Apulongan Iray Guardia na Emperador

Say taon et 59 C.E. Inggiya na saray sundalo iray priso paonlad Roma tan dinmalan irad lolooban na Porta Capena. Walad nipalandey na Palatine so palasyo nen Emperador Nero, ya guaguardiaan na saray sundalon aka-espada tan toga.a Si Julio, say opisyal na armada, so angigiya ed saray priso diad Plaza na Roma tan tinmatdang irad Viminal. Dinmalan irad hardin ya napnoy altar na saray dios na Roma tan anggan diad lugar a pampapasalan na saray sundalo.

Kaibad saraman a priso si apostol Pablo. Pigaran bulan sakbay na saya, sanen sikatoy walad barkon ngalngali la nagaygay lapud bagyo, imbaga na anghel ed si Pablo: “Nepeg ya onarap ka ed Cesar.” (Gawa 27:24) Talaga kasin nagawa iya? Sanen anengneng toy kabisera na Empiryoy Roma, seguradon anonotan to imay imbaga nen Jesus ed sikato diad Tori na Antonia ed Jerusalem. Inkuan nen Jesus: “Manpakpel ka! Ta no panon a sigpot mon tatasian ed Jerusalem iray bengatlan nipaakar ed siak, ontan met so nepeg a pantasim diad Roma.”—Gawa 23:10, 11.

Nayarin ninengneng nen Pablo so Castra Praetoria—sakey a maawang a kastilyon walaay tori tan atagey a padir a gawad laryo ya walay napangilusotay armas. Panaayaman iya na saray Guardia na Emperador tan saray sundalo na syudad. Talagan maaw-awang iyan kastilyo ta napanayaman iya na 12 ya armadab na Emperador tan dakel iran armada na syudad, kaiba iray akakabayon sundalo. Pakapatnagan na pakayari na emperador so Castra Praetoria. Lapud responsable so Guardia na Emperador ed saray priso ya nanlapud probinsya, indaulo nen Julio so grupo tod sakey ed saray apatiran manunan lolooban. Kayari na mapeligron impanakar ed loob na pigaran bulan, akasabin siansia iray priso ed destinasyon da.—Gawa 27:1-3, 43, 44.

NAMPULONG SO APOSTOL YA “ANGGAPOY MAKASBEL”

Legan na pambiabiahe nen Pablo, sikatoy akaawat na saray pasingawey ya angipasakbay a makaliktar so amin ya akalugan ed barko sano naderal itan. Sikatoy agmet ompatey ed ketket na maditan uleg. Pinaabig to ray mansasakit diad isla na Malta, kanian wala ray angibagan sikatoy sakey a dios. Tan nayarin abalitaan iraya na saray maaniton Guardia na Emperador.

Apinengnengan nen Pablo iray agagin nanlapud Roma ya ‘linma anggad Tindaan nen Appio tan diad Taloran Taberna pian minengnengan ed sikato.’ (Gawa 28:15) Balet, panon ton makapanpulong ed Roma anta apriso? (Roma 1:14, 15) Iisipen na arum ya inyakar nin unona iray priso ed kapitan na saray guardia. No ontan, nayarin inyawat day Pablo ed opisyal na saray Guardia na Emperador a si Afranius Burrus, say onkokomadua ed Emperador.c Imbes ya guardiaan si Pablo na saray opisyal na armada, sakey labat ya ordinaryon sundalo so nambantay ed sikato. Naabuloyan met a mangabang na panayaman to tan sarag toy mangawat na saray bisita tan pulongan ira ya “anggapoy makasbel.”—Gawa 28:16, 30, 31.

Saray Guardia na Emperador ed Panaon nen Nero

Sarayan Guardia et nansamban protektaan day emperador tan say pamilya to. No onla ran milaban, awi-awit da ray bandira a walaay simbolo na emperador tan samper ya akaukit so alakdan a zodiac sign nen Tiberio Cesar. Diad panangidaulo na komandante na militar tan opisyal na saray guardia, apansiansia da met so uksoy ed saray pagalaw, diad teatro, tan itulong sano walay pool. Sarayan guardia et manseserbi labat na 16 taon, imbes a 25 taon diad Romanon armada, tan makakaawat iray triplen sueldo, baleg a bonus, tan retirement pay. Sikara met so igaganggan a mamairap tan mamatey ed saray priso. Diad komaduan inkipriso nen Pablo, nayarin arum ed sarayan guardia so amatey ed sikato.—2 Tim. 4:16, 17.

Courtesy Classical Numismatic Group, Inc./cngcoins.com

PINULONGAN NEN PABLO SO ANGGAN SIOPA

Nayarin tinepetan nen Burrus si apostol Pablo, balanglan diad palasyo odino diad kampo na saray Guardia na Emperador, antis ton impresentad si Nero so kaso. Agsinayang nen Pablo iyan pankanawnawa pian ‘makapanpulong ed saray angkekelag tan angkakabaleg.’ (Gawa 26:19-23) Antokaman so apaneknekan nen Burrus, impriso si Pablo diad kampo na saray Guardia na Emperador.d

Baleg so inabangan nen Pablo ya ayaman to. Kanian sarag ton imbitaan tan pulongan iray “manunaan a lalaki na saray Judio” pati saray ‘amayamay a linmad panaayaman to.’ Anggan saray sundalo na Emperador et apulongan lapud ‘sigpot ya impantasi’ tod saray Judio nipaakar ed Panarian tan ed si Jesus, “manlapud kabuasan anggad labi.”—Gawa 28:17, 23.

Say armada na Emperador a manbabantay ed palasyo et inagew-agew a nasasalatan kada alas-dos na ngarem. Lanang met ya nasasalatan so guardia nen Pablo. Legan na duay taon ya akaprisoy Pablo, nadngel na saray sundalo so impangidikta tod saray sulat a parad Efeso, Filipos, Colosas, tan Hebreon agagi. Anengneng da met so impanggawa toy sulat parad si Filemon. Sanen akaprisoy Pablo, tinulongan toy sakey a tinmaynan ya aripen a si Onesimo. Sikatoy impasen nen Onesimo a ‘singa ama legan a walad prisoan,’ tan binilin nen Pablo ya ompawil ed katawan to. (Filem. 10) Seguradon pinulongan met nen Pablo iray guardia to. (1 Cor. 9:22) Nayarin naisip tayo no panon ton tinepetan iray sundalo nipaakar ed nanduruman armas, insan to inusar so impormasyon ed sakey a balibalin ilustrasyon.—Efe. 6:13-17.

“ANDIAN NA TAKOT A MANGIPUPULONG ED SALITA NA DIOS”

Say inkipriso nen Pablo et akatulong ed “inyaligwas na maong a balita” ed limog na amin ya Guardia na Emperador tan arum nin totoo. (Fil. 1:12, 13) Saramay manaayam ed Castra Praetoria et walaay koneksion ed Empiryo na Roma, ontan met ed emperador tan say sankaabungan to. Tugyopen na satan a sankaabungan iray membro na pamilya tan ariripen, a say arum ed sikara et nagmaliw a Kristiano. (Fil. 4:22) Akatulong ed saray agagi ed Roma so makpel ya impanpulong nen Pablo pian ‘andian na takot dan nipulong so salita na Dios.’—Fil. 1:14.

Say impanpulong nen Pablo diad Roma so makatulong met ed sikatayo legan tayon ‘ipupulong so salita diad maabig a panaon tan diad makapagonigon a panaon.’ (2 Tim. 4:2) Saray arum et agmakaalis ed abung lapud sakit, walad nursing home odino ospital, odino apriso lapud pananisia tayo. Antokaman so situasyon tayo, nayarian tayon pulongan iramay ombibisita tan mangiiter na serbisyod sikatayo. Kanian no makpel tayon manpulong ed amin a pankanawnawa, papaneknekan tayon ‘say salita na Dios et agnabalor.’—2 Tim. 2:8, 9.

Sextus Afranius Burrus

Nayarin nianak si Burrus ed Vaison-la-Romaine, a natan et southern France, ya diman nanengneng so inyukit ya ngaran to a nalmo nen 1884. Nen 51 C.E., sikatoy inikdan na posisyon bilang opisyal na saray Guardia na Emperador nen Agrippina the Younger, say asawa tan kaanakan nen Claudio Cesar. Imparaan nen Agrippina so ugaw nin anak to a si Nero pian magmaliw ya emperador diad tulong na duaran managbangat. Sakey si Burrus, say kabkabat ya sundalon mangipapasal parad militar. Tan say sakey et si Seneca a philosopher, ya angibangat ed si Nero pian magmaliw a matalino. Sanen awalaan na pankanawnawa, sinamalan nen Agrippina so asawa to. Antis ya naamtaan so impatey nen Claudio, inibaan nen Burrus si Nero diad Castra Praetoria tan impaideklara toy Nero bilang emperador, tan anggapoy agawaan na Senado ed saya. Sanen impapatey nen Nero so ina to nen 59 C.E., inyamot nen Burrus so tuan agawa. Pinaneknekan na saray historyador na Roma a di Suetonius tan Cassius Dio ya sinamalan nen Nero si Burrus nen 62 C.E.

Musée Calvet Avignon

a Nengnengen so kahon ya atituloan na “Saray Guardia na Emperador ed Panaon nen Nero.”

b Say sakey a Romanon armada et tugyopen na anggad 1,000 a sundalo.

c Nengnengen so kahon ya atituloan na “Sextus Afranius Burrus.”

d Dia impaipriso nen Tiberio Cesar si Herodes Agripa nen 36/37 C.E. lapud impangibaga ton magano lan magmaliw ya emperador si Caligula. Nen nagmaliw ya emperador si Caligula, ginawa ton ari si Herodes.—Gawa 12:1.