Saray Relihyoson Imahen—Say Kadaanan Iran Lapuan na Saratan

Saray Relihyoson Imahen—Say Kadaanan Iran Lapuan na Saratan

“Saray imahen et sakey a paraan pian nisiglaot itayo ed kamaongan tan inkasanto na Dios tan saray Santo To.”—ARSODIOSES NA GRIEGON ORTODOKSO ED AUSTRALIA

DIAD sayan masalimuot a panaon na Agosto, ampetapetang ya onsisinag so agew ed saray sementon balitang a patatdang ed monasteryo na “Sankasantosan ya Ina na Dios,” ed isla na Tínos, diad Aegean Sea. Agnapakapuy na mansasnit a petang so determinasyon na masulok a 25,000 a debosyonadon pilgrim na Griegon Ortodokso a manaakar a matantantan diad gunaet a makasabi ed naarkosan a maong ya imahen na ina nen Jesus.

Sakey a kalangweran a biin lupoy, a mapatnag a manpapaotot tan pakaskasi so itsura to, so onkukurong panamegley na saray mandaldala lan pueg to. Manumtumbok ed sikato so naksawan lan akulaw a nanlapu ni’d samsampot na bansa ya aanosan to so manakar. Sakey a lakin walad kapegleyan ya edad so manlinglinget a maong legan a sikatoy mileletletan ed totoon manseseksekan. Say kalat da et pian angoban so imahen nen Maria tan ondakmomo ed satan.

Sarayan relihyoson tuloy a totoo so andi-duaruwan masimoon ed pilalek dan mandayew ed Dios. Balet, pigara so makakatebek a say ontan a debosyon ed saray relihyoson imahen so nanlapu ed saray agamil ed pigaran siglo sakbay na Inkakristiano?

Say Ikakayat na Saray Imahen

Naromog ed limog na Ortodokso iray imahen diad inerman a pasen. Diad saray simbaan et ookupaan na saray imahen nen Jesus, Maria, tan dakel a “santo” so pinagkasentron pasen. Saray mananisia so mabetbet a mangigagalang ed sarayan imahen panamegley na iyangob, insenso, tan panelsel na saray kandila. Niarum ni, amin lawarin ayaman na Ortodokso so walaan na sukong parad imahen, a pandadasalan da. Kaslakan ya ibabaga na saray Kristianon Ortodokso a sikaray niyaasingger ed Dios sano ondakmomo ira ed imahen. Panisiaan na dakel a saray imahen so napno na grasya a manlalapud Dios tan saray mamilagron pakayari.

Maseguron nabigla iratan a mananisia sano nakabatan dan ag-inabobonan na saray inmunan-siglon Kristiano so pangusar na saray imahen ed panagdayew. Oniay kuan na libron Byzantium: “Saray inmunan Kristiano, ya abangonan da ed Judaismo so panggula ed idolatriya, so angipulisay ed antokaman a panangigalang ed saray retrato na masanton totoo.” Oniay inkomento ni na satan a libro: “Manlapud Koma-liman Siglo a manpatuloy, saray imahen odino talintao . . . so lalon kinmayat diad publiko tan pribadon panagdayew.” No aliwan diad Inkakristiano nen inmunan-siglo, iner ginmapo so panangusar na saray relihyoson imahen?

Panuysoy ed Lapuan na Saratan

Oniay insulat na managsukimat a si Vitalij Ivanovich Petrenko: “Say panangusar na saray imahen tan say tradisyon na satan so nayarin ginmapo sakbay na panaon na Kristiano tan ‘nilamut ed paganismo.’” Mipakna so dakel a manag-awaran, a kuan dan aromog iray lapuan na panagdayew ed imahen diad saray relihyon ed kadaanan a Babilonia, Ehipto, tan Gresya. Alimbawa, diad kadaanan a Gresya, saray relihyoson imahen et miulibay ed saray estatua. Saraya so papanisiaan a naikdan na saray madibinon pakayari. Inisip na totoo ya arum ed sarayan imahen so agginawa na saray lima noagta naplag a nanlapud tawen. Legan na saray espisyal a piesta, saratan ya imahen a dadayewen so inlibot ed interon syudad, tan angiyapay ira na bagbagat ed saratan. “Say imahen a dadayewen so impasen na saray mangigagalang ed satan bilang dios a mismo, anggaman binidbir . . . a mandumaan so dios tan say imahen to,” kuan nen Petrenko.

Panon so inloob na saratan ya ideya tan agagamil ed Inkakristiano? Inkuan na satan lanlamang a managsukimat a, diad pigaran siglo kayari impatey na saray apostol nen Kristo, nagkalautla diad Ehipto, “saray Kristianon sisiaen et nipaarap ed ‘nanlalaok a pagano iran sisiaen’ a nanlapu ed saray agamil na Ehipsio, Griego, Judio, taga-Bukig tan Romano ya intekep met la ed Kristianon sisisiaen tan agagamil.” Bilang resulta, “saray Kristianon komikimey so angadapta ed metodo [na pansasamok-ed-pananisia] tan angusar ed saray paganon simbolo, ya intekep da iratan pian makapanggawa na saray balon simbolo a misiglaotan ed Inkakristiano, anggaman agsigpot a nipapaliis iratan manlapud paganon impluensya.”

Ag-abayag et saray imahen so nagmaliw a sentro na pribado tan publiko a relihyoson panagbilay. Insalaysay na manag-awaran a si Will Durant diad libron The Age of Faith no panon iyan agawa, a kuanto: “Diad idarakel la na saray dadayewen a santo, ginmapoy pankaukolan pian bidbiren tan nodnonoten iratan; saray retrato ra tan nen Maria so paparakelen; tan diad biang nen Kristo et aliwa labat lan say gawa-gawan itsura To noag pati say krus To so pandadayewan la—a galing ni ingen iratan parad saray mangamanga. Lapud sipor lan pakayari na imahinasyon na totoo, saray masanton reliko, retrato, tan estatua so pinagmaliw da bilang pandadayewan; saray totoo so ondadakmomo ed saratan, onaangob ed saratan, tan maneselsel na saray kandila tan insenso ed arap na saratan, mangisasabit na saray rosas ed saratan, tan manatalaran na saray milagro manlapud maamot ya impluensya na saratan. . . . Paulit-ulit ya ipapaliwawa na saray Pari tan konsilyo na Iglesia ya aliwan dirios iray talintao, noagta mangipapanonot labat iratan; aglabay a bidbiren na totoo so pandumaan na saratan.”

Dakel natan a manguusar ed saray relihyoson imahen so mangikakatunongan met a saratan ya imahen so rerespetoen lambengat—aliwan dadayewen. Ibabaga ra ya aliwan sebel iray impintan relihyoson retrato—makana ni ingen—a katulongan ed panagdayew ed Dios. Nayarin ontan met so panmoriam. Balet say tepet et, Anto so liknaan na Dios nipaakar ed saya? Peteg kasin say pangigalang ed saray imahen et singa lanlamang dadayewen itan? Kasin saratan ya agagamil so talagan makapawala na maamot iran kapeligroan?

[Kahon/Litrato ed pahina 4]

Anto so Imahen?

Aliwan singa saray estatua a malaknab ya uusaren ed panagdayew ed Romano Katoliko, saray imahen so duaran-dimensyon iran retrato nen Kristo, Maria, “saray santo,” saray anghel, saray karakter tan ebento ed Biblia, odino saray ebento diad awaran na Orthodox Church. Kaslakan et saratan so nipinta ed sankalibit iran tabla.

Unong ed Orthodox Church, “diad saray Imahen na saray Santo, saray retrato et aliwan singa itsura na ordinaryon totoo.” Sakey ni, diad saray imahen, “say retrato et ompatnag a mas malapar ed beneg nen say arap”—ya ag-onmelag so itsura to anggan walad arawi. Kaslakan et “anggapo ray anino, odino paraan a pakapatnagan na agew tan labi.” Panisiaan met a say tabla tan say nipintan imahen so nayarin “napano na kiwawalay Dios.”

[Litrato ed pahina 4]

Say panangusar na saray imahen so nasuysoy ed paganon agagamil

[Picture Credit Line ed pahina 3]