Jehova​—Lapuan na Tuan Inkahustisya tan Inkatunong

“Say Dampay, ayadyari so gawa to; ta kaptekan so saray amin a dalan to. Sakey a Dios a napanmatalkan tan anggapo so kaugsan.”​—DEUTERONOMIO 32:4.

1. Akin a walaan tayo na sipor lan pankaukolan parad inkahustisya?

NO PANON a balang sakey et nianak lan mankakaukolan na aro, ontan met a pirawat tayon amin a natraton tekep na inkahustisya. Singa insulat na estadistan taga-Amerika a si Thomas Jefferson, “kasiporan tan natural [lan walay inkahustisya], . . . no panon a kabiangan na inkatoo tayoy pakalikna, pakanengneng, odino pakadngel.” Ag-iya pankelawan, ta pinalsa itayo nen Jehova ed dilin indengan to. (Genesis 1:26) On, inikdan to itayo na kualidades a mangisisindag ed dilin personalidad to, a sakey ed satan et say inkahustisya. Satan no akin a sipor lan kaukolan tayoy hustisya tan no akin a panpirawatan tayoy pambilay ed mundon walaay tuan inkahustisya tan inkatunong.

2. Kaunongan kaimportanti so hustisya ed si Jehova, tan akin a kaukolan tayon talosan so kabaliksan na madibinon hustisya?

² Nipaakar ed si Jehova, papaseguroan itayo na Biblian: “Kaptekan so saray amin a dalan to.” (Deuteronomio 32:4) Balet diad mundon paiirapey ag-inkahustisya, mairap a talosay kabaliksan na madibinon hustisya. Anggaman ontan, diad saray pahina na Salitay Dios et natebek tayo no panon ya aagamilen na Dios so inkahustisya, tan nagkalalon naapresia tayoray makapakelkelaw a dalan na Dios. (Roma 11:33) Importantin moriaey inkahustisya unong ed Biblikon pantalos ta nayarin naimpluensiaay ideya tayo nipaakar ed inkahustisya na saray kaisipay too. Manlapud punto de bista na too, nayarin nipasen a say inkahustisya et agmanangidumaduman kiyaplikaan labat na ley. Odino singa ed insulat na pilosopon si Francis Bacon, “lalaktipen na inkahustisya so panangiter ed balang too na kanepegan to.” Balet, mas ni lalanoren na inkahustisya nen Jehova.

Makapaligsay Inkahustisya nen Jehova

3. Antoy naaralan diad pangonsidera’d saray salitan orihinal a lenguahen nausar ed Biblia parad inkahustisya tan inkatunong?

³ Mas natalosay laknab na inkahustisya na Dios diad pangonsidera no panoy inkausar na saray salita ed orihinal a lenguahe diad Biblia.a Makapainteres a tuloy, diad Kasulatan et anggapoy baleg a pandumaay inkahustisya tan inkatunong. Diad tua, no maminsan et saray Hebreon salita so napanpapara, a singa nanengneng tayo ed Amos 5:24, a sisimbawaen nen Jehova so totoo to: “Onagus komon so inkatunong a singa saray danum, tan say kaptekan a singa mabiskeg ya ilog.” Niarum ni, aminpigan danay a nipatnag iray terminon ‘inkahustisya tan inkatunong’ a nampara lapud panangidanet.​—Salmo 33:5; Isaias 33:5; Jeremias 33:15; Ezequiel 18:21; 45:9.

4. Antoy kabaliksan na pangagamil na inkahustisya, tan antoy ultimon estandarte na inkahustisya?

⁴ Anton pantalos so ipapasabi na sarayan Hebreo tan Griegon salita? Say pangagamil na hustisya diad Makasulatan a pantalos et kabaliksan toy panggawa na duga tan manepeg. Lapud si Jehova so angiletneg na saray ganggan tan prinsipyo ed moral, odino no antoy duga tan manepeg, say paraan na panggawa nen Jehova ed bengabengatla so ultimon estandarte na inkahustisya. Isasalaysay na Theological Wordbook of the Old Testament a say Hebreon salitan nipatalos ya inkatunong (tseʹdheq) et “tutukoyen toy estandarte ed etika, moral tan siempre diad D[aan] a S[ipan] satan ya estandarte so ugali tan linawa na Dios.” Kanian, say pangiyaaplika na Dios ed saray prinsipyo to, tan nagkalalo la ed dalan na impideneng to ed ag-ayadyarin totoo, so mangipaparungtal na peteg a kabaliksan na tuan inkahustisya tan inkatunong.

5. Antoran kualidad a sasaglawien na inkahustisya na Dios?

⁵ Malinlinew ya ipapanengneng na Kasulatan a say maridios ya inkahustisya so makapaligsa imbes a makapasakit tan agmaabuloy. Inkanta nen David: “Si Jehova aroen to so kaalasan, tan agto ikaindan so sasantos to.” (Salmo 37:28) Say inkahustisya na Dios so amakiwas ed sikaton mangipanengneng na katooran tan panangabagey ed ariripen to. Say madibinon inkahustisya so sililikas ed saray pankaukolan tayo tan mamapalugar ed saray ag-inkayadyari tayo. (Salmo 103:14) Agto labay ya ibagan kokonsintien na Dios so karelmengan, ta say panggawa ed satan so mamaseseg ed ag-inkahustisya. (1 Samuel 3:12, 13; Ecclesiastes 8:11) Insalaysay nen Jehova ed si Moises a Sikatoy “mapangasi tan mapaaro, mapalna ya onsanok, tan daakan ed maaro ya abig na linawa tan katuaan.” Bangta mabulos a mamerdona ed lingo tan pakaluksoan, ag-ipueran dusaen na Dios iramay kanepegan da so nadusa.​—Exodo 34:6, 7.

6. Panon a pidedenengan nen Jehova so mangaraldalin ya ananak to?

⁶ No dalepdepen tayo no panon nen Jehova ya aagamilen so inkahustisya, agtayo kaukolan ya isipen a sikatoy singa sakey a maruksan ukom, a say aasikasoen to labat et say panintensia ed saray managgaway mauges. Diad kasunian to, sikatoy kaukolan ya isipen tayo bilang maaro balet ta mapekder ya ama a lawas diad sankaabigan a posiblin dalan so pidedeneng to’d ananak to. “O Jehova, sika so Ama mi,” inkuan nen propetan Isaias. (Isaias 64:8) Bilang sakey a maalas tan matunong ya Ama, tetekepan nen Jehova so inkapekder ed no antoy maptek na matamoy a panangabagey ed saray mangaraldalin ya ananak to, a mankakaukolay tulong odino panamerdona nisesengeg ed mairap iran sirkumstansia odino silalaman a kakapuyan.​—Salmo 103:6, 10, 13.

Panamalinew ed No Antoy Inkahustisya

7. (a) Antoy naaralan tayo nipaakar ed madibinon inkahustisya manlapud propesiya nen Isaias? (b) Antoy betang nen Jesus ed impanbangat ed nasyones nipaakar ed inkahustisya?

⁷ Say maabagey a nengneng na inkahustisya nen Jehova so nipabitar ed isasabi na say Mesias. Imbangat nen Jesus so madibinon inkahustisya tan nambilay a mitunosan ed satan, a singa impasakbay la nen propeta Isaias. Malinew, lalaktipen na inkahustisya na Dios so panagtrato tekep na inkamatamoy ed totoon napapairap. Kanian, sikaray agnabtagan ya agla makaimwas. Si Jesus, say “aripen” nen Jehova, so linma’d dalin ta pian “ipakaba’to naani ed saray Gentil” iyan aspekto na inkahustisya na Dios. Ginawa to itan, manuna’d amin, diad impangiter ed sikatayo na mabilay ya alimbawa no antoy kabaliksan na madibinon inkahustisya. Bilang say “sanga na inkatunong” nen Arin David, magunaet si Jesus ya ‘anapen so inkatunong tan maganon manggaway kaptekan.’​—Isaias 16:5; 42:1-4; Mateo 12:18-21; Jeremias 33:14, 15.

8. Akin a say tuan inkahustisya tan inkatunong et niyamot ed inmunan siglo?

⁸ Satan a panamalinew ed nengneng na inkahustisya nen Jehova so nagkalautlan nakakaukolan ed inmunan siglo K.P. Saray Judion mamatatken tan relihyoson lider​—saray eskriba, Fariseos, tan arum ni​—so angiproklama tan angipatnag na pikewet a panmoria ed inkahustisya tan inkatunong. Bilang resulta, saray kabanyakan a totoo, a nalmoan dan imposiblin nasumpal daray kakaukolanen ya inletneg na eskribas tan Fariseos, so maseguron nanisip ya agnakapet so inkatunong na Dios. (Mateo 23:4; Lucas 11:46) Impanengneng nen Jesus ya aliwan onia, diad impamili to na saray babangatan ed limog na sarayan kabanyakan a totoo, tan imbangat to’d sikara iray matunong ya estandarte na Dios.​—Mateo 9:36; 11:28-30.

9, 10. (a) Panon a nanggunaetan na eskribas tan Fariseos ya ipatnag so inkatunong da? (b) Panon tan akin ya imparungtal nen Jesus a say agagamil na saray eskriba tan Fariseos et maapa?

⁹ Diad biek a dapag, inanap na Fariseos iray pankanawnawan niparayag day “inkatunong” da diad mapublikon panagpikasi odino panagkontribusyon. (Mateo 6:1-6) Sinali ra met ya ipatnag so inkatunong da diad panutumbok ed amayamay a ganggan tan totontonen—a kaslakan ed saratan et ginawa ran dili. Saratan a sagpot so angipaarap ed sikara ed ‘impakapaliis ed kaalasan tan panangaro na Dios.’ (Lucas 11:42) Diad palaway et nengneng day matunong, balet diad akindalem et “napno na kaugsan,” odino ag-inkatunong. (Mateo 23:28) Diad antikey, talagan daiset so amta ra nipaakar ed inkatunong na Dios.

¹⁰ Nisesengeg ed satan a pinasakbayan nen Jesus iray patumbok to: “Agkayon balot makaloob ed panariay tawen no say inkatunong yo ag-ontalona ed inkatunong na saray eskribas tan Fariseos.” (Mateo 5:20) Say mabitar a pidumaan na madibinon inkahustisyan inyalimbawa nen Jesus tan say dilin-inkatunong na antikey-kanonotan iran eskribas tan Fariseos so lanang a sengegay panbabalingaan da.

Madibinon Hustisya Sumpad Pinikewet a Hustisya

11. (a) Akin a sinuppiat na Fariseos so impamaabig nen Jesus legan na Sabaton? (b) Antoy impabitar na ebat nen Jesus?

¹¹ Kaleganay ministeryo to ed Galilea diad primabera na taon 31 K.P., naimano nen Jesus ed sinagoga so lakin amagaan so lima to. Lapud saman et Sabaton, tinepetan na Fariseos si Jesus: “Manepeg ta so manambal ed agew a sabaton?” Imbes a sisimoon dan panpagaay paniirap na sayan dukan laki, nampilalekan dan anapey pangirasonan ed pangondena ed si Jesus, a napatnagan ed tepet da. Agpankelawan ya asakitan si Jesus lapud agmakaliknan kapusoan da! Impuliktar to sirin so mipadparan tepet ed Fariseos: “Matunong kasi ed agew a sabaton so panggaway maong?” Sanen nampareen ira, inebatan nen Jesus so dilin tepet to diad impanepet ed sikara no agda kasi agwaten so sakey a karneron naplag ed abot legay Sabaton.b “Aliwa ta sirin a mamabli so sakey a too nen say sakey a karnero!” Nanrason si Jesus, tekep na agnasuppiat a lohiko. “Kanian manepeg [odino, iyabuloy na ganggan] so panggawa na maabig ed agew a sabaton,” sinampotan to. Say inkahustisya na Dios so kaukolan ya agbalot naamper na tradisyon na too. Nipalinew itan, intuloy nen Jesus a tinambal so lima na laki.​—Mateo 12:9-13; Marcos 3:1-5.

12, 13. (a) Midumaan ed eskribas tan Fariseos, panon nen Jesus ya impanengneng so interes to diad impanulong ed saray managkasalanan? (b) Antoy pandumaan na madibinon inkahustisya tan dilin-inkatunong?

¹² No saray Fariseo et agda inyansakit iramay walaay agpakayari ed pisikal, di lalon agda asikasoen iramay naeerasan ed espiritual. Say pikewet a panmoria ra nipaakar ed inkatunong so sengegay impangibaliwala tan impamalaw da’d saray managkoleta na buis tan managkasalanan. (Juan 7:49) Anggaman kuan, dakel ed saratan so kinmiwas ed bangat nen Jesus, andi-duaruwan apatnagan day pilalek ton ontulong imbes a mangukom. (Mateo 21:31; Lucas 15:1) Balet, minelmelag na Fariseos iray agawaan nen Jesus diad impamaabig ed saray mansasakit ed espiritual. “Sayan too awaten to so saray managkasalanan, tan mikan ed sikara,” imbalikas dan sibabalaw. (Lucas 15:2) Bilang ebat ed akusasyon da, inusar lamet nen Jesus so ilustrasyon nipaakar ed panagpastol. No panon a say sakey a pastol et panliketan toy pakaromog ed abalang a karnero, ontan met iray anghel ed tawen a panliketan day pagbabawi na sakey a managkasalanan. (Lucas 15:3-7) Nanggayagaan a mismo nen Jesus sanen atulongan toy Zaqueo a pagbabawiay datin makasalanan a kurso to. “Say Anak na too linma dia a mananap tan mangilaban ed saray abalang,” inkuanto.​—Lucas 19:8-10.

¹³ Sarayan impanaarapan so malinlinew a mangipabitar ed pandumaan na madibinon inkahustisya, ya aanapen toy panambal tan pangisalba, tan say dilin-inkatunong, ya aanapen toy kitandoro na pigara tan kakondena na dakel. Say anggapoy gunggunan ritual tan ginaway-toon tradisyon so nampagmaliw ed eskribas tan Fariseos a mapaatagey tan paimportanti, balet matukotukoy ya impabitar nen Jesus ‘ya agda sinumpal iray ambelbelat a pamaakaray katunongan, salanti, kaalasan, tan panangasi tan pananisia.’ (Mateo 23:23) Aligen tayo komon si Jesus diad panangagamil na tuan inkahustisya ed amin a gawaen tayo tan alwaran met so patit na dilin-inkatunong.

14. Panon ya iyiilustra na sakey ed saray milagro nen Jesus a say madibinon inkahustisya et ikokonsidera toray sirkumstansia na sakey?

¹⁴ Bangta binaliwala nen Jesus iray mapeget a totontonen na Fariseos, talagan tinumbok toy Mosaikon Ganggan. (Mateo 5:17, 18) Diad impanggawa’d satan, agto inabuloyay kaimportantian na satan a matunong a Ganggan a daegey mismon prinsipyos to. Sanen say biin nanirap ed panpaparala ed loob na 12 taon so aniwit ed saray kawes to tan inmabig, inkuan nen Jesus ed sikato: “Ana’ko, say pananisiam pinaabig toka; laka la ed kareenan.” (Lucas 8:43-48) Pinekderan na masimpatiyan balikas nen Jesus a kinonsidera na inkahustisya na Dios iray sirkumstansia na bii. Anggaman sikato so agmalinis unong ed seremonya tan talagan asumlang toy Mosaikon Ganggan diad impi-ulop ed grupo, manepeg labat a tumangay pananisia to.​—Levitico 15:25-27; ikompara so Roma 9:30-33.

Parad Amin so Inkatunong

15, 16. (a) Antoy ibabangat ed sikatayo na ilustrasyon nen Jesus nipaakar ed manangiyansakit a Samaritano nipaakar ed inkahustisya? (b) Akin a paliisan tayoy pagmaliw ya ‘alabas a maptek’?

¹⁵ Nilikud ed panangidanet ed maabagey a nengneng na satan, imbangat met nen Jesus ed saray babangatan to a kaukolan a laktipen na madibinon inkahustisya so amin a totoo. Linawa nen Jehova diad panamegley to ya ‘iyakar so inkatunong ed saray Gentil.’ (Isaias 42:1) Saya so punto ed sakey ed saray bantog ya ilustrasyon nen Jesus, nipaakar ed manangiyansakit a Samaritano. Satan ya ilustrasyon so ebat ed tepet a pinawala na lakin marunong ed Ganggan a labay ton “ompatnag a matunong.” “Siopa so kaparak a too?” intepet to, mabitar diad pankaliktan a pegetan iray responsabilidad to a pagmaliw a makaaro ed saray Judio labat. Say Samaritano ed ilustrasyon nen Jesus so angipanengneng na maridios ya inkatunong, ta mabulos ton inusar so panaon tan kuarta to pian tulongay dayon nanlapud sananey a bansa. Sinampotan nen Jesus so ilustrasyon to diad impanimbawa ed manetepet ed sikato: “Gawam so ontan.” (Lucas 10:25-37) No gawaen tayo met so maong parad amin a totoo antokamay nanlapuan dan rasa odino tribu, naalig tayoy inkahustisya na Dios.​—Gawa 10:34, 35.

¹⁶ Diad biek a dapag, say alimbawa na eskribas tan Fariseos, so mangipapanonot ed sikatayo a no agamilen tayoy madibinon inkahustisya, agtayo magmamaliw ya ‘alabas a maptek.’ (Eclesiastes 7:16) Diad panggunaet a pandinayewey arum diad mapasirayew a panangipatnag na inkatunong odino panangiter na alabas ya importansya ed ginaway-too iran totontonen so ag-abobonay Dios.​—Mateo 6:1.

17. Akin ya ontanlan importantin ipatnag tayo so maridios ya inkahustisya?

¹⁷ Sakey a rason no akin a nilinew nen Jesus ed nasyones so klase na inkahustisya na Dios et pian amin ed babangatan to et naaralan dan ipatnag iyan kualidad. Akin ya ontanlan importanti iya? Sisimbawaen itayo na Kasulatan ya “aligen yo sirin so Dios,” ta amin a dalan na Dios et hustisya. (Efeso 5:1) Ontan met, isasalaysay na Miqueas 6:8 a sakey ed saray kakaukolanen nen Jehova et kaukolan tayon “manggawa lambengat na inkatunong [“inkahustisya,” NW]” legan a manakar tayon kaiba so Dios tayo. Niarum ni, papanonotan itayo na Sofonias 2:2, 3 a no labay tayon niyamot kaleganay agew na sanok nen Jehova, kaukolan tayon “anapen so inkatunong” sakbay na isabi na satan ya agew.

18. Antoran tepet so naebatan ed ontumbok ya artikulo?

¹⁸ Sarayan maatap a kaunoran ya agew sirin so talagan “makanan panaon” pian agamiley inkahustisya. (2 Corinto 6:2) Makaseguro itayo a no, singa si Job et ‘isulong tayoy inkatunong’ tan ‘say sukbong tayo et [“inkahustisya,” NW],’ bendisionan itayo nen Jehova. (Job 29:14) Panon itayon natulongan na inkahustisya nen Jehova a manilalo ed arapen tekep na kompiyansa? Sakey ni, legan a tatalaranan tayoy matunong a “balo a dalin,” panon itayon sasalimbengan ed espiritual na maridios ya inkahustisya? (2 Pedro 3:13) Say ontumbok ya artikulo so mangebat ed sarayan tepet.

[Saray paimano ed leksab]

Kasin Nisalaysay Yo?

◻ Antoy kabaliksan na madibinon inkahustisya?

◻ Panon nen Jesus ya imbangat so inkahustisya ed nasyones?

◻ Akin a say inkatunong na Fariseos et pikewet?

◻ Akin a kaukolan tayon agamilen so inkahustisya?

[Litrato ed pahina 8]

Nilinew nen Jesus so laknab na madibinon inkahustisya