Ligliwa Parad Saray Nalalames

NAIIMANOM tala a legay panbibilay mo et paulit-ulit a paulon balita iray pigaran salita? Naksawan ka talan manbabasa ed ontan iran salitan singa say bakal, krimen, desyang, eras, tan paniirap? Balet, walay sakey a salita a mapatnag a naaandi ed saray balita. Ingen, irerepresenta na satan a salita so bengatlan nakakaukolan a tuloy na katooan. Satan a salita et say “ligliwa.”

Say kabaliksan na “manligliwa” et “mamabiskeg tan mangiter na ilalo ed” tan “mamakepa ed ermen odino problema na” sakey. Lapud ontanlan gulo a pinapalabas la na mundo ed koma-20 siglo, say nakakaukolan a tuloy et say ilalo tan pamakepa ed ermen. Tua, mas panggagayagaan na arum ed sikatayo natan so makaligliwa iran bengatla nen say antokaman a naisip na inmuunan atateng tayo a posibli ed kapiganman. Saya so lapud sientipikon aligwas. Balet ag-itayo naliligliwa na siensia tan teknolohiya diad pantalos a naekal ton amin so sengegan na paniirap na katooan. Antorayan sengegan?

Dakel lan sigloy apalabas sinalita na makabat a toon si Solomon so sakey a manunan sengegan na paniirap sanen inkuanto: “Sakey a too walaan na pakayari ed sananey pian kaugsan to.” (Eclesiastes 8:9) Ag-ayarian na siensia tan teknolohiya ya umanen so tendensya na too ed pankaliktan ton dominaen so kapara ton too. Diad koma-20 siglo, saya so angitonton ed malames iran inkadiktador ed loob a mismo na saray bansa tan ed makapakebbiew a panbabakal na saray bansa.

Nanlapulad 1914 et masulok a sanlasus milyon a totoo so inatey lapud bakal. Isipen pay pirmin ot-ot na too ya inapektoan na sayan bilang​—minilyon a maneermen a pamilyan mankakaukolay ligliwa. Tan saray bakal so mangitotonton ed arum niran klase na paniirap nilikud ed marawal ya ipapatey. Diad sampot na komaduan sankamundoan a bakal, walay masulok a 12 milyon a takas ed Europa. Diad agano niran taon, masulok a sakey tan kapalduan milyon so anaynan ed saray lugar a manbabakal diad Abalaten-bukig na Asia. Say panbabakal ed Saray Estadon Balkan so amaskar ed masulok a duaran milyon a taynan daray ayaman da​—diad dakel a kaso pian nabatikay “ethnic cleansing.”

Maseguron kaukolan na saray takas so ligliwa, nagkalalo la ed saraman so apaskar a manaynan ed saray ayaman da tekep na saray nibatik da labat iran kayarian, ya ag-amta no iner so laen odino no anto so arapen da tan ed saray pamilya ra. Saray ontan a totoo so kabiangan na saray pakaskasin tuloy a biktima na panaglames; mankakaukolan ira na ligliwa.

Diad mas mareen iran parti na dalin, minilyon so talagan manbibilay ed pangaaripen na ekonomikon sistema na mundo. Tua, arum so daakan ed materyal. Balet, say karaklan so nipapaarap ed inagew-agew a pipupuligesgesan pian mananap na panbilay. Dakel so manaanap na kabkaabigan a panabungan. Ondaraak so bilang na anggapoy trabaho. Onia so ipapasakbay la na sakey a peryodiko ed prika: “Say mundo so onaarap ed agnaparaan a krisis ed panimpleyoan, ya onsulok ni na 1.3 bilyon a totoo a mananap na trabaho diad taon 2020.” Maseguron saray nalalames ed ekonomikon paraan so mankakaukolan na “biskeg tan ilalo”​—ligliwa.

Bilang kiwas ed desperadon kipapasen, arum so nagmaliw a kriminal. Siempre, lalon mamalesa iya na kairapan ed saray nabiktima ra, tan say atagey a bilang na krimen so mamapaloor ed pakaliknan nalalames. Onia so nabasa ed sakey ya agano nin paulon balita ed The Star, sakey a peryodiko ed Johannesburg, Abalaten Aprika: “Sakey ya agew na aktibidades ed ‘sankanapnoay panagpatey a bansa ed mundo.’” Deneskribe na artikulo so tipikal ya agew ed loob tan kaliberliber na Johannesburg. Diad saman a sanagew labat, apatiran totoo so pinatey tan walora so na-hijack so motor da. Labin-piton panagloob so nireport diad sakey a kabkaabigay-panagbilay. Niarum ni, walaray dakel ya armadon panagtakew. Unong ed peryodiko, deneskribe iya na polisya bilang sakey a “relatibon mareen” ya agew. Natalosan, saray kanayon na pinatey tan saramay biktima ed panagloob ed abung tan panag-hijack na luluganan so manliliknan pirmin nalalames. Nakakaukolan da so panamaseguro tan ilalo​—ligliwa.

Diad pigaran daldalin, walaray atateng a mangilalako ed ananak da ed panagbalangkantis. Sakey a bansa ed Asia a no iner et dakel a turista so oonla ditan lapud “sex tours,” so nibalita a walaay duaran milyon a balangkantis, dakel ed sikara so sinaliw odino kinidnap bilang ugugaw. Wala niray indibidual a mas nalalames nen say sarayan pakaskasin biktima? Diad panisingbat ed sayan mabanday ya anapan, onia so inreport na Time magasin diad komperensya na saray organisasyon a parad bibii ed Abalaten-bukig na Asia nen 1991. Ditan, apadiseran a “diad sankamundoan et 30 milyon a bibii so nilako la nanlapulad kapegleyan na saray taon 1970.”

Siempre, aliwa labat a diad kilako na ugugaw ed panagbalangkantis a sikaray nabiktima. Ombabaleg a bilang so naaabuso ed pisikal odino pinasoot ni ingen na atateng tan kakanayon diad mismon panaayaman da. Mabayag ya akbibiten na ontan ya ugugaw so emosyonal iran piglat. Maseguro, bilang pakaskasin tuloy iran biktima na panaglames, nakakaukolan day ligliwa.

Inmunan Maimano ed Panaglames

Abigla si Arin Solomon ed laknab na pakakalames na too. Insulat to: “Diad saman pinmawil ak tan anengneng ko so saray amin a panamasegsegang a nagagawa ed leksab na banwa, et, nia! saray lua na saray naaposan tan andian ira na managligliwa; et dia ed abay na saray manangapos da wala nen saman so pakayari, balet andian ira na managligliwa.”​—Eclesiastes 4:1.

No amoria na makabat ya ari ed 3,000 taon lay apalabas a saray alames so walad desperadon pankaukolan na sakey a managligliwa, anto kasi nibaga to natan? Anggaman kuan, kabat nen Solomon ya anggapoy ayadyarin too, pati inkasikato, a makapangitarok na ligliwan nakakaukolan na katooan. Nakaukolan so sakey a babaleg pian mangekal ed pakayari na saray managlames. Wala tay ontan a persona?

Diad Biblia, sasalitaen na Salmo 72 so sakey ya engranden managligliwa ed amin a totoo. Insulat na ama nen Solomon, si Arin David, so salmo. Onia so nabasa ed superskripsyon to: “Nipaakar ed si Solomon.” Mapatnag, insulat itan nen masiken lan Arin David no nipaakar ed Sakey a manawir ed trono to. Sayan Sakey, unong ed salmo, so mangitarok na permanentin kainawaan manlapud panaglames. “Dia ed saray agew to say matunong manaligwas, tan say inkadaakan na kareenan angga ed kaandi na bulan. Sikato nawalaan met na pananguley manlapu ed dayat ya angga ed dayat tan . . . angga ed saray sampot na dalin.”​—Salmo 72:7, 8.

Maseguro, sanen insulat nen David irayan salita, iisipen toy anak ton Solomon. Balet amoria nen Solomon a satan so walad labas na pakayari to pian nalingkoran so totoo unong ed impakadeskribe diad salmo. Nayarian ton sumpalen iray salita na salmo diad melag labat a paraan tan diad biang na nasyon na Israel, aliwan parad kagunggunaan na interon dalin. Mapatnag, sayan apuyanan a mapropetikon salmo so mangituturo ed sakey a babaleg nen si Solomon. Siopa itan? Anggapoy arum noag si Jesu-Kristo lambengat.

Sanen inyanunsio na sakey ya anghel so kiyanak nen Jesus, inkuanto: “Iter na Dios a Katawan ed sikato so trono nen David ya ama to.” (Lucas 1:32) Sakey ni, tinukoy nen Jesus so inkasikato bilang “babaleg nen si Solomon.” (Lucas 11:31) Nanlapulad inkioli nen Jesus ed nikawanan na Dios, sikato lay walad tawen, say nikawanan a pasen a ditan et nayarian ton sumpalen iray salita na Salmo 72. Niarum ni, sikatoy akaawat na pakapanyari tan autoridad a nanlapud Dios pian puteren so pako na saray managlames a totoo. (Salmo 2:7-9; Daniel 2:44) Kanian si Jesus imay manumpal ed saray salita na Salmo 72.

Magano lan Mangangga so Panaglames

Antoy kabaliksan na saya? Kabaliksan ton say kawayangan manlapud amin a nengneng na panaglames na too so magano lan nagawa. Say agnaparaan a paniirap tan kalalames a nasasagmak legan na sayan koma-20 siglo so impasakbay nen Jesus bilang kabiangan na tanda a mananda ed “anggaan na mundo.” (Mateo 24:3) Nilikud ni, impasakbay to: “Ta ontalindeg naani nasyon sumpa ed nasyon tan panarian sumpad panarian.” (Mateo 24:7) Ginmapoy kasusumpalan na satan a kabiangay propesiya diad panaon sanen binmetag so inmunan sankamundoan a bakal nen 1914. “Lapud ondakel naani so kaugsan,” inyarum nen Jesus, “say aro ray amayamay onbetel.” (Mateo 24:12) Say kaugsan tan kaandiay-aro so amawala na sakey a marelmeng tan malames a kailalakan. Sirin, say panaon so asingger la parad si Jesu-Kristo pian onsalet bilang balon Ari na dalin. (Mateo 24:32-34) Anto so kabaliksan na satan parad nalalames a totoo a walaan na pananisia ed si Jesu-Kristo tan maniilalo ed sikato bilang say madibinon aturo a Managligliwa na katooan?

Parad ebat ed satan a tepet, basaen tayo pa so kaaruman iran salita na Salmo 72 a nasusumpal ed si Kristo Jesus: “Sikato iliktar to so naokolan no oney-ey, say makabos met, ya anggapo so mananulong ed sikato. Sikato ilagak to so makabos tan naokolan, tan ilaban to so kamarerwa na naokolan. Sikato dondonen to so kamarerwa ra a yarawi ed panamalingo tan panamasoot, et mabli naani dala ra ed mata to.” (Salmo 72:12-14) Diad ontan say tinuro na Dios ya Ari, si Jesu-Kristo, so maneguro ya anggapoy sakey a manirap lapud panaglames. Sikatoy walaan na pakapanyari pian panganggaen so amin a nengneng na ag-inkahustisya.

‘Alay abig itan,’ so nayarin ikuan na sakey, ‘balet komusta natan? Anton ligliwa so wala parad saramay maniirap natan?’ Diad tua, wala pay ligliwa parad saray nalalames. Say onggendan a duaran artikulo ed sayan magasin so mangipanengneng no panon a saray minilyon so makakaeksperiensia la na ligliwa diad panamegley na pamayubo na maapit a relasyon ed tuan Dios, si Jehova, tan ed inad-aro ton Anak, si Jesu-Kristo. Say ontan a relasyon so makaligliwa ed sikatayo legan na sarayan malames a panaon tan makapangitonton ed sakey a too ed andi-anggaan a bilay ya anggapo lay panaglames. Inkuan nen Jesus diad pikakasi to ed Dios: “Saya sikato so andi-anggaan a bilay, a naantaan da ka a saksakey a tua’n Dios, tan saman so imbakim, salanti si Jesu-Kristo.”​—Juan 17:3.

[Litrato ed pahina 4, 5]

Anggapoy toon lamesen to so sananey a too diad balon mundo na Dios