Salimbengan tan Biskeg Ko so Dios

UNONG ED SALAYSAY NEN CHARLOTTE MÜLLER

“Peteg a makapadinayew so siam-taon ya impanirap mo ed silong nen Hitler,” inkuan na Komunistan huis. “Talagan sumpa ka’d bakal, balet natan et sumpa ka’d ipapakurang min kareenan!”

TUTUKOYEN toy akadkaunan impangipisok na saray Nazi ed siak tan say sosyalismo ed German Democratic Republic. Agak makaskasel ed gapo balet siansian oniay inyebat ko: “Agpibabarangkaan na Kristiano so tuan kareenan diad paraan a mipara’d gagawaey arum a totoo. Tutumboken ko lambengat so ganggan ed Biblia ya aroen so Dios tan kaparan totoo. Say Salita na Dios so ontutulong ed siak pian namantini so kareenan ed salita tan gawa.”

Diad satan ya agew, Setyembre 4, 1951, sinintinsyaan ak na saray Komunista ed waloy taon a pakapriso​—kulang labat na sakey taon ed ginawa’d siak na rehimen na Nazi.

Sanen saray Sosyalista Nasyonal tan Komunista so mamapasegsegang ed sikamiran Tastasi nen Jehova, aligliwa ak ed Salmo 46:1: “Say Dios sikato so salimbengan tayo tan biskeg tayo, sikato so sakey a maparparaan a tulong ed gonigon.” Si Jehova lambengat so akapabiskeg ed siak pian makapansungdo, tan no diman ko nagkalalon nisesepsep so Salita to, diman ak met ombibiskeg.

Apabiskeg Parad Arapen

Siak so nianak nen 1912 ed Gotha-Siebleben diad Thuringia, Alemanya. Anggano Protestanti iray ateng ko, aanapen ni nen amak so katuaan ed Biblia tan sakey a matunong a gobierno. Sanen abantayan na atateng ko so “Photo-Drama of Creation,” sikaray aliketan a tuloy.a Nalmon siansia nen amak so abayag to lan aanapen​—say Panarian na Dios.

Pinakset nen Tatay tan Nanay, pati sikamin anemiran ananak da, so pimemembro ed satan a relihyon nen Marso 2, 1923. Manaayam kami’d Chemnitz ed Saxony, tan diman kami akilimog ed saray Estudyante na Biblia. (Talora’d agagik so nagmaliw a Tastasi nen Jehova.)

Diad saray miting na Estudyante na Biblia, nipaslep a maong ed siak iray teksto ed Kasulatan tan ankabli iran katuaan, tan saraya so amasayaksak ed malangwer nin pusok. Sankamanunaan la ditan et say kada Simban panagbangat ed sikamiran tobonbalon Kristiano, masulok kamin 50 ed saman, a ditan so akaaralan mi met nen agik a Käthe. Akapila’d grupo mi so ugaw nin Konrad Franke, ya angorganisa ed saray panakar tan akipasal ed sikamin mankanta. Saginonor, manlapud 1955 ya anggad 1969, si Brother Franke so nanlingkor bilang manangasikaso ed sangay Watch Tower ed Alemanya.

Magulo iray taon ed dekadan 1920, no maminsan et anggano diad limog na totooy Dios. Arum, ya agla mangaawat ed Say Panag-Bantayan bilang “tagano ed panaon a kinepeg to,” so sinmumpa’d panagpulong ed kabkaabungan. (Mateo 24:45) Nansumpal iya ed panag-apostata. Balet sayan mismon “tagano” so amabiskeg ed sikami a pirmin nakaukolan mi’d saman a panaon. Singa bilang, wadtan iray artikulo na Watchtower a “Blessed Are the Fearless” (1919) tan “Who Will Honor Jehovah?” (1926) Labay kon napagalangan si Jehova diad makpel a kimey, kanian angibunog ak ed dakel a libro tan bokleta nen Brother Rutherford.

Nen Marso 1933, abautismoan ak bilang sakey ed Tastasi nen Jehova. Diad saman met a taon, nisebel so panag-ebanghelyo tayo ed Alemanya. Diad bautismo, say Apocalipsis 2:10 so niiter bilang panonot parad arapen: “Agka ontakot na mogmo ed saray bengatla ya asingger la ya akuen mo. Nia, say diablo asingger lay pangyan to ed arum ed sikayo ed panangipangawan, pian nasali kayo; tan wala so irap yo ed samploy agew. Mansiansia ka angga ed patey, tan siak iter ko ed sika so balanget na bilay.” Impapusok iyan bersikulo, ya agpanduaduaruwaan a wadtan iray manatalaran ed siak a pirmin pakasubokan. Saya so apaneknekan a tua.

Lapud nansiansia kamin neutral ed politika, naninap ed sikami iray pigaran kaabay mi. Kayari na mapolitikan eleksion, sakey ya ulop na unipormadon tropa na Nazi so nanbabando ed arapan na abung mi, “Traidor iray manaayam dia!” Say artikulon “Fear Them Not,” a pinmaway ed Aleman ya edisyon na Say Panag-Bantayan a Disyembre 1933, so nikadkaduman amaseseg ed siak. Labay koy manmatoor bilang Tasi nen Jehova anggano diad silong na sankagrabian a sirkumstansya.

Say Solusyon na Kabusol​—Prisoan

Posibli so maamot a pamawala na Say Panag-Bantayan ed Chemnitz anggad autonyo na 1935. Kayari to et kaukolan ya awiten so makinan panagkopya ed Beierfeld diad Ore Mountains, ya inusar pian mamawala lamet na literatura anggad Agosto 1936. Binunogan mi nen Käthe iray agagi ed saray address ya inter nen Tatay. Ayos ni labat ni iray bengatla. Balet ta asabin impasubaybayan ak na Gestapo, tan nen Agosto 1936 et dinakep da ak ed abung ko tan impisok, a pantalaranan koy bista.

Nen Pebrero 1937, 25 ya agagin lalaki tan 2 agagin bibii​—pati siak​—so pinmarisi diad espisyal a korte na Saxony. Ipapasen dan kontra’d gobierno so organisasyon na Tastasi nen Jehova. Saramay agagin amawala lamet ed Say Panag-Bantayan so aprison limay taon. Apriso ak met a duay taon.

Imbes di ibulos kayari impakakompleto’d sentinsyak, siak so dinakep na Gestapo. Papipirmaan da ak na deklarasyon a mangisasalaysay ya aliwa ak lan aktibon Tasi nen Jehova. Siak so sipepekder ya angipulisay, a sengegay insanok na opisyal, inyalagey ton tampol, tan inganggan toy pakapisok ko. Nipanengneng so autorisasyon ed litrato. Pian agko napinengnengan iray ateng ko, inawit da ak a tampol ed melag a kampon panangipangawan parad bibii diad Lichtenburg ed ilog na Elbe. Agnambayag et akapannengnengan kami nen Käthe. Sikato lay walad kampon panangipangawan ed Moringen nen Disyembre 1936 ni, balet sanen nisaray kampon panangipangawan, sikato, kaibay arum nin agagin bibii, so sinmabi ed Lichtenburg. Akapisok met so amak ya agko anengneng anggad 1945.

Diad Lichtenburg

Agak nin tampol naabuloyan a miulop ed arum a Tastasin bibii, ta sikaray papairapen ed nanduruman rason. Diad sakey ed saray bilding, naimanok so duaran grupo na priso​—bibiin akarungo ed saray lamisaan tan Tastasin kaukolan a mansanagew ya akayurong ed saray taboriti ya agpakanen.b

Sipaparaan kon inawat so antokaman a trabaho, diad ilalon ompan naromog ko si Käthe. Tan ontan a talaga so agawa. Sikato lay onlan mikimey ed duara nin priso sanen akapanabet kami. Diad sobran liket, sikatoy nilakalakap ko. Balet ta sikamin tampol so indalem na biin guardia. Naimbestigaan kami tan nanlapulad saman et ginagala da kamin impansian. Agaylan irap iman.

Duara nin agawa ed Lichtenburg so agko nalingwanan. Diad sakey ya inkagawa et amin a priso so kinaukolan a mandaragup ed patio pian ontalineng ed sakey ed saray basingkawel nen Hitler ed radyo. Sikamiran Tastasi nen Jehova so ag-inmabobon lapud nalalanor iray patriotikon seremonya. Kanian impatuyong na saray guardia so panagsebseb ed sikami, a binibisibisan da kami na mabiskeg a bugay danum a manlalapud hydrant tan sinonson da kamin pakaskasin bibiin paleksab ed komapat a grado ya anggad patio. Insan da kami’d man impanalagey ya apuyo-puyot.

Diad sananey ya inkagawa, sikami di Gertrud Oehme tan si Gertel Bürlen, so niganggan ya arkosan na silew iray hedkuarter na komadanti, lapud manasingger lay inkiyanak nen Hitler. Agkami inmabobon, ta amta min taktika iraman nen Satanas diad panasali ton mangimaneobra ed sikamin mamuyak na integridad mi diad pikompromiso ed melag iran bengatla. Bilang dusa, kada sakey ed sikamiran agagin bibii et pinan-ayam dan taloy simba a manbukbukor ed bartolina. Balet nansiansian maapit si Jehova ed sikami tan, anggan diad ontan a makapataktakot a pasen, pinaneknekan toy inkasikato a salimbengan.

Diad Ravensbrück

Nen Mayo 1939 saray priso ed Lichtenburg so inyalis ed kampon panangipangawan ed Ravensbrück. Diman et niasain ak ed pesakan, kaiba so pigaran Tastasin bibii. Kayarin tuloy na imbetag na bakal, paisisinop da’d sikami iray banderan swastika, ya agmi tinulok. Bilang resulta, sikami nen Mielchen Ernst, so nipisok ed panagpairapan. Sakey itan ed sankagrabian a nengneng na panamairap tan kinaukolan toy impadueg a trabaho ed agew-agew, anggano Simba, antokaman so klima. Gendagendat, say sankarukeyan a sentinsya et taloy bulan, balet ataonan kami’d man. No anggapoy tulong nen Jehova, agak balot abilay.

Nen 1942, say kipapasen miran priso so linmemew na daiset, tan siak so pinantrabaho bilang managlinis ed abung na pamilyay SS ya agtanton arawi ed kampo. Inabuloyan ak na sayan pamilya pian makaliwat. Singa bilang, aminsan ya ipapasyar koray ugugaw, akabat ko ira di Josef Rehwald tan Gottfried Mehlhorn, duaran priso a walaay purple triangle, ya akipasesegan ko.c

Mairap Iran Taon Kayari Bakal

Sanen tinmatdang laray nanaalyadon tropa nen 1945, say pamilyan pantratrabahoan ko so binmatik, tan kaukolan koy mila’d sikara. Kaiba so arum iran pamilya na SS, tugyop ira na baleg a komboy a nambiahin mamasagur.

Say nakekeraan a pigaran agew na bakal so magulo tan napnoay kapeligroan. Diad kaunoran, akabat miray sundalon Amerikano ya angiyabuloy ed siak a manparehistro’d ontumbok a baley bilang bulos lan too. Sioparay abanaan ko’d man? Si Josef Rehwald tan si Gottfried Mehlhorn. Naamtaan da ya amin a Tastasi ed kampon panangipangawan ed Sachsenhausen so akasabi la’d Schwerin kayari na mapeligron martsa’d ipapatey. Kanian sikamin talo so pinmikal a mamarap ed satan a baley, a ngalngalin 75 kilometron kaarawi. Makapaliket diad Schwerin so pakapinengnengan ed amin na saramay matoor ya agagi, ya akalegyas ed kampon panangipangawan, pati si Konrad Franke.

Kasabi na Disyembre 1945 say situasyon ed bansa so inmaligwas met ed laknab a makapanbiahi ak la’d tren. Kanian makasempet ak la! Balet, nanbiahi ak ya akarukol ed atep na tren tan akaalagey ed estribo. Diad Chemnitz, pinmikal ak a manlapud istasyon na tren pian mamaarap ed panaayaman min sankapamilyaan. Balet diad karsadan inalageyan nensaman na saray tropan Nazi tan angibandoan day, “Traidor iray manaayam dia!” et anggapoy anggan sakey a limpion abung. Say intiron lugar na kaabungan so kompleton ageray na bomba. Balet, akainawa ak ta aromog koy Nanay, Tatay, si Käthe, tan saray agagik a mabilabilay.

Say kipapasen na panagbilay kayari bakal ed Alemanya so makapasinagem. Anggaman kuan, ondarakel iray kongregasyon na totooy Dios ed Alemanya. Ginawa na Watch Tower Society so amin a nayarian to pian nakinlongan kami’d panagpulong mi. Say kimey ed Bethel diad Magdeburg, ya insara na Nazi, so nigapo lamet. Diad primabera na 1946, siak so naimbitaan diman a mankimey tan niasain ak ed kusina.

Asebelan tan Nipisok Lamet

Say Magdeburg so walad satan a seksion na Alemanya a kokontrolen na Komunista. Insebel da so kimey mi nen Agosto 31, 1950, tan insara da so Bethel ed Magdeburg. Ditan la anampot so serbisyok ed Bethel, a makanakanan nanpasalan ko. Pinmawil ak ed Chemnitz, a determinadon ompeket a malet ed katuaan tan iproklama so Panarian na Dios bilang alenleneg ya ilalo na nasesesgan katooan anggano diad silong ni na saray Komunista.

Nen Abril 1951, nanulop kami’d sakey ya agi ya amaarap ed Berlin pian mangala na saray kopyan Say Panag-Bantayan. Diad ipawil mi, atalagnaw kami’d asabian mi ed istasyon na tren ed Chemnitz ya apaliberan na sibilyan a polisya. Sankapatnag a tatalaranan da kami la, tan sikami so tamtampol dan inaresto.

Kasabi mi’d nitaryan pangawan sakbay na panag-bista, awit koray dokumento a mamaneknek ed pigaran taon ya impangipangaw na Nazi ed siak. Kanian, nirespeto ak na saray guardia. Sakey ed saray hepe na guardiyan bibii so angikuan: “Sikayoran Tastasi nen Jehova et aliwan kriminal; agkayo nepeg a nipriso.”

Aminsan et sikatoy linma ed karsel ko, a kawalaan met na duara nin agagin bibii, et walay masekreto ton insukib ed tapil na sakey ed saray katri. Anto iman? Say dili ton Biblia, ya impakerew to’d sikami. Diad sananey ya inkagawa, dinalaw toray ateng ko ed abung lapud ag-ira tanton arawi ed prisoan. Sikatoy akala na saray kopya na Say Panag-Bantayan tan daiset a tagano, a sikato labat so makaamta, tan inlimot ton inloob so amin a bengatla ed karsel ko.

Wala ni so bengatlan labay kon nodnonoten. No maminsan ed Simbay kabuasan, maksil min ikakansion iray teokratikon kanta tayo a mantiptipak ed liket iray arum a priso ed kada kanta.

Manlalapun Biskeg tan Tulong ed si Jehova

Legan na bista nen Setyembre 4, 1951, inkomento na huis imay asalambit ed gapo na sayan artikulo. Apriso ak ed Waldheim, insan diad Halle, tan diad kaunoran et diad Hoheneck. Ipapanengneng na sakey odino duaran antikey ya inkagawa a say Dios et salimbengan tan biskeg ed sikatayoran Tastasi nen Jehova tan no panon tayon napapabiskeg na Salita to.

Diad prisoan ed Waldheim, maparanay so pandaragup na amin a Tastasin agagin bibii ed sakey a hall, ta pian nagawa miray Kristianon miting. Agniyabuloy so lapis tan papel, balet arum ya agagi so akalay pigaran piraso na abel tan akagawa ray melag ya apintaan ya abel ya akasulatay tinaon a teksto parad 1953, a saman et: “Igalang yo si Jehova ed karakpan na kasantosan.”​—Salmo 29:2, American Standard Version.

Narel kami na sakey ed saray bibiin guardia tan indalem to kamin tampol. Say kabo na prisoan so sinmabi tan impaitagey to ed duara’d sikami so abel. “Siopay nanggawa’d saya?” so intepet to. “Antoy labay ton ibaga iya?”

Labay na sakey ed saray agagin bibii so mangipatua tan pankasalananen to kami, balet ta naneesaesan kamin tampol, a nampapakna’d eebatan a pakalanoran min amin. Kanian oniay inyebat mi: “Ginawa mi itan pian napabiskeg so pananisia mi.” Kinompiska so abel, tan binigot da kami bilang dusa. Balet legan na intiron impangimbestiga, imparayag na agagi itan pian nipaslep ed kanonotan mi so makapaseseg a kasulatan.

Sanen nisara so pangawan na bibii diad Waldheim, inyalis da kami ed Halle. Dia et naabuloyan so pakaawat mi’d saray impawit, tan anto so nidait ed sinilas ya impawit ed siak nen amak? Saray artikulo na Say Panag-Bantayan! Nanonotan ko ni iramay atituloan na “True Love Is Practical” tan “Lies Lead to Loss of Life.” Saraya tan arum niran artikulo so peteg ya inkadaakan, tan no masekreto min ipapasa’d arum, agsinota so balang sakey.

Diad impansukait, aromog na sakey ed saray guardia so innotak ya akaamot ed kutson ko. Saginonor, tinawag to ak ed loob pian tepetan tan inkuanto a labalabay ton naamtaan so kabaliksan na artikulon “Prospects for Fearers of Jehovah for 1955.” Sikato, bilang Komunista et mapagan tuloy ed impatey na lider to, si Stalin, nen 1953, tan say arapen ton ompatnag a mauddiem. Sabalet ed sikami, diad arapen et nitarok so iyaaligwas na kipapasen mi’d prisoan, balet agko ni amta ed satan. Sikokompiyansak ya impaliwawa a say iilaloan na Tastasi nen Jehova so sankaabigan. Akin? Inaon ko so paulon kasulatan ed artikulo, a Salmo 112:7: “Sikato ag-ontakot naani ed saray mauges a balbalita: say puso to niligen, a manilalo ed Jehova.”​—AS.

Nansiansian Salimbengan tan Biskeg Ko si Jehova

Lapud seryoson beblay, siak so nibulos ed prisoan duaran taon ni sakbay a manampot so sentinsya ed siak, nen Marso 1957. Saray opisyal ed Bukig ya Alemanya so anetdet lamet ed siak lapud saray kimey ko’d serbisyo ed si Jehova. Kanian, nen Mayo 6, 1957, inanamot koy ontakas a paarap ed Sagur a Berlin, tan manlapudman et amaarap ak ed Sagur ya Alemanya.

Asabi ni pigaran taon antis ak ya inmabig. Balet anggad sayan agew et walaan ak ni mabunigas a panpipirawat ed espiritual tan maniilalo ak ed kada balon kopya na Say Panag-Bantayan. Panapanaon et uusisaen koy inkasiak. Manonot ak ni kasi’d espiritual? Abayuboan ko ta laray maabig a kualidad? Kasin say asubok a kualidad na pananisiak so sengegay kidayewan tan kagalangan nen Jehova? Kalat ko so pamaliket ed Dios ed amin a bengatla, ompan sikatoy mansiansian salimbengan tan biskeg ko ed andi-anggan.

[Saray paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 26]

Say opisina na SS ed Ravensbrück

[Credit Line]

Tagey: Stiftung Brandenburgische Gedenkstätten

[Litrato ed pahina 26]

Saya so permiso pian makapantrabaho ak ed paway na kampo