52 EKOBEE UE ENƆ
Pya Zege Wuga Nɛɛwa—Luaa Pya Nɛɛ Kraist A Nyim Tura
“Pya gbobia ɛrɛ . . . [elu pya a kuūnadɛɛ̄ bu dogo], pya a bɔloo eture nyiɛ loo bu dɛ̄dɛɛ̄ nu.” —1 TIM 3:11.
YƆƆ 133 Su O Dee Zege Siātam Nɛ Jɛhova
DASĪ TƐƐ̄NYƆƆa
1. Ena i ɛrɛ edoo lokwa i lu Nɛɛ Kraist a nyim tura a?
A WEE i lu nyɛŋia loo sɔ̄ i muɛ kɛ̄ pya miɔŋɔ nwaabah nyim lu nɛɛ doo. Naa ɛrɛ lɔgɔ nu gbomiɔŋɔ doo lo enyim, mɛ ba wee aadee nyim. Kerewo, a ɛrɛ pya nu i ɛrɛ edoo lo elu Nɛɛ Kraist a nyim tura.b (1 Kɔr 13:11; Hib 6:1) Lo edoo wo alu ebɛɛ̄ kɔ i ɛrɛ le gbanialoo kumaloo Jɛhova. Ye kaɛ edɔɔ̄ bɛɛ̄nage i lo enɔ pya elap dogo Bari, para pio nu, sa kpɛ̄naloo lo edoo pya nu ekuu i edoo li deesī.—Kam 1:5.
2. Ena i nɔ aābu kpa Jɛnɛsis 1:27 a, e ena i kɔnia bu ekobee ue ama a?
2 Jɛhova bee dɛm miɔŋɔ nɛɛ nua nɛɛdam le nɛɛwa. (Buū Jɛnɛsis 1:27.) A waɛ emuɛ kɔ nɛɛdam le nɛɛwa lu kee loo ziī bu wa mɛā, mɛ ba lunage kee bu pya dɔɔ̄na sīdee. Bu edoba, Jɛhova bee dɛm nɛɛdam le nɛɛwa kɔ ba a ɛrɛ ziī ziī nu ba dap doo. Nyɔɔwo alu ebɛɛ̄ kɔ ba a ɛrɛ pio elap dogo le kari lo eyerebah wa nɛ kɔ ba a doo pya nu ama. (Jɛn 2:18) Bu ekobee ue ama, i gaa le kɛɛrɛbu nu wuga nɛɛwa a le zege edap doo lokwa alu Nɛɛ Kraist a nyim tura. Bu ekobee ue i yii li, i kɛɛrɛbu nu pya wuga nɛɛdam ba le zege edap doo.
NƆ PYA ELAP DOGO BARI
Nɔnɔ edoba pya wa a bee bɔ ture nyiɛ loo doodoo, Rebeka, Esta, le Abigɛl, edoo kɔ o lu Nɛɛ Kraist a agaloo (Ɛp 3-4 barakpaɛ̄)
3-4. Mɛ kɛ̄ na pya wuga nɛɛwa ba le zege edap ɛrɛ le edoba ba enɔ aā a? (Ɛpnage foto.)
3 Baibol kue bee gbɛnɛ-edo pya nɛɛwa lo ba bee wereloo Jɛhova sa ye taāŋabah. (Buū ekobee ue a kura “Women in the Bible—What Can We Learn From Them?” a le nyɔɔ jw.org.) Ba bee tɔɔ̄dum dookɛ̄ dɔ kpa kaɛ a bɛɛ ekobee ue ama kɔ doo, “[pya a kuūnadɛɛ̄ bu dogo], pya a bɔloo eture nyiɛ loo bu dɛ̄dɛɛ̄ nu.” Gbaāloo wo, pya wuga gbobia dap muɛ le edoba a bɔloo enɔ aābah pya wuga gbobia ba agaloo bu taāŋabah Bari bie bu wa bɔŋanaloo.
4 Pya zege wuga nɛɛwa, ena anua buii ɛp pio pya wa ba lu Nɛɛ Kraist ba agaloo bu edɔɔ̄ lo bui dap nɔ wa edoba a? Yere nukuādɛɛ̄ loo pio lele elap dogo ba ɛrɛ, lɛɛ o kɛɛrɛ kɛ̄ o dap tɔgɛ pya dogo ama doo. Bu pya barakpaɛ̄ a nyɔɔnɛ ama, i gaa le bɔātɛ̄ kɔnia taa elap dogo alu ebɛɛ̄ kɔ pya wuga nɛɛwa a nyim tura bu edɔɔ̄ a ɛrɛ.
5. Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ wa alu Nɛɛ Kraist a nyim tura bu edɔɔ̄ a kumalookɛ̄ a?
5 Kumalookɛ̄ lu ziī gbɛnɛ elap dogo o muɛ bah Pya Nɛɛ Kraist ba nyim tura bu edɔɔ̄. Lo ziī wa lu nɛɛ a kumalookɛ̄, enyɔɔnɛ Jɛhova le pya dɔɔ̄na ɛrɛ le gbanialoo. (Jem 4:6) Bu edoba, wa a wereloo Jɛhova ekumalookɛ̄ yerekpotɛ̄ nɔɔnɔɔ nu nɛɛ alu ekobee lo ye Tɛ a le li bunyɔɔ bee sere. (1 Kɔr 11:3) Lo nɔɔnɔɔ nu le bu bɔŋanaloo le butɔ.c
6. Ena pya wuga nɛɛwa a le zege dap nɔ akiiloo kumalookɛ̄ aābah Rebeka a?
6 Naa kɛɛrɛbu edoba Rebeka. A bee le wa a ɛrɛ suānu sa biaɛnu fii sɔ̄ a bɔloo bu yube ye dum. (Jɛn 24:58; 27:5-17) Kerewo, a bee ɛrɛ enwadɛɛ̄ sa tɔɔ̄ kɛɛ̄ leredeebah alu enɛ ye. (Jɛn 24:17, 18, 65) Nyɔɔwo, lo o kumalookɛ̄ sa yerekpotɛ̄ nɔɔnɔɔ nu Jɛhova dookɛ̄ Rebeka bee doo, o lu le edoba nɛ pya o butɔ le bɔŋanaloo.
7. Bu mɛ sīdee na pya zege wuga nɛɛwa dap nɔ lo ekuūnadɛɛ̄ doodoo Esta a?
7 Kuūnadɛɛ̄ lu dɔɔ̄na elap dogo a bɛɛ̄ Pya Nɛɛ Kraist a nyim tura. Baibol kɔ “suānu le loo pya a [kuūnadɛɛ̄].” (Kam 11:2) Esta bee lu wa a kuūnadɛɛ̄ sa yira agɛrɛ nɛ Bari. Nyɔnɛbee a bee kumalookɛ̄ a, a naa bee eeloo nɛ nyɔɔ sa doo nu a naa kuu ye sɔ̄ a bee lu waa mɛnɛ. A bee gbaɛ̄tɔ̄loo zuurabahtɔ̄ nwiī wuga ye tɛ a kura Modekaia bee ye nɛ. (Esta 2:10, 20, 22) O dap nɔ dua kumalookɛ̄ ama tɛ̄maloo egbī sa su zuurabahtɔ̄.—Tait 2:3-5.
8. Dookɛ̄ 1 Timɔti 2:9, 10 kɔ doo, bu mɛ sīdee na kuūnadɛɛ̄ eyerebah nɛ wuga nɛɛwa kɔ a dap biaɛfii leere kiiloo dua bɛloo eyaa le kɛ̄ ekwaa loo doo a?
8 Esta bee tɔgɛ kɔ a kuūnaedɛɛ̄ bu dɔɔ̄na sīdee. “A bee ɛrɛ le mɛā sa leenage e’ɛp”; kerewo, a naa bee kue ekɛɛrɛ kumaloo aba ɛɛ. (Esta 2:7, 15) Bu mɛ sīdee na nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist dap ɛrɛ biī aāloo edoba Esta a? Lu ebaatɛ̄ ziī sīdee bu 1 Timɔti 2:9, 10. (Buū.) Nɛɛ lɛɛratam Pɔɔl bee zuurabahtɔ̄ pya nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist kɔ ba a yaa bɛloo a wa bɔloo bu enwadɛɛ̄ le ekɛɛrɛ a mma. Bee ue Grik alu esu kɔā ue a kɛ̄ ama aa kɔ nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist a yaa nu a tɔgɛ kɔ a ɛrɛ enwadɛɛ̄ le kɔ a kɛɛrɛnage bu loo ekɛɛrɛ beenyiɛ pya dɔɔ̄na. Bu i ɛɛ i loo kaāna a bɔɔlo pya i wuga nɛɛwa lo bui gaa nyɔɔnɛ zuurabahtɔ̄ ama!
9. Ena i dap nɔ aāloo edoba Abigail a?
9 Buābee lu dɔɔ̄na elap dogo a bɔloo kɔ pya wuga nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist enyima tura a ɛrɛ. Ena buābee a? Ɛɛ na biaɛnu leere, lo a le sere kee yɛɛ nu a lee le nu a bee piya sa sagɛ nu a lee. Naa kɛɛrɛbu edoba Abigail. Ye dam bee tɛɛ̄ gbɛnɛ ekwɔ lo ebee ɛrɛ kaāna pɔrɔ pah nyɔɔ dɛ̄dɛɛ̄ ye butɔ. Abigail bee nwaabah doo dogo. Le biaɛfii a bee doo bee kpɔā dum gbɛnɛ-edo nɛɛ. (1 Sam 25:14-23, 32-35) Buābee yerenagebah i nɛ kɔ i suā sɔ̄ ekɔ ue le sɔ̄ e’ɔbɛ piī. E a yerebah i nɛ kɔ i aa tɔgɛ nia bu pya dɔɔ̄na bu sīdee a naa bɔloo.—1 Tɛs 4:11.
NƆ PYA KARI ALU EBƐƐ̄
Amunu biī na o e’ɛrɛ aāloo nɔ lo ebuū sa ɛm nu leere a? (Ɛp 11 barakpaɛ̄)
10-11. Bu mɛ sīdee na olo le pya dɔɔ̄na e’ɛrɛ biī lo o para ebuū sa ɛm nu leere a? (Ɛpnage foto.)
10 Bɔloo kɔ nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist a ɛrɛ pya kari alu ebɛɛ̄. Pio kari ziī zege nɛɛwa nɔ sɔ̄ a lege etera edɔbiī ye nɛ bu dɛ̄dɛɛ̄ ye dum. Naa kɛɛrɛbu pio edoba ama.
11 Nɔ lo epara ebuū sa ɛm nu leere. Bu pio barasī, naa wee lu ebɛɛ̄ ale ɛp nua nu a kuī kɔ pya nɛɛwa a dasī para ebuū sa ɛm nu. Kerewo, alu ebɛɛ̄ kɔ dɛ̄dɛɛ̄ Pya Nɛɛ Kraist a para ebuū sa ɛm nu.d (1 Tim 4:13) Nyɔɔwo, o aa lɛɛbaloo kɔ lɔgɔ nu a kpaɛ̄ a lɛɛloo enɔ lo epara ebuū nu sa ɛm nu leere. Amunu biī na o ɛrɛ aāloo a? Dua kari ama edoo kɔ o dap muɛ tam esi. Eyerebah a nɛ kɔ o lu nɛɛ a dābeeloo Muɛ̄ Ue Bari leere sa para ezue ue sa tɔgɛnu. Lo a kuī gbɛnɛ na bee eyerebah a nɛ kɔ o tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova tɛ̄maloo ebuū ye Muɛ̄ Ue sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ.—Josh 1:8; 1 Tim 4:15.
12. Bu mɛ sīdee na kpa Kam 31:26 eyerebah a nɛ kɔ o lu nɛɛ a para enyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kɔnia ue a?
12 Nɔ lo elu nɛɛ a para nyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kɔnia ue leere. Alu ebɛɛ̄ kɔ Nɛɛ Kraist a para enyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kɔnia ue. Jemes a wee nyɔɔnɛ dumɛ Kraist nɛ i kaāna zuurabahtɔ̄ nyɔɔ kɛ̄ edoo lo ama doo sɔ̄ a kɔ: “Doolo dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ nwaabah dā nu, naa nwaabah kɔ ue.” (Jem 1:19) Sɔ̄ o gbaɛ̄tɔ̄ kaāna sɔ̄ pya dɔɔ̄na gaa kɔ ue, o gaa tɔgɛ toesaɛ̄ ale “fɛgɛ beenyiɛ” wa kumaloo. (1 Pit 3:8) Lo o muɛ kɔ oo dābeeloo nu ziī nɛɛ gaa kɔ ale kɛ̄ a kɛɛrɛ nu doo, bip ye pya ebip a bɔloo. Lɛɛ o dasī yira kina kɛɛrɛ nu lɛɛ o gae kɔ ue. (Kam 15:28) Bip aba ɔɔ kɔ: ‘Ekɔ nu m gaa gbī ekɔ ama luge kaka sa lu nu eyere mɛm loo nɛɛ ni? Tɔgɛge enwadɛɛ̄ sa lu fɛgɛ ni?’ Nɔ nu aāloo pya wuga nɛɛwa ba enyima tura lo ba para enyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kɔnia ue. (Buū Kam 31:26.) Ɛp pya kɛ̄ ba kɔ ue doo leere. Kumakɛ̄ o nɔ lo enyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na kɔnia ue leere doo, kɛ̄ gbanialoo o wa yɔ ɛnia enyimnage doo lo.
Wuga nɛɛwa a nɔ lo e’aara pya ye butɔ leere, doo kɔ ye butɔ le bɔŋanaloo a kiisī leere sa le bu ɛɛbu (Ɛp 13 barakpaɛ̄)
13. Bu mɛ sīdee na o dap nɔ lo e’aara pya o butɔ leere a? (Ɛpnage foto.)
13 Nɔ lo e’aara pya o butɔ leere. Bu booboo barasī, pya nɛɛwa na a wee kuūdɛɛ̄loo gbɛnɛ-edo tam a le butɔ a. O ka ale dɔɔ̄na wuga nɛɛwa enyima tura dap a yerebah nɛ kɔ o ɛrɛ pya kari alu ebɛɛ̄ lokwa o dap si pya tam ama leere. Ziī wuga nɛɛwa a kura Cindy kɔ: “Ziī gbɛnɛ dɔɔ̄nu lo na ka bee mɛ nɛ na lo edoo kɔ m muɛ ɛɛbu a aaloo si e’aga tam. Nɔ pya kari a le doodoo bui nu, log nu, gba nu, le para yaɛ nu, bee doo kɔ na dum a waɛbah sa mɛ kpaāna dee nɛ bu esiatam Jɛhova. Na ka bee mɛ tɔgɛnage kɛ̄ e’aara saanɛɛ doo, e wo bee doo kɔ m muɛ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa lo m dap nɔ wa edoba.” (Kam 31:15, 21, 22) Wuga nɛɛwa a para si tam, sa para aara saanɛɛ lo a wee aara pya ye butɔ leere, edoo kɔ wa butɔ le bɔŋanaloo a kiisī leere sa le bu ɛɛbu.—Kam 31:13, 17, 27; Doonu 16:15.
14. Ena o nɔ aāloo edoba Crystal a, e ena o seeasī a?
14 Doo kɔ nu o ɛrɛ a gbɔɛ̄ a loo. A bɔloo kɔ dɛ̄dɛɛ̄ Pya Nɛɛ Kraist a nyim tura a doo kɔ nu ba ɛrɛ a gbɔɛ̄ wa loo. (Fil 4:11) Ziī wuga nɛɛwa a kura Crystal kɔ: “Na tɛ le na ka bee mɛ yerebah nɛ kɔ m sagɛ nu m nɔ bie gbɛnɛ tɔkpa lokwa m dap ɛrɛ pya kari a dɔbiī. Na tɛ bee mɛ kɔ nɛ kɔ m nɔ nu akiiloo kɛ̄ ebuū sa kpoogeloo kpugi doo, e a bee mɛ dɔbiī nɛ kaāna.” Gbaāloo nɔ pya kari alu ebɛɛ̄ lokwa o dap ɛrɛ tam esi, piiga lo enɔ kɛ̄ esu kpugi daānu doo lokwa oo yaɛ nu emanyɔɔ kpugi a a le bah. (Kam 31:16, 18) Su nu bu edɔɔ̄ seeasī tɛ̄maloo ekpooraloo lɛɛ loo de kɔm le tɛ̄maloo etɔɔ̄dum a waɛbah.—1 Tim 6:8.
NƆƆ O DUM AĀ ANYAAWO
15-16. Bu mɛ sīdee na pya wuga nɛɛwa a sii iya dam dɔbiī nɛ pya dɔɔ̄na bu bɔŋanaloo a? (Maak 10:29, 30)
15 Sɔ̄ o nɔ lo e’ɛrɛ pya elap dogo bu edɔɔ̄ le pya kari a dɔbiī, edoo kɔ nu a kiā a leere loo li deesī. Naa ɛp pio nu o dap doo ama.
16 O dap nɔɔ lo etɔɔ̄ aba ɔɔ sa oo iya dam bu pio kere sɔ̄. Bu sīdee a gbaaloo ue Jizɔs, pio pya nɛɛwa esagɛ kɔ ba naale e’iyae dam kereadoo pya wa barasī naa yerekpotɛ̄. (Mat 19:10-12) Kɛ̄tɔɔ̄ pio nɛɛ dapnage doo kɔ ba aa iya dam. Suā leere kɔ Jɛhova le Jizɔs naa ɛp Pya Nɛɛ Kraist a naa iya dam tɛrɛ. Bu dɛ̄dɛɛ̄ nyɔuwe, pya wuga nɛɛwa a naa iya dam lu leelee nɛ bɔŋanaloo. Wa wereloo le kaāna taɛ ba ɛrɛ bu pya dɔɔ̄na doo kɔ pya nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist ama alu ka le wuga nɛɛwa bu yira nɛ gbɛnɛ-edo nɛɛ.—Buū Maak 10:29, 30; 1 Tim 5:2.
17. Bu mɛ sīdee na wuga nɛɛwa a le zege dap nɔɔ lo eyii bu tam mmɛɛ sɔ̄ anyaawo a?
17 O dap si tam mmɛɛ sɔ̄. Pya nɛɛwa alu Nɛɛ Kraist ɛrɛ kaāna pah nyɔɔ tam zue ue tɛ̄ma ɛŋɛnɛ nyɔuwe. (Yɔɔ 68:11) O dapge nɔɔ lo eyii bu esiatam mmɛɛ sɔ̄ anyaawo ni? O dap su loo nɛ lo esitam sɛmdee, si tam wu be, ale tam Bɛtɛl. Yere kara kumaloo nu o seeasī. Nyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na ba le bu pya tam ama kɔnia ue, sa wa bip nu o doo lokwa o dap nyim tura. Lɛɛ o nɔɔ lo edoo nu edoo kɔ o dap doo pya nu o bee seeasī. Doo pya nu o bee seeasī edoo kɔ dee a kpaā a nɛ bu o esiatam Jɛhova.
Lo o gaa nɔɔ lo e’iya dam, su suānu saŋɛ nɛɛ o iya (Ɛp 18 barakpaɛ̄)
18. Ena anua wuga nɛɛwa esu suānu saŋɛ nɛɛ e’iya a? (Ɛpnage foto.)
18 O dap biaɛfii lo e’iya dam. Pya elap dogo le pya kari i ekɔa nu akiiloo eyerebah a nɛ kɔ o lu kaāna wa. Kɛādoo, lo o gaa nɔɔ lo e’iya dam, su suānu saŋɛ nɛɛ o iya. Alu ziī gbɛnɛ nu o doo bu dum. Nyɛŋiabu kɔ, o gaa le le kɛɛ̄ o dam. (Rom 7:2; Ɛfɛs 5:23, 33) Nyɔɔwo, bip aba ɔɔ kɔ: ‘Aluge Nɛɛ Kraist a nyim tura ni? A suge nu bu edɔɔ̄ nua tuatua bu ye dum ni? A wee dooge biaɛfii a lee ni? A wee yigage ye tɛɛ̄ ekwɔ ni? A wee nɛge enwadɛɛ pya nɛɛwa ni? A ɛrɛge kari lo edoo kɔ a dap doo nu alu na ebɛɛ̄ bu edɔɔ̄ le bu namloo, sa ɛp kɛ̄ nu mɛ tɔɔ̄loo doo ni? A wee aage baloo nu leere ni? Bu edoba, amunu tam bu bɔŋanaloo na a gaa si a, e a aabaloo doodoo wa?’ (Luk 16:10; 1 Tim 5:8) Kɛādoo, lo o gbī e’ɛrɛ le dam, olo ɛrɛnage elu le wa.
19. Ena anua ka le loo tam “nɛɛ yerebah” gaa si a?
19 Baibol kɔ kaāna wa elu “nɛɛ yerebah a bɔloo” nɛ ye dam. (Jɛn 2:18) Ekɔ lo ama kura kɔ lo wa naa le dɛɛ̄ lɔgɔ nu ni? Eeye! Tam wa gaa si doodoo nɛɛ yerebah lu lo ka le loo. Bu kaka, Baibol kɔ Jɛhova lu “nɛɛ yerebah.” (Yɔɔ 54:4; Hib 13:6) Wa lu kaāna nɛɛ yerebah nɛ ye dam sɔ̄ a ye yerekpotɛ̄ sa ye yerebah nɛ sɔ̄ a gaa biaɛfii nyɔɔ nu e’ɛrɛ pah nyɔɔ wa butɔ. E nyɔɔbee a wereloo Jɛhova a, a yerebah nɛ ye dam kɔ a ɛrɛ le bee. (Kam 31:11, 12; 1 Tim 3:11) O dap kpɛ̄naloo baɛ pya nu ama tɛ̄maloo e’agɛrɛtɛ̄ wereloo o ɛrɛ loo Jɛhova le tɛ̄maloo eyerebah nɛ pya dɔɔ̄na nɛɛ a le o butɔ le bu bɔŋanaloo.
20. Amunu pah na ka dap ɛrɛ nyɔɔ ye butɔ a?
20 O dap lu ka. Sɔ̄ o e’iya dam sah, o dam le ɔɔ dap ɛrɛ gbomiɔŋɔ. (Yɔɔ 127:3) Nyɔɔwo, a bɔloo e’ɛrɛ ekɛɛrɛ kumaloo. Pya elap dogo le kari i ekɔa ue kumaloo bu ekobee ue ama eyerebah a nɛ kɔ o lu le wa le le ka. O wereloo, fɛgɛ dogo, le egerebu edoo kɔ o butɔ a le bu ɛɛbu sa ɛrɛ kpega, e pya o miɔŋɔ enyim kiisī leere.—Kam 24:3.
Gbɛnɛ-edo pya zege nɛɛwa lo a bee lu esu Kpa Kaɛ wa tɔŋɛ nu sa ba su yere bu wa dogo ba elua Pya Nɛɛ Kraist nyim tura (Ɛp 21 barakpaɛ̄)
21. Ena i kɛɛrɛ kumaloo pya i wuga nɛɛwa a, e ena anua a? (Ɛp foto a le nyɔɔ eko.)
21 I wereloo dɛ̄dɛɛ̄ bui pya i wuga nɛɛwa loo pya nu bui edoora nɛ Jɛhova le pya ye nɛɛ. (Hib 6:10) Bui piiga kaāna lo e’ɛrɛ elap dogo Bari sa ɛrɛ pya kari a kuī sa dɔbiī nɛ pya dɔɔ̄na, le lo enɔɔ bui dum bɛma pya tam bui si li deesī. Bui dɔbiī kaāna bu bɔŋanaloo Jɛhova!
YƆƆ 137 Pya Wuga Nɛɛwa a Yira Agɛrɛ
a Bɔɔlo pya wuga nɛɛwa a le zege bu bɔŋanaloo, bui kuī i loo. Bui dap nyim tura sa lu pya aa nɔ edoba Kraist tɛ̄maloo enɔ elap dogo edoo kɔ bui tɔɔ̄ waɛloo Jɛhova sa ɛrɛnage pya kari edɔbiī i nɛ bu dum sa nɔɔ bui dum baɛma pya nu bui doo li deesī. Lo ama edoo kɔ bui ɛrɛ gbɛnɛ-edo leelee bu bui esiatam nɛ Jɛhova.
b UE ALU EKƆ BAATƐ̄: Nɛɛ Kraist a nyim tura wee lɛɛbaloo kɔ edɔɔ̄ Bari a baɛ ye loo, e a naale suānu nyɔuwe. A wee nɔ edoba Jizɔs, piiga lo e’agɛrɛtɛ̄ ye gbanialoo kumaloo Jɛhova, sa tɔgɛ kaāna wereloo kumaloo pya dɔɔ̄na.
d Lo emuɛ kɛ̄ buū nu lu ebɛɛ̄ doo, buū ekobee ue a kura “Why Reading Is Important for Children—Part 1: Read or Watch?” a le nyɔɔ jw.org