TAA EKOBEE
Ena Alu Ekɛɛrɛ Bari Kumaloo Pya Nɛɛ Ani?
1. Ena a lu ekɛɛrɛ Bari kumaloo pya nɛɛ ani?
EKƐƐRƐ Bari ɛrɛ kumaloo pya nɛɛ lu nyɛŋia. A bee dɛm tuatua nɛɛdam le nɛɛwa, Adam le Iv, kɔ ba a tɔɔ̄ bu ziī gɔh a kpedɛɛ̄. Ekɛɛrɛ a bee wa ɛrɛ kumaloo na bee ba a ɛrɛ gbomiɔŋɔ, le kɔ ba a kwa dɛ̄dɛɛ̄ kɛnɛkɛ̄ nua paradais sa kuūdɛɛ̄loo nam.—Jɛnɛsis 1:28; 2:8, 9, 15; buū 6 Ue ale dumɛ.
2. (a) I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ Bari gaa le doo nu a bee kɛɛrɛ? (b) Ena Baibol kɔ akiiloo tɔɔ̄dum mmɛ deedee ani?
2 O kɛɛrɛge kɔ a ɛrɛ sɔ̄ i tɔɔ̄dum bu paradais ni? Jɛhova kɔ i nɛ kɔ “M e kɛɛrɛ, e m gaa le doo ye.” (Aisaia 46:9-11; 55:11) Aiī, a gaa le doo nu a bee kɛɛrɛ, e lɔgɔ nu naale e kpaɛ̄ ye. Jɛhova kɔ a ɛrɛ nu anua a bee dɛm kɛnɛkɛ̄. A “naa bee ye dɛm bu yɔrɔ.” (Aisaia 45:18) A gbī kɔ pya nɛɛ a tɔɔ̄ dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ a kɛnɛkɛ̄. Pya mɛ dua nɛɛ na Bari gbī kɔ ba a tɔɔ̄ kɛnɛkɛ̄ a, e mmɛ mɛ sɔ̄? Baibol kɔ: “Pya kaāna dogo e ɛrɛ kɛnɛkɛ̄, sa tɔɔ̄ bu ina deedee.”—Le-yɔɔ 37:29; Mumuuna 21:3, 4.
3. Kuma sɔ̄ nu gaa dumɛ pya nɛɛ, sa ba gaa ua, amunu ebip na o dap bip ani?
3 Mɛ, nii’ee nu gaa dumɛ pya nɛɛ sa ba gaa u. Bu gbɛnɛ-edo kɛ̄, pya nɛɛ gaa be be, sa fɛ ziī. Bu kaka, naale kɛ̄ Bari bee gbī kɔ a le doolo. Nyɔɔwo, ena a sira a, e ena anua ani? Aba Baibol na a dap kɔ a.
NƐƐ BAA BARI
4, 5. (a) Mɛɛ̄ na a bee kɔ ue nɛ Iv tɛ̄maloo yɔɔ li bu gɔh Idɛn a? (b) Nɛɛ a kaāna dap tɛɛ̄ doodoo wa lu nɛɛ biu?
4 Baibol kɔ i nɛ kɔ Bari ɛrɛ ziī nɛɛ baa alu ekue “Pɔrɔ-edɔɔ̄ le Setan.” Setan bee kɔ ue nɛ Iv tɛ̄maloo yɔɔ li bu gɔh Idɛn. (Mumuuna 12:9; Jɛnɛsis 3:1) A bee doo kɔ a bee kɔ yɔɔ a, na a gaa kɔ ue a.—Buū 7 Ue ale dumɛ.
5 Nyɔɔwo, ekɔ Bari bee dɛm ge Setan lo ale Pɔrɔ-edɔɔ̄ ni? Eeye! Ziī ɛnjɛl a bee le li bunyɔɔ sɔ̄ Bari gaa kwa kɛnɛkɛ̄ nɛ Adam le Iv bee nyaa sa lu Pɔrɔ-edɔɔ̄. (Job 38:4, 7) Lo ama bee tɛɛ̄ doodoo wa sira ni? Kɛādoo, bu mɛ sīdee na nɛɛ a bee kaāna dap nyaa lu nɛɛ biu ani? A naa bee lu nɛɛ biu sɔ̄ a bee mɛā. Mɛ, a ɛrɛ taɛ, ale gbī e’ɛrɛ nu anaa le alɛ. A kiisī lo ekɛɛrɛ nu akiiloo, sa ye pɔrɔ taɛ sikɛ̄ agatɛ̄. Lɛɛ, sɔ̄ dee ye kpaā nɛ, a yib ye. A e sua ye loo nuā nɛɛ biu.—Buū Jemes 1:13-15; buū 8 Ue ale dumɛ.
6. Bu mɛ sīdee na ziī ɛnjɛl lu nɛɛ baa Bari ani?
6 Nu a bee sira loo lo ɛnjɛl lo. Sɔ̄ Jɛhova edɛma Adam le Iv sah, a bee wa kɔ nɛ kɔ ba a ɛrɛ gbomiɔŋɔ sa “mma bu nyɔuwe.” (Jɛnɛsis 1:27, 28) Lo ɛnjɛl bee dap kɛɛrɛ kɔ ‘E bee lee dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ ama mɛ taāŋabah, taā ba taāŋabah Jɛhova.’ Kɛ a agɛrɛba kɛɛrɛ nu akiiloo doo, kɛ̄ nu a kuu Jɛhova ye taɛ nage doolo. Lo ɛnjɛl bee gbī kɔ pya nɛɛ a taāŋae ye bah. Nyɔɔwo, a kɔ esah nɛ Iv sa ye dag. (Buū Jɛnɛsis 3:1-5.) Nu a doo ama su ye nua Setan le Pɔrɔ-edɔɔ̄, nɛɛ baa Bari.
7. (a) Ena anua Adam le Iv u ani? (b) Ena anua i nyim ana, sa u ani?
7 Adam le Iv bee lɛɛbeekɛɛ̄ Bari sa de lo bee te. (Jɛnɛsis 2:17; 3:6) Ba bee doo pɔrɔ loo Jɛhova, e sɔ̄ esaa ba u, dookɛ̄ Jɛhova bee kɔ ba e’u doo. (Jɛnɛsis 3:17-19) Miɔŋɔ Adam le Iv bee lu pya pɔrɔ, nyɔɔwo, ba bee u. (Buū Pya Rom 5:12.) Lokwa i dābeeloo nu anua miɔŋɔ Adam le Iv lu pya pɔrɔ, naa kɛɛrɛ edoba ama. Naa su kɔ o ɛŋɛ ziī bee fituru bu elala a paga. Lo fituru e paga nage dookɛ̄ lo elala doo. Sɔ̄ Adam bee lɛɛbeekɛɛ̄ Bari, Adam bee lu nɛɛ pɔrɔ. Nyɔnɛbee ii miɔŋɔ Adam a, dɛ̄dɛɛ̄ ii lu pya pɔrɔ, a le doodoo kɔ i “paga” nage dookɛ̄ alɛ bee doo. E nyɔnɛbee dɛ̄dɛɛ̄ ii lu pya pɔrɔ a, i nyim ana sa u.—Pya Rom 3:23; buū 9 Ue ale dumɛ.
8, 9. (a) Ena Setan bee gbī kɔ Adam le Iv a yiga a? (b) Ena anua Jɛhova naa bee fɛ pya a lɛɛbeekɛɛ̄ ama aba sɔ̄ ani?
8 Setan bee bɔātɛ̄ lɛɛbeekɛɛ̄ Jɛhova sɔ̄ a zū Adam le Iv kɔ ba a lɛɛbeekɛɛ̄ Bari. A bee gbī kɔ Adam le Iv a yiga kɔ Bari lu nɛɛ esah, pɔrɔ nɛɛ a wa bɛɛ a naa gbī wa leeloo. Setan gaa bee kɔ a naa lu ebɛɛ̄ kɔ Bari a kɔ nu pya nɛɛ edoo wa nɛ le kɔ Adam le Iv a biaɛfii nu a lee le nu a bee piya nɛ wa loo. Nyɔɔwo, ena Jɛhova edoo ani? E bee dap fɛ pya a lɛɛbeekɛɛ̄ ama sa doo kɔ lo lɛɛbeekɛɛ̄ a ina kuma. Mɛ, ekɔ lo ama etɔgɛ ge siā kɔ Setan lu nɛɛ esah ni? Eeye, a naale etɔgɛ.
9 Nyɔɔwo, Jɛhova naa bee fɛ pya a bee lɛɛbeekɛɛ̄ a, aba sɔ̄. Taāwo, a lɛɛbaloo pya nɛɛ kɔ ba a bɛɛ aba aba, bu ziī nwī sɔ̄. Lo ama edoo kɔ asira pie kɔ Setan lu nɛɛ esah le kɔ Jɛhova suā nu elee loo nɛɛ gbɛnɛ. I gaa le nɔ lo ama yere loo bu 11 Ekobee ue bu kpa ama. Mɛ, o ɛmadɛɛ̄ biaɛfii Adam le Iv doodoo wa? A bee bɔgeloo kɔ ba a yiga nɛ Setan sa lɛɛbeekɛɛ̄ Bari ni? Jɛhova na a bee nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nu Adam le Iv ɛrɛ a. A bee wa nɛ dum a mma, ekpedɛɛ̄ kɛ̄ etɔɔ̄, le tam a bee wa kpeloo. Mɛ Setan sii wa doo lɔgɔ le nu nɛ. Lo o bee le akɛāma, ena o bee doo ani?
10. Amunu biaɛfii a kuī na ziī ziī ii ɛrɛ ani?
10 Nii’ee, ziī ziī ii ɛrɛ dua biaɛfii ama, e i dum dɛɛa nyɔɔ lo biaɛfii. I dap gbaɛ̄tɔ̄loo Jɛhova doodoo nɛɛ a i bɛɛ sa yerebah lo etɔgɛ kɔ Setan lu nɛɛ esah. Ale i dap sagɛ Setan nua nɛɛ a i bɛɛ. (Le-yɔɔ 73:28; buū Kam 27:11.) Kunɛ nwīepoo pya nɛɛ na ba gbaɛ̄tɔ̄loo Bari bu nyɔuwe anii’ee a. Bu kaka, naale Bari na a gaa bɛɛ nyɔuwe a. Mɛ, lo Bari naa gaa bɛɛ, mɛɛ̄ na a gaa bɛɛ a?
MƐƐ̄ NA A GAA BƐƐ NYƆUWE ANI?
Lo dɛ̄dɛɛ̄ buɛ̄-mɛnɛ nyɔuwe naale lo Setan, e bee tɛɛ̄ doodoo wa kɔ enɛe Jizɔs ni?
11, 12. (a) Ena i nɔ aāloo nu Setan bee kɔ e nɛe Jizɔs ani? (b) Pya amunu dɔ kpa kaɛ na a tɔgɛ kɔ Setan na a gaa bɛɛ nyɔuwe ani?
11 Jizɔs suā loo taɛ nɛɛ a gaa bɛɛ nyɔuwe. Ziī sɔ̄, Setan bee ye “tɔgɛ dɛ̄dɛɛ̄ buɛ̄-mɛnɛ nyɔuwe le wa nyɛŋia.” Lo sɔ̄ Setan yira yii nɛ Jizɔs kɔ: “Dɛ̄dɛɛ̄ pya lo nu ama na m nɛ a, lo a le o wɛɛa dɔ sa mɛ tuabah kɛ̄ nɛ.” (Matiu 4:8, 9; Luk 4:5, 6) Bip aba ɔɔ kɔ, ‘Lo Setan naa bee ɛrɛ lo buɛ̄-mɛnɛ, e bee kɔ enɛe ge Jizɔs ni?’ Eeye, dɛ̄dɛɛ̄ bɛbɛɛ ɛɛ lo Setan.
12 Dap a lu nyɛŋia loo kɔ: ‘Tɛɛ̄ doodoo wa na Setan elu nɛɛ a bɛɛ nyɔuwe ani? E kɔ a naale Jɛhova Bari Adap Doo Dɛ̄dɛɛ̄ Nu na a bee dɛm nyɔuwe ani?’ (Mumuuna 4:11) Aiī, ɛɛ ye. Mɛ Jizɔs bee kɔ kpaāna kɔ Setan na “nɛɛbee lo nyɔuwe ama” a. (Jɔn 12:31; 14:30; 16:11) Nɛɛ-lɛɛratam Pɔɔl bee su Setan kure “bari nyɔuwe ama.” (2 Pya Kɔrint 4:3, 4) E nɛɛ-lɛɛratam Jɔn bee ɛm kɔ, “dɛ̄dɛɛ̄ nyɔuwe tɔɔ̄ kɛ̄ bah nɛɛ pɔrɔ a.”—1 Jɔn 5:19.
BU MƐ SĪDEE NA NYƆUWE SETAN ELU E GBEESĪ ANI?
13. Ena anua aā nyɔuwe bɛɛ̄ i ani?
13 Nyɔuwe gaa agɛrɛba gbe gbɛnɛ. I muɛ̄ nɔ̄, dogo ziā, dogo baɛsī, le dogo lumiī a i tɛɛ̄ ɛŋɛnɛ. Nɛɛ naa dap lɛɛ pya taāŋa ama, kaɛlɛɛ kɛ̄ ba piiga doo. Mɛ, Bari esaa e gbeesī pɔrɔ nyɔuwe ama lɛɛ, bu ye nɔ̄ Amagidɔn. Nu esu sere ye dɔ na aā nyɔuwe kaāna dogo.—Mumuuna 16:14-16; buū 10 Ue ale dumɛ.
14. Mɛɛ̄ na Bari esagɛ nua Mɛnɛ Ye Buɛ̄-mɛnɛ ani? Ena Baibol bee kɔ sere kɛ̄ akiiloo Jizɔs ani?
14 Jɛhova esagɛ Jizɔs kɔ alu Mɛnɛ loo Ye bɛbɛɛ li bunyɔɔ, ale ye Buɛ̄-mɛnɛ. Booboo zua akii adumɛ a, Baibol bee kɔ sere kɛ̄ kɔ Jizɔs gaa le bɛɛ doodoo “Nɛɛbee Efɛɛloo” e ye bɛbɛɛ naale e’ina kuma. (Aisaia 9:6, 7) Jizɔs bee tɔgɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ kɔ ba a yere kara kɔ: “Doolo o Buɛ̄-mɛnɛ lu. Doolo nu o gbī a lu edoo, dookɛ̄ a le doo li bunyɔɔ, a le nage kɛnɛkɛ̄.” (Matiu 6:10) Bu 8 Ekobee ue loo kpa ama, i gaa le nɔ kɛ̄ Buɛ̄-mɛnɛ Bari e sudɔ bɛbɛɛ nyɔuwe doo. (Buū Daniel 2:44.) Lo sɔ̄, Buɛ̄-mɛnɛ Bari edoo kɔ kɛnɛkɛ̄ alu paradais a kpedɛɛ̄.—Buū 11 Ue ale dumɛ.
ZIĪ AĀ NYƆUWE EWARA LOO KƐ̄!
15. Ena akura “aā nyɔuwe” ani?
15 Baibol yira yii kɔ: “I tɔɔ̄ baɛ aā bunyɔɔ le aā nyɔuwe,” e “kɛ̄ le dogo etɔɔ̄.” (2 Pita 3:13; Aisaia 65:17) Pio sɔ̄ Baibol kɔ ue kumaloo “nyɔuwe,” nu a gaa kɔ na pya nɛɛ a tɔɔ̄ a nyɔuwe [kɛnɛkɛ̄]. (Jɛnɛsis 11:1) Nyɔɔwo, “aā nyɔuwe” kaāna dogo na dɛ̄dɛɛ̄ pya nɛɛ ba gbaɛ̄tɔ̄loo Bari sa a nɛ wa leelee.
16. Amunu nyɛŋia dɔɔ̄nu na Bari gaa le nɛ pya a tɔɔ̄ bu ye aā nyɔuwe a, sa ena i ɛrɛ edoo lo e ɛrɛ lo dɔɔ̄nu ama ani?
16 Jizɔs bee yira yii kɔ pya etɔɔ̄ bu aā nyɔuwe Bari elu enɛ wa “dum a naatah.” (Maak 10:30) Ena i ɛrɛ edoo lo e ɛrɛ dɔɔ̄nu ama ani? Soosoo buū Jɔn 3:16 le 17:3 lo e suā. Nyaawo, doo i ɛp kɛ̄ Baibol kɔ dum e mɛā doo bu paradais a kɛnɛkɛ̄.
17, 18. I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ efɛɛloo ele dɛ̄dɛɛ̄ kɛ̄ a nyɔɔ kɛnɛkɛ̄ le kɔ elu ekpega i ni?
17 Bag dogo, nɔ̄, gbee lok, le dogo lumiī naale elena. Lɔgɔ nɛɛ bag dogo naale elena a kɛnɛkɛ̄. (Le-yɔɔ 37:10, 11) Bari edoo “kɔ dɛ̄dɛɛ̄ be-nɔ̄ a ɔp mmɛ kuma nyɔuwe.” (Le-yɔɔ 46:9; Aisaia 2:4) Pya nɛɛ a wereloo Bari sa ye gbaɛ̄tɔloo na ba e mma kɛnɛkɛ̄ a. Efɛɛloo ele mmɛ deedee.—Le-yɔɔ 72:7.
18 Elu ekpega pya nɛɛ Jɛhova. Bu sɔ̄ a bee lu e’ɛm Baibol a, sɔ̄ pya Izrɛl bee gbaɛ̄tɔ̄loo Bari, ba bee le bu kpoogaloo nyɔnɛbee a bee wa kpega. (Levitikɔs 25:18, 19) Bu paradais, bɔɔ naale e’aa i loo lɔgɔ nu ale lɔgɔ nɛɛ. Elu ekpega i dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄!—Buū Aisaia 32:18; Maika 4:4.
19. Ena anua i suā mmɛɛ̄ kɔ gbɛnɛ-edo nuede ele bu aā nyɔuwe Bari ani?
19 Gbɛnɛkpo nuede ele. “Doolo gbɛnɛ-edo kpakpaa le buɛ̄ a; doolo a nyɔŋa bu efɔp nyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ gbɛnɛ kpokɛ̄.” (Le-yɔɔ 72:16) Jɛhova “ilii Bari gaa le nɛ i leelee,” e “kɛnɛkɛ̄ edoo kɔ dɛ̄dɛɛ̄ ye nu a kuī kpo.”—Le-yɔɔ 67:6.
20. I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ kɛnɛkɛ̄ elu paradais ni?
20 Yube kɛnɛkɛ̄ elu paradais. Pya nɛɛ e ɛrɛ ekpedɛɛ̄ tɔ le gɔh. (Buū Aisaia 65:21-24; Mumuuna 11:18.) Yube kɛnɛkɛ̄ e kpedɛɛ̄ dookɛ̄ gɔh Idɛn bee le doo. Jɛhova enɛ i dɛ̄dɛɛ̄ nu i gbī dɛ̄dɛɛ̄ sɔ̄. Baibol kɔ ye kumaloo kɔ: “Olo eyaari bah a, sa nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nu a le dum nu a wa taɛ.”—Le-yɔɔ 145:16.
21. I tɛɛ̄ doodoo wa suā kɔ efɛɛloo ele yɛɛ pya nɛɛ le nam ni?
21 Efɛɛloo ele yɛɛ nɛɛ le nam. Nam naale esinakɛ̄ yere muū loo nɛɛ. Bɔɔ naale e aa pya miɔŋɔ, kere sɔ̄ ba le kpaɛ̄ pya nam a fɛ nɛɛ anii’ee.—Buū Aisaia 11:6-9; 65:25.
22. Ena Jizɔs edoo loo pya loo dumɛ ani?
22 Loo lɔgɔ nɛɛ naale edumɛ. Sɔ̄ Jizɔs bee le a kɛnɛkɛ̄, a bee boh gbɛnɛ-edo nɛɛ. (Matiu 9:35; Maak 1:40-42; Jɔn 5:5-9) Mɛ, doodoo Mɛnɛ loo Buɛ̄-mɛnɛ Bari, Jizɔs gaa le boh dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ. Lɔgɔ nɛɛ naale esinakɛ̄ kɔ: “Loo mɛ dumɛ.”—Aisaia 33:24; 35:5, 6.
23. Ena Bari edoo nɛ pya e ua ani?
23 Pya e ua esikɛ̄ tɔɔ̄dum. Bari yira yii kɔ a gaa le lɛɛe gbɛnɛ-edo miliɔn pya e ua kɛ̄ bu luh. “Aakɛ̄ bu luh lo pya kaāna dogo le lo pya pɔrɔ dogo ele.”—Buū Jɔn 5:28, 29; Doonu pya Nɛɛ-lɛɛratam 24:15.
24. Etɔɔ̄ a loo doodoo wa lo e le bu paradais?
24 Dɛ̄dɛɛ̄ ii ɛrɛ nu i biaɛfii. I dap biaɛfii lo enɔ nu akiiloo Jɛhova sa ye sitam nɛ, ale i aadee doo nu a i nia. Lo i biaɛfii lo esitam nɛ Jɛhova, i deesī elee gbɛnɛ. Sɔ̄ ziī gbara bee bara Jizɔs kɔ a nyɛŋia ye bu loo sɔ̄ e u e, Jizɔs bee ye yira yii nɛ kɔ: “O le mɛ loo bu Paradais.” (Luk 23:43) Doo i naa nɔ pya dɔɔ̄na nu akiiloo Jizɔs Kraist le kɛ̄ a gaa le doo kɔ pya nyɛŋia yii Bari a dooa gbɔ̄mɛɛ̄ doo.