Nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa ha yä mhuntsꞌi

1. ¿Por hanja di unihu̱ mä komentariohu̱ ha yä mhuntsꞌi?

¿POR hanja di ntinihu̱ ha yä mhuntsꞌi? Ngeꞌä di ne gä nsundahu̱ ꞌne gä eꞌspäbihu̱ rä nsu rä Zi Dada Jeoba (Sal. 26:12; 111:1). ꞌNehe di ntinihu̱ ha yä mhuntsꞌi ngeꞌä di ne gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa durante nuya yä gäxä pa di ꞌmu̱hu̱ (1 Tes. 5:11). Geꞌä di lograhu̱ ora di ju̱tsꞌihu̱ mä yꞌe̱hu̱ pa di unihu̱ nꞌa rä komentario.

2. ¿Te mä oportunida di pe̱ꞌtsihu̱ de gä unihu̱ mä komentariohu̱?

² Di pe̱ꞌtsihu̱ ndunthi yä oportunida de gä unihu̱ mä komentariohu̱. Por ejemplo, dä za gä unihu̱ mä komentariohu̱ ora di nxadihu̱ rä revista Yꞌo̱dehu̱, o nuꞌmu̱ tꞌadi gä partisipahu̱ ha näꞌä rä mhuntsꞌi ja entre semänä.

3. a) ¿Te mä xuñha di ñhanduihu̱ rꞌabu̱ ora di nehu̱ gä unihu̱ nꞌa rä komentario? b) ¿Hanja dä za dä maxkägihu̱ näꞌä rä fenäte rꞌakägihu̱ Hebreos 10:24, 25?

³ Gatꞌho di nehu̱ gä nsundahu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gä nupäbihu̱ yä mfeni mä kuhu̱. Pe ora di nehu̱ gä unihu̱ mä komentariohu̱ di ntsahu̱ o di tsuhu̱ gä ju̱xä mä yꞌe̱hu̱, o hängu di ju̱tsꞌi mä yꞌe̱hu̱ pe hingi tꞌakägihu̱ gatꞌho nuꞌu̱ yä komentario gä nehmähu̱. ¿Te dä za gä pe̱fihu̱ ora thogi njabu̱? Ha näꞌä rä karta bi yꞌopäbi rä apostol Pablo nuꞌu̱ yä hebreo, dä za gä handihu̱ ge ora di ntinihu̱ ha yä mhuntsꞌi mähyoni gä e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ ge grä mahu̱ pa gä «nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa» (hñeti Hebreos 10:24, 25). Ora di benihu̱ hängu dä nupäbi yä mfeni märꞌaa mu̱ gä unihu̱ nꞌa rä komentario, geꞌä ma dä rꞌakägihu̱ rä balo pa gä ju̱xä mä yꞌe̱hu̱ ꞌne gä unihu̱ nꞌa rä komentario. ꞌNehe, mu̱ dä ju̱xä mä yꞌe̱hu̱ ndunthi yä mꞌiki pe himbi tꞌakägihu̱ gatꞌho nuꞌu̱ yä komentario xtä nehmähu̱, mähyoni gä johyahu̱ ngeꞌä di pädihu̱ ge märꞌa yä zi ku bi me̱ꞌtsi rä oportunida de bi uni nꞌa rä komentario (1 Ped. 3:8).

4. ¿Te ma gä handihu̱ ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱?

⁴ Ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱, mꞌe̱tꞌo ma gä handihu̱ te dä za gä pe̱fihu̱ pa gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa, mu̱ ha näꞌä rä mhuntsꞌi habu̱ di ntinihu̱ rä zi tꞌu̱ki. ꞌNepu̱, ma gä handihu̱ te dä za gä pe̱fihu̱ pa gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa, mu̱ di ntinihu̱ ha nꞌa rä mhuntsꞌi xi rä däta. Pa ri uadi, ma gä handihu̱ hanja dä za gä hokihu̱ nuꞌu̱ yä komentario ma xa dä nupäbi yä mfeni märꞌaa.

HANJA DÄ ZA GÄ NUPÄMFENIHU̱ MU̱ DI NTINIHU̱ HA NꞌA RÄ TꞌU̱KÄ MHUNTSꞌI

5. ¿Te dä za gä pe̱fihu̱ pa gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa, mäske di ntinihu̱ ha nꞌa rä zi tꞌu̱kä mhuntsꞌi habu̱ joꞌo ndunthi yä ku?

⁵ Rꞌabu̱, ha nuꞌu̱ yä tꞌu̱kä mhuntsꞌi hingi ja ndunthi yä komentario. Hänge näꞌä rä ku di diriji rä mhuntsꞌi, rꞌabu̱ pe̱ꞌtsi te to̱ꞌmi ndunthi rä tiempo pa toꞌo dä gu̱xä rä yꞌe̱. Ora thogi njabu̱ hingi nupkägihu̱ mä mfenihu̱ ndunthi. Hänge, ¿te dä za gä pe̱fihu̱ pa njabu̱ dä bo̱ni xa mähotho mä mhuntsꞌihu̱? Mähyoni gä ñhokihu̱ pa ora tꞌadi yä komentario dä za gä partisipahu̱. Njabu̱, ma gä nupäbihu̱ yä mfeni märꞌaa ꞌne ma dä ne dä uni yä komentario ꞌnehe.

6, 7. ¿Te dä za gi pe̱fi pa gi täpäbi rä ntsa ꞌne rä ntsu?

⁶ Xi nuꞌi, ¿gi tsu o gi ntsa gi uni nꞌa rä komentario? Mu̱ xkä senti njabu̱, ¿te dä za gi pe̱fi? Rä hnini rä Zi Dada Jeoba xä rꞌakägihu̱ rä imformäsio de te di debe gä pe̱fihu̱ pa njabu̱ gä dominähu̱ rä ntsa o rä ntsu ora di unihu̱ mä komentariohu̱.

⁷ Dä hogi gi hyandi näꞌä rä imformäsio xä bo̱ni ha rꞌa yä revista Yꞌo̱dehu̱ (La Atalaya).b Nꞌa de nuya yä konseho uni, enä ge dä hogi gä ñhokihu̱ xä ñho ko näꞌä rä imformäsio ma dä thandi ha nꞌa rä mhuntsꞌi (Prov. 21:5). Entremäs gi konose näꞌä rä imformäsio ma dä thandi ha rä mhuntsꞌi, mänꞌa hingä ma dä jaꞌäꞌi xä ñhei gi ju̱tsꞌi ri yꞌe̱ pa gi uni nꞌa ri komentario. ꞌNehe dä hogi gä unihu̱ yä tꞌu̱kä komentario hingä nuꞌu̱ xa yä däta (Prov. 15:23; 17:27). Mu̱ ho̱nse̱ gä unihu̱ nꞌa rä tꞌu̱kä komentario, mänꞌa hingä ntsahu̱ nixi gä ntsuhu̱ gä ju̱tsꞌihu̱ mä yꞌe̱hu̱. Pe ja mä nꞌa rä benefisio, yä ku mänꞌa ma dä ntiendebi xä ñho nꞌa rä tꞌu̱kä komentario ke nꞌa rä däta komentario. Ora gi ñhoki dende änte ko näꞌä rä imformäsio ma gä handihu̱ ha yä mhuntsꞌi, hingä ma dä jaꞌäꞌi xä ñhei gi uni nꞌa rä tꞌu̱kä komentario ko näꞌä gä ntiendebise̱.

8. ¿Te senti rä Zi Dada Jeoba ora handi ge di o̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gä unihu̱ nꞌa rä komentario ha yä mhuntsꞌi?

⁸ ¿Pe xiꞌmu̱ ya gä jamäsu nuꞌu̱ yä konseho ja huadi dä mäñhu̱ ꞌne mäske njabu̱ kontrabaho gi uni ho̱nse̱ nꞌatho o yoho ri komentario? Beni ge rä Zi Dada Jeoba handi ko ndunthi rä muui gatꞌho näꞌä gi pe̱fi po gi uni nꞌa ri komentario (Luc. 21:1-4). Rä Zi Dada Jeoba hingi to̱ꞌmi gä pe̱fihu̱ näꞌä hindä za (Filip. 4:5). Hñudi gi ntso̱ꞌmi ꞌne hyandi te hää dä za gi pe̱fi ꞌne dende hämꞌu̱ dä za gi fu̱di gi pe̱fi njabu̱: tal vez dä za gi fu̱di gi uni nꞌa rä zi tꞌu̱kä komentario. Ogi pumfri gi yꞌapäbi rä Zi Dada Jeoba ge dä maxꞌäꞌi pa hingi senti rä ntsa nixi rä ntsu.

HANJA DÄ ZA GÄ NUPÄMFENIHU̱ MU̱ RÄ DÄTA NÄꞌÄ RÄ MHUNTSꞌI HABU̱ DI NTINIHU̱

9. ¿Te dä za dä thogi mu̱ di ntinihu̱ ha nꞌa rä mhuntsꞌi habu̱ di ntini ndunthi yä ku?

⁹ Pe nubye̱, ¿te dä za dä thogi mu̱ ha näꞌä rä mhuntsꞌi habu̱ gi ntini ꞌmu̱i ndunthi yä ku? Zäi ge koꞌmu̱ di ntini ndunthi yä ku, ja ndunthi yä komentario ꞌne rꞌabu̱ hinte di tokaꞌi mäske gi ju̱tsꞌi ri yꞌe̱. Geꞌä xä thogi nꞌa rä zi nju rä thuhu Daniela.c Nuni zi nju xa di ho dä uni yä komentario ha rä mhuntsꞌi ngeꞌä pädi xä ñho ge njabu̱ di xo̱kämbeni rä Zi Dada Jeoba ja ngu di hoꞌä. ꞌNehe pädi xä ñho ge ko yä komentario dä za dä nupäbi yä mfeni märꞌaa. Pe hingä ho̱nse̱ꞌä, nuni zi nju xä hyandi ge ora uni yä komentario mänꞌa di mepye̱ näꞌä udi rä Zi Dada Jeoba. Pe bi zo̱ho̱ rä pa habu̱ nuni zi nju pe̱ꞌtsi te bi ma ha ma nꞌa rä mhuntsꞌi. Ha nunä mhuntsꞌi mi ntini xi ndunthi yä ku, hänge kasi himi tꞌumbäbi yä komentario ja ngu xä nehmä. Nunä zi nju enä: «Xa mi rꞌakägi rä mfada, ndi senti ꞌñenä xti ꞌme̱di nꞌa rä privilegio. Rꞌabu̱ asta ndi senti ge nuꞌu̱ yä ku himi ne dä rꞌakägi yä komentario».

10. Mu̱ gi ntini ha nꞌa rä mhuntsꞌi habu̱ di ntini ndunthi yä ku, ¿te dä hogi gi pe̱fi pa njabu̱ dä za gi uni nꞌa rä komentario ꞌnehe?

¹⁰ Xi nuꞌi, ¿nꞌa rä pa xkä senti ngu rä zi nju Daniela? Mu̱ hää, tal vez asta gi enä: «Nuga ya hingä ju̱tsꞌi mä yꞌe̱». ¡Pe ogi desanimä! ¿Te dä hogi gi pe̱fi? Ogi komformä ko gi hyoki ho̱nse̱ nꞌadä rä komentario. Njabu̱ mu̱ hindä tꞌaꞌi nꞌa rä komentario, dä za dä tꞌaꞌi ha nuꞌu̱ märꞌa yä parrafo. Ora gi ñhoki ko rä revista Yꞌo̱dehu̱ hyandi hanja näꞌä rä parrafo gi heti di nthe̱ ko näꞌä mää gatꞌho nuꞌu̱ märꞌa yä parrafo. Mu̱ gi jabu̱, mänꞌa ma dä za gi uni yä komentario. ꞌNehe dä za gi ñhoki xä ñho pa gi uni ri komentario ha nuꞌu̱ yä parrafo habu̱ no̱ni yä ntꞌudi xä ñhei (1 Cor. 2:10). Koꞌmu̱ rꞌabu̱ xä ñhei näꞌä udi ha yä parrafo, kasi hinto ju̱tsꞌi yä yꞌe̱. Pe ¿te dä hogi gi pe̱fi mu̱ gi senti ge ya gä jamäsu gatꞌho nuꞌu̱ yä konseho no̱ni ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱ pe tobe hingi logra gi uni nꞌa ri komentario? Dä hogi ge änte de dä mu̱di rä mhuntsꞌi, gi xipäbi näꞌä rä ku di diriji te mä ntꞌani gi hohmä gi thädi.

11. ¿Hanja dä hogi gä jamäsuhu̱ näꞌä rä konseho di tinihu̱ ha Filipenses 2:4?

¹¹ (Hñeti Filipenses 2:4). Ha nunä testo di handihu̱ hanja rä Zi Dada Jeoba to̱ꞌmi gä hombäbihu̱ yä ñho märꞌaa. ¿Hanja dä hogi gä jamäsuhu̱ nunä konseho ora di ntinihu̱ ha yä mhuntsꞌi? Dä hogi gä benihu̱ ge ꞌnehe märꞌa yä zi ku ne dä uni yä komentario.

12. ¿Te dä hogi gä pe̱fihu̱ pa njabu̱ gä nupäbihu̱ yä mfeni märꞌa yä zi ku? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹² Ma gä imäjinähu̱ te thogi ora gi kombibi ko nuꞌu̱ ri amigo. ¿Ho̱nse̱ nuꞌi gi ñä ndunthi? Hinä, zäi ge ꞌnehe gi hopäbi nuꞌu̱ ri amigo dä partisipa ha näꞌä rä platika. Njabu̱ ꞌnehe ha yä mhuntsꞌi; di hohu̱ ndunthi gä o̱dehu̱ hanja uni yä komentario märꞌa yä zi ku. Di nupäbihu̱ yä mfeni märꞌa yä zi ku ora di hopäbihu̱ dä uni ꞌnehe yä komentario (1 Cor. 10:24). Ma gä handihu̱ hanja dä za gä pe̱fihu̱ njabu̱.

13. ¿Te dä hogi gä pe̱fihu̱ pa njabu̱ gatꞌho yä ku dä za dä komenta ha yä mhuntsꞌi?

¹³ Ma gä unihu̱ yä tꞌu̱kä komentario pa njabu̱ dä uni rä tiempo pa dä za dä komenta märꞌa yä ku. Dä za dä uni rä ejemplo yä anciano ꞌne nuꞌu̱ yä zi ku pe̱ꞌtsi ndunthi yä je̱ya ha rä hnini rä Zi Dada Jeoba. Ha mä komentariohu̱ dä hogi gä no̱nihu̱ ho̱nse̱ nꞌatho hingä gatꞌho nuꞌu̱ yä punto ehe. Ngeꞌä mu̱ gi mää gatꞌho nuꞌu̱ yä punto ehe ha nꞌa rä parrafo, ya hinte ma gi yꞌe̱kuäbi yä zi ku. Por ejemplo, ha nunä parrafo ehe yoho yä tsꞌofo: 1) Mähyoni gä unihu̱ yä tꞌu̱kä komentario, ꞌne 2) gä mäñhu̱ ho̱nse̱ nꞌa rä punto hingä gatꞌho. Hänge xti tꞌo̱tꞌe rä ntꞌani pa nunä rä parrafo 13, —mu̱ go geꞌi mꞌe̱tꞌo dä tꞌaꞌi rä komentario— dä hogi gi mää ho̱nse̱ nꞌatho de nuya yoho yä tsꞌofo ja huadi dä handihu̱.

14. ¿Te dä za dä thogi mu̱ ndunthi yä ku ne dä komenta, pe nuju̱ njatꞌä di ju̱tsꞌihu̱ mä yꞌe̱hu̱ mäske ya xtä komentahu̱? (Hyandi ꞌnehe rä foto).

¹⁴ Mu̱ ya bi tꞌaꞌi yä komentario ꞌne gi sigi gi ju̱tsꞌi ri yꞌe̱ ndunthi yä mꞌiki, ua näꞌä toꞌo di diriji rä mhuntsꞌi ma dä mꞌu̱i obligado dä rꞌaꞌi märꞌa yä komentario. ¿Te dä za dä thogi mu̱ ho̱nse̱ꞌi dä tꞌaꞌi xa ndunthi yä komentario? Nuꞌu̱ märꞌa yä ku tobe hinxä tꞌumbäbi nꞌa rä komentario dä za dä desanimä nꞌa tu̱i. Hänge go dä hyandibu̱ hängu mꞌiki ma gi ju̱tsꞌi ri yꞌe̱ (Ecl. 3:7).

15. a) Ora hindi tꞌakägihu̱ ninꞌa rä komentario, ¿te hindi debe gä pe̱fihu̱? b) ¿Te dä hogi dä me̱fi näꞌä rä ku di diriji nꞌa rä mhuntsꞌi pa dä umbäbi rä oportunida gatꞌho yä ku dä uni yä komentario? (Hyandi rä rekuadro «Ora gi diriji nꞌa rä mhuntsꞌi habu̱ di tokaꞌi gi yꞌo̱tꞌe yä ntꞌani»).

¹⁵ Ha nꞌa rä mhuntsꞌi habu̱ ꞌmu̱i ndunthi yä ku nuꞌu̱ ne dä komenta, zäi ge hingä nzäntho ma dä tꞌakägihu̱ yä komentario nuꞌmu̱ di ju̱xä mä yꞌe̱hu̱. Rꞌabu̱ asta ya dä uadi rä mhuntsꞌi ꞌne hinte mä komentario bi tꞌakägihu̱ mäske dä ju̱tsꞌihu̱ mä yꞌe̱hu̱ ndunthi yä mꞌiki. Ora thogi njabu̱, dä za dä rꞌakägihu̱ ndunthi rä mfada. Pe hindi debe gä nkue̱hu̱ po geꞌä (Ecl. 7:9).

16. ¿Te dä za gä pe̱fihu̱ mu̱ himbi tokägihu̱ gä unihu̱ nꞌa mä zi komentariohu̱?

¹⁶ ¿Te dä za gi pe̱fi mu̱ himbi tꞌaꞌi yä komentario ja ngu xkä nehmä? Dä hogi xa gi hñuxä ntꞌo̱de nuꞌu̱ yä komentario uni märꞌa yä zi ku ꞌne mꞌe̱fa de rä mhuntsꞌi dä za gi felisita po geꞌä. Nuꞌu̱ ri noya mähotho gi xipäbi, ma dä nupäbi yä mfeni nuꞌu̱ yä zi ku ja ngu ma xkä nupäbi yä mfeni mu̱ xkä uni nuꞌu̱ yä komentario mähotho gä hoki (Prov. 10:21). Hää, ora di felisitahu̱ mä zi kuhu̱ xa di nupäbihu̱ yä mfeni.

JA MÄRꞌA YÄ FORMA DE HANJA GÄ NUPÄMFENIHU̱ NꞌA NGU MÄNꞌAA

17. a) ¿Te mä mfatsꞌi dä za dä umbäbi yä dada yä zi bätsi? b) Ja ngu udi rä bideo, ¿te mä paso di debe drä jamäsu pa dä thoki nꞌa rä komentario? (Hyandi ꞌnehe rä nota).

¹⁷ ¿Te mä nꞌa dä za gä pe̱fihu̱ pa gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa ha yä mhuntsꞌi? Mu̱ nuꞌi gi pe̱ꞌtsi yä tꞌu̱kä bätsi —depende hängu nje̱ya pe̱ꞌtsi— dä za gi fatsꞌi dä hyoki yä komentario (Mat. 21:16). Rꞌabu̱ näꞌä imformäsio di trata ha yä mhuntsꞌi, mää de nuꞌu̱ yä ntꞌudi xä ñhei o trata yä asunto pa yä medinthäti o hanja dä za gä pe̱ꞌtsihu̱ nꞌa rä mꞌu̱i xä ntꞌaxi ante yä da rä Zi Dada Jeoba. Pe mäske ehe yä ntꞌudi xä ñhei, rꞌabu̱ ehe mädi nꞌaa o yoho yä parrafo habu̱ dä za yä zi bätsi dä uni yä komentario. Dadahu̱, ꞌnehe dä za gi fatsꞌihu̱ ri zi bätsihu̱ pa dä yꞌe̱ntꞌä ha yä mfeni ge hingä nzäntho ma dä tꞌumbäbi rä komentario kada ju̱tsꞌi yä yꞌe̱. Mu̱ gi xipäbihu̱ njabu̱ ri zi bätsihu̱, nuyu̱ hingä ma dä nkue̱ nixi ma dä duyämu̱i ora hingi tꞌumbäbi nꞌa rä komentario ꞌne go di tꞌumbäbi märꞌaa (1 Tim. 6:18).d

18. ¿Te dä hogi gä pe̱fihu̱ pa hingä ñähu̱ ndunthi de gekhu̱se̱? (Proverbios 27:2).

¹⁸ Gatꞌho dä za gä hokihu̱ yä komentario mähotho pa gä eꞌspäbihu̱ rä nsu rä Zi Dada Jeoba ꞌne pa gä nupäbihu̱ yä mfeni mä zi kuhu̱ (Prov. 25:11). Mu̱ di nese̱hu̱ gä mäñhu̱ näꞌä xtä thogihu̱ o mä esperiensiahu̱, dä hogi hingä ñähu̱ ndunthi de gekhu̱se̱ (hñeti Proverbios 27:2; 2 Cor. 10:18). Mänꞌa dä hogi go gä ñähu̱ de rä Zi Dada Jeoba, de rä Noya, ꞌne de rä hnini (Apoc. 4:11). Pe mu̱ ha näꞌä rä ntꞌani di tꞌo̱tꞌe adi gä mäñhu̱ de mä esperiensiahu̱, hää dä hogi gä pedehu̱ nꞌa tu̱i. Ha nunä parrafo xä ꞌñepu̱ ma gä handihu̱ nꞌa rä ejemplo.

19. a) ¿Te ma gä lograhu̱ mu̱ gä e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ ge ha yä mhuntsꞌi ma gä hombäbihu̱ rä ñho ꞌne rä johya märꞌaa? (Romanos 1:11, 12). b) ¿Por hanja gi ho gi uni ri komentario ha yä mhuntsꞌi?

¹⁹ Mäske hingi ja ntꞌofo nuꞌu̱ yä rekisito debe gä kumplihu̱ pa gä unihu̱ mä komentariohu̱ ha yä mhuntsꞌi, kada nꞌa de gekhu̱ dä hogi gä o̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di pa njabu̱ nuꞌu̱ mä zi noyahu̱ di unihu̱ ha yä mhuntsꞌi, dä nupäbi yä mfeni märꞌaa. Ko gatꞌho näꞌä ya dä handihu̱, zäi ge rꞌa de gekhu̱ di dahu̱ ngue̱nda ge tobe di ja mꞌe̱di gä unihu̱ märꞌa yä komentario. Pe märꞌaa, zäi ge di dä ngue̱nda ge dä hogi dä komformä ko nuꞌu̱ yä komentario tꞌumbäbi, ꞌne asta ma dä felisita märꞌa yä ku po nuꞌu̱ yä komentario uni. Mu̱ di e̱ntꞌihu̱ ha mä mfenihu̱ ge ha yä mhuntsꞌi ma gä hombäbihu̱ rä ñho ꞌne rä johya märꞌaa, ma gä lograhu gä nupämfenihu̱ nꞌa ngu mänꞌaa (hñeti Romanos 1:11, 12).