“Sarayan Bengatla Kaukolan a Napalabas”
“Si Jesus . . . inkuan to’d sikara, . . . Sarayan bengatla kaukolan a napalabas; balet aliwa nin sikatoy anggaan.”—MATEO 24:4-6.
1. Anton tema so nakaukolan a paninteresan tayo?
MASEGURON interesado ka ed bilay mo tan ed arapen mo. Kanian nepeg met a paninteresan mo so sakey a teman anagyat ed imano nen C. T. Russell nen 1877. Insulat nen Russell, ya angiletneg na Watch Tower Society ed saginonor, so The Object and Manner of Our Lord’s Return. Sayan 64-pahinan bokleta so anaglawi’d ipawil nen Jesus, odino isabi to’d arapen. (Juan 14:3) Diad aminsan ya inkagawa sanen walara’d Palandey na Olibo, nantepet iray apostol nipaakar ed satan ya ipawil: “Kapigan so kagawa na sarayan bengatla, tan anto so magmaliw a tanda na kiwawalam [odino, “isabim,” King James Version] tan say kasampotan na sistema na bengabengatla?”—Mateo 24:3, NW.
2. Akin a dakel so mankokontraan a panmoria nipaakar ed impasakbay nen Jesus?
2 Kasin kabisadom tan natatalosan moy ebat nen Jesus? Naromog itan diad talora ed saray Ebanghelyo. Oniay inkuan nen Propesor D. A. Carson: “Pigpigara labat a kapitulo na Biblia so mamapalesay dakel a pansusuppiatan ed limog na saray manangipatalos nen say Mateo 24 tan saramay piparaan to ed Marcos 13 tan Lucas 21.” Inter to sirin so dilin opinyon to—sakey lambengat ed mankokontraan iran panmoria na too. Diad apalabas a siglo odino onsulok ni, impatnag na ontan iran dakel a panmoria so kakulangay pananisia. Sinisia na saramay mangiprepresenta ed saratan ya agbalot imbaga nen Jesus so nabasa tayo ed Ebanghelyo, a saray salita to et inuman la ed saginonor odino ag-asumpal so pasakbay to—panmorian pinabrika diad panamegley na madelikadon panangituring (higher criticism). Minoria ni ingen na sakey a komentarista so Ebanghelyo nen Marcos a ‘base’d punto de bista na pilosopiya na Mahayana-Buddhist’!
3. Panon a tatalosan na Tastasi nen Jehova so propesiya nen Jesus?
3 Misunian, inawat na Tastasi nen Jehova so inka-autentiko tan inkanapanmatalkan na Biblia, pati say imbaga nen Jesus ed apatiran apostol a kaiba to diad Palandey na Olibo taloran agew sakbay na impatey to. Manlapula’d panaon nen C. T. Russell, progresibon nagagamoran na totooy Dios so manlinew a pakatalos ed impropesiya nen Jesus. Diad apalabas a pigaran taon, lalo ni ingen a pinalinew na Say Panag-Bantayan so panmoria ra nipaakar ed sayan propesiya. Kasin tinalotalosan mo itan ya impormasyon, a tetebeken moy epekto na satan ed bilay mo?a Repasoen tayo pa itan.
Makapasinagem a Pansumpalan ed Asingger lan Arapen
4. Akin ya intepet na apostoles ed si Jesus so nipaakar ed arapen?
4 Amta na apostoles a si Jesus so Mesias. Kanian sanen sikatoy nadngel dan analambit ed ipatey, kioli, tan ipawil to, nayarin onia so inumameng da, ‘No ompatey tan naandi si Jesus, panon ton sumpalen iray alay abig a bengatla ya inilaloan a gawaen na Mesias?’ Niarum ni, sinalita nen Jesus so nipaakar ed anggaan na Jerusalem tan say templo to. Nayarin nanumamengan na apostoles, ‘Kapigan tan panon itan a nagawa?’ Diad panasalin talosan irayan bengatla, intepet na apostoles: “Kapigan so kagawa na sarayan bengatla? Tan anto naani tanda no sarayan bengatla asingger ta la ra ya amin a nasumpal?”—Marcos 13:4; Mateo 16:21, 27, 28; 23:37–24:2.
5. Panon ya asumpal nen inmunan siglo so ebat nen Jesus?
5 Impasakbay nen Jesus a walaray bakal, eras, salot, yegyeg, panggula tan panamasegsegang ed saray Kristiano, palso iran mesias, tan say inkalapagan a panagpulong na maong a balita na Panarian. Insan onsabi so anggaan. (Mateo 24:4-14; Marcos 13:5-13; Lucas 21:8-19) Imbaga iya nen Jesus diad banda’d gapo na taon 33 K.P. Kaleganan na tinmumbok iran dekada, namoria la na saray alerton babangatan to a nagagawa lan talaga iray nipasakbay a bengatla diad makabaliksan a paraan. On, papaneknekan na awaran a say tanda so walaay kasumpalan ed saman a panaon, a nansumpal ed kasampotan na Judion sistema na bengabengatla diad saray lima na saray Romano nen 66-70 K.P. Panon itan ya agawa?
6. Anto so linmesa ed baetan na saray Romano tan saray Judio nen 66 K.P.?
6 Kaleganan na ampetang a tiagew ed Judea nen 66 K.P., indaulo na saray Judion Zealot so impangataki ed saray Romanon guardia a walad daongan ya asingger ed templo na Jerusalem, ya amatulo na karawalan ed nanduruman pasen ed saman a dalin. Diad libron History of the Jews, insalaysay nen Propesor Heinrich Graetz: “Si Cestius Gallus, ya apabtangan bilang Gobernador na Sirya a mangidepensa ed kagalangay pakayari na Roma, . . . so agla makaanos ed pakakanengneng to’d ikakayat na rebelyon ed kaliberliber to ya aglabat onkiwas a mangamper ed iloloor na satan. Tinugyop toray armada to, tan saray prinsipe ed kabangibang iran lugar so boluntaryon angibaki ed saray sundalo ra.” Niliktob na sayan armadan walaay 30,000 a sundalo so Jerusalem. Kayari na aminpigan labanan, inmatras iray Judio ed beneg na saray bakor ya asingger ed templo. “Kaleganay limaran nantutumbokan ya agew, inataki na saray Romano iramay walad saray bakor, balet ta naynay iran napilitan ya onsener lapud saray gayang na saray Judeano. Dia lambengat ed mikanem ya agew so intalona ran nambungaw ed walad amianen a bakor diad arap na Templo.”
7. Akin a dumay panmoria’d bengabengatla na saray babangatan nen Jesus ed maslak a Judio?
7 Isipen pay inkagewgew na saray Judio, lapud abayag da lan iisipen a salimbengan ira na Dios pati say masanton syudad da! Balet, apasakbayan laray babangatan nen Jesus a walay desyang a manatalaran ed Jerusalem. Impasakbay la nen Jesus ya: “Onsabi so saray agew ed sika, sano saray kabusol mo liktoben da ka, naani na kuta, tan liktoben da ka, tan ed amin a pasen aposan da ka, et igeba ra ka ed dalin, tan saray anak mo dia ed dalem mo; et agda naani paulyan ed sika so sakey a bato ed tapew na sakey.” (Lucas 19:43, 44) Balet kasin mankabaliksan itan na ipapatey parad saray Kristianon walad loob na Jerusalem nen 66 K.P.?
8. Anton trahedya so impasakbay nen Jesus, tan siopa ‘iramay pinili’ a lapud sikara et apatikeyan iray agew?
8 Sanen inebatan toray apostol diad Palandey na Olibo, impasakbay nen Jesus: “Dia ed saratan ya agew wala naani kairapan, ya agni agawa so ontan nanlapu ed gapo na inkapalsa na pinalsay Dios angga ed natan, tan anggapo lawas. Et no say Katawan agto komon pinatikeyan so saray agew, anggapo komon so laman a nilaban: balet nisengeg ed saray apili, a sikaray pinili to, pinatikey to so saray agew.” (Marcos 13:19, 20; Mateo 24:21, 22) Kanian napatikeyan iray agew tan “saray apili” so nilaban. Siopa iraya? Maseguro ya aliwan saray rebelyoson Judio a mangibabagan dadayewen da si Jehova balet ta inyurak day Anak to. (Juan 19:1-7; Gawa 2:22, 23, 36) Saray tuan apili nensaman et saramay Judio tan aliwan-Judio ya angagamil na pananisia ed si Jesus bilang Mesias tan Manangilaban. Saratan so pinili na Dios, tan nen Pentecostes 33 K.P., pinorma tora ed sakey a balon espiritual a nasyon, “[say] Israel na Dios.”—Galacia 6:16; Lucas 18:7; Gawa 10:34-45; 1 Pedro 2:9.
9, 10. Panon ya ‘apatikeyan’ so panaoy impangataki na saray Romano, tan anto so nansumpalan?
9 Kasin ‘apatikeyan’ iray agew tan nilaban iray alanaan ya apili ed Jerusalem? Insuheri nen Propesor Graetz: “Inisip nen [Cestius Gallus] ya agni matukoy so pangituloy ed pibakal sumpad saray masesebeg a panatiko tan pangigapoy andukey a kampanya ed saman a tiempo, sano onggapo lay uran na otonyo . . . tan nayarin pakaerasan na armada. Lapud satan a rason, nayarin inisip ton mas makabat so iyatras la.” Antokaman so inisip nen Cestius Gallus, inmatras so Romanon armada manlapud syudad, a dakel ed saray sundalo to so nirisgo na saray onuusil a Judio.
10 Satan ya ag-inilaloan ya inyatras na saray Romano so angiyabuloy ed “laman”—saray babangatan nen Jesus a walad kapeligroan diad loob na Jerusalem—a nilaban. Inkurit na awaran a sanen niwala iyan pankanawnawa, tinaynan na saray Kristiano so lugar. Agaylan pakapatnagan na pakayari na Dios a mangipasakbay ed arapen tan mangipaseguro ed kiliktar na saray managdayew ed sikato! Ingen, antoy agawa ed saramay agmananisian Judio a nansiansia ed Jerusalem tan Judea?
Sagmaken Itan na Saray Mankakapanaonan
11. Anto so imbaga nen Jesus nipaakar ed ‘sayan kailalakan’?
11 Inisip na dakel a Judio a say sistema na panagdayew da, a nisentro ed templo, so mantultuloy. Balet inkuan nen Jesus: “Aralen yo ed kiew ya igos . . . [iyan punto]: Sano onlangwer lay sanga to, tan mamapaway na bulobulong tora, amta yo a say tiagew asingger la. Ontan yo met, sano nanengneng yo so sarayan amin a bengabengatla amtaen yo a sikatoy asingger la, salanti, ed saray pinto. Tua kuan ko ed sikayo, Sayan kapolian [“kailalakan,” NW] agnaani napaso angga ed kagawa na sarayan bengatla. Say tawen tan dalin napaso ra naani, balet saray salitak ag-ira naani napaso.”—Mateo 24:32-35.
12, 13. Panon ya atalosan na saray babangatan so impanukoy nen Jesus ed ‘sayan kailalakan’?
12 Diad saray taon a nansumpal ed 66 K.P., anengneng na saray Kristiano so kasusumpal na dakel ed pilimeron kabiangan na tugyop na tanda—bakabakal, eraeras, pati say malaknab a panangipulong ed maong a balita na Panarian. (Gawa 11:28; Colosas 1:23) Balet, kapigan so isabi na anggaan? Anto so labay ya ibaga nen Jesus sanen inkuanton: ‘Sayan kailalakan [Griego, ge·ne·aʹ] et agla napaso’? Mabetbet a tawagen nen Jesus so mankakapanaonan a karaklan na onsusumpan Judios, pati saray pangulo na relihyon, a ‘sakey a mauges, milalawanan a kailalakan.’ (Mateo 11:16; 12:39, 45; 16:4; 17:17; 23:36) Kanian sanen, diad Palandey na Olibo et sinalita to lamet so nipaakar ed “sayan kailalakan,” malinew ya agto tutukoyen so intiramintin rasa na saray Judio ed intiron awaran; nisay tutukoyen toray patumbok to, anggano sikara so “apili a kapolian.” (1 Pedro 2:9) Agmet imbaga nen Jesus a “sayan kailalakan” et sakey a peryodo na panaon.
13 Imbes, say walad isip nen Jesus et saramay onsusumpan Judio nensaman a managmak ed impakasumpal na tandan inter to. Nipaakar ed impanukoy ed “saya a poli [“kailalakan,” NW]” ed Lucas 21:32, inkuan nen Propesor Joel B. Green: “Diad Mikatlon Ebanghelyo, ‘sayan kailalakan’ (tan misiglaotan iran balikas) so naynay a mankabaliksan na sakey a klase na totoo ya onsusumlang ed gagala na Dios. . . . [Manutukoy itan] ed totoo ya anawet-tenten ya angibeneg ed madibinon gagala.”b
14. Anto so asagmakan na satan a “kailalakan,” balet panon a niwalay midumaan a nansumpalan na saray Kristiano?
14 Say marelmeng a kailalakan na saray onsusumpan Judio ya akaimano ed kasusumpal na tanda so managmak met ed anggaan. (Mateo 24:6, 13, 14) Tan ontan so asagmak da! Nen 70 K.P., pinmawil iray Romanon armada, ya indauloan nen Titus, anak nen Emperador Vespasian. Say impanirap na saray Judio ya asaruko ed syudad so ngalngali agnapanisiaan.c Inreport na mismon akanengneng a si Flavius Josephus a diad panaon ya impanggeray na saray Romano ed syudad, ngalngali 1,100,000 a Judio so inatey tan onliligada’d 100,000 so akautibo, a dakerakel ed saratan so agnambayag et makapatalagnaw ya atawtaw lapud inkaerasan odino diad saray teatro na Romano. On, say kairapan nen 66-70 K.P. so sankabalgan ya asagmak na Jerusalem tan say Judion sistema odino sagmaken da ed kapiganman. Agaylan miduma so nansumpalan na saray Kristiano a tinmalineng ed mapropetikon pasakbay nen Jesus tan tinmaynan ed Jerusalem kayari intaynan na saray Romanon sundalo nen 66 K.P.! Saray alanaan a Kristianon “apili” so “nilaban,” odino aliktar, nen 70 K.P.—Mateo 24:16, 22.
Sananey nin Kasumpalan a Nagawa
15. Panon tayon naseguro a say propesiya nen Jesus so walaan na babaleg nin kasumpalan kayari 70 K.P.?
15 Anggaman ontan, aliwan satan so kaunoran. Kasakbayan to, impabitar nen Jesus a kayari pankibalatar na syudad, sikatoy onsabi ed ngaran nen Jehova. (Mateo 23:38, 39; 24:2) Lalon pinalinew to iya ed propesiyan imbalikas to ed Palandey na Olibo. Diad impakasalambit ed onsabin “baleg ya irap,” inkuanton onlesa ed saginonor iray palson Kristo, tan say Jerusalem so gatin-gatinan na saray nasyon ed andukey a panat na panaon. (Mateo 24:21, 23-28; Lucas 21:24) Kasin wala ni so nagawan sananey tan babaleg a kasumpalan? Unong ed saray katuaan, say ebat et on. Sano ikompara tayo so Apocalipsis 6:2-8 (nisulat kayari na kairapan ya agawa’d Jerusalem nen 70 K.P.) ed Mateo 24:6-8 tan Lucas 21:10, 11, natalosan tayo a say pambabakal, kakisiray tagano, tan bakbak ed malalaknab a sukat so nagawa diad arapen. Sayan babaleg a kasumpalan na saray salita nen Jesus so nagagawa la nanlapula’d interak na Guerra Mundial I nen 1914.
16-18. Anto so iilaloan tayon nagawa ni labat?
16 Diad loob na pigaran dekada la natan, ibabangat na Tastasi nen Jehova a say peles a kasusumpal na tanda so mamaneknek a say “baleg ya irap” so onsabi ni labat. Say kaplesan a marelmeng a “kailalakan” so managmak ed satan a kairapan. Ompatnag a niwala lamet so pilimeron kabiangan (say pangataki ed amin a palson relihyon), a singa say impangataki nen Gallus nen 66 K.P. a ginapoan na kairapan ed Jerusalem.d Insan, kayari panat na panaon ya agnapihoy karukey to, onsabi so anggaan—kadederal a laknaben toy sankamundoan, a mipadpara ed samay nen 70 K.P.
17 Diad panutukoy ed kairapan a wala ni’d arapen tayo, inkuan nen Jesus: “Kapagdaka ed kayari kairapan ed saratan ya agew [say kaderal na palson relihyon], say banwa ombilunget naani, tan say bulan agto naani iter so sinag to, tan saray bibitewen napaptak ira naani a manlapu ed tawen, tan saray pakayari tawen nagalaw ira naani. Insan ompatnag so tanda na Anak na too ed tawen: Et manermen naani ed satan so amin a polipoli na dalin, tan nanengneng da naani so Anak na too ya onsasabi ed tapew na lurelurem na tawen a napnoy pakayari tan baleg a gloria.”—Mateo 24:29, 30.
18 Kanian, imbagan mismo nen Jesus a “kayari kairapan ed saratan ya agew,” walay nagawan sakey a klase na ebento ed katawenan. (Ikompara so Joel 2:28-32; 3:15.) Saya so mangigtot tan manalagnaw a maong ed matungangan totoo kanian “manermen [ira] naani.” Dakel so ‘napunaw nisengeg ed takot, tan egagel da ed saray bengatlan onsabi ed mundo.’ Balet aliwan ontan so kipapasen na saray tuan Kristiano! Saraya so ‘mangitangwa ed kauloan da, ta say karondon da et asingger la.’—Lucas 21:25, 26, 28.
Asingger lay Panangukom!
19. Panon tayon napekderan no kapigan a nasumpal so parabolo na saray karnero tan saray kanding?
19 Imanoen ya ipapasakbay na Mateo 24:29-31 ya (1) onsabi so Anak na too, (2) sayan isasabi so natekepan na baleg a gloria, (3) nakaiba to iray anghel, tan (4) sikato so nanengneng na amin a tribu ed dalin. Inulit nen Jesus irayan kabiangan diad parabolo na saray karnero tan kanding. (Mateo 25:31-46) Sirin, nibaga tayon sasaglawien na sayan parabolo so panaon, kayari na gapoy ibetag na kairapan, sano onsabi si Jesus a kaiba toray anghel to tan onyurong ed trono to a mangukom. (Juan 5:22; Gawa 17:31; ikompara so 1 Arari 7:7; Daniel 7:10, 13, 14, 22, 26; Mateo 19:28.) Siopa so naukom, tan tekep na anton pansumpalan? Ipapanengneng na parabolo ya ipaarap nen Jesus so imano to ed amin a nasyon, a singano sikaray atiptipon ed arapan na mangatatawen a trono to.
20, 21. (a) Anto so nagawa ed saray karnero diad parabolo nen Jesus? (b) Anto so sagmaken na saray kanding ed arapen?
20 Saray kinmarneron lalaki tan bibii so nibiig diad nikawanan a walaay panangabobon nen Jesus. Akin? Lapud inusar daray pankanawnawa ran manggawa na maong ed saray agagi to—alanaan iran Kristiano, a mibiang ed mangatatawen a Panarian nen Kristo. (Daniel 7:27; Hebreos 2:9–3:1) Mitunosan ed parabolo, minilyon a kinmarneron Kristiano so mamibidbir ed espiritual ya agagi nen Jesus tan manusuporta ed sikara. Bilang resulta, say “baleg ya ulop” so walaan na nibase’d Biblian ilalo a niliktar ed “say baleg ya irap” insan ira manbilay ya ando lan ando ed Paraiso, say mangaraldalin a sakop na Panarian na Dios.—Apocalipsis 7:9, 14; 21:3, 4; Juan 10:16.
21 Agaylan miduma so pansumpalan na saray kinmanding! Sikara so adeskribe ed Mateo 24:30 a ‘maneermen’ sano onsabi si Jesus. Tan manepeg labat iran manermen, lapud ta impabitar day impangipulisay ed maong a balita na Panarian, ed insumpa ed saray babangatan nen Jesus, tan impamili ed mundon napaso la. (Mateo 10:16-18; 1 Juan 2:15-17) Si Jesus so manetermina no siopa iray kinmanding, ya aliwan siopaman ed saray babangatan to’d dalin. Nipaakar ed saray kinmanding, oniay inkuanto: “Saraya onla ra naani ed dusa ya andi-anggaan.”—Mateo 25:46.
22. Anton kabiangan na propesiya nen Jesus so makanepegan na pangonsidera tayo ni?
22 Makapalikliket so iyaaligwas na pakatalos tayo ed propesiya diad Mateo kapitulo 24 tan 25. Anggaman ontan, wala so sakey nin kabiangan na propesiya nen Jesus a makanepegan na nagkalalon imano tayo—‘say makapadimlan bengatla a sengegay pankibalatar ya akaalagey ed sakey a masanton pasen.’ Pinaseseg nen Jesus iray patumbok to ya usaren day pakatebek nipaakar ed saya tan manparaan ira ya onkiwas. (Mateo 24:15, 16, NW) Anto iyan “makapadimlan bengatla”? Kapigan so iyalagey to ed sakey a masanton pasen? Tan panon a nalalanor so kaplesan tan arapen ya iilaloan tayo ed bilay? Singbaten iya na ontumbok ya artikulo.
[Saray paimano ed leksab]
a Nengnengen iray artikulon aaralen diad Panag-Bantayan ed saray paway na Pebrero 15, 1994; Oktubre 15 tan Nobyembre 1, 1995; tan Agosto 15, 1996.
b Oniay naimano na Britanon iskolar a si G. R. Beasley-Murray: “Say balikas a ‘sayan kailalakan’ so kaukolan ya agpanirapan na saray manangipatalos. Anggaman say talagan kabaliksan na genea ed akadkaunan Griego et inkianak, poli, tan sirin et rasa, . . . diad [Griegon Septuagint] sankabetbetan a nipatalos itan ed Hebreon termino a dôr, a mankabaliksay edad, edad na sankatooan, odino kailalakan ed pantalos a mankakapanaonan. . . . Diad saray salita ya imbaga nen Jesus say termino so pinmatnag ed duaran kabaliksan: diad sakey a dapag et lawas mankabaliksan itan na saray kapanaonan nen Jesus, tan diad biek a dapag et lawas ton ipapabitar so sakey a mapatpatnag a panagkritiko.”
c Diad History of the Jews, inkuan nen Propesor Graetz a no maminsan et 500 a priso so ibitin na saray Romano ed sanagew. Say arum ya akautibon Judio so pinutotan na lima insan da ira pinapawil ed syudad. Antoran kipapasen so niwala diman? “Anggapo lay kakanaan na kuarta, lapud ta agla itan makasaliw na tinapay. Pansasamsaman na totoo ed saray karsada iray taganon makapadimdimla tan makapageget, daiset a dayami, sankabukel a katat, odino loob-loob na ayep ya imbuntok ed saray aso. . . . Lapud maples ya idarakel na agnitabon a bangkay, pansesengegay salot so dagem diad ampetapetang a tiagew, tan aragas so totoo ed sakit, eras, tan diad kampilan.”
d Singbaten na ontumbok ya artikulo iyan aspekto na arapen a kairapan.
Kasin Natandaan Yo?
◻ Anto so walan kasumpalan na Mateo 24:4-14 nen inmunan siglo?
◻ Diad panaon na saray apostol, panon ya apatikeyan iray agew tan nilaban so laman, a singa nipasakbay ed Mateo 24:21, 22?
◻ Anto so pakabidbiran ed ‘kailalakan’ ya abitla ed Mateo 24:34?
◻ Panon tayon naamtaan a say propesiyan niiter ed Palandey na Olibo so walaan na sananey tan babaleg nin kasumpalan?
◻ Kapigan tan panon a nasumpal so parabolo na saray karnero tan saray kanding?
[Litrato ed pahina 12]
Detalyin walad Arch of Titus diad Roma, a mangipapanengneng ed saray asamsam manlapud inkaderal na Jerusalem
[Credit Line]
Soprintendenza Archeologica di Roma