Aristarcos—Matoor a Kaiba

KABIANGAN ed dakel a panmamatalkanan a kakimeyan nen apostol Pablo et si Aristarco. Antoy iisipen mo sano narengel moy ngaran to? Wala ta? Nibagam ta no antoy betang ya akibiangan to ed pinawayay awaran na inmunan Kristianos? Anggaman si Aristarco so nayarin agkabiangan na saray totoo ed Biblia a kabisado tayo, anggaman kuan sikatoy asaglawi ed pigaran inkagawa a nisalaysay ed Kristianon Griegon Kasulatan.

Sirin, siopa si Aristarco? Antoy pisiglaotan to ed si Pablo? Akin a nibagan matoor a kaiba si Aristarco? Tan antoran leksion so naaralan tayo manlapud panangusisa ed alimbawa to?

Say dramatikon inloob ed eksena nen Aristarco ed salaysay na libroy Gawa so agawa ed leet na maneeyagan tan awetwet a magulon pangkat ed syudad na Efeso. (Gawa 19:23-41) Say panaggaway pilak iran altar na palson dios a si Artemis et sakey a matubtubon negosyo parad si Demetrio tan arum nin platero ed Efeso. Kanian, sanen say kampanyan panagpulong nen Pablo ed syudad so nansengegay impangitalirak na dakel ed marutak a panagdayew ed sayan diosa, sinagyat nen Demetrio so arum nin onsianon-komikimey. Inkuanto ed sikaran say panagpulong nen Pablo et aglambengat manigensigen ed seguridad da’d pinansial noagta walay posibilidad a naandi lay panagdayew ed si Artemis.

Lapud agnaromog si Pablo, inggayugoy a paloob ed teatro na maingongot a pangkat iray kaiba ton di Aristarco tan Gayo. Lapud talagan delikado lay duara ed sikara, akikasi ed Pablo iray kakaaro to “ya ag-ompatnag ed teatro.”

Ilitratom pay inkasika ed ontan a situasyon. Diad loob na ngalngali duay oras, say magulon pangkat so nantultuloy a maneyag, “Baleg si Diana [Artemis] na saray taga-Efeso!” Say pakamorian sikaray sigpot a nisisilong ed panangontrol na saman a panatikon ulop ya aglambengat makapansalita pian idepensay inkasikara et maseguro a talagan makapataktakot a pakasubokan di Aristarco tan Gayo. Maseguron nanumamengan da no kasin makapaway nira diman a mabilay. Maong labat ta akapaway ira. On, say inkalinew na salaysay nen Lucas so angitonton ed pigaran iskolar a mangibagan sikatoy nambase ed saray testimonya na akatasi, anganko ed saramay di Aristarco tan Gayo a mismo.

Apareen a siansia na huis na syudad so gulo. Maseguron baleg ya impakainawaan di Aristarco tan Gayo so impakadngel ed sikatoy mapekder a panamidbir a sikaray andiay kasalanan insan diad impakanengneng ed intunday gulon akapaliber ed sikara.

Anto kasi naliknam kayari na pakasagmak mo’d singa ontan? Ibagam kasin say pagmaliw a kaiban misioniro nen Pablo so aliwan parad sika, a satan et mapeligron tuloy, tan magmaong ni panalmo na mas mareen a kabibilay? Aliwan ontan si Aristarco! Lapud taga-Tesalonica, seguradon amta ton maong iray kapeligroay panangiyabawag na maong a balita. Sanen nampulong si Pablo ed syudad da pigaran taon ni labat so apalabas, walay gulo met diman. (Gawa 17:1-9; 20:4) Matoor a nansiansian kaiba nen Pablo si Aristarco.

Manlapud Gresya Paarap ed Jerusalem

Pigaran bulan ed kayariy impanggulo na saray platero, si Pablo so wala ed Gresya tan ompikal lan manlayag a paarap ed Siria ya ondalan ed Jerusalem sanen “saray Judio labay da wari a liputan.” (Gawa 20:2, 3) Siopa so nanengneng tayon kaiba nen Pablo ed sarayan mapeligron kipapasen? Si Aristarco!

Sayan balon pagyaw so amauman ed saray plano di Pablo, Aristarco, tan saray kakaiba ra, unona et say pambaroy ya ondalan ed Macedonia, insan diad saray doongan ed baybay na Asia Minor sakbay ya iyakar ed Fenicia tan Patara. (Gawa 20:4, 5, 13-15; 21:1-3) Say gagala na sayan pambaroy et mapatnag pian itulor ed mankaukolan iran agagi ed Jerusalem iray kontribusyon na saray Kristiano ed Macedonia tan Acaya. (Gawa 24:17; Roma 15:25, 26) Sakey a baleg a bilang so nambaroy a sankakaiba, anganko lapud sikaray angimatalekan na onian responsabilidad na nanduruman kongregasyon. Anggapoy duaruwa, say ontan a baleg a grupo et mangipaseguro met na babaleg a pakaliktar.

Awalaay baleg a pribilihyo si Aristarco diad impiiba ed si Pablo manlapud Gresya a paarap ed Jerusalem. Balet, say ontumbok a biahe ra so manlapud Judea a paarap ed Roma.

Say Pambaroy Paarap ed Roma

Saray kipapasen ed sayan sirkumstansia so duman tuloy. Duaran taon lan nipangaw si Pablo ed Cesarea, inmapela ed si Cesar, tan intulor ed Roma ya akagolonggolong. (Gawa 24:27; 25:11, 12) Isipen pa so liknaan na saray kakaiba nen Pablo. Say impambaroy manlapud Cesarea a paarap ed Roma so mabayag tan makapakebbiew, ya ag-amta no antoy pansumpalan. Siopay mila ed sikaton onsuporta tan ontulong? Duaran lalaki so apili odino sikaray namboluntaryo. Sikara et di Aristarco tan Lucas, say managsulat na Gawa.​—Gawa 27:1, 2.

Panon ya akapibansag si Lucas tan Aristarco ed inlugan diad barko ed unonan kabiangan na impambaroy a paarap ed Roma? Onia so imbaga na manag-awaran a si Giuseppe Ricciotti: “Linmugan irayan dua bilang pribadon pasahero . . . odino, ompan, inawat diad panangasi na senturion a nankunwarin impasen iran ariripen nen Pablo, lapud iyaabuloy na ley ed mibabaley a Romano ya antabayan na duaran aripen.” Maseguron makapabiskeg ed si Pablo so kiwawala tan panamaseseg da!

Di Lucas tan Aristarco so nansakripisyo tan inrisga ray inkasikara diad impangipanengneng na aro ra ed si Pablo. Diad tua, nirisgay bilay da nen, kaiba so kapara ran kautibo, nakneb ira ed isla na Malta.​—Gawa 27:13–​28:1.

‘Iban Nipangaw’ nen Pablo

Sanen insulat nen Pablo iray sulat to ed saray taga-Colosas tan ed si Filemon nen 60-61 K.P., kaiba to nira ed Roma di Aristarco tan Lucas. Atukoy si Aristarco tan Epafras bilang ‘iban nipangaw’ nen Pablo. (Colosas 4:10, 14; Filemon 23, 24) Kanian walay panaon a mapatnag ya akaiba nen Pablo si Aristarco ed prisoan.

Anggaman priso si Pablo ed Roma ed loob na duaran taon, sikatoy naabuloyan a manayam ed inabangan ton abung a guardiado, a ditan et nayarian ton iyabawag so maong a balita ed saray bisita. (Gawa 28:16, 30) Nilingkoran nensaman nen Aristarco, Epafras, Lucas, tan arum nira si Pablo, a tinutulongan tan inaantabayan da.

“Sakey a Ligliwa”

Kayarin kinonsidera so nanduruman inkagawa a wadtan si Aristarco ed apuyanan a rekord na Biblia, anton litrato so ompapatnag? Unong ed managsulat a si W. D. Thomas, si Aristarco et “bibidbiren bilang sakey a lakin makaarap ed isusumpa tan makapansungdo ed satan ya agnatenyeg so pananisia to tan agbalot kinmapuy so determinasyon ton manlingkor. Matalonggaring bilang sakey a lakin mangaaro ed Dios aliwa lambengat ed maabig iran panaon, marakep a tiempo, noagta ontan met ed panaon na panagbalaw tan bagyo.”

Inkuan nen Pablo a si Aristarco tan arum ni et “sakey a ligliwa” (Griego, pa·re·go·riʹa) ed sikato, salanti, sakey a panlalapuan na kainawaan. (Colosas 4:10, 11) Kanian diad impanligliwa tan impamaseseg ed si Pablo, si Aristarco et sakey a peteg a kaiba ed panaon na pankaukolan. Say impagmaliw a kaiba tan kaaro na apostol ed loob na pigaran taon et tuan makapenek tan eksperiensian makapayaman ed espiritual.

Nayarin agtayo naeksperiensiay ontan kadramatiko a singa asagmakan nen Aristarco. Anggaman kuan, say mipadparan katooran ed saray espiritual ya agagi nen Kristo tan ed organisasyon nen Jehova so nakaukolan parad amin na saramay walad Kristianon kongregasyon natan. (Ikompara so Mateo 25:34-40.) Ompan saray kabat tayon kaparan managdayew so agmanbayag et makasagmak na irap odino sesga, anganko lapud panermen, sakit, odino arum nin pakasalsalian. Diad pansiansian kaiba ira tan panangiter na tulong, tambayo, tan panamaseseg, makaromog itayo na gayaga tan napaneknekan tayon matoor a kakaiba ra.​—Ikompara so Uliran 17:17; Gawa 20:35.