 22:28-30.) Ngyekyeleɛ ɛhye, yemɔ Gyihova ɛmboka nwo. Emomu, ɔle ngyekyeleɛ titile mɔɔ Gyisɛse nee menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la yɛle a. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse hanle kɛ ‘kɛmɔ Egya ɛmaa me tumi kɛ menli belemgbunli [anzɛɛ, “kɛmɔ me Ze nee me ɛyɛ ngyekyeleɛ,” NW]’ la, ɛnee ɔlɛtwe adwenle yeahɔ ngyekyeleɛ ne mɔɔ Gyihova nee ye yɛle kɛ ɔbayɛ ‘ɛsɔfo dahuu kɛ Mɛlekezidɛke la azo.’—Hibuluma 5:5, 6.
16. Nwolɛ adenle boni a Belemgbunlililɛ ngyekyeleɛ ne bamaa Keleseɛnema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anyia a?
16 Ɛzoanvolɛma ne anu 11 lile nɔhalɛ manle Gyisɛse wɔ ye sɔnea ne amuala anu. Belemgbunlililɛ ngyekyeleɛ ne bamaa ɛzoanvolɛma ne nee Gyisɛse ayɛ arelemgbunli nee ɛsɔfoma wɔ anwuma. Noko tɛ menli 11 ne angome a banyia nwolɛ adenle ɛhye a. Gyisɛse yele ɔ nwo hilele ɛzoanvolɛ Dwɔn wɔ ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ nu na ɔhanle kɛ: “Mɔɔ kɛli konim la, mebamaa ye adenle meamaa yearadɛnla me nwo ɛkɛ ne wɔ me belemgbunli ebia ne azo, kɛmɔ meli konim na mede Egya anwo ɛkɛ ne wɔ ye belemgbunli ebia ne azo la.” (Yekile 3:21) Yemɔti Keleseɛnema 144,000 ne mɔɔ bɛkpokpa bɛ la a wɔ Belemgbunlililɛ ngyekyeleɛ ne anu a. (Yekile 5:9, 10; 7:4) Ngyekyeleɛ ɛhye le mɛla adenle zo debie mɔɔ menli mɔɔ bɛkpokpa bɛ la balua zo bɛ nee Gyisɛse ali tumi wɔ anwuma a. Ɛhye le kɛ atɔfolɛ raalɛ mɔɔ bɛye ye kɛ ɔgya belemgbunli bie la. Saa bɛgya a, atɔfolɛ raalɛ ne nee belemgbunli ne bɔ nu di tumi. Nɔhalɛ nu, Baebolo ne ka bɛdabɛ mɔɔ bɛkpokpa bɛ la anwo edwɛkɛ kɛ Kelaese “atɔfolɛ,” ɔle ‘bɛlɛra mɔɔ ɛnze nrenya’ mɔɔ bɛyia ye kɛ ɔgya Kelaese.—Yekile 19:7, 8; 21:9; 2 Kɔlentema 11:2.
BƐNYIA DIEDI KPUNDII WƆ NYAMENLE BELEMGBUNLILILƐ NE ANU
17, 18. (a) Ka Belemgbunlililɛ ne anwo ngyekyeleɛ nsia ne mɔɔ yɛzuzu nwo la anwo edwɛkɛ. (b) Duzu ati a yɛbahola yɛanyia diedi kpundii wɔ Belemgbunlililɛ ne anu a?
17 Ngyekyeleɛ ɛhye mɔ mɔɔ yɛzuzu nwo wɔ debiezukoalɛ edwɛkɛ nwiɔ ye anu la amuala fane Belemgbunlililɛ ne anwo. (Nea ɛlɛka “Kɛzi Nyamenle Bamaa Ye Bodane Ara Nu La mɔɔ wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la.”) Ɔda ali kɛ ɔlua mɛla adenle zo ngyehyɛleɛ ɛhye mɔ azo, Belemgbunlililɛ ne bali konim. Yɛkola yɛdie yɛdi bɔkɔɔ kɛ Nyamenle ɛlɛdua Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne azo yeamaa ye bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa alesama nee azɛlɛ ne la ara nu.—Yekile 11:15.
Gyihova balua Mɛzaya Belemgbunlililɛ ne azo yeamaa ye bodane mɔɔ ɔlɛ ɔmaa azɛlɛ ne la ara nu (Nea ɛdendɛkpunli 15-18)
18 Nɔhalɛ nu, Belemgbunlililɛ ne le alesama ngyegyelɛ kɔsɔɔti sɔbelɛ. Yɛlɛ anwodozo bɔkɔɔ kɛ ɔbaboa alesama dahuu. Zɔhane ati, ɔrɛla ye kɛ yɛbabɔ mɔdenle yɛaha nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye yɛahile!—Mateyu 24:14.