Ogi hopi dä huetꞌi «rä faspi Jeoba»

1. ¿Tenguꞌä näꞌä xa mäjuäni rä mhäte?

RÄ Noya Äjuä enä ge näꞌä xa mäjuäni rä mhäte «ꞌñenä nꞌa rä faspi, rä faspi Jeoba. Nuꞌu̱ yä dehe xa tse̱di hingi tsa dä hueꞌti nunä rä mhäte, nixi nuꞌu̱ yä däthe hingi tsa dä dutsꞌi» (Cant. 8:6, 7).b ¿Hänge xa mähotho hanja rä Noya Äjuä udi tenguꞌä näꞌä xa mäjuäni rä mhäte? Nuya yä noya mähotho xipäbi gatꞌho yä medinthäti ge dä za dä me̱ꞌtsi rä mhäte ꞌne rä johya pa nzäntho ha yä medinthäti.

2. ¿Te mähyoni dä me̱fi nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ ꞌne nꞌa rä ꞌme̱hñä pa njabu̱ hindä hyopäbi dä huetꞌi näꞌä rä mhäte ja ha rä medinthäti?

² Ha nꞌa rä medinthäti, tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä debe dä hñutsꞌi de yä parte mu̱ ne ge näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱ dä dura pa gatꞌho rä bida. Ja ngu thogi ko nꞌa rä faspi; pe̱ꞌtsi te gä u̱späbihu̱ rä zaa njatꞌä pa njabu̱ hindä huetꞌi. Njabu̱ ꞌnehe näꞌä rä mhäte ja ha yä medinthäti, tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä pe̱ꞌtsi te di debe dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä tede näꞌä rä mhäteꞌä pa njabu̱ hindä huetꞌi ꞌne dä dura pa gatꞌho rä bida. Pe rꞌabu̱ näꞌä rä däta responsabilida de drä tede yä bätsi, o nuꞌmu̱ ehe yä xuñha ngu yä ñꞌäbojä, yä ñheni ꞌne märꞌaa, geꞌä dä za dä japäbi dä huetꞌi rꞌamätsꞌu̱ näꞌä rä mhäte o näꞌä rä faspi Jeoba ja ha yä medinthäti. Mu̱ nuꞌi ya xkä nthäti, ¿te dä za gi pe̱fi pa njabu̱ hingi hyopäbi dä huetꞌi näꞌä «rä faspi Jeoba»? Ha nunä ntꞌudi di nxadihu̱, ma gä handihu̱ hñuu yä forma de hanja dä za gi japäbi dä te näꞌä rä mhäte ꞌne rä johya ha ri medinthäti.c

SIGI GI TEDE NÄꞌÄ RÄ HOGÄ NTSITSꞌI GI PE̱ꞌTSI KO RÄ ZI DADA JEOBA

3. ¿Por hanja xa mähyoni ge tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä dä me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba? (Eclesiastés 4:12; hyandi ꞌnehe yä foto).

³ Pa hindä huetꞌi näꞌä rä mhäte o näꞌä «rä faspi Jeoba» ja ha nꞌa rä medinthäti, tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä pe̱ꞌtsi te di debe dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä balora ꞌne dä tede näꞌä rä ntsitsꞌi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba. Mu̱ nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ o nꞌa rä ꞌme̱hñä pe̱fi njabu̱, ꞌnehe ma dä mꞌu̱i dispuesto dä me̱fi nuꞌu̱ yä konseho uni rä Mäkä Tꞌofo. Geꞌä ma dä matsꞌi pa hindä käni näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱, ꞌne ma dä za dä däpäbi nuꞌu̱ yä xuñha ma dä ꞌñepäbi (hñeti Eclesiastés 4:12). Nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ o nꞌa rä ꞌme̱hñä näꞌä di mädi rä Zi Dada Jeoba, ma dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä de̱mbäbi rä mꞌu̱i. Por ejemplo, ma dä ꞌñudi rä tꞌekꞌei, ma dä me̱ꞌtsi rä pasensia ꞌne ma dä bädi dä ungä rä mpumbäte (Efes. 4:32–5:1). Mu̱ tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä pe̱fi njabu̱, näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱ hingä ma dä huetꞌi. Nꞌa rä zi nju rä thuhu Lena —pe̱ꞌtsi thogi de 25 nje̱ya de xä nthäti— enä: «¡Hinxä ñhei gi mädi ꞌne gi pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei nꞌa rä jäꞌi näꞌä xa di mädi rä Zi Dada Jeoba!».

4. ¿Por hanja rä Zi Dada Jeoba bi huahni José ꞌne María pa go geꞌu̱ bi tedebi rä Tꞌu̱?

⁴ Ma gä handihu̱ rä ejemplo nꞌa rä medinthäti. De gatꞌho nuꞌu̱ yä jäꞌi bä ehe de rä familia rä rey David, rä Zi Dada Jeoba bi huahni José ꞌne María pa go geꞌu̱ bi tedebi rä Tꞌu̱. ¿Por hanja? Ngeꞌä José ꞌne María xa mi mädi rä Zi Dada Jeoba ꞌne mi pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi Kongeꞌä. Jeoba mi pädi xä ñho ge rä Tꞌu̱ ma xä te ko ndunthi rä mhäte ha nunä medinthäti. Mu̱ nuꞌi ya xkä nthäti, ¿te dä za gi pädi de José ꞌne María?

5. ¿Hanja dä za yä däme dä de̱mbäbi rä ejemplo José?

⁵ José bi kumpli xä ñho nuꞌu̱ yä responsabilida mi pe̱ꞌtsi ngu nꞌa rä ñäxu de gä familia, ngeꞌä nzäntho bi me̱fi nuꞌu̱ yä mhända ꞌne yä konseho rä Zi Dada Jeoba. Rä Mäkä Tꞌofo udi hanja José mäntꞌä mi pe̱fi näꞌä mi mändabi rä Zi Dada Jeoba, mäske rꞌabu̱ xmä ñhei näꞌä mi mändabi dä me̱fi (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Koꞌmu̱ José mäntꞌä bi me̱fi näꞌä bi mändabi rä Zi Dada Jeoba, bi za bi jamäsu ꞌne bi ñämbäbi rä te María. Zäi ge po geꞌä María xa bi me̱ꞌspäbi ndunthi rä tꞌekꞌei José. Yä däme dä za dä de̱mbäbi rä ejemplo José ꞌne dä hyoni nuꞌu̱ yä konseho uni rä Mäkä Tꞌofo pa njabu̱ dä za dä jamäsu yä familia ja ngu di mända rä Zi Dada Jeoba.d Ora yä däme jamäsu nuꞌu̱ yä konseho uni rä Zi Dada Jeoba mäske rꞌabu̱ japäbi xä ñhei, udi ge o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä japäbi dä te näꞌä rä mhäte ja ha yä medinthäti. Nꞌa rä nju näꞌä ya tsitsꞌi thogi de 20 nje̱ya de xä nthäti enä: «Ora di handi ge mä däme honi ꞌne pe̱fi nuꞌu̱ yä konseho uni rä Zi Dada Jeoba, mänꞌa di pe̱ꞌspäbi ndunthi rä tꞌekꞌei. Ora tomä yä desision ha rä familia, di pädi ge ma dä bo̱ni xä ñho ꞌne hingi jakägi gä tumämu̱i».

6. ¿Hanja dä za dä de̱mbäbi rä ejemplo María nuꞌu̱ yä ꞌme̱hñä xä nthäti?

⁶ María xa mi mädi rä Zi Dada Jeoba. José hingä mꞌe̱tꞌo mi bembäbi María te mi debe dä me̱fi pa dä me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. María mi pädi xä ñho te mi udi rä Noya Äjuä (hyandi rä nota de estudio de Lucas 1:46, TNM). María ꞌnehe mi ꞌueke rä tiempo pa mi beni ꞌne mi e̱ntꞌä ha rä koraso näꞌä xki bädi de rä Noya Äjuä (Luc. 2:19, 51). Koꞌmu̱ María xa mi mädi rä Zi Dada Jeoba ꞌne rä Mäkä Tꞌofo, näꞌä bi zo̱ho̱ bi nja nꞌa rä hogä mfatsꞌi pa José. Mäpaya ndunthi yä zi nju o̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä de̱mbäbi rä ejemplo María. Nꞌa rä zi nju rä thuhu Emiko enä: «Nuꞌmu̱ ndrä soltera, nugase̱ ndi o̱tꞌe ntsꞌe̱di po gä pe̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. Pe nuꞌmu̱ dä nthäti, mä däme go geꞌä mi gu̱tꞌi rä ꞌñuu ꞌne mi faxkägi gä tede näꞌä mä komfiansa ꞌne mä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. Hänge dä da ngue̱nda ge mi debe gä hutsꞌi ꞌnehe de mä parte. Dä handi ge nuga ndi pe̱ꞌtsi rä responsabilida de gä japi dä te mä komfiansa ꞌne mä mhäte po rä Zi Dada Jeoba. Nubye̱ di ꞌueke rä tiempo pa gä xatuäbi rä Zi Dada Jeoba, gä nxadi rä Mäkä Tꞌofo ꞌne di ꞌueke rä tiempo pa gä hudi gä ntso̱ꞌmi de näꞌä ya dä heti» (Gál. 6:5). ꞌMe̱hñähu̱, mu̱ gi sigihu̱ gi yꞌo̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gi tedehu̱ näꞌä rä komfiansa ꞌne näꞌä rä ntsitsꞌi gi pe̱ꞌtsihu̱ ko rä Zi Dada Jeoba, ri dämehu̱ mänꞌa ma dä mäꞌähu̱ ꞌne ma dä felisitaꞌihu̱ (Prov. 31:30).

7. ¿Te dä za dä bädi de José ꞌne María nuꞌu̱ xä nthäti?

⁷ José ꞌne María bi mfatsꞌi pa bi japi bi ze̱di näꞌä rä ntsitsꞌi mi pe̱ꞌtsi ko rä Zi Dada Jeoba. Nuꞌu̱ mi pädi xä ñho ge mi debe dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di mähye̱gi pa dä me̱päbi rä bolunta rä Zi Dada Jeoba (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). Zäi ge rꞌabu̱ bi japäbi xä ñhei. Pe koꞌmu̱ di yoho bi mfatsꞌi, nuꞌu̱ nzäntho bi me̱ꞌtsi nꞌa rä hogä ntsitsꞌi ko rä Zi Dada Jeoba. ¿Hänge xi nꞌa rä hogä ejemplo pa gatꞌho nuꞌu̱ xä nthäti? Mu̱ nuꞌähu̱ gi pe̱ꞌtsihu̱ yä zi bätsi, zäi ge rꞌabu̱ di jaꞌäꞌihu̱ xä ñhei gi ntinihu̱ ha yä mhuntsꞌi o gi ꞌuekehu̱ rä tiempo pa gi pe̱ꞌtsihu̱ ri Mhuntsꞌihu̱ de gä Familia. ꞌNehe rꞌabu̱ mänꞌa xä ñhei gi ꞌuekehu̱ rä tiempo pa gi hñudihu̱ mähye̱gi gi nxadihu̱ rä Mäkä Tꞌofo ꞌne gi xatuäbihu̱ rä Zi Dada Jeoba. Pe benihu̱ ge mu̱ gi yꞌo̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gi xo̱kämbenihu̱ rä Zi Dada Jeoba mähye̱gi, näꞌä rä mhäte ja entre geꞌähu̱ ꞌne po rä Zi Dada Jeoba, mänꞌa ma dä te. Po geꞌä xa xä ñho ge mꞌe̱tꞌo gi hyonihu̱ rä Zi Dada Jeoba ꞌne gi pe̱päbihu̱.

8. ¿Te dä za gi pe̱fi mu̱ gi pe̱ꞌtsi yä xuñha ko ri däme o ko ri ꞌme̱hñä?

⁸ Pe, ¿te dä za gi pe̱fi mu̱ ja yä xuñha ha ri medinthäti? Mu̱ asta ri Mhuntsꞌi de gä Familia ya jaꞌi xä ñhei gi pe̱ꞌtsi ko ri däme o ko ri ꞌme̱hñä, dä hogi xa gi yꞌo̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gi hyonihu̱ nꞌa rä imformäsio näꞌä ma dä nupꞌäꞌihu̱ ri mfenihu̱ ꞌne ma dä maxꞌäꞌihu̱ gi yohohu̱. Njabu̱, ma gi unihu̱ näꞌä rä mu̱di paso ma dä maxꞌäꞌihu̱ gi japäbihu̱ dä ze̱di näꞌä rä mhäte ja entre geꞌäꞌhu̱, ꞌne njabu̱ ma dä za gi fu̱dihu̱ mänꞌaki gi pe̱päbihu̱ rä Zi Dada Jeoba mähye̱gi.

ꞌUEKEHU̱ RÄ TIEMPO PA GI KOMBIBIHU̱

9. ¿Por hanja nꞌa rä medinthäti debe dä ꞌueke rä tiempo pa dä kombibi di yoho?

⁹ Pa gi japihu̱ dä te näꞌä rä mhäte ja ha ri medinthäti, mähyoni gi ꞌuekehu̱ rä tiempo pa gi kombibihu̱ mähye̱gi. Geꞌä ma dä maxꞌäꞌihu̱ gi dahu̱ ngue̱nda te di mbeni ꞌne te di senti nꞌa ngu mänꞌaa (Gén. 2:24). Lilia ꞌne Ruslán bi nthäti o̱tꞌe thogi de 15 nje̱ya. Rä zi nju Lilia enä: «Nu ndä nthätihe, mäntꞌä dä dahe ngue̱nda ge kasi hingä ndi pe̱ꞌtsihe rä tiempo pa gä kombibihe mähye̱gi ja ngu xti mbenihe. Rä ꞌme̱fi, yä mhändado ha rä nguu ꞌne mi mꞌu̱i mä bätsihe, ja mi pani kasi gatꞌho de mä tiempohe. Dä dahe ngue̱nda ge mu̱ hingä xtä o̱tꞌehe ntsꞌe̱di pa xtä ꞌuekehe rä tiempo pa xtä kombibihe mähye̱gi, ma xä huetꞌi näꞌä rä mhäte mi ja entre gekhe».

10. ¿Hanja dä za dä me̱fi nunä tsꞌofo hutsꞌi ha Efesios 5:15, 16 nuꞌu̱ xä nthäti?

¹⁰ Pa dä za dä me̱ꞌtsi rä tiempo pa dä kombibi nꞌa rä ñꞌo̱ho̱ ko rä ꞌme̱hñä, mähyoni ge di yoho dä ꞌueke rä tiempo dende änte, ꞌne hindi debe dä do̱ꞌmi a ver asta hämꞌu̱ dä bongi rä tiempo (hñeti Efesios 5:15, 16). Nꞌa rä zi ku de rä dähni Nigeria rä thuhu Uzondu enä: «Ora di planea dende änte gatꞌho näꞌä ma gä pe̱fi, nunka di pumfri gä ꞌueke rä tiempo pa gä kombibi ko mä ꞌme̱hñä» (Filip. 1:10). Anastasia, rä ꞌme̱hñä nꞌa rä superintendente de gä circuito de rä dähni Moldavia mää hanja ꞌueke rä tiempo pa dä kombibi ko rä däme. Nunä zi nju enä: «Ora di handi ge mä däme di atiende yä asunto, di pura gä pe̱fi näꞌä di ja mꞌe̱di pa mꞌe̱fa dä bongi rä tiempo ꞌne dä za gä kombibihe». Pe, ¿te dä za dä me̱fi nꞌa rä medinthäti mu̱ di yoho pe̱ꞌtsi ndunthi yä responsabilida ꞌne kasi otho rä tiempo pa dä kombibi?

11. ¿Te mi pe̱fi mähye̱gi Áquila ꞌne Priscila?

¹¹ Ha yä pa nuꞌu̱ yä mu̱di kristianu mi ꞌmu̱i nꞌa rä medinthäti myä thuhu Áquila ꞌne Priscila. Yä medinthäti de mäpaya dä za dä bädi ndunthi de geꞌu̱ (Rom. 16:3, 4). Rä Mäkä Tꞌofo hingi mää ndunthi de nunä medinthäti. Pe rä Noya Äjuä mää ge nunä medinthäti mähye̱gi mi mpe̱fi, mähye̱gi mi udi de rä Noya Äjuä ꞌne mähye̱gi mi fatsꞌi märꞌa yä kristianu (Hech. 18:2, 3, 24-26).

12. ¿Te xä me̱fi rä zi ku Robert pa xä za xä kombibi ko rä zi ꞌme̱hñä ꞌne te dä za dä bädi nuꞌu̱ yä medinthäti de gehyu̱? (Hyandi ꞌnehe yä foto).

¹² Nuꞌu̱ yä medinthäti mäpaya, ¿hanja dä za dä de̱mbäbi rä ejemplo Áquila ꞌne Priscila? Hyokihu̱ nꞌa rä lista de gatꞌho nuꞌu̱ yä responsabilida gi pe̱ꞌtsihu̱ kada nꞌa de geꞌähu̱. ¿Dä za gi atiendehu̱ mähye̱gi rꞌa de gehya en lugar de gi jahu̱ kadakien? Áquila ꞌne Priscila mähye̱gi mi ungä ntꞌo̱de rä Noya Äjuä. Xi nuꞌähu̱, ¿xkä nzäihu̱ gi predikahu̱ mähye̱gi? Áquila ꞌne Priscila, ꞌnehe mi mpe̱fi mähye̱gi pa dä dini näꞌä dä hyee ꞌne näꞌä dä zi. Pe mu̱ nuꞌähu̱ hingi pe̱ꞌtsihu̱ mähye̱gi ri ꞌme̱fihu̱, ¿ya xkä mbenihu̱ te dä za gi pe̱fihu̱ pa dä za gi japäbihu̱ dä te näꞌä rä mhäte ja entre geꞌähu̱? (Ecl. 4:9). Mu̱ gi mfatsꞌihu̱ ꞌne gi pe̱fihu̱ mähye̱gi nuꞌu̱ yä mhändado ja ha rä nguu, mänꞌa ma gi pe̱ꞌtsihu̱ rä oportunida de gi mplatikahu̱. Yä zi ku Robert ꞌne Linda, ya tsitsꞌi thogi de 50 nje̱ya de xä nthäti. Rä ku Robert enä: «Kasi otho rä tiempo pa gä kombibihe. Pe nuꞌmu̱ di fatsꞌi mä zi ꞌme̱hñä dä xu̱ki yä mohi, o nuꞌmu̱ mä zi ꞌme̱hñä faxkägi ora di hoki rä jardin, di sentihe ndunthi rä johya. Gä jahe mähye̱gi yä mhändado, xä maxkägihe pa dä te näꞌä rä mhäte di sentihe nꞌa ngu mänꞌaa».

13. ¿Te debe dä me̱fi nꞌa rä medinthäti ora ꞌueke rä tiempo pa dä mplatika ꞌne pa dä bädi te tupäbi rä mu̱i nꞌa ngu mänꞌaa?

¹³ Ha nꞌa rä medinthäti mäske rä ñꞌo̱ho̱ ꞌne rä ꞌme̱hñä ꞌmu̱i ha mähye̱gi rä nguu, hindi signifika ge nzäntho di kombibi ꞌne di mplatika. Nꞌa rä zi nju rä mengu Brasil enä: «Mä däme ꞌne nuga xa ja ndunthi te gä pe̱fihe ꞌne rꞌabu̱ di komformä ko gä handi hyaxtho. Pe di da ngue̱nda ge pa gä kumpli mä responsabilida ko mä däme, mähyoni ge ꞌnehe gä ꞌueke rä tiempo pa gä hudi gä o̱de te di mbeni o te tupäbi rä mu̱i». Rä zi ku Bruno ꞌne rä zi ꞌme̱hñä Tays enä: «Pa gä probechahe xä ñho näꞌä rä tiempo xtä ꞌuekehe pa gä mplatikahe, di hohe gä tsogihe nꞌambu̱ yä telefono pa hindä distraegihe».

14. ¿Te debe dä me̱fi yä medinthäti ora di da ngue̱nda ge ya hindi ho dä kombibi di yoho?

¹⁴ ¿Te dä za dä me̱fi nꞌa rä medinthäti mu̱ di da ngue̱nda ge di yoho ya hingi ho dä kombibi nꞌa ngu mänꞌaa? Zäi ge tanto rä däme ngu rä ꞌme̱hñä, rꞌa nꞌañꞌo yä tꞌo̱tꞌe di ho o asta di u̱tsa näꞌä rä uso pe̱ꞌtsi nꞌa ngu mänꞌaa. Mu̱ gi thogi njabu̱, ¿te dä za gi pe̱fi? Beni mänꞌaki näꞌä rä faspi dä mäñhu̱ ri mu̱di; ora ja gi udi rä tsibi, menthi zo̱o̱. Pe mu̱ gi ne dä mfaspi, pe̱ꞌtsi te gi sigi gi yꞌu̱ꞌtsuäbi rä zaa. Njabu̱ ꞌnehe, dä hogi gi yꞌo̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di nꞌa ngu mänꞌaa pa gi ꞌuekehu̱ rä tiempo hyaxtho ꞌne gi kombibihu̱ mähye̱gi mäske ho̱nse̱ nꞌa zi rato. Pe̱fihu̱ o ñähu̱ de nꞌa rä tꞌo̱tꞌe näꞌä gi hohu̱ mähye̱gi (Sant. 3:18). Mu̱ gi ꞌuekehu̱ rä tiempo mäske ho̱nse̱ nꞌa zi rato hyaxtho, rꞌamätsꞌu̱u̱ ma gi japäbihu̱ dä te mänꞌaki näꞌä rä mhäte ja entre geꞌähu̱.

ꞌÑUDIHU̱ RÄ TꞌEKꞌEI

15. ¿Por hanja xa mähyoni dä nja rä tꞌekꞌei ha nꞌa rä medinthäti?

¹⁵ Ha nꞌa rä medinthäti xa mähyoni dä nja rä tꞌekꞌei. Mäske rꞌabu̱ hindi dahu̱ ngue̱nda, pa dä nzo̱o̱ rä tsibi di ja mꞌe̱di rä ndähi. Njabu̱ ꞌnehe ha nꞌa rä medinthäti; di ja mꞌe̱di rä tꞌekꞌei. Habu̱ otho rä tꞌekꞌei, näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱ ma dä huetꞌi rꞌamätsꞌu̱u̱. Pe mu̱ rä däme ꞌne rä ꞌme̱hñä udi rä tꞌekꞌei nꞌa ngu mänꞌaa, geꞌä ma dä matsꞌi pa dä japi dä te näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱. Mähyoni ge tanto rä ñꞌo̱ho̱ ngu rä ꞌme̱hñä, dä beni ge hingä kombasta dä mää ge ya udi rä tꞌekꞌei, sino mähyoni dä hyandi mu̱ näꞌä toꞌo xä nthätui hää di senti ge tꞌumbäbi rä tꞌekꞌei. Rä zi ku Penny ꞌne rä zi ꞌme̱hñä Aret ya tsitsꞌi thogi de 25 nje̱ya de xä nthäti. Rä zi nju Aret enä: «Koꞌmu̱ di yohohe di udihe rä tꞌekꞌei nꞌa ngu mänꞌaa, ha mä nguhe di sentihe ge ja rä mhäte. Di mäñhe näꞌä di mbenihe ꞌne näꞌä di sentihe ngeꞌä tanto mä däme ngu nuga, di respetahe näꞌä di mbeni nꞌa ngu mänꞌaa». Pe, ¿te dä za dä me̱fi nuꞌu̱ xä nthäti pa njabu̱ rä däme o rä ꞌme̱hñä dä senti ge hää mäjuäni tꞌumbäbi rä tꞌekꞌei? Ma gä handihu̱ te udi rä Mäkä Tꞌofo de Abrahán ꞌne Sara.

16. ¿Te dä za dä bädi yä däme de rä ejemplo Abrahán? (1 Pedro 3:7; hyandi ꞌnehe yä foto).

¹⁶ Abrahán bi ꞌñuti Sara ge mi pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei; bi yꞌo̱de näꞌä mi mbeni ꞌne bi durämu̱i po näꞌä mi senti. Nꞌa rä pa Sara xa mi turämu̱i ꞌne asta bi ꞌñembäbi Abrahán ge go mi tu rä tsꞌoki po gatꞌho näꞌä mi thogi. Pe Abrahán himbi nkue̱ kongeꞌä. Abrahán mi pädi xä ñho ge Sara, nzäntho xki me̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei ꞌne xki apoya ko nuꞌu̱ yä desision xki huahni. Hänge Abrahán ꞌnehe bi ꞌñudi rä tꞌekꞌei po Sara ꞌne bi hñudi bi yꞌo̱de te mi tupäbi rä mu̱i ꞌne bi hyandi hanja dä hyoki näꞌä rä xuñhaꞌä (Gén. 16:5, 6). ¿Te dä za dä bädi yä medinthäti de gehnä? Rä däme pe̱ꞌtsi rä autorida ha rä familia ꞌne go geꞌä gu̱tꞌi rä ꞌñuu pa dä tomä yä desision (1 Cor. 11:3). Pe koꞌmu̱ xa di mädi rä ꞌme̱hñä, ꞌnehe di ho dä yꞌambäbi te di mbeni —mänꞌa ora ma dä tomä nꞌa rä desision näꞌä ma dä afektabi di yoho— (1 Cor. 13:4, 5). Däme, rꞌabu̱ ri ꞌme̱hñä dä za dä mfada ora di ñhandui yä xuñha ꞌne ne dä xiꞌi näꞌä senti. Ora thogi njabu̱, ¿gi udi rä tꞌekꞌei po ri ꞌme̱hñä ꞌne gi ambäbi te tupäbi rä mu̱i? (Hñeti 1 Pedro 3:7). Rä zi ku Dimitri ko rä zi ꞌme̱hñä Angela, ya tsitsꞌi kasi 30 nje̱ya de xä nthäti. Angela pede hanja rä zi ku Dimitri umbäbi ndunthi rä tꞌekꞌei. Nunä zi nju enä: «Ora di thogi yä xuñha durante rä pa, mä zi däme di ho dä yꞌo̱de ora di ne gä pete näꞌä xtä thogi. Pe̱skägi rä pasensia asta nuꞌmu̱ di nkue̱ o nuꞌmu̱ hindi senti xä ñho».

17. ¿Te dä za dä bädi yä ꞌme̱hñä de rä ejemplo Sara? (1 Pedro 3:5, 6).

¹⁷ Ora te mi pe̱fi Abrahán, Sara mi apoya ꞌne njabu̱ bi ꞌñudi ge mi pe̱ꞌspäbi ndunthi rä tꞌekꞌei (Gén. 12:5). Nꞌa rä pa Abrahán himi pädi ge ma xä zo̱ho̱ yä zo̱nte, pe mäske njabu̱ bi umbäbi ntsaya ꞌne bi yꞌapäbi Sara ge dä matsꞌi dä hyokuäbi te dä zi nuꞌu̱ yä zo̱nte xki zo̱ho̱ (Gén. 18:6). Mäske Sara mi ja ndunthi rä ꞌme̱fi, mäntꞌä bi me̱fi näꞌä bi mändabi Abrahán. ꞌMe̱hñähu̱, nuꞌähu̱ ꞌnehe dä za gi de̱mbäbihu̱ rä ejemplo Sara ꞌne gi apoyahu̱ ri dämehu̱ ora tomä nꞌa rä desision. Mu̱ gi pe̱fihu̱ njabu̱, mänꞌa ma dä ze̱di ri medinthätihu̱ ꞌne ma dä nja ndunthi rä mhäte (hñeti 1 Pedro 3:5, 6). Dimitri, näꞌä rä ku dä no̱nihu̱ ha näꞌä rä parrafo bi thogi, mää te pe̱fi rä zi ꞌme̱hñä pa japi dä senti ge hää pe̱ꞌspäbi rä tꞌekꞌei. Nunä zi ku enä: «Ora di tomä nꞌa rä desision, di pädi xä ñho ge mä zi ꞌme̱hñä ma dä maxkägi mäske hingi ꞌmu̱i de acuerdo ko näꞌä ma gä pe̱fi. Ora hingi po̱ni xä ñho näꞌä di pe̱fi, mä zi ꞌme̱hñä hingi tsu̱kägi. ¡Hängu di umbäbi njamädi mä zi ꞌme̱hñä! Mä zi ꞌme̱hñä pe̱skägi ndunthi rä tꞌekꞌei, hänge hingi jakägi xä ñhei gä mädi».

18. ¿Te ma dä logra yä medinthäti mu̱ dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po hindä hyopäbi dä huetꞌi näꞌä rä mhäte ja entre geꞌu̱?

¹⁸ Rä Zithu nzäntho ma dä hyoni hanja dä hueꞌti näꞌä rä mhäte ja ha yä medinthäti. Näꞌä pädi xä ñho ge mu̱ rä däme ꞌne rä ꞌme̱hñä ya dä hye̱gi de dä mädi, mꞌe̱fa ꞌnehe ma dä ꞌuege de rä Zi Dada Jeoba. ¡Pe hinte mä tꞌo̱tꞌe ja näꞌä dä za dä hueꞌti näꞌä xa mäjuäni rä mhäte! Hänge mähyoni ge yä medinthäti dä yꞌo̱tꞌe ntsꞌe̱di po dä me̱ꞌtsi näꞌä rä mhäte no̱ni rä mfistꞌofo El Cantar de los Cantares. Hñutsꞌihu̱ mꞌe̱tꞌo rä Zi Dada Jeoba ha ri medinthätihu̱. Yꞌo̱tꞌehu̱ ntsꞌe̱di po gi ꞌuekehu̱ rä tiempo pa gi kombibihu̱ ꞌne gi mplatikahu̱. ꞌNehe, mähyoni gi ꞌñudihu̱ rä tꞌekꞌei ꞌne gi yꞌo̱dehu̱ te di senti o te di mbeni nꞌa ngu mänꞌaa. Mu̱ gi pe̱fihu̱ njabu̱, ri medinthätihu̱ ma dä ꞌñeꞌspäbi rä nsu rä Zi Dada Jeoba ngeꞌä de geꞌä bi ehe näꞌä xa mäjuäni rä mhäte. ꞌNehe, näꞌä rä mhäte ja entre geꞌähu̱, ma dä nja ngu näꞌä rä faspi hingi hopäbihu̱ dä huetꞌi ꞌne ma dä dura pa nzäntho.