Niparungtal so Sakey a Niyamot a Kayamanan
Say Istorya na Biblian Makarios
NEN 1993 et aromog na sakey a managsukimat so salansan na dinmaan tan binmurarog laran magasin ya Orthodox Review diad Russian National Library ed St. Petersburg. Wadiad saray pahina na sarayan magasin na 1860 ya anggad 1867 so kayamanan a niyamot ed totoo na Russia diad masulok lan sakey a siglo. Satan et say patalos na intiron Hebreon Kasulatan, odino “Daan a Sipan,” na say Biblia ed lenguahen Ruso!
Saray managpatalos na Kasulatan et di Mikhail Iakovlevich Glukharev, a kabkabat bilang Archimandrite Makarios, tan si Gerasim Petrovich Pavsky. Nampara iran prominentin membro na Russian Orthodox Church tan iskolar na lenguahe. Sanen ginapoan na sarayan lalaki so trabaho ra diad kasaksakbayan na apalabas a siglo, say kompleton Biblia et agni nipatalos ed Ruso.
Tua, say Biblia et Slavonic ni’d saman, lenguahen tinumbokan na modernon-agew a Ruso. Balet, kasabi na kapegleyay koma-19 siglo, say lenguahen Slavonic so abayaglan ag-uusaren nilikud diad saray relihyoson pantitipon, a ditan uusaren na klero. Ontan met so agawa ed Sagur, a nanggunaetan na Iglesia Katolika Romana a pansiansiaen so Biblia ed Latin lambengat anggan nagmaliw la itan ya inatey a lenguahe.
Sinali di Makarios tan Pavsky a pagmaliwen a mainomay a natalosan na kabanyakan a totoo so Biblia. Kanian, say impakadiskobre’d abayaglan alingwanan a trabaho ra so amapawil ed importantin kabiangan na literaryo tan relihyoson legasya na Russia.
Balet, siopan talaga si Makarios tan Pavsky? Tan akin a saray sagpot dan ipatalos so Biblia ed kaslakan a lenguahe na totoo so akaabet na ontan ya isusumpa? Makapadinayew tan makapabiskeg pananisia so istorya ra parad amin a manangaroy Biblia.
Say Pankaukolan Parad Biblian Ruso
Wala ni akauna nen si Makarios tan si Pavsky ya akatebek ed pankaukolan a pawalaen so Biblia ed kaslakan a lenguahe na totoo. Sanlasus taon kasakbayan to, atebek met la na Ruson czar, a si Peter I, odino Pedro a Baleg, so ontan a pankaukolan. Makabkabaliksan ni, nirespito toy Masanton Kasulatan tan inaon ya oniay inkuanto: “Say Biblia so libron matalonggaring ed amin ni, tan lugan toy amin a bengatlan nipaakar ed obligasyon na too ed Dios tan ed kapara ton too.”
Kanian, nen 1716, ingganggan nen Peter so maharlikan korte to a manpaimprinta na Biblia ed Amsterdam, diad dili ton gastos. Kaukolan a lugan na kada pahina so egpang na tekston Ruso tan egpang na tekston Ulandes. Sakey taon lambengat ed saginonor, nen 1717 et say Kristianon Griegon Kasulatan, odino “Balon Sipan” a kabiangan to et nitadia la.
Kasabi 1721 say seksion ya Ulandes na apatiran-tomo a patalos na Hebreon Kasulatan so inyimprinta met la. Say sakey ya egpang so binakantian, ta pian naikdan ed saginonor na tekston Ruso. Impudir nen Pedro iray Biblia ed “Holy Synod” na Russian Orthodox Church—say supremon relihyoson autoridad na simbaan—a mangisumpal ed panag-imprinta tan mangimaneho’d panagbunog. Balet, ag-iya nampelengan na “synod.”
Kulang ya apat taon ed saginonor, inatey si Peter. Antoy agawa ed saray Biblia to ey? Saray bakantin egpang a ginetman parad tekston Ruso so agbalot nausar. Nibunbunton a nisalansan iray Biblia ed sakey a silongan, a ditan la amigmig—anggapoy anggan sakey ya aromog a limpion kopya! Say adesisyonay synod et “ilako so amin ya akeraan ed saray komersyante.”
Nigapo Iray Sagpot ed Panagpatalos
Nen 1812, si John Paterson, sakey a membroy British and Foreign Bible Society, so linma’d Russia. Sinagyat nen Paterson so interes na saray marurunong ed St. Petersburg a mamormay Bible society. Nen Disyembre 6, 1812—parehon taon a pinaatras na armaday Ruso so onlulusob a tropa nen Napoléon I—inaprobaan nen Czar Alexander I so karta parad Russian Bible society. Nen 1815 ingganggan na czar so tsirman na society, si Prince Aleksandr Golitsyn, ya iproponi’d mananguley a synod a “saray Ruso met et kaukolan a nawalaay pankanawnawan nabasay Salita na Dios ed tubo ran pansasalita a Ruso.”
Marakep ta inabobonan so pangipatalos ed Hebreon Kasulatan diad Ruso a direktaminti manlapud orihinal a Hebreo. Say kadaanan a Griegon Septuagint so angibasiyan ed saray panagpatalos na Hebreon Kasulatan ed Slavonic. Abilin iramay mangipatalos na Biblia ed Ruso a saray manunan prinsipyo na panagpatalos et say inkasusto, inkalinew, tan inkadalisay. Antoy agawa’d sarayan akadkaunan sagpot ed kitarya na Biblia ed lenguahen Ruso?
Anampot ta lay Panagpatalos ed Biblia?
Agnambayag et nagmaliw a masilib iray tradisyonal a grupo na relihyon tan gobierno ed dayo iran impluensia na relihyon tan politika. Inkuan ni na arum a papanguloy simbaan a say Slavonic—say lenguahe na liturhiya—so magmaong nin mangidalatdat ed mensahe na Biblia nen say agawa na Ruso.
Kanian abuyak la ingen so Russian Bible Society nen 1826. Pinoolan so pigan libon kopya na saray patalos a pinawala na Bible society. Bilang resulta, onsesegundaryo so Biblia ed ritual tan tradisyon. Tutumboken so padron ya inletneg na Iglesia Katolika Romana, oniay ingganggan na synod nen 1836: “Naabuloyan so kada debosyonadon lego ya ondengel na Kasulatan, balet agnayarin basaen na siopaman so pigaran kabiangan na Kasulatan, nagkalalo la’d Daan a Sipan, ya anggapoy panangiwanwan.” Ompapatnag ya anampot lay panagpatalos na Biblia.
Say Tinarabaho nen Pavsky
Kamamangta, si Gerasim Pavsky, a propesor na Hebreo, so anarabaho’d panangipatalos na Hebreon Kasulatan ed Ruso. Nen 1821 et nipatalos toy Salmos. Tampol itan ya inabobonan na czar, insan kasabi Enero 1822 et say libro na Salmos so impaway ed publiko. Maples itan ya inawat tan kaukolan ya iprinta lamet a 12 danay—a manbilang na 100,000 a kopya!
Saray akademikon sagpot nen Pavsky so ginalang na dakel ya iskolar tan saray teologo na lenguahe. Sikatoy adeskribe bilang prangka tan matuan too ya agnampaimpluensia’d saray mauges a pakana a walad kaliberliber to. Anggaman ed isusumpay simbaan ed Russian Bible Society tan ed bengatlan inisip na arum a mangirerepresinta itan ed pankaabigan na arum a bansa, intultuloy nen Propesor Pavsky ya ipatalos iray bersikulo na Biblia ed Ruso dia ed saray lektyur to. Saray mandinayew ya estudyante to so anakal ed saray patalos to tan, kabekta et atibukel day tinarabaho to. Nen 1839 et nampakpel iran mangipalapag na 150 a kopya ed imprintaan na eskuelaan—ya anggapoy permiso na saray managsuri.
Saray patalos nen Pavsky so nandinayewan a tuloy na saray managbasa, tan mas ondarakel so pankaukolan ed satan. Balet ta nen 1841 et walay agkabat ya angireklamo’d synod ed “kaatapan” na sayan patalos, a mangibabagan sinmuawi la iya ed bangat na Orthodox. Duay taon ed saginonor et oniay impaakseb na synod: “Kompiskaen so amin a walan sinakal tan inyimprintan kopyay patalos nen G. Pavsky na Daan a Sipan tan deralen iratan.”
Panangigloria’d Ngaran na Dios
Anggaman kuan, niliing lamet nen Pavsky so interes ed panagpatalos na Biblia. Inletneg to met so importantin panumbokan parad arapen iran managpatalos nipaakar ed sananey nin importantin isyu— ngaran na Dios.
Insalaysay na Ruson managsukimat a si Korsunsky: ‘Say mismon ngaran na Dios, say sankasantosan ed saray ngaran to, so tugyopen na apatiran Hebreon letra יהוה tan ibebekas natan a Jehova.’ Diad kadaanan iran kopya na Biblia, satan a nikabkabiig a ngaran na Dios so pinmatnag a nilibon danay ed Hebreon Kasulatan lambengat. Balet, lingon papanisiaan na saray Judio ya ontanlan kasagrado so madibinon ngaran pian isulat odino ibekas. Nipaakar ed saya, naimano nen Korsunsky: ‘Diad panagsalita odino panagsulat, gendat itan a sasalatan na Adonai, salitan inkalapagan ya impatalos a “Katawan.”’
Mabitar, say agpangusar ed madibinon ngaran et lapud inaaniton takot—aliwan maridios a takot. Agbalot didismayaen na mismon Biblia so pangusar ed ngaran na Dios. Imbagan mismo na Dios ed si Moises: “Onia naani salitaen mo ed saray anak na Israel, ‘Si Jehova a Dios na saray atateng yo . . . imbaki toak ed sikayo. Sikatoya so ngaran ko ed andi-anggaan, tan sikatoya so pakanodnotan ed saray amin a kailalakan.” (Exodo 3:15) Aminpigapiga, oniay ipapaseseg na Kasulatan ed saray managdayew: “Misalamat kayo ed Jehova, tawagan yo so ngaran to.” (Isaias 12:4) Anggaman kuan, tinmumbok so maslak a managpatalos na Biblia ed Judion tradisyon tan agda inusar so madibinon ngaran.
Balet, agtinumbok nen Pavsky irayan tradisyon. Diad patalos to lambengat a Salmos, say ngaran a Jehova so pinmatnag ed masulok a 35 danay. Say inkakpel to so baleg ya angimpluensia ed sakey ed saray kakontemporaryo to.
Say Archimandrite a Makarios
Sayan kakontemporaryo et say archimandrite a si Makarios, sakey a misioniron Ruson Orthodox a pankelkelawan so dunong to’d nambabangil a lenguahe. Diad taon ton pitora, sarag ton ipatalos iray antikey a tekston Ruso ed Latin. Diad pantaon to na 20, akabisado toy Hebreo, Aleman, tan Pranses. Anggaman ontan, say maapabeban awawey tan liknaan a walaay baleg ya eebatan ed arap na Dios so tinmulong ed sikaton napaliisay patit na sobran panagmatalek. Aminpiga ton kinerew so konseho na arum iran linguista tan iskolar.
Labay nen Makarios a pasimbaloen so panagmisioniro ed Russia. Inisip ton sakbay a nitarok so Inkakristiano ed saray Muslim tan Judio diad Russia, kaukolan ya “ibangat [na iglesia] so katooan diad pangiletneg na saray eskuelaan tan pangibunog na saray Biblia diad lenguahen Ruso.” Nen Marso 1839, sinmabi Makarios ed St. Petersburg, a maniilalon naabuloyan ed pangipatalos toy Hebreon Kasulatan diad Ruso.
Nipatalos la nen Makarios iray libro na Isaias tan Job. Balet, sikatoy ag-inabuloyan na synod a mangipatalos na Hebreon Kasulatan dia ed Ruso. Dia tua, nibaga’d si Makarios a lingwanan to lay pangipatalos ed Hebreon Kasulatan dia ed lenguahen Ruso. Impaakseb na synod so sakey a totontonen, ya apetsaay Abril 11, 1841, a mangigaganggan ed si Makarios a “sumpalen so talora anggad anemiran simban panpenitensya diad ayaman na sakey ya obispo ed Tomsk ta pian linisay konsiensia to diad panamegley na pikakasi tan panagtalimukor.”
Say Makpel a Talindeg nen Makarios
Manlapud Disyembre 1841 anggad Enero 1842, sinumpal nen Makarios so penitensya to. Balet sanen asumpal to itan, inggapo ton tampol so pangipatalos ed arum a Hebreon Kasulatan. Sikatoy akalay sakey a kopya na patalos nen Pavsky a Hebreon Kasulatan tan inusar to itan pian tsiken so dilin patalos to. Singa si Pavsky, agto binuragas so madibinon ngaran. Diad tua et masulok a 3,500 a ngaran a Jehova so naromog ed patalos nen Makarios!
Pinawitan nen Makarios iray pinmabor a kakaaro to na saray kopya na tinarabaho to. Anggaman pigpigaran insulat na lima iran kopya so nibunog, intultuloy na iglesia ya amperen so panangipalapag ed agawaan to. Implano nen Makarios ya iyalibansa so Biblia to ed arum a bansa. Nen asingger lay ibuat to, sikatoy nansakit tan insan inatey kayarin tuloy na satan, diad taon 1847. Agbalot naipalapag so patalos ton Biblia legay bilay to.
Nipalapag a Siansia!
Diad saginonor, anguman so direksion na saray kurang na politika tan relihyon. Kinmayat ed intiron dalin so balon maabuloy ya autoridad, tan nen 1856 inabobonan lamet na synod so pangipatalos na Biblia dia ed Ruso. Diad sayan inmaligwas a kipapasen, kankainut a nipalapag so Biblian Makarios diad Orthodox Review ed baetan na 1860 tan 1867, ed silong na paulon An Experiment of Translation Into the Russian Language.
Oniay impanantiya nen Archbishop Filaret na Chernigov, sakey ya iskolar na relihyoson literatura a Ruso, ed Biblian Makarios: “Say patalos to so intumbok to’d Hebreon teksto, tan say inkisalita na patalos et dalisay tan matukoy ed tema.”
Balet, agbalot nipaway so Biblian Makarios ed lapag a publiko. Diad tua, intiraminti lawarin alingwanan itan. Nen 1876 say intiron Biblia, a laktipen toy Hebreo tan Griegon Kasulatan so nipatalos a siansia diad Ruso tekep na panangabobon na synod. Sayan kompleton Biblia so mabetbet a tatawagen a synodal a patalos. Misunian, say patalos nen Makarios, katekep lay kien nen Pavsky, so kinmanan manunan lapuan na sayan “opisyal” a patalos na Russian Orthodox Church. Balet inusar lambengat so madibinon ngaran ed pigpigaran pasen a pakaromogan ed Hebreon lenguahe.
Say Biblian Makarios Natan
Nansiansian akaamot so Biblian Makarios anggad 1993. Singa nipaimano’d introduksion, diad satan a panaon et nalmoy sakey a kopya na satan diad daan iran magasin ya Orthodox Review a walad seksion na mataltalag iran libro diad Russian National Library. Binidbir na Tastasi nen Jehova so kablian na pamawala’d sayan Biblia diad publiko. Inabuloyan na librarya so Relihyoson Organisasyon na Tastasi nen Jehova diad Russia a pawalaey kopya na Biblian Makarios ta pian naisagana itan ed panangipalapag.
Insan inyarunsa na Tastasi nen Jehova so pangiprinta’d ngalngalin 300,000 a kopya na sayan Biblia ed Italya parad panagbunog ed intiron Russia tan ed dakel niran bansa a walay mansasalitay Ruso. Niarum ni’d patalos nen Makarios ed maslak a Hebreon Kasulatan, lugan na sayan edisyon na Biblia so patalos nen Pavsky a Salmos ontan met ed say inabuloyay Orthodox Church a synodal a patalos na say Griegon Kasulatan.
Nen Enero ed sayan taon, impaway itan legan na news conference ed St. Petersburg, Russia. (Nengnengen so pahina 26.) Maseguron naliwawaan tan napabiskeg iray Ruson managbasa na sayan balon Biblia.
Kanian say inkipalapag na sayan Biblia so relihyoso tan literaryon itatalona! Saya met so makapabiskeg-pananisian panonot ed inkamatua na saray salita na Isaias 40:8: “Say dika namagaan, say bolaklak nalenes; balet say salita na Dios tayo mansiansia ed ando lan ando.”
[Kahon/Litrato ed pahina 26]
Say Biblia so Makritikon Nandinayewan
“NIPAWAY a siansia so sananey a makatantandan literatura: say Biblian Makarios.” Tekep na satan ya introduksion, inyanunsio na peryodiko a Komsomolskaya Pravda so kipaway na Biblian Makarios.
Kayarin nipaimano ya aliwan anggad ngalngalin “120 taon lay linmabas” ya inmunan pinmatnag so Biblia ed lenguahen Ruso, oniay maermen ya inkuan na sayan peryodiko: “Diad loob na dakel a taon et sumpa so simbaan ed kipatalos na saray masanton libro ed lenguahen mainomay a basaen. Diad impangipulisay ed pigaran patalos, say simbaan so inmabobon a siansia ed sakey ed saraya nen 1876, tan akabatan itan bilang say synodal a patalos. Balet, ag-itan naabuloyan ed saray simbaan. Ditan, anggad sayan panaon, say Biblia labat a bibidbiren et say Slavonic.”
Tinukoy met na peryodikon St. Petersburg Echo so kaimportantiay pangipalapag ed Biblian Makarios, a mangibabaga: “Saray opisyal ya iskolar na St. Petersburg State University, Herzen Pedagogical University, tan say State Museum of Religious History so angomendan maong ed sayan balon edisyon na Biblia.” Tutukoyen so impangipatalos nen Makarios tan Pavsky ed Biblia diad Ruso nen unonan kapalduay imbeneg a siglo, impaimano na peryodiko: “Anggad saman a panaon, diad Russia et nabasa lambengat so Biblia ed Slavonic, a natalosan labat na saray membro na klero.”
Say impangipaway na Tastasi nen Jehova ed Biblian Makarios so nibalita legan na press conference diad St. Petersburg asasakbay na sayan taon. Say inagew-agew a peryodiko ra diman a Nevskoye Vremya so angikuan: “Saray opisyal ya iskolar . . . so angidanet a say edisyon so kaukolan a napekderan bilang sakey a katuaan na baleg a kaimportantian ed bilay a misiglaotan ed kultora diad Russia tan St. Petersburg. Antokaman so nonoten na sakey ed kimey na sayan relihyoson organisasyon, say inkipalapag na sayan patalos na Biblia ya agni amta anggad sayan panaon et andi-duaruwan makagunggunan tuloy.”
Seguradon naliketay amin a manangaro’d Dios sanen niwalay nisulat a Salita to diad lenguahen nabasa tan natalosay kabanyakan a totoo. Saray manangaroy Biblia ed amin a pasen so naliketan ed inkiwalay sakey nin patalos na Biblia a niwawala parad minilyon a totoon mansasalitay Ruso diad intiron mundo.
[Litrato]
Say inkipaway na Biblian Makarios so niyanunsio ed sayan “press conference”
[Litrato ed pahina 23]
Impaipalapag nen Pedro a Baleg so Biblia ed Ruso
[Credit Line]
Corbis-Bettman
[Litrato ed pahina 24]
Si Gerasim Pavsky, a tinmulong ed panagpatalos na Biblia dia ed Ruso
[Litrato ed pahina 25]
Say archimandrite a si Makarios, ya angingaranan ed balon Biblia a Ruso