Filemon tan Onesimo—Nankasakey Diad Kristianon Impanaagi

TUTUKOYEN na sakey ed saray madibinon apuyanan a sulat nen apostol Pablo so madelikadon problema nipaakar ed duaran lalaki. Sakey et si Filemon, tan say sakey et si Onesimo. Siopa irayan lalaki? Antoy naninteresan nen Pablo ed situasyon da?

Si Filemon, say akaawat na sulat, so nanayam ed Colosas diad Asia Minor. Aliwan singa dakel ed arum a Kristiano ed satan a lugar, kabkabat nen Filemon si Pablo, ya angabrasa ed maong a balita lapud panagpulong na apostol. (Colosas 1:1; 2:1) Sikatoy kabat nen Pablo bilang ‘inararon katulongan.’ Si Filemon so sakey ya alimbawa ed pananisia tan aro. Sikatoy maparawes tan nanlapuay karepreskoan na kaparan ton Kristianos. Mapatnag a si Filemon et walaan to, lapud say abung to so baleg a tuloy a pakapanmitingan na kongregasyon diman. Nibagan di Apia tan Arquipo, duara nin indibidual ya atukoy ed sulat nen Pablo, so nayarin asawa to tan ilalak to. Anggan panon et si Filemon so walaan na sakey ya aripen, a si Onesimo.—Filemon 1, 2, 5, 7, 19b, 22.

Sakey a Puganti ed Roma

Ag-ibabaga ed sikatayo na Kasulatan no akin ya inmarawi si Onesimo ed ayaman na masulok a 1,400 kilometro a kaibay Pablo ed Roma, a ditay impangisulatan ed sulat parad si Filemon ed ngalngali 61 K.P. Balet imbaga nen Pablo ed si Filemon: “No wala so daiset ya akalamesan [nen Onesimo] ed sika, odino wala so otang to a daiset, sikatoy yanmo ed kuentak.” (Filemon 18) Ipapalinew na sarayan salita a walaay problema si Onesimo ed amo to, si Filemon. Say gagala na sulat nen Pablo et pian makapanpulangan irayan duaran lalaki.

Nibagan si Onesimo so nagmaliw a puganti kayari ton tinakewan si Filemon pian nasapotan so imbatik to ed Roma. Getma ton ibalang so inkasikato ed matoon syudad.a Diad Griego-Romanon mundo, saray tinmaynan so sengegay baleg a problema aliwa labat ed saray amo noagta ontan met ed pampublikon administrasyon. Say Roma a mismo so “bantog bilang gendat a salimbengan” na tinmaynan iran aripen.

Panon a nabet nen Pablo si Onesimo? Ag-ibabaga ed sikatayo na Biblia. Balet, sanen onaandi lay epektoy nikaduman kawayangan, nayarin amoria nen Onesimo a delikado lay situasyon to. Diad syudad na Roma, uusilan na espisyal a grupoy polis iray pugantin aripen, a say kasalanan da et sakey ed sankagrabian a kabat ed kadaanan a ley. Unong ed si Gerhard Friedrich, “saray narel a tinmaynan ya ariripen so minarkaan ed kamolingan da. Sikaray mabetbet a papairapen . . . , imbuntok ed saray ayep ed sirko, odino impapasak ed krus pian dismayaen iray arum ya aripen ed pangalig na ehemplo ra.” Anganko, inkuan nen Friedrich, kayarin agastos nen Onesimo so tinakew ton kuarta tan diad agto pakaromog na panamotan odino trabaho, sikatoy kinmerew na proteksion tan pibali nen Pablo, ya arengelan to ed abung nen Filemon.

Panisiaan na arum a ginagala nen Onesimo so iyakar ed sakey ed saray kaaro nen amo to, a mailalon diad panamegley na impluensia na satan et sikatoy nayarin nipawil ed maabig a relasyon ed amon makatunongan a walaay sanok ed sikato lapud pigaran rason. Ipapatnag na saray maawaran a palapagan a say ontan et “kaslakan tan malaknab a polaing na ariripen a walay problema.” No ontan, sirin say impantakew nen Onesimo et “anganko agawa pian makapanbiahen nakerew to’d si Pablo a mikasi’d biang to pian ontulong ed biang to imbes a pantakew na kuarta diad getman ontaynan,” so inkuan nen iskolar a Brian Rapske.

Tinmulong si Pablo

Antokaman so rason na imbatik to, mapatnag a kinmerew na tulong si Onesimo ed si Pablo pian makapipulangan ed maingongot ya amo to. Angiparungtal itan na problema ed si Pablo. Nia so sakey a datin agmananisian aripen a pugantin kriminal. Kaukolan kasin tulongan na apostol diad panangguyor ed Kristianon kaaro ya agto la agamilen so legal a kanepegan to pian ipaakseb so ambelat a dusa? Antoy gawaen nen Pablo?

Diad panaon na impansulat nen Pablo ed si Filemon, mapatnag a medyo abaybayag lan akaiba na apostol so tinmaynan. Magenap lan panaon pian nibaga nen Pablo a si Onesimo et nagmaliw lan “inararo ya agi.” (Colosas 4:9) “Kerewen ko ed sika lapud ana’ko . . . ya inyana’ko ed saray balor ko,” so inkuanen Pablo nipaakar ed dilin espiritual a relasyon to’d si Onesimo. Diad amin a posiblin pawayan na impibali nen Pablo, saya so maseguron ag-inilaloan nen Filemon. Inkuan na apostol a say aripen a datin “anggapo so kana” et ompawil la bilang Kristianon agi. Si Onesimo la natan so “napinabangan,” odino “makana,” diad ontan et manbibilay unong ed kabaliksan na ngaran to.​—Filemon 1, 10-12.

Nagmaliw lan makanakana si Onesimo ed aprison apostol. Diad tua, sikatoy panpirmien komon diman nen Pablo, balet likud ed sebel ed ley, sumlang iya ed kanepegan nen Filemon. (Filemon 13, 14) Diad sananey a ngalngali akibansag ya insulat, a sulat parad kongregasyon a mantitipon ed abung nen Filemon, tinukoy nen Pablo si Onesimo bilang “matoor tan inararo ya agi, a sikato so sakey ed sikayo.” Ipapabitar na saya a si Onesimo so amaneknek la ed inkanapanmatalkan to.​—Colosas 4:7-9.b

Pinaseseg nen Pablo a mapangasin awaten nen Filemon si Onesimo balet agto inusar so inka-apostol to pian iganggan ton gawaen so ontan odino ibulos so aripen to. Lapud impankaaro tan impanaroan da, maseguroy Pablo a si Filemon so ‘manggaway nagkalalo ni’ nen say akerew ed sikato. (Filemon 21) Say nayarin kabaliksay ‘nagkalalo ni’ et agmalinew lapud si Filemon labat so makanepegan a mandesidi no antoy gawaen nipaakar ed si Onesimo. Impatalos na arum manlapud saray salita nen Pablo so agnibesngaw a kerew parad tinmaynan a ‘papawilen ta pian natulongan to ni si Pablo a singa inggapo to la a gawaen.’

Kasin inawat nen Filemon so kerew nen Pablo parad si Onesimo? Nayarin ginawa to itan, anggaman saya so nayarin agmakapaliket ed arum niran walaay aripen ed Colosas a mas labay dan nanengneng si Onesimo a nadusa pian dismayaen iray ariripen da manlapud pangalig ed ehemplo to.

Onesimo​—Nampasimbalon Laki

Diad dinanman a kaso, pinmawil si Onesimo ed Colosas tekep na balon personalidad. Diad impakapasimbalo na pakayari na maong a balita ed kanonotan to, sikatoy maseguron nagmaliw a matoor a membro na Kristianon kongregasyon ed satan a syudad. Balanglan si Onesimo so diad kaunoran et imbulos la nen Filemon et ag-niparungtal ed Kasulatan. Anggaman ontan, manlapud espiritual a panmoria, say datin tinmaynan so nagmaliw a bulos a too. (Ikompara so 1 Corinto 7:22.) Nagagawa met natan so mipadparan kapapasimbalo. Sano iyaaplika na totoo iray prinsipyo na Biblia ed bilay da, nauuman iray situasyon tan personalidad. Saramay datin impasen ya andi kana ed sosyedad so atulongan a magmaliw ya uliran iran mibabaley.c

Agaylan nikaduman agawan inkakomberti ed tuan pananisia! Anggaman say datin Onesimo so nayarin “anggapo so kana” to ed si Filemon, say balon Onesimo so andi duaruwan nambilay unong ed ngaran to bilang “napinabangan” ya indibidual. Tan maseguron bendision a si Filemon tan Onesimo so nagmaliw a nankasakey diad Kristianon impanaagi.

[Saray Paimanod ed Leksab]

[Kahon ed pahina 30]

Ariripen Diad Silong na Romanon Ley

Diad silong na Romanon ley a niyimpuersa nen inmunan siglo K.P., say aripen et walad sigpot a pakayari na saray bigbiglan nanonotan, kaliktan, tan timplada na amo to. Unong ed si komentaristan si Gerhard Friedrich, “diad manuna tan legal a paraan, say aripen et aliwan too, noagta sakey a kayarian a bulobulos ya usaren na amo to, . . . [Sikatoy] nikuenta a mipadpara ed amon ayayep tan kagawaan tan agnaikdan na antokaman a konsiderasyon na sibil a ley.” Say aripen so agmakabales unong ed antokaman a legal a paraan parad ag-inkahustisyan sinagmak to. Manuna’d amin, kaukolan ton sumpalen iray ganggan na amo to. Anggapoy getar na pananusan nipaakseb na walaay sanok ya amo. Anggan melmelag a kasalanan, walad lima na amo so pakayari ed bilay tan patey.*

Anggaman saray mayaman so makapangalay nilasus ya ariripen, anggan diad saray kabkaabigan a pamilya so awalaay duara odino talora. “Nanduruman tuloy iray kimey a gagawaen na saray ariripen ed abung,” so inkuanen John Barclay. “Walaray ariripen a manseserbi bilang dyanitor, kusinero, weyter, managlinis, ibabaki, managkomis, managpagsoso na ugaw tan manangasikaso ed kawesen, likud ni nanduruman propesyon a nayarin naromog ed babaleg tan mayayaman a kaabungan. . . . Diad simplin panangibaga, say kipapasey bilay na aripen ed abung so mandependin tuloy ed disposisyon na amo tan nayarin balanglan makagungguna odino makapasakit: diad pakayari na masebeg ya amo so manresulta ed panirap na sakey ed aglimitadon laknab na kaugsan, balet say mapangasi tan mabunlok ya amo so manggawa’d bilay a namparan naanosan tan maligen. Walaray bantog ya alimbawa na maruksan trataminton nirekord ed klasikal a literatura, balet wala met iray amayamay a sulsulat a mamaneknek ed ampetang a liknaan ed baetan na pigaran amo tan saray aripen da.”

* Nipaakar ed panangaripen ed limog na totoo na Dios ed kadaanan a panaon, nengnengen so Insight on the Scriptures, impalapag na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., Tomo 2, pahina 977-9.