Siquem—Say Syudad ed Lawak

DIAD sankasentroan na dalin a pinili na Dios parad totoo to, nipasen ed baetan na Palandey Ebal tan Palandey Gerizim, ya akaletneg so syudad na Siquem. Dia​—ed ngalngalin apatalibon taon lay apalabas​—so angisipanan nen Jehova ed si Abraham: “Dia ed ilalak mo so pangiteran ko naani ed sayan dalin.”​—Genesis 12:6, 7.

Mitukoyan ed sayan sipan, say apo nen Abraham a si Jacob so nankampamento ed Siquem tan angipaalagey na altar a tinawag ton “Dios so Dios na Israel.” Nayarin dia angotkot si Jacob na bobon pian manuplay na danum ed pamilya to tan saray pulok to, sakey a bobon a diad loob na saray siglo ed saginonor et nakabatan bilang “bobon nen Jacob.”​—Genesis 33:18-20, paimanod-leksab, NW; Juan 4:5, 6, 12.

Balet, aliwan amin ed kapamilyaan nen Jacob so akapangipanengneng na seseg ed tuan panagdayew. Si Dina, say marikit to, so nananap na saray kaulop ed limog na Canaanitan bibii na Siquem. Si Dina, a malangwer ni’d saman, so tinmaynan manlapud salimbeng na saray tolda na pamilya to tan nampasyapasyar ed kabangibang a syudad, ya akikaaro diman.

Panon so panmoria na babalolaki na syudad ed sayan malangwer a birhin a maparanay ya ompapasyar ed syudad da​—a bokbokor to ni? Sakey ya anak a laki na pangulo et “anengneng toy Dina; et sikato so inala to tan akidukol ed sikato, et sikato so pinatulok to.” Akin ya anagyat si Dina na kapeligroan diad impilimog ed imoral iran Canaanita? Kasin lapud nalikna ton kaukolan toy miulop ed saray kataonan ton bibii? Sikato kasi benger tan nanbokbokor a singa ed arum ya agagi to? Basaen pa so salaysay na Genesis, tan talosan so gonigon tan kababaingan ya alikna di Jacob tan Lea lapud makapaermen iran nansumpalan na impasyapasyar na marikit da ed Siquem.​—Genesis 34:1-31; 49:5-7; nengnengen met so The Watchtower, Hunyo 15, 1985, pahina 31.

Ngalngalin 300 taon ed saginonor, saray resulta na agpananginonang ed teokratiko iran panangiwanwan so pinmatnag lamet. Diad Siquem, inorganisa nen Josue so sakey ed saray makatantandan tuloy ya impandaragup diad awaran na Israelita. Isipen pa so eksena ed lawak. Masulok a sakey milyon a totoo​—lalaki, bibii, tan ugugaw​—a nanlalapud anemiran tribu na Israel so akantanyareg ed arap na Palandey Gerizim. Diad basil na lawak et ngalngalin parihon bilang a nanlapud sananey ya anemiran tribu so akatanyareg ed arap na Palandey Ebal.a Tan diad leksab, diad dikingan na kaban na sipan tan diad nanleetan na duaran ulop na Israelitas, et akatanyareg iray saserdote tan si Josue. Agaylan eksena!​—Josue 8:30-33.

Diad nitagey na sayan agaylan kabaleg ya ulop, say duaran palandey so mangipaparungtal na baleg a pandumaan diad karakpan tan kelang. Say tagtagey a pukdol na Gerizim so ompatnag a berdi tan mabuna, balet diad Ebal et uldar a kolor-dapol tan anggapoy itsura. Naliknam kasi so sayangeseng na inkagunaet legan a tatalaranan na Israelitas so bektan pansalita la nen Josue? Kada tanol so onaaniweng ed sayan natural a teatro.

Kaleganan na apatira anggad anemiran oras a panbabasa nen Josue na ‘libro na ganggan nen Moises,’ say baley so mibibiang met. (Josue 8:34, 35) Mapatpatnag, saray Israelita ed arap na Gerizim so angikuan ya Amen! kayari na kada sakey ed saray bendisyon, bangbalet Amen! ed saramay walad arap na Ebal so mangidadanet ed kada ayew. Anganko et say agmabunan itsura na Palandey Ebal so mangipapanonot ed baley diad makadesyang a pansumpalan na katutunganga.

Impasakbay nen Josue, “Naayew so too ya agto pablien so ama to tan ina to.” Diad panbabansag, onebat so masulok a sakey milyon a bosis na: “Ontan pa komon, [Amen, NW]!” Alagaren ni nen Josue so ideen na sayan makmaksil ya ebat sakbay ton ituloy: “Naayew so mangyalis na ketegan na dalin na kapara to a too.” Maminsan lamet say anemiran tribu, a binansagan na dakel a sankaili, so oneyag: “Ontan pa komon, [Amen, NW]!” (Deuteronomio 27:16, 17) No sika komon so wadman, nalingwanan mo ta kasi iman a pantitipon a ginawa ed baetan na saray palandey? Agta mabakat lan nisulat ed kanonotan mo a kaukolan so ontulok?

Sakbay a tuloy na impatey to ed ngalngalin 20 taon ed saginonor, tinugyop lamet nen Josue so nasyon ed Siquem pian pabiskegen so pinaknaan da. Inyan to’d sikara so pampilian a nepeg a gawaen na balang sakey. “Manpili kayo ed sayan agew no siopa so panlingkoran yo,” inkuanto. “Balet nipaakar ed siak tan say abung ko, manlingkor kami ed Jehova.” (Josue 24:1, 15) Malinlinew, sarayan makaliing-pananisian pandaragup ed Siquem so nipaslep a maong ed sikara. Diad dakel a taon kayari na impatey nen Josue, inalig na Israelitas so matoor ya alimbawa to.​—Josue 24:31.

Ngalngalin 15 siglo ed saginonor sanen manpapainawa si Jesus ed sirom na Palandey Gerizim, sakey a makapaligsay-puson tongtongan so agawa dia. Naksawan ed andukey a biahi, manyudyurong si Jesus ed abay na bobon nen Jacob sanen inmasingger so Samaritanan akaawit na boyog. Asurprisan tuloy so bii sanen kinmerew si Jesus ed sikato na nainum, ta agmitotongtong iray Judio ed saray Samaritano, nisay oninum ira ed saray boyog da. (Juan 4:5-9) Mas makapasurprisa ni ed sikato iray ontumbok a balikas nen Jesus.

“Balang sakey ya oninum ed saya a danum naapgaan lamet. Balet siopaman ya oninum ed danum ya iter ko ed sikato agnaapgaan anggan kapigan; ingen say danum ya iter ko ed sikato magmaliw ed sikato a sakey a bobon na danum a mansosbol angga ed maandon bilay.” (Juan 4:13, 14) Isipen pa so interes na bii ed sayan sipan, lapud say panasul ed sayan aralem a bobon so matrabahon tuloy. Nagkalalon impaliwawa nen Jesus ya anggaman ed maawaran a kaimportantian da, aliwan diad Jerusalem nisay Palandey Gerizim so relihyoso a pasen a makana pian makaasingger ed Dios. Say awawey na puso tan kondukta, aliwan say pasen, so importanti. “Saray tua a manangigalang, igalang da so Ama dia ed espiritu tan katuaan,” inkuanto. “Ta saray ontan so anapen na Ama a manangigalang ed sikato.” (Juan 4:23) Agaylan makapaligliwa iratan a balikas! Maminsan lamet a sayan lawak so nagmaliw a pasen ya akapasesegan na totoon mandayew ed si Jehova.

Natan et say syudad na Nablus so walad abay na saray deral na kadaanan a Siquem. Say Palandey Gerizim tan Palandey Ebal so siansian sankanengneng ed lawak, ya akatanyareg bilang mareen a tastasi ed saray ebento ed apalabas. Say bobon nen Jacob, diad salian na sarayan palandey, so nayarin pasyaren ni. Legan a momorekdeken tayo iray ebenton agawa diman, napapanonotan itayo ed kaimportantian na panangitandoro ed tuan panagdayew, a singa imbangat di Josue tan Jesus ed sikatayo a gawaen.​—Ikompara so Isaias 2:2, 3.

[Paimano ed leksab]

[Picture Credit Line ed pahina 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.