Gamoran so Kakabatan tan Awaten so Disiplina

SI Jehova a Dios so Engranden Instruktor na totoo to. Aliwa lambengat a nipaakar ed sikato so ibabangat to’d sikara noagta ontan met ed bilay. (Isaias 30:20; 54:13; Salmo 27:11) Alimbawa, inikdan nen Jehova so nasyon na Israel na saray propeta, Levita​—nagkalalo la iray saserdote​—tan arum nin makabat a lalaki ya onkana bilang managbangat. (2 Awaran 35:3; Jeremias 18:18) Saray propeta so nambangat ed totoo nipaakar ed saray gagala tan atributos na Dios tan indatak da so manepeg a kurson gawaen. Saray saserdote tan Levita so walaan na responsabilidad a mangibangat na Ganggan nen Jehova. Tan saray makabat a lalaki, odino mamatatken, so angitaryay makagunggunan simbawa nipaakar ed inagew-agew a panagbilay.

Si Solomon, ya anak nen David, so matalonggaring ed limog na makabat a lalaki ed Israel. (1 Arari 4:30, 31) Diad impakanengneng ed gloria tan kaykayamanan to, oniay impatua na sakey ed saray bisita ton dederlengen a maong, say reyna na Sheba: “Say kapaldua agnibaga ed siak; say kakabatan mo tan kaaligwasan talonaan da so galang a nadngelan ko.” (1 Arari 10:7) Anto so sekreto ed kakabatan nen Solomon? Sanen sikatoy nagmaliw ya ari na Israel nen 1037 K.K.P., impikasi nen Solomon so pakawalaay “kakabatan tan pakatalos.” Lapud apaliket ed kerew to, sikatoy inikdan nen Jehova na pikakabat, kakabatan, tan puson walaay pakatalos. (2 Awaran 1:10-12; 1 Arari 3:12) Agpankelawan a si Solomon so “nansalita na talonlibo ya uliran”! (1 Arari 4:32) Arum ed saraya, pati “saray salita nen Agur” tan saramay salita nen “Lemuel, say ari,” so nikurit ed libro na Biblia ya Uliran. (Uliran 30:1; 31:1) Saray katuaan a nibalikas ed sarayan uliran so mangipatnag ed kakabatan na Dios tan magnayon iratan. (1 Arari 10:23, 24) Diad siopaman a manpipilalek a nawalaay maliket tan maaligwas a panagbilay, makanakana iratan natan a singa met nen inmunan nibalikas iratan.

Itatalona tan Moral a Kalinisan​—Panon?

Say gagala na libroy Uliran so nipaliwawa ed manangilukas iran salita: “Saray uliran nen Solomon ya anak a laki nen David, ari ed Israel: Pian amtaen so kakabatan tan bangat [“disiplina,” NW]; pian nibiig so saray salita na pakatalos; pian awaten so bangat ed makalakal a kagagawa, dia ed inkatunong tan kaptekan tan katukoyan; pian mangiter na binta ed karaklan [“andiay eksperiensia,” NW], ed tobonbalo pikakabat tan kalakal.”​—Uliran 1:1-4.

Agaylan makatantanda so gagala a kanaan na “saray uliran nen Solomon”! Saratan et ‘parad say sakey a mangamta ed kakabatan tan disiplina.’ Sasaglawien na kakabatan so panebek ed saray bengatla unong ed kipapasen na saratan tan pangusar ed satan a pikakabat pian solbaren iray problema, dampoten iray kalat, paliisan odino likiran iray kaatapan, odino tulongan so arum a manggawa’d satan. Kuan na sakey a reperensia a, “Diad Libro na Uliran, say ‘kakabatan’ so mangipapabitar na marunong a panagbilay​—say abilidad a manggaway makabat iran desisyon tan manbilay a matalona.” Agaylan kaimportanti so pakagamor na kakabatan!​—Uliran 4:7.

Itatarya met na saray uliran nen Solomon so nipaakar ed panagdisiplina. Nakaukolan tayo kasi iyan panangipasal? Diad Kasulatan, say disiplina so mangipapabitar ed pantalos a panangorehi, panamaat, odino panagkastigo. Unong ed sakey ya iskolar na Biblia, satan “so mankabaliksay pangipasal ed moral, a manasaglawi ed pangipetek ed saray tendensia a mangitonton ed sakey diad saray maatiw iran gawa odino ideya.” Say disiplina, balanglan inagamil itan a dili odino ginawa na arum, so aglambengat mangamper ed sikatayo manlapud pakagaway gawan-mauges noagta mamakiwas met ed sikatayo a mankalakal. On, nakaukolan tayoy disiplina no labay tayoy mansiansian malinis ed moral.

Nankadua sirin so gagala na saray uliran​—pian manginabang na kakabatan tan mangitarya na disiplina. Say disiplina ed moral tan abilidad ed panag-isip so walaan na dakerakel ya aspekto. Singa bilbilang, say inkatunong tan inkahustisya et moral a kualidades, tan ontulong iratan ed sikatayo pian natumbok iray atagey ya estandarte nen Jehova.

Say kakabatan et sakey a kombinasyon na dakel iran sengegan, a mangilalaktip ed pakatalos, aralem a pakatalos, inkamasilib, tan abilidad a manisip. Say pakatalos et abilidad a mantalos ed sakey a pamaakaran tan manebek ed inkatibukel na satan diad pakarandan ed pansisiglaotan na saray kabiangan tan say intiraminti, a diad ontan et natalosan so kabaliksan na satan. Say aralem a pakatalos so mankaukolay pakaamta ed saray rason tan pakatalos ed no akin a duga odino aliwa so sakey a kurang. Alimbawa, natebek na sakey a toon walaay pakatalos sano mamapaarap la’d makapuy a direksion so sakey a too, tan pasakbayan ton tampol nipaakar ed kapeligroan. Balet mankaukolan itan na aralem a pakatalos ed biang to pian natalosan to no akin mamapaarap la so too ed satan a direksion tan remedyoan to itan ed sankaepektiboan a paraan pian sikatoy nilegyas to.

Say masilib a totoo et makabat​—aliwan palpalaran. (Uliran 14:15) Sarag dan ibiig lan unona no walay pankaugsan tan manasigta ira parad satan. Tan say kakabatan so makatulong ed sikatayo pian natibukel so makagungguna iran kanonotan tan ideya a makapangiwanwan ed bilay tekep na gagala. Say panaral ed saray uliran ed Biblia so peteg a makatumang lapud ta nikurit iratan pian naaralan tayoy kakabatan tan disiplina. Anggan saray ‘andiay eksperiensia’ a maniimanon maong ed saray uliran so magmaliw a malikas, tan say “tobonbalo,” et makagamor na pikakabat tan abilidad a man-isip.

Saray Uliran Parad Makabat

Balet, saray uliran ed Biblia so aliwa lambengat a parad andiay eksperiensia tan kalangweran. Saratan ed parad amin a makabat a tuloy ya ontalineng. “Say makabat a too ondengel komon, tan namunat ed aral,” so kuan nen Arin Solomon, “say too a makatalos narandan to so mangaralem a simbawa, pian natalosan so sakey ya uliran, tan sakey a pangipaliwawa, saray salita na saray makabat, tan saray makilot a panangikuan da.” (Uliran 1:5, 6) Napadaak na sakey a toon akagamor lay kakabatan so nanaaralan to diad panimano ed saray uliran, tan napatarem na toon walaay pakatalos so abilidad ton mangipakurang ed bilay to diad matalonan paraan.

Mabetbet ya ibabalikas na sakey ya uliran so aralem a katuaan diad pigaran salita. Say sakey ya uliran ed Biblia et nayarin diad nengneng na mabunikew a diparan. (Uliran 1:17-19) Say arum ya uliran et pabpabitla​—a makakewkew tan masuliwet iran balikas a mankaukolay panagsukimat. Nayari met a lugan na sakey ya uliran iray panangikompara, panangiyulibay, tan arum nin klase na piguratibon panagsalita. Pian natalosan iraya, nakaukolan so panaon tan pandalepdep. Seguradon arandan nen Solomon, say angisulat ed dakerakel iran uliran, iray pandurumaan na kabaliksan na sakey ya uliran. Diad libron Uliran, ginawa to so kimey a pananginabang ed satan ya abilidad ed saray managbasa to, sakey a bengatlan labay ya imanoen na sakey a makabat a too.

Say Pangigapoan Pian Ontundas ed Kalat

Iner so pangigapoan na sakey diad pangegemtan toy kakabatan tan disiplina? Oniay inyebat nen Solomon: “Say takot ed Jehova sikato so sengeg na pikakabat; balet saray maatiw mudmoraen da so kakabatan tan bangat.” (Uliran 1:7) Say pikakabat so onggapo diad pakawalaay takot ed si Jehova. No anggapoy pikakabat et anggapo so kakabatan odino disiplina. Sirin, say takot ed si Jehova so gapoan na kakabatan tan disiplina.​—Uliran 9:10; 15:33.

Say takot ed Dios et aliwan makapatalagnaw ya itakot ed sikato. Imbes, satan so aralem a panangigalang tan takot. Agnawalaan na tuan pikakabat no anggapo iyan takot. Say bilay so nanlapud si Jehova a Dios, tan makana, siempre, so bilay ed pakawalaan tayoy antokaman a pikakabat. (Salmo 36:9; Gawa 17:25, 28) Niarum ni, pinalsa na Dios so amin a bengatla; kanian nibase so amin a pikakabat na too diad panaral ed saray pinalsa to. (Salmo 19:1, 2; Apocalipsis 4:11) Pinuyanan met na Dios so insulat a Salita to, a “maabig a pakaaralan, pakasumalan, pakasimbawaan, tan pakapanontonan a sikato so wala ed katunongan.” (2 Timoteo 3:16, 17) Kanian, say makanan pangisentroan na amin a tuan pikakabat et si Jehova, tan say toon manaanap ed satan so nepeg a nawalaay mapagalang a takot ed sikato.

Antoy kakanaan na pikakabat na too tan say kakabatan ed mundo no anggapoy takot ed Dios? Oniay insulat nen apostol Pablo: “Iner so kawalaan na makabat? Iner so kawalaan na eskriba? Iner so kawalaan na misusuppiat ed sayan panaon? Say Dios agto ta ginawa a makulangkulang so kakabatan na mundo?” (1 Corinto 1:20) Lapud andiay maridios a takot, say toon makabat ed mundo so makapawalay makapuy iran konklusion a nibase’d kabat laran katuaan tan mansumpal itan ed pagmaliw a ‘maatiw lambengat.’

Sakey a “Bakbaklaw a Nibariber ed Tenger Mo”

Oniay tinmumbok ya impaimano na makabat ya ari ed saray tobonbalo: “Ana’ko, denglen mo so panangibangat na amam, tan agmo ikaindan so pamatunong nen inam. Ta sikara naani sakey a balanget na gayaga ed ulom, tan bakbaklaw a nibariber ed tenger mo.”​—Uliran 1:8, 9.

Diad kadaanan ya Israel, saray atateng so walaay inter-Dios a responsabilidad pian bangatan da iray ananak da. Binilin nen Moises iray kaamaan: “Saraya a salita, ya ingganggan ko ed sika ed sayan agew, nepeg da so ontatak ed pusom; tan nepeg mo ya ibangat iraya a sankakulian ed saray anak mo, tan nepeg mo ra a tongtongen kapagno manyurong ka ed abung mo, tan kapagno manaakar ka ed dalan, tan kapagno mandukdukol ka tan kapagno ombangon ka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Saray kainaan met so walaay baleg ya impluensia. Diad silong na pakauley na asawa ton laki, nayarin ipaakseb na Hebreon asawan bii so totontonen na pamilya.

Diad tua, asaglawi ed intiron Biblia a say pamilya so manunan yunit ed pananginabang na edukasyon. (Efeso 6:1-3) Diad pangunor na ananak ed mananisian atateng da, piguratibon aarkosan day inkasikara na madekorasyon a balanget na inkasanting tan kulintas na kagalangan.

“Ekalen to so Bilay na Saray Akankien”

Sakbay a sikatoy panaralen ed Estados Unidos pian mangalay atagey a kurso, binilin na ama a taga-Asia so 16 años ya anak ton laki ya agmiuulop ed mauges iran totoo. Ipapatnag na sayan bilin so pasakbay nen Solomon: “Ana’ko, no saray managkasalanan tuksoen da ka, agka onabuloy.” (Uliran 1:10) Balet, impabitar nen Solomon so panasagyat da: “No kuanda, Mila ka ed sikami, ontan itayo a mansiim a maamoamot ed andi kasalanan ya andi makasengeg; Onla itayo ya akmonen ira a mabilay a singa say Sheol, tan tibukel, singa saray onlasor ed kalinsurong; naromog tayo so saray amin a mabli a kayarian; panoen tayo so saray abung tayo ed samsam; mipalaran ka ed sikami; walaan itayo ya amin na sakey a supot.”​—Uliran 1:11-14.

Say mabitar a panasagyat da et saray kayamanan. Diad panguusar ed maples iran pakaganansiaan, aayaten na “saray managkasalanan” so arum pian napilanor ed marawal odino mauges iran getma ra. Lapud materyal a gungguna, makpel irayan marelmeng a mangipaagus na dala. ‘Akmonen da iray biktima ra a mabilay a singa Sheol, tibukel ni ingen,’ a kakatkaten dan amin so bengatlan kayarian to, a singa say lubok a mangakmon ed intiron bangkay. Say imbitasyon da et sakey a kareran nipaakar ed krimen​—labay dan ‘panoen so kaabungan da na samsam,’ tan labay dan ‘mipalaran iray andiay eksperiensia ed sikara.’ Agaylan nipanpanaon a pasakbay iya ed sikatayo! Agta ontan met iray pananangguyor na saray pangkat na tobonbalo tan managlako na druga? Agta say sipan ya onyaman a tampol so panutukso na dakel a kuestionablin proponi ed negosyo?

“Ana’ko,” so imbilin na makabat ya ari, “agka manakar ed dalan a miulop ed sikara; pokpokan mo so salim a manlapu ed basbas da. Ta saray sali ra ombatik ya onla ed mauges, tan mansiglat ira a mangibung na dala.” Diad impangipasakbay ed makadesyang a pansumpalan da, inyarum to: “Ta say iket nipanat ed maapa dia ed pakanengneng na anggan anto a manok: Et saraya mansaneb ira nipaakar ed dili ra a dala: mansiim ira a maamoamot nipaakar ed dili ra a bilay. Ontan so saray dalan na balang sakey a maagum ed tubo; ekalen to so bilay na saray akankien.”​—Uliran 1:15-19.

‘Siopaman a maagum so panagpatubo to’ et natawtaw lapud mismon kurang to. Say mismon panatambang na saray marelmeng ya ipapaleg da parad arum so magmaliw a kalot ed sikaran mismo. Nauman ni kasi na saramay gagagalaen day manggaway mauges so kurang da? Andi. Nayarin sankanengneng so iket, balet saray billit​—pinalsan ‘walaay payapayak’​—so ontekkiab ya onsurob lanlamang ed satan. Diad mipadparan dalan, saray marelmeng, ya abulag la’d inkaagum da, so mantultuloy ed saray gawa ran krimen, anggano agmanbayag odino diad saginonor et naerel ira.

Siopa so Ontalineng ed Bosis na Kakabatan?

Talaga kasin sikakabat iray managkasalanan a makadesyang so kurang da? Kasin apasakbayan la ra ed pansumpalan na saray gagawaen da? Aliwan baraan so inkaignoranti, lapud ta niyaabawag lay espisipikon tuloy a mensahe diad mapubliko iran pasen.

Oniay inyabawag nen Solomon: “Say [tuan] kakabatan mankelyaw a maksil ed pulong; ibesngaw to so bosis to ed mapalaway a pasen; sikato so mankelyaw ed manuna a pasen na nandaragup; ed lolooban na saray wangalan, dia ed syudad, ibesngaw to so saray salita to.” (Uliran 1:20, 21) Diad maksil tan malinew a bosis, onkekelyaw so kakabatan diad publiko iran pasen pian narengel na amin. Diad kadaanan ya Israel, saray mamasiken so angiter na makabat a simbawa tan angidatak na saray hudisyal a desisyon diad saray wangalan na syudad. Parad sikatayo, impairekord nen Jehova so tuan kakabatan diad Salita to, say Biblia, a wala la ed inkalapagan. Tan okupado natan iray lingkor to diad mapublikon pangiyaabawag da ed mensahe na satan diad inerman a pasen. Petepeteg ya impaiyabawag la na Dios so kakabatan parad amin.

Anto so imbaga na tuan kakabatan? Onia: “Angga ed kapigan, sikayo a karaklan, ya aroen yo so inkakaraklan? Tan angga ed kapigan a saray managbalaw manliket ira ed panagbalaw, . . . ? Tinmawag ak, tan sikayo inmalagey kayo; inyunat ko so limak, tan anggapo so too ya angimaton.” Agbalot talinengen na saray maatiw so bosis na kakabatan. Kanian, “mangan ira ed bunga na dili a dalan da.” Say mismon ‘kabebeneg tan andi-imaton a kaaligwasan da so mamagbag ed sikara.’​—Uliran 1:22-32.

Komusta, balet, imay angipanaon ya ontalineng ed bosis na kakabatan? “[Sikato] so manayam ed katalkan, tan sikato naani mareen ya andi-takot ed mauges.” (Uliran 1:33) Komon ta kaiba ka ed saramay onggamor na kakabatan tan mangawat na disiplina diad paniimanon maong ed saray uliran na Biblia.

[Litrato ed pahina 15]

Say tuan kakabatan so wala la’d inkalapagan