Sarag Yo Kasin ‘Ibiig so Duga Tan Aliwa’?
“Anapen yo so kaliktan komon na Katawan.”—EFESO 5:10.
1. Diad anton dalan a makapawetwet so bilay natan, tan akin?
“O Jehova, amtak a say dalan na too anggapo ed sikato lanlamang, aliwa a wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.” (Jeremias 10:23) Sayan importantin katuaan a binidbir nen Jeremias so onaplika ed sikatayo natan diad mas makabaliksan a paraan. Akin? Lapud manbibilay itayo la ed “maatap a panaon a mairap a pidenengan,” unong ya impasakbay na Biblia. (2 Timoteo 3:1, NW) Kada agew et nipapaarap itayo ed saray makapawetwet a kipapasen a nakaukolan tayo so mandesisyon. Baleg man itan o melag, sarayan desisyon so walaan na aralem ya epekto ed pankaabigan tayo—diad pisikal, emosyonal, tan espiritual a paraan.
2. Antoran dedesisyonan so nayarin ipasen ya ordinaryon bengatla, ingen ta panon so panmoria na saray dedikadon Kristiano ed saratan?
2 Say dakel a dedesisyonan tayo ed inagew-agew a bilay tayo so nayarin ipasen a rotina odino ordinaryon bengatla. Alimbawa, kada agew et nidudunget itayo ed panagpili no antoran kawes so isulong tayo, no anton tagano so kanen, no sioparan totoo so pituyawan tayo, tan arum nira. Automatiko lawarin amin so panagdesisyon tayo ed saratan, ya agla tanton nonoten. Balet talaga kasin ordinaryo iratan a bengatla? Parad saray dedikadon Kristiano, importantin tuloy ed sikatayo so pampili nipaakar ed panangawes tan itsura tayo, kanen tan inumen tayo, tan say panagsalita tan kondukta ta lawas pakapatnagan iya na betang tayo bilang lingkor na Sankatageyan, si Jehova a Dios. Sikatayo so apanonotan ed saray salita nen apostol Pablo: “Anggan mangan kayo sirin, odino oninum, odino antokaman a gawaen yo, gawa yo ya amin ed gloria na Dios.”—1 Corinto 10:31; Colosas 4:6; 1 Timoteo 2:9, 10.
3. Antoran dedesisyonan so seryoson tuloy a pannonotan?
3 Insan walaray dedesisyonan a seryoson tuloy a pannonotan. Alimbawa, say desisyon a mangasawa o miasawa, odino say pansiansian walad kasuloan so maseguron walaan na aralem tan magnayon ya epekto ed bilay na sakey. Pian makapanseguro, say pampili ed manepeg ya asawaen o piasawaan, pagmaliw a legay-bilay a kapareha, so aliwan ordinaryon bengatla.a (Uliran 18:22) Niarum ni, say pampili tayo na kakaaro tan kakaiba, edukasyon, trabaho, tan say panliliket tan panligliwaan so walaan na impluensya tan epekto ed espiritualidad tayo—salanti, diad magnayon a pankaabigan tayo.—Roma 13:13, 14; Efeso 5:3, 4.
4. (a) Anton abilidad so makagunggonan tuloy? (b) Antoran tepet so kaukolan a konsideraen?
4 Lapud nipapaarap itayo ed saratan ya amin, maseguron makagunggona ed sikatayo so pakawalaan na abilidad a mangibiig ed duga tan aliwa odino no anto so ompatnag a duga tan petepeteg a duga. Oniay impasakbay na Biblia: “Wala so dalan a singa maptek ed too; balet say sampot to saray dalan na patey.” (Uliran 14:12) Kanian, nayarin nitepet tayo: ‘Panon tayon nabayuboan so abilidad a mangibiig ed duga tan aliwa? Iner so pakaromogan tayo na nakakaukolan a panangigiya ed panagdesisyon tayo? Anto so ginawa la na totoo, nensaman tan natan, nipaakar ed saya, tan anto so nansumpalan?’
“Say Pilosopiya tan Andi-kakanaan a Panamalingo” na Mundo
5. Anton klase na mundo so nambilayan na saray inmuunan Kristiano?
5 Saray Kristiano nen inmunan-siglo so nambilay ed mundon adominaan na saray prinsipyo tan ideya na Griego tan Romano. Diad sakey a dapag, say kabibilay na Romano et mainawa tan diad inlambak a paraan, a makapaibeg ed dakel. Diad biek a dapag, aglambengat nanliketan na saray grupo na matudio nensaman iray pilosopikon ideya nen Plato tan si Aristotle noagta ontan met ed saramay balo nin grupo, a singa saray Epicureano tan saray Stoiko. Sanen linma si Pablo ed Atenas diad komaduan impanbaroy to bilang misionaryo, sikato so inarap na saray pilosopon Epicureano tan Stoiko a nanisip a matalonggaring ni ira nen “sayan malabir,” a Pablo.—Gawa 17:18.
6. (a) Anto so akatuksoan na arum ed saray inmuunan Kristiano? (b) Anto so impasakbay nen Pablo?
6 Aliwan mairap sirin a talosan no akin ya arum ed saray inmuunan Kristiano so asagyat ed mansimpisimpitan iran paraan tan estiloy kabibilay na totoon walad kaliberliber da. (2 Timoteo 4:10) Ompatnag a nanggayagaan na saramay manunan kabiangan na sistema so dakel iran gunggona tan bentaha, tan saray pinili ra so pinmatnag a makagunggona. Singano walay mabmablin niyopresi na mundo ya agniyopresi na dalan na bilay na Kristiano. Balet, oniay impasakbay nen apostol Pablo: “Manasikaso kayo ta ompan wala so manggawa na deral ed sikayo lapu ed pilosopiya to tan andi kakanaan a panamalingo, unong na daan ya ugali na totoo, unong ed saray dinaralin a bangat na mundo, tan aliwan unong ed Kristo.” (Colosas 2:8) Akin ya ontan so imbaga nen Pablo?
7. Anton talaga so kipasenan na kakabatan na mundo?
7 Impasakbay itan nen Pablo lapud atebek to so peteg a kapeligroan a walad panag-isip na saramay asagyat la ed mundo. Makatantandan tuloy so impangusar to ed terminon ‘pilosopiya tan andi-kakanaan a panamalingo.’ Say salitan “pilosopiya” so literal a mankabaliksan na “aro tan panaggegemtan ed kakabatan.” Satan a mismo so nayarin makagunggona. Diad tua, ipapaseseg na Biblia, nagkalautla diad libro na Uliran, so panggegemtan ed suston klase na pikakabat tan kakabatan. (Uliran 1:1-7; 3:13-18) Balet, intekep nen Pablo ed “pilosopiya” so “andi kakanaan a panamalingo.” Diad arum a salita, minoria nen Pablo so kakabatan ya iyoopresi na mundo bilang maapa tan makapalikdo. Singa asibok a balloon, a nengneng toy napno, balet ta anggapoy karga na satan. Maseguron maapa, makadesyang ni ingen, no ibase na sakey so pampili to ed no anto so duga tan aliwa diad bengatlan anggapoy kakanaan a singa say “pilosopiya tan andi-kakanaan a panamalingo” na mundo.
Saramay Mangibabaga a say ‘Maong et Mauges tan say Mauges et Maong’
8. (a) Iner so tutuplegan na totoo parad bilin? (b) Anton klase na bilin so nitatarya?
8 Mipadpara met natan so bengabengatla. Diad amin lawarin lawak a pansasagpotan na too, walaray dakel ya eksperto. Saray managsimbawa nipaakar ed panamaley tan pamilya, kolumnista, nagsi-nagsin manag-terapi, astrologo, managparles, tan arum nira so akaparaan a mangiyopresi na bilin—a walay bayar. Balet anton klase na bilin so iyoopresi ra? Mabetbet a nibabaliwala iray estandarte na Biblia nipaakar ed moralidad pian napalugaran so tatawagen a balon moralidad. Alimbawa, diad panasaglawi ed agpangirehistro na gobierno ed “saray pankasamento na mankaparehon sekso,” oniay inyabawag na sakey ya editoryal na The Globe and Mail a manunan peryodiko ed Canada: “Diad taon 2000, makulangkulang ya ikibot ed manaaroan tan nampaknaan a sankapareha so pantintindekan da lapu labat ta pareho so sekso ra.” Say kipapasen natan et say pagmaliw a maabuloy la, aliwan makritiko. Amin a bengatla et ipapasen a relatibo; anggapo la so antokaman ya absoluto no anto so duga tan aliwa.—Salmo 10:3, 4.
9. Anto so mabetbet a gagawaen na saray totoon ipapasen a kagalgalang ed sosyedad?
9 Arum so onnenengneng ed saray maasenso ed sosyedad tan ed pinansyal—saray mayaman tan bantog—bilang modelo ra ed panagdesisyon. Anggaman nipapasen a kagalgalang iray mayaman tan bantog diad sosyedad natan, mabetbet da lambengat a salambiten iray maong ya ugali a singa say inkamatua tan panagmatalek. Lapud panggegemtan ed pakayari tan pakaganansiaan, dakel so agnakokonsiensia ed pangibabaliwala ra’d saray totontonen tan pangitatalirak ed saray prinsipyo ed moral. Pian onsikat tan ombantog ira, arum so angibaliwala ed niletneg laran prinsipyo tan estandarte ya insalat daray walna a mabanbanday tan makapatalagnaw. Say resulta et sakey a sosyedad a maanap na kuarta tan makonsenti, a walaan na diparan a, “Nayarin amin.” Pankelawan ni kasi no saray totoo et nakekewkew tan mangamanga ed no anto so duga tan aliwa?—Lucas 6:39.
10. Panon ya apaneknekan a tua iray salita nen Isaias nipaakar ed maong tan mauges?
10 Kasmak laray makapasinagem a nansumpalan na saray makapuy a desisyon a nibase ed depektibon panangigiya—abuyak iran panamaley tan pamilya, say lingon panag-usar na druga tan alak, saray maramsak a pangkat na tobonbalo, mabanday ya agamil ed sekso, makaalis ed sekso iran sakisakit, diad panalambit labat ed pigara. On, panon tayon nailaloan a magmaong iray bengatla anta itatalirak na totoo so amin ya estandarte odino panontonan no nipaakar ed duga tan aliwa? (Roma 1:28-32) Dugarugay inyabawag nen propeta Isaias: “Abagey la so saray manawag na mauges ed maong, tan maong so mauges, ya iyan da so kabilungetan a panagkaliwawa, tan say liwawa a panagkabilunget; ya iyan da so ampait a panagkamasamit, tan say masamit a panagkaampait! Abagey la so saray makabat ed saray dili a mata ra, tan saray mabinta ed dili a pakanengneng da!”—Isaias 5:20, 21.
11. Akin ya agmakatunongan a panag-isip so panmatalek ed dili sano ibibiig so duga tan aliwa?
11 Lapud katuaan ya akikuentaan so Dios ed saramay Judio nensaman a nagmaliw a “makabat ed saray dili a mata ra,” lalon importante a paliisan tayo so panmatalek ed inkasikatayon dili diad panetermina no anto so duga tan aliwa. Mipapakna so dakel a totoo natan ed ideyan “tumbok mo labat so ididikta na pusom,” odino “gawam so liknaen mon duga.” Kasin makatunongan itan a paraan? Ag-itan mitunosan ed Biblia, a malinew a mangibabaga: “Say puso manamalingo alabas nen saray amin a bengatla, et sikato so mapalalo a mauges; siopa so makaamta ed sikato?” (Jeremias 17:9) Manmatalek kayo kasi ed sakey a manamalingo tan palpalaran a too a mangigiya ed sikayo diad panagdesisyon yo? Andin balot. Diad tua, nayarin gawaen yo so kasunian na ibabaga na satan a too. Satan so rason no akin ya oniay ipapanonot na Biblia: “Say manmatalek ed dili a puso to sikato so maatiw; balet say manakar a makabat, nilaban naani.”—Uliran 3:5-7; 28:26.
Aralen No Anto so Makapaliket ed Dios
12. Akin a nakaukolan tayon paneknekan ed inkasikatayo so “linawa na Dios”?
12 No agtayo nepeg a manmatalek ed kakabatan na mundo tan ed sikatayon dili nipaakar ed duga tan aliwa, anto so nepeg tayon gawaen? Imanoen iyan malinew tan mabitar a simbawa nen apostol Pablo: “Agkayo miaabobon unong ed sayan mundo: noag ingen manguman kayo lapu ed kapasimbalo na kanonotan yo, pian nasali yo no anto so maong, tan makapaliket, tan nasnaspot a linawa na Dios.” (Roma 12:2) Akin a nakaukolan tayon paneknekan ed inkasikatayo so linawa na Dios? Diad Biblia, si Jehova so mangiiter na diretsaan ingen ta mapuersan rason, a kuanto: “Unong ya atagtagey so saray tawen nen say dalin, ontan ira so saray dalan ko atagtagey ira nen saray dalan yo, tan saray kanonotan ko nen saray kanonotan yo.” (Isaias 55:9) Kanian, imbes a manmatalek ed tatawagen a “sentido komon” odino maong a liknaan, sikatayo so abilin ya: “Anapen yo so kaliktan komon na Katawan.”—Efeso 5:10.
13. Panon ya idanet na saray salita nen Jesus a nikurit ed Juan 17:3 so pankaukolan a naamtaan no anto so makapaliket ed Dios?
13 Indanet nen Jesu-Kristo iyan pankaukolan sanen inkuanto: “Saya sikato so andi-anggaan a bilay, a naamtaan da ka [“gamoran da so pikakabat ed sika,” NW] a saksakey a tuan Dios, tan saman so imbakim, salanti Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Say balikas a “gamoran da so pikakabat” so walaan na mas aralem a kabaliksan nen say basta “pangamta.” Unong ed Vine’s Expository Dictionary, satan so “mangipapabitar ed siglaotan na too a makaamta tan ed bengatlan naamtaan; diad sayan pamaakaran, say naamtaan et walaan na kablian odino kaimportantian ed samay makaamta, tan ontan met ed niletneg a siglaotan.” Say kabaliksan na pakawalaan na relasyon ed sakey a too et aliwa lambengat a pikabat ed no siopa itan a too odino no anto so ngaran to. Saglawien met na satan so pikabat ed saray labay tan aglabay na satan a too, ya amta iray maong ya ugali to, saray estandarte to—tan galangen iratan.—1 Juan 2:3; 4:8.
Ipasal so Pakayari Tayon Manebek
14. Anto so imbaga nen Pablo a manunan pangibiigan ed espiritual ya ugugaw tan matakken lan totoo?
14 Panon tayo sirin a nagamoran so abilidad a mangibiig ed duga tan aliwa? Mangitarya na ebat iray salita nen Pablo ed saray Hebreon Kristiano nen inmunan-siglo. Insulat to: “Balang sakey a managamil na gatas anggapo so asalsali to ed salita na katunongan; ta sikato so sakey ya ugaw. Ingen say taganon anawet sikato so kien na saray ayadyarin totoo, salanti saraman so lapud panangagamil, saray pakalikna ra apasal ed panangibiig na maong tan mauges.” Impandumaan dia nen Pablo so “gatas,” a deneskribe to ed inmunan bersikulo bilang “saray unonan aralen ed saray salitay Dios,” tan say “taganon anawet,” a kien na “ayadyarin totoo,” a walaan na “saray pakalikna ra [ya] apasal ed panangibiig na [“duga tan aliwa,” NW].”—Hebreos 5:12-14.
15. Akin a nakaukolan so panbanikel pian nagamoran so suston pikakabat ed Dios?
15 Unona-una, saya so mankabaliksan a nepeg itayon manbanikel ya onggamor na suston pakatalos ed saray estandarte na Dios a lugan na Salita to, say Biblia. Agtayo aanapen iray listaan no anto so nepeg tan agnepeg pian mangibaga ed sikatayo no anto so nayari odino agnayarin gawaen. Aliwan ontan so Biblia. Imbes, impaliwawa nen Pablo: “Amin a sulat ya impuyan na Dios sikato met so maabig a pakaaralan, pakasumalan, pakasimbawaan, tan pakapanontonan a sikato so wala ed katunongan. Pian say too na Dios anggapo komon so pankulangan to, a nabangatan a maong ed amin a gawa a maabig.” (2 Timoteo 3:16, 17) Pian nagunggonaan ed satan a pakaaralan, pakasumalan, tan pakadisiplinaan, nepeg tayon usaren so nonot tan pakayari tayon manisip. Mankaukolan itan na sagpot, balet say resulta—say pagmaliw ya ‘anggapo so pankulangan, a nabangatan a maong ed amin a gawa a maabig’—so makagunggona.—Uliran 2:3-6.
16. Anto so kabaliksan na kipasal na pakayari na pakatebek na sakey?
16 Insan, singa impabitar nen Pablo, saray matakken lan totoo so ‘walaan na nipasal a pakayarin manebek diad pangibiig ed duga tan aliwa.’ Akasabi itayo ed makanan punto na pamaakaran. Say balikas a ‘walaan na nipasal a pakayarin manebek’ so literal a mankabaliksan na “saray organo ed pakalikna so nipapasal (a singa ed atleta).” (Kingdom Interlinear Translation) Say atali-tali lan atleta a walad sakey ya apilin panggalawan, a singa diad ring odino diad sakey a tontonan a tabla, so maples a makakiwas a singano aangaten to so grabidad odino arum niran natural a ganggan. Sigpot ton nakontrol iray kabiangan na laman to diad amin a panaon, tan sikato so makilas ed no anto so ontumbok a gawaen to ta pian nasumpal ton matalona so regular lan gagawaen to. Amin na satan so resulta na pirmi tan tuloytuloy a panagpasal.
17. Diad anton pantalos a nepeg itayon magmaliw a singa atleta?
17 Nepeg itayo met a nipasal a singa say atleta, diad espiritual a panangibaga, no labay tayon naseguro a lawas susto iray desisyon tan pilien tayo. Diad amin a panaon et nepeg a walaan itayo na sigpot a panangontrol ed saray pakalikna tan kabiangan na laman tayo. (Mateo 5:29, 30; Colosas 3:5-10) Alimbawa, kasin didisiplinaen yoray mata yo ya ag-onnengneng ed imoral a materyal odino saray kalayagan yo ya ag-ondengel ed mabanday a musika odino panagsalita? Tua a walad kaliberliber tayo iratan a makapuy a materyal. Balet, akadependi ed sikatayo no abuloyan tayo itan ya onlamot ed puso tan kanonotan tayo. Aligen tayo so salmista ya angikuan: “Agak mangigaton na bengatla a kabaglan ed arap na saray matak: kagulak so gawa na saray onsuawi; ag-itan ompeket ed siak. . . . Say mangibaga na tilatila agmakapanayam ed nanengneng ko.”—Salmo 101:3, 7.
Ipasal Yo so Pakayari Yon Manebek Diad Pangagamil ed Saratan
18. Anto so nisuheri ed balikas a ‘pangagamil’ a walad salaysay nen Pablo nipaakar ed kipasal na pakayari na pakatebek na sakey?
18 Nodnonoten a diad ‘pangagamil’ et nipasal so pakayari tayon manebek diad pangibiig ed duga tan aliwa. Diad arum a salita, kapagno nipaarap itayo ed sakey a dedesisyonan, nepeg tayon aralen ya agamilen so pakayari na panag-isip tayo a manebek ed saray nalalanor a prinsipyo na Biblia tan no panon iratan a niyaplika. Bayuboan so ugali ed panagsukimat ed saray publikasyon na Biblia ya intarya na “matoor tan makabat ya aripen.” (Mateo 24:45) Siempre, nayarian tayo met so onkerew na tulong ed saray matakken ed espiritual a Kristiano. Anggaman kuan, say sagpot tayon mismo diad panaral ed Salita na Dios, ya atekepan na pikakasi ed si Jehova parad panangigiya tan espiritu to, so pakagunggonaan a maong diad ilabas na panaon.—Efeso 3:14-19.
19. Antoran bendisyon so nagamoran tayo no tuloytuloy tayon ipasal so pakayari tayon manebek?
19 Diad tuloytuloy a pangipasal tayo ed pakayari tayon manebek, say gagala et ‘ag-itayo la manugaw-ugawan, a nipalpalir itayo dia tan diman tan nitektekkiab ed antokaman a dagem na bangat, unong ed saray kasiliban na totoo, dia ed kasaolan da, unong ed panamalingo na kalingo.’ (Efeso 4:14) Imbes, unong ed pikakabat tan pakatalos tayo ed no anto so makapaliket ed Dios, makagawa tayoray makabat a desisyon, baleg man odino melag, a makagunggona ed sikatayo, makapabiskeg ed saray kapananisiaan tayo, tan manuna ed amin, makapaliket ed mangatatawen ya Ama tayo. (Uliran 27:11) Agaylan bendisyon tan proteksion itan diad sarayan maatap a panaon!
[Paimano ed leksab]
a Diad indalatdat nen Dr. Thomas Holmes tan Dr. Richard Rahe a masulok a 40 makapagonigon a tuloy iran eksperiensya ed bilay na totoo, say manunan talora et say impatey na kapareha, diborsio, tan impansian. Say komapito et say pangasawa o piasawa.
Kasin Nipaliwawa Yo?
• Anton abilidad so nakaukolan pian makagawa na maong iran desisyon?
• Akin ya agmakabat so inengneng ed saray prominentin totoo odino manmatalek ed mismon liknaan tayo sano mandesidi no dinan so duga tan aliwa?
• Akin a nepeg tayon seguroen no anto so makapaliket ed Dios sano mandedesisyon itayo, tan panon tayon gawaen itan?
• Anto so kabaliksan na ‘kipasal na saray pakayari tayon manebek’?
[Litrato ed pahina 9]
Kaapaan so inengneng ed panangigiya na saray mayaman tan bantog
[Litrato ed pahina 10]
Singa say atleta, nepeg a sigpot tayon kontrolen so amin a pakalikna tan saray kabiangan na laman tayo