Pitatalosan​—Nagkalalo nen say Basta Pitongtong

ISIPEN pa so ulop na turistan onnenengneng ed makapaayat a landscape. Anggaman say interon grupo so maniimano ed parehon nenengnengen, mandurumaan so pakanengneng na balang sakey ed satan. Akin? Lapud balang sakey so walaan na nanduruman punto de bista. Anggapo so duaran personan akatanyareg ed parparehon pasen. Nagkalalo ni, aliwan amin et onnenengneng ed parehon kabiangan na nenengnengen. Kada too et makakaimano’d bengatlan nagkalalon makapainteres ed sikato.

Ontan met ed loob na panamaley. Anggano sikaray manpaknaan a tuloy, anggapo so duaran mankaiba a walaan na parparehon panmoria ed saray pamaakaran. Say sanasawa so mandumaan ed saray pamaakaran a singa say liknaan, eksperiensia ed inka-ugaw, tan impluensya na pamilya. Say agmanulibayan a panmoria a resulta na saray bengatlan sinaglawi la so nayarin sengegan na makapadismayan suppiatan. Prankan imbaga nen apostol Pablo: “Saramay mangasawa so makasagmak na ot-ot tan ermen.”​—1 Corinto 7:28, The New English Bible.

Lalaktipen na pitatalosan so gunaet a panlaoken irayan pandurumaan pian magmaliw a sakey-laman a relasyon. Saya so mankakaukolan na pangipanaon a mitongtong. (Nengnengen so kahon diad pahina 7.) Balet nagkalalo ni so nasasaglawi.

Pangipanengneng na Aralem a Pakatalos

Ibabaga na sakey a proverbio ed Biblia: “Say puso na makabat ibangat to so sangi to [a mangipanengneng na aralem a pakatalos, NW], tan mangyarum na pakaaral ed saray bibil to.” (Uliran 16:23) Say Hebreon salita dia a nipatalos a ‘napakiwas a mangipanengneng na aralem a pakatalos’ et manunan kabaliksan to so pagmaliw a mapalna, diad panimbang a siaalwar ed saray pamaakaran ed kanonotan. Sirin, say sentro na epektibon pitatalosan et say puso, aliwan say sangi. Say sakey a maong a mitatalosan so nepeg a magmaliw a nagkalalo nen say managsalita; sikato so nepeg a walaan na empatyan ontalineng. (Santiago 1:19) Nepeg ton natebek iray liknaan tan isyu ed labas na palaway ya awawey na kapareha to.​—Uliran 20:5.

Panon? No maminsan saya so nagawaan diad pangimano ed saray kipapasen a sengegan na gutgutan. Kasin say kapareham so wala’d silong na masyadon emosyonal odino pisikal a gonigon? Walaan ta na kaleteyan so asawam a sengegan na inkamapasnok to? Ibabaga na Biblia: “Agaylan gayaga so pakaromog ed basta suston salita para’d suston okasyon!” (Uliran 15:23, Today’s English Version) Kanian say panangunsidera’d saray kipapasen et ontulong ed sikan onkiwas a matukoy.​—Uliran 25:11.

Anggaman kuan, mabetbet a say lapuan na gutgutan so nasuysuy ed saray pamaakaran ya agnisiglaot ed saray kaplesan a kipapasen.

Talosan so Apalabas

Saray eksperiensia ed inka-ugaw so mangapektan tuloy diad panmoldi ed panagnonot tayo diad inkatatken. Lapud saray sanaasawa so nanlapud nanduruman pamilya, agnapaliisan iray mansusumlangan a panmoria.

Sakey ya inkagawa a nirekord ed Biblia so mangiyiilustra ed saya. Sanen nipawil ed Jerusalem so kaban na sipan, mapublikon imbalikas nen David so seseg to. Balet komusta so asawa ton Micol? Ibabaga na Biblia: “Si Micol ya anak nen Saul ninmengneng ed dorongawen tan anengneng to si ari David a manlokso tan onsasayaw ed arap nen Jehova; et sikato so binalaw to ed puso to.”​—2 Samuel 6:14-16.

Impatnag nen Micol so andi-pananisian walna nen agmatunong ya ama to, si Saul. Saray komentarista na Biblia a si C. F. Keil tan F. Delitzsch so mangisusuheri a saya so makasengeg no akin a si Micol so natutukoy ed bersikulo 16 bilang “anak nen Saul” imbes a bilang asawa nen David. Peteg, say ontumbok a balingaan da so mangipapanengneng a si David tan si Micol so agmanpaknaan ed panmoria ra nipaakar ed sayan magayagan ebento.​—2 Samuel 6:20-23.

Ipapanengneng na sayan ehemplo a say masilib iran epekto ed imbaleg so nayarin sengegan na mandumaan a panmoria na sanasawa ed saray pamaakaran. Saya so tua anggan sikaran dua so nankakasakey a manlilingkor ed si Jehova. Alimbawa, say asawan bii ya agnaikdan na magenap ya atensyon sanen sikatoy ugaw so nayarin mangipatnag na nikadkaduman pankaukolan a sikatoy naabobonan tan napaseguroan. Nayarin saya so pankelawan na masiken to. “Nibagak ed sikato a sikatoy inarok a maminpigapigan danay,” nayarin ikelyaw to, “balet ta siansian satan so agmagenap!”

Diad onian kipapasen, sasaglawien na pitatalosan ya “ag nengnengen na balang sakey ed sikato so kayarian to’n dili, no ag balang sakey ed sikayo nengnengen to met so saray bengatla’n kayarian na arum.” (Filipos 2:4) Diad pitalosan, kaukolan a talosan na asawan laki so asawa to manlapud panmoria ed apalabas iran eksperiensia to imbes a manlapud personal a panmoria to. Tan, siempre, say asawan bii so nepeg a napakiwas a manggawa na pareho parad masiken to.​—1 Corinto 10:24.

Sano Inabuso ed Apalabas

Say personal ya interes so importantin tuloy sano say kapareha so pinasoot odino seksual ya inabuso sanen ugaw ni​—makapaermen ya ibaga a saya so ompapalalon problema natan. Alimbawa, diad panaon na pirelasyonan et agnibiig na asawan bii so kaplesan ed apalabas, say kapareha to manlapud managgaway mauges, odino seksual a pirelasyonan manlapud panangabuso’d sekso. Saya so makapaalipanes, nagkalautla no say asawan laki so agmangunsidera’d sayan mayumis a bengatla manlapud panmoria na asawa to.​—1 Pedro 3:8.

Bangta agyo nibaliwala so apalabas nisay sigpot a napaabig iray epekto to, baleg so nagawaan yo diad panligliwa ed nagogonigon a kapareha. (Uliran 20:5) Panon? Insulat nen Pedro: “Sikayoran asawan lalaki nepeg yon panggunaetan a talosan so kaasawaan a bibiin kaamong yo.” (1 Pedro 3:7, Phillips) Say pantalos ed abenegan na kapareha yo so makanan kabiangan na pitatalosan. No anggapo so pililiknan panangabagey, saray salita yo so magmaliw ya andi-kana.

Si Jesus so ‘akalikna na panangabagey’ diad inpakaabet to ed saramay mabeblay, anggaman agton balot personal ya asali iray beblay da. (Mateo 14:14, NW) Miulibay, nayarin agyo personal ya asali so parehon agpakaimano odino pakaabuso a singa asali na akulaw yo, balet imbes ya ibagan agtanton mairap so sasagmaken to, awaten so apalabas to, tan ampayaen yo. (Uliran 18:13) Insulat nen Pablo: “Kanian, sikatayo a mabiskeg nepeg tayo a sungdoan so kaleteyan na makapuy, tan aleg a paliketen tayo so inkasikatayo a dili.”​—Roma 15:1.

Apatitan na Imbel-na-Linawa

Say panamaley so singa sakey ya agnabayaran a baseha. Sano saya so dineral na pikakalugoran, onlesa iray agnapadesiran a pasakit. (Uliran 6:32) Tua, no say agnankasalanan a kapareha so mandesiden mamerdona, ompan naresolbi ni so inkabagbag diad panamegley na pampaknaan. Balet siansian wadtan niray lamat, tan no onlesay sangsangan, ompan onnengneng ed saraman a lamat tan usaren so apalabas bilang sakey ya ayura.

Say imbel-na-linawa so normal ya ipatnag ed ag-inkamatoor na sakey a kapareha. Balet no pinerdonam la so kapareham, manalwar ya agmo abuloyan a say manbayag a sanok so maneral ed maabig ya agamoran mo diad impamerdona. Balanglan say imbel-na-linawa so manlelwag ed akindalem mo odino andi-panangasin nibesngaw, say mantultuloy ya imbel-na-linawa so mamasakit ed namparan kapareha. Akin? Isusuheri na sakey a doktor: “No liknaen mon papasakitan ka na kapareham, say rason et siansian walaan ka na pangusto’d sikato. Kanian say isener odino say pananap mo na pangibales et agmo lambengat papasakitan so kapareham noagta dederalen mo so inkasika. Nagkalalon babagbagen mo so relasyon a pirawat mon napankasakey lamet.”

On, talagan agmo naresolbi so agyo pakapanpaknaan a sanasawa no agmo napakepay sanok mo. Kanian, diad panaon ya ag-ampetang so ulom, isingbat mo’d asawam iray liknaan mo. Ipaliwawam no akin a sika so nasasakitan, no anto so kaukolan mo ta pian nawalaan na panamaseguro, tan no anto so gawaen mo ta pian magnayon so relasyon. Agbalot uusaren so apalabas bilang ayura pian nawalaan na mabibiskeg a talindeg ed argumento.

Say Inkailuam so Mamasakit ed Pitatalosan

Say panamaley so makasagmak na masyadon pakaaburido sano say kapareha so mangaabuso ed alak odino saray druga. Say agnailuam a kapareha so nayarin walad kipapasen a miulibay ed si Abigail, a singa nibaga ed Biblia. Bangta si asawa ton Nabal so “abuek a toloy,” nambanikelan nen Abigail ya umanen iray pansumpalan na agmakabat ya awawey na masiken to. (1 Samuel 25:18-31, 36) Saray panamaley a ditan et say sakey a kapareha so nawewetwet manlapud inkailuam tan say sakey so nalalanor ed panalin umanen so awawey na nailuam et mabetbet a miulibay ed sankaabungan nen Nabal tan si Abigail.a

Natalosan, nalikna so baleg a pakainawaan sano say nailuam so onggapo lan nipawil ed gendat. Balet saya so gapoan lambengat. Isipen pa so maksil a bagyo a sigpot a manederal ed melag a baley. Saray abung so nakukusbo, nabubual iray kiew, natutumba iray linya na telepono. Walay baleg a liket sano say bagyo so linmabas la. Balet natan et malaknab a panag-apiger so nakakaukolan. Satan met so tua sano say kapareha so onggagapon nipawil ed gendat. Saray akusbon relasyon so nepeg a nipaalagey lamet. Say talek tan say katooran so nepeg a niletneg lamet. Saray linya na pitatalosan so kaukolan a nipaalagey lamet. Parad mamapasimbalon nailuam, sayan kalkalnan panangipaalagey lamet so kabiangan na “balon personalidad” a kakaukolanen na Biblia a bayuboan na saray Kristiano. Sayan balon personalidad so nepeg a mangisakup ed “espiritu na kalakal yo.”​—Efeso 4:22-24, NW.

Say panagaral na Biblia so nanggawa ed si Leonard tan Elaine a mangitunda ed panangabuso na druga, balet say espiritu na kalakal da so agni sigpot kinmiwas.b Ag-abayag et linmaknab lamet so arum ya inkailuam. “Diad loob na 20 a taon et nanggunaetan min iyaplika iray prinsipyo na Biblia tan pakawalaan na makapnek a panamaley, balet ta satan so lawas agmi agamoran,” inkuan nen Elaine. “Say inkailuam mi so nilamot a tuloy. Saratan so agmi naekal diad panamegley na panagaral tan pikakasi.”

Inanap nen Leonard tan Elaine so simbawa pian natalosan no antoy sengegan na inkailuam da. Say nipanpanaon a materyal manlalapud “matoor tan makabat ya aripen” nipaakar ed panangabuso ed ugaw, alkoholismo, tan panagrespeto ed bibii so nagkalautlan tinmulong.c (Mateo 24:45-47) “Sikami so atulongan a mangapiger ed deral tan makapangipawil ed siglaotan mi,” kuan nen Elaine.

Panresolbi ed Saray Probema

Baleg so impananos nen Rebeca ed saray asawa nen anak ton Esau. Lapud natatakot ompan say anak ton si Jacob et aligen to si Esau, imbesngaw nen Rebeca so liknaan to diad impangibaga to ed asawa to, si Isaac: “Maalipanes ak ed bilay ko nisengeg ed saray bibii ya anak nen Jet: no si Jacob et mangasawa na sakey ed saray bibii ya anak nen Jet, a singa saraya so bibii ya anak a taga dia ed sayan dalin, anto so kaabigan a gawaen to ed siak na sayan bilay ko?”​—Genesis 27:46.

Imanoen ya anggaman sipepekder a sinalita nen Rebeca so nipaakar ed liknaan to, agto inataki si Isaac a personal. Agto imbagan, “Sika’y natetel!” odino “Agmo komon inabuloyan a nagawa iya!” Imbes, inusar nen Rebeca so pronoun a “siak” pian deskribien no panon a sikatoy naaapektoan na say problema. Sayan paraan so amawalay empatya nen Isaac, aliwan say pilalek a sikatoy agnatetel. Lapud agto inisip a sikatoy aatakien, say ebat nen Isaac ed kerew nen Rebeca so nayarin tamtampol.​—Genesis 28:1, 2.

Saray sanaasawa so makaaral ed ehemplo nen Rebeca. Sano onlesay agpakapanpakna, labanan so problema imbes a sikayon dua so manlaban. Singa si Rebeca, ibesngaw so liknaan mo lapud epekto na problema ed sika. Nagkalalon epektibo so pangibagan “Siak so nadidismaya lapud . . .” odino, “Liknaen kon siak so agnatatalosan lapud . . .” nen say “Dinismaya moak!” odino, “Agmo ak natalosan a balot!”

Nagkalalo nen say Panagsungdo

Say panamaley na inmunan sanasawa, si Adan tan si Eva, so nambayag na nilasus iran taon, ya amawala na saray ilalak a lalaki tan bibii. (Genesis 5:3-5) Balet agkabaliksan na saya a say panamaley da so makanan aligen. Sakbay to, say espiritu na panagbokbokor tan panangibaliwala’d saray matunong a ganggan na Manamalsa so aneral ed sakey-laman a bedber da.

Mipadpara, say panamaley natan so nayarin manbayag, ingen nayarin onkulang na saray makanan kabiangan ed pitatalosan. Saray mabiskeg a tuloy a panagkatunongan tan agmatukoy a personal iran walna so nayarin nabagot. (Ipareng so 2 Corinto 10:4, 5.) Saya so tuloy-tuloy a panagbangat. Balet say gunaet so makana. Si Jehova a Dios so interesadon tuloy ed oksuyan na panamaley, lapud sikato so Manamalsa na satan. (Malaquias 2:14-16; Hebreos 13:4) Sirin, no gawaen tayo so biang tayo, sikatayo so makapanmatalek a sikato so makaimano ed saray sagpot tayo tan mangiter ed sikatayo na kakabatan tan biskeg a nakakaukolan diad pamaabig ed antokaman a deral ed pitatalosan diad panamaley.​—Ipareng so Salmo 25:4, 5; 119:34.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 6]

“Say basura so naikdan na malaglaem a panaon!”

SAKEY a sanasawa a walaay agpanpapaknaan ed panamaley so tinepetan a tantyaen no kaunongay karakel na panaon ya uusaren da ed panangipaway na basura ed kada simba. Say ebat da so ngalngali 35 a minuto kada simba, odino 5 a minuto ed sakey agew. Insan sikara so tinepetan no kaunongay panaon ya uusaren dan dua ed pantotongtong. Abigla so asawan laki. Inyabawag to: “Say basura so naikdan na malaglaem a panaon!” inyarum to ni: “Papalikdoen mi so inkasikami no isipen min say limaran minuto ed sakey agew so magenap la pian napansiansia mi so panamaley. Tan peteg a satan so agmagenap a panaon pian paaligwasen so panamaley.”

[Kahon ed pahina 7]

Mangiletneg na Saray Letnegan a Totontonen

◻ Sansakeyen a singbaten iray tema (1 Corinto 14:33, 40)

◻ Ibalikas iray liknaan; agmanggagawa na saray akusasyon (Genesis 27:46)

◻ Anggapoy pansesepakan (Efeso 5:28, 29)

◻ Agmanguusar na mabanday iran salita (Uliran 26:20)

◻ Getmaen so panpaknaan, aliwan say panalo (Genesis 13:8, 9)

[Litrato ed pahina 4]

Sano onlesa’y agpakapanpapakna, labanan so problema imbes a sikayon dua so manlaban

[Litrato ed pahina 8]

Ibalikas iray liknaan; agmanggagawa na saray panamakasalanan