KAPITULO TRES
Duaran Tombok ed Magnayon a Panamaley
1, 2. (a) Anggad kapigan inggeter a mangangga so panamaley? (b) Panon a posibli iya?
SANEN pinankasakey na Dios so inmunan laki tan bii diad panangasawa, anggapo so pakapatnagan a say impankasakey da et magmaliw a temporaryo lambengat. Si Adan tan Eva so inggeter a maniba ed interon bilay. (Genesis 2:24) Say estandarte na Dios parad sakey a kagalanggalang a panangasawa et say pankasakey na sakey a laki tan sakey a bii. Say graben seksual ya imoralidad labat ed biang na sakey odino ed namparan kapareha so mangigegetar na Makasulatan a sengegan na pandiborsyo tekep na posibilidad na pangasawa-lamet.—Mateo 5:32.
2 Posibli ta parad duaran indibidual a sililiket a manamong diad agnagetaran a panaon? On, tan ipapaamta na Biblia so duaran makanan sengegan, odino tombok, ya ontulong pian saya so magmaliw a posibli. No iyaplika na sanasawa iratan, sikaray makapangilukas ed puerta a mamaarap ed liket tan dakel a pakabendisyonan. Anto irayan tombok?
SAY UNONAN TOMBOK
Say panaroan tan panrespetoan so mangitonton ed itatalona na panamaley
3. Antoran taloran klase na aro so nakaukolan a bayuboan na sanasawa?
3 Say unonan tombok et say aro. Makapasagyat, walaray nanduruman klase na aron ipapabitar diad Biblia. Say sakey et say ampetang, personal a lugor ed sakey, say nengneng na aron wala ed baetan na maapit a sankaaro. (Juan 11:3) Say sananey et say aro ya ombubulaslas ed baetan na kapamilyaan. (Roma 12:10) Say komatlo et say romantikon aro a niiter na sakey parad sakey ya agkasekso. (Uliran 5:15-20) Siempre, amin na saraya so nepeg a bayuboan na sanasawa. Balet wala so komapat a klase na aro, a lalon importanti nen say asaglawi la.
4. Anto so komapat a klase na aro?
4 Diad orihinal a lenguahe na Kristianon Griegon Kasulatan, say salita parad sayan komapat a klase na aro et say a·gaʹpe. Satan a salita so inusar ed 1 Juan 4:8, a ditan et nibabaga ed sikatayon: “Say Dios so aro.” Peteg, “sikatayo so mangaaro, lapud [say Dios] so inmunan angaro ed sikatayo.” (1 Juan 4:19) Babayuboan na sakey a Kristiano itan ya aro unona parad si Jehova a Dios tan insan ed kapara ton totoo. (Marcos 12:29-31) Say salitan a·gaʹpe so inusar met ed Efeso 5:2, a kuanto: “Mantultuloy a manakar diad aro, no panon ya inaro kayo met nen Kristo tan inter to so inkasikato parad sikayo.” Inkuan nen Jesus a nakabatan iray tuan patumbok to diad panamegley na sayan klase na aro: “Diad saya et nakabatan na amin a sikayoray babangatan ko, no walaan kayo na aro [a·gaʹpe] ed sakey tan sakey.” (Juan 13:35) Imanoen met so inkausar na a·gaʹpe ed 1 Corinto 13:13: “Mansiansia so pananisia, ilalo, aro, sarayan talo; balet say sankabalgan ed saraya et say aro [a·gaʹpe].”
5, 6. (a) Akin a babaleg so aro nen say pananisia tan ilalo? (b) Antoray pigaran rason no akin a makatulong so aro pian magnayon so panamaley?
5 Anto so rason a sayan aron a·gaʹpe so babaleg nen say pananisia tan ilalo? Satan so uuleyan na saray prinsipyo—suston prinsipyos—a naromog diad Salita na Dios. (Salmo 119:105) Saya so agmasiblet a pilalek a makapanggawa ed arum na susto tan maong unong ed pakamoria na Dios, balanglan ompatnag a makanepegan man odino andi so mangawat ed satan. Say ontan ya aro so mamakayari ed sanasawa a natumbok so konseho na Biblia: “Mantultuloy kayon mantetepelan tan bulobulos a manpeperdonaan no walaan so siopaman na pangidaleman sumpad sananey. No panon a bulobulos a pinerdona kayo nen Jehova, ontan met so gawaen yo.” (Colosas 3:13) Say manaarowan a sanasawa so walaan tan mamabayubo ed “ampetang ya aro [a·gaʹpe] parad [balang sakey], lapud say aro et sakbongan to so dakdakel a kasalanan.” (1 Pedro 4:8) Imanoen a sasakbongan na aro iray lingo. Agto iraya ekalen, ta anggapo so ag-ayadyarin too ya agnalilingo.—Salmo 130:3, 4; Santiago 3:2.
6 Sano say ontan ya aro ed Dios tan ed sakey tan sakey so babayuboan na sanasawa, say panamaley da so magnayon tan magmaliw a maliket, ta “agbalot naumas so aro.” (1 Corinto 13:8) Say aro so “sakey ya ayadyarin bedber na pankakasakey.” (Colosas 3:14) No sika so walaay asawa, panon yon duan nabayuboan so onian klase na aro? Basaen yo so Salita na Dios, tan pantongtongan itan. Aralen so uliran nen Jesus nipaakar ed aro tan panggunaetan yon aligen, a manisip tan onkiwas a singa sikato. Niarum ni, onatendi ed saray Kristianon miting, a ditan nibabangat so Salita na Dios. Tan manpikasin patulongan ed Dios a napaaligwas iyan atagey a klase na aro, a sakey a bunga na masanton espiritu na Dios.—Uliran 3:5, 6; Juan 17:3; Galacia 5:22; Hebreos 10:24, 25.
SAY KOMADUAN TOMBOK
7. Anto so respeto, tan siopa so nepeg a mangipanengneng na respeto ed panamaley?
7 No talagan manaarowan so sanasawa, diad ontan et walaan met ira na respeto ed balang sakey, tan say respeto so komaduan tombok ed sakey a maliket a panamaley. Say kabaliksan na respeto et “panangiter na konsiderasyon ed arum, a papagalangan ira.” Mangokonseho so Salita na Dios ed amin a Kristiano, pati ed kaasawaan a lalaki tan bibii: “Diad panangipanengneng na galang ed sakey tan sakey mangidaulo kayo.” (Roma 12:10) Oniay insulat nen apostol Pedro: “Sikayoran asawan lalaki, mantultuloy a manamong a kaiba ira [kaasawaan yo] ed mipadparan paraan unong ed pikakabat, a pagalangan yora a singa ed sakey a mas lupok a baseha, say sakey a walaay parad biin kualidad.” (1 Pedro 3:7) Kokonsehoan so asawan bii a “nawalaan na aralem a respeto parad asawa to.” (Efeso 5:33) No labay mon igalang so sakey a too, sika so maong ed satan a too, walaay respeto ed dignidad to tan ed saray panmoria to, tan akaparaan a manumpal ed antokaman a makatunongan a kerewen to ed sika.
8-10. Antoray pigaran dalan ya ontulong so panagrespeto pian magmaliw a maligen tan maliket so pankasakey ed panamaley?
8 Saramay manpirawat a panggayagaay maliket a panamaley so mangipanengneng na respeto ed kaasawaan da diad “pangiyaapasakey ed mata, aliwan diad personal ya interes lambengat ed dilin [ran] pamaakaran, noag ontan met ed personal ya interes na saramay [kaasawaan da].” (Filipos 2:4) Agda lambengat kokonsideraen no antoy maong ed sikaran dili—ta magmaliw itan a kasibletan. Imbes, kokonsideraen da met so sankaabigan parad kaasawaan da. Diad tua et iyuuna ra itan.
9 Say panrespeto so ontulong ed sanasawa pian bidbiren so panduruma ed punto de bista. Agmakatunongan so panilalon manpareho so panmoria na duaran too ed amin a bengatla. Say importanti ed asawan laki so nayarin aliwan ontan kaimportanti ed asawan bii, tan say labay na asawan bii so nayarin aglabay na asawa to. Balet kaukolan dan respetoen so panmoria tan panlabay na sakey tan sakey, daput no saratan et unong ed saray ganggan tan prinsipyos nen Jehova. (1 Pedro 2:16; ikompara so Filemon 14.) Sakey ni, nepeg a respetoen na balang sakey so dignidad na sananey diad iyiwas ed panggawa ed satan a sakey a puntirya na makapabaing a panbalaw odino panagsutil, balanglan diad arap na dakel a totoo odino ed sikaran dua.
10 On, say aro ed Dios tan ed sakey tan sakey tan panrespetoan so duaran makanan tombok ed matalonan panamaley. Panon a niyaplika iratan diad pigaran lalon importantin lawak ed bilay na walay asawa?
SINGA KRISTON INKAULO
11. Unong ed Kasulatan, siopa so ulo ed panangasawa?
11 Ibabaga ed sikatayo na Biblia a say laki so pinalsa tekep na saray atributon manggawa ed sikaton matalonan ulo na pamilya. Lapud saya, say laki so walaay responsabilidad ed arap nen Jehova nipaakar ed espiritual tan pisikal a pankaabigan na asawa tan ananak to. Kaukolan a manggawa na saray asimbang a desisyon a mangisisindag ed linawa nen Jehova tan magmaliw a maong ya ehemplo na maridios a kondukta. “Saray asawan bibii so pauleyan komon ed asawa ran lalaki a singa ed Katawan, lapud say asawan laki so ulo na asawa ton bii a singa met say Kristo et ulo na kongregasyon.” (Efeso 5:22, 23) Anggaman ontan, ibabaga na Biblia a say asawan laki so walaan met na ulo, Sakey a walaay autoridad ed sikato. Oniay insulat nen apostol Pablo: “Labay kon naamtaan yo a say ulo na balang laki et si Kristo; say ulo met na bii et say laki; say ulo met nen Kristo et say Dios.” (1 Corinto 11:3) Naaaralan na matudion asawan laki so pangagamil na inkaulo diad pangalig ed dilin ulo to, si Kristo Jesus.
12. Anton maabig ya uliran so inletneg nen Jesus nampara diad panagpauley tan pangagamil na inkaulo?
12 Si Jesus so walaan met na ulo, si Jehova, tan sikato so manepeg a nampauley ed Sikato. Inkuan nen Jesus: “Aanapen ko, aliwan say dilin linawak, noagta say linawa na samay angibaki ed siak.” (Juan 5:30) Agaylan ekselentin uliran! Si Jesus so “panguloan ed amin a pinalsa.” (Colosas 1:15) Sikatoy nagmaliw a Mesias. Sikato so nigeter a magmaliw ya Ulo na kongregasyon na alanaan a Kristianos tan say apilin Ari na Panarian na Dios, ya atagey nen amin ya angheles. (Filipos 2:9-11; Hebreos 1:4) Anggaman ed ontan a tatangayen a posisyon tan ed ontan a nipaatagey a betang ed arapen, say toon Jesus so aliwan masubeg, anawet, odino alabas a maanap. Sikatoy agmanari-arian, a naynay ton papanonotan iray babangatan ton kaukolan dan tuloken. Si Jesus so maaro tan maabagey, nagkalalo la ed saramay alames. Inkuanto: “Dago kayo ed siak, amin yon nasasagpotan tan nabebelatan, tan sikayo so [itdan] ko na pakarepresko. Sakbaten yo so pakok tan manaral kayo ed siak, ta siak so maumildin-linawa tan abeba ed puso, tan naromog yo so pakarepreskoan na saray kamarerwa yo. Ta say pakok so mapangasi tan say awit ko so anlemew.” (Mateo 11:28-30) Talagan makapalikliket so piulop ed sikato.
13, 14. Panon ya agamilen na maaron asawan laki so inkaulo to, bilang pangalig ed si Jesus?
13 Marakep parad asawan lakin panpipilalekan toy sakey a maliket a pamilya a konsideraen iray maabig a walna nen Jesus. Say maong ya asawan laki so aliwan masubeg tan manari-arian, ya aliway panguusar to ed inkaulo to bilang pamekpek pian taktakoten so akulaw to. Imbes, sikatoy aaroen tan papagalangan to. No si Jesus so “abeba ed puso,” mas makatunongan a say asawan laki et magmaliw ya ontan, ta aliwan singa si Jesus et sikato so nalilingo. Sano nalilingo, kaliktan toy pakatalos na asawa to. Diad ontan, aadmitien na mapaabeban asawan laki iray lingo to, anggaman saray salitan, “Pasensya ka la; duga ka,” so nayarin mairap ya ibaga. Magmaliw a mas mainomay parad asawan bii a respetoen so inkaulo na sakey a masimpit tan mapaabeban asawa nen say samay mapaatagey tan maulit. Diad biek a dapag, say marespeton asawan bii so mipupulangan sano sikato so nalilingo.
14 Pinalsa na Dios so bii a walaay maabig iran atributo a makatulong ed pakawalaan na maliket a panamaley. Bidbiren iya na makabat ya asawan laki tan agto amperen. Dakel a bibii so mas mainomay ya onabagey tan sensitibo, kualidades a nakakaukolan diad pangasikaso ed pamilya tan pamayubo ed saray relasyon na too. Kaslakan, say bii so asanay a tuloy diad panayos ed ayaman a makaroyroyon pasen a panayaman. Say “walaay-abilidad ya asawan bii” ya adeskribe ed Uliran kapitulo 31 so walaan na dakel a marakep a kualidad tan ekselentin talinto, tan sigpot a pakagunggunaan na pamilya to iratan. Akin? Lapud say puso na masiken to so “manmamatalek” ed sikato.—Uliran 31:10, 11.
15. Panon a makapangipanengneng so asawan laki na singa Kriston aro tan respeto ed asawa to?
15 Diad arum a kultora, baleg so kaimportantian na autoridad na sakey ya asawan laki, kanian anggan say pantepet lambengat ed sikato so ipapasen ya agpanagrespeto. Nayari ton tratoey akulaw to a singa aripen. Say ontan a lingon panangagamil na inkaulo so mansusumpal ed makapuy a pisisiglaotan aliwa lambengat ed akulaw to noag ontan met ed Dios. (Ikompara so 1 Juan 4:20, 21.) Diad biek met a dapag, ibabaliwala na arum ya asawan lalaki so pangidaulo, a papaulyanan daray akukulaw dan manomina ed sankaabungan. Say asawan lakin manepeg a pauleyan ed si Kristo so agmangaabuso ed akulaw to odino mangeekal ed dignidad to. Imbes, aaligen to so dilin-managsakripisyon aro nen Jesus tan gagawaen so unong ed insimbawa nen Pablo: “Asawan lalaki, mantultuloy ya aroen yoray kaasawaan yon bibii, no panon ya inaro met nen Kristo so kongregasyon tan inter to so inkasikato nipaakar ed saya.” (Efeso 5:25) Ontan lay impangaro nen Kristo Jesus ed papatumbok to a sikatoy inatey parad sikara. Panggunaetan na maong ya asawan laki ya aligen itan ya agsinisiblet ya awawey, ya aanapey pankaabigan na akulaw to, imbes a magmaliw a maanap ed sikato. Sano say asawan laki so pauleyan ed Kristo tan mangipapatnag na singa-Kriston aro tan respeto, napakiwas so akulaw ton manpauley a mismo ed sikato.—Efeso 5:28, 29, 33.
PANAGPAULEY NA ASAWAN BII
16. Antoran kualidad so kaukolan ya ipanengneng na asawan bii ed pisiglaotan to ed masiken to?
16 Manga pigaran panaon kayarin pinalsa si Adan, “intuloy nen Jehova a Dios ya inkuan: ‘Agmarakep parad laki a mantultuloy a bukbukor. Manggawa ak na sakey a katulongan parad sikato, bilang kapanoan to.’” (Genesis 2:18) Pinalsa na Dios si Eva bilang “sakey a kapanoan,” aliwan bilang kakompetinsya. Say panamaley so kaukolan ya agmagmaliw a singa sakey a barko a walaay mankompetinsyaan a kapitan. Say asawan laki so kaukolan a mangipanengneng na maaron inkaulo, tan say asawan bii met so kaukolan a mangipatnag na aro, respeto, tan mabulos a panagpasakop.
17, 18. Antoray pigaran dalan a say asawan bii so magmaliw a tuan katulongan na masiken to?
17 Anggaman ontan, say sakey a maong ya asawan bii so aglambengat mapasakop. Panggunaetan ton magmaliw a sakey a tuan katulongan, masuporta ed masiken to ed saray desisyon to. Siempre, mas mainomay itan parad sikato sano miabobon ed sarayan desisyon. Balet anggano agto miabobon, say pikoopera to so makatulong ed mas matalonan pawayan na desisyon to.
18 Natulongan na asawan bii so masiken to pian magmaliw a maong ya ulo diad arum nin dalan. Nayarin nibalikas toy apresasyon to parad saray sagpot na masiken to’d panangidaulo, imbes a balawen odino ipalikna ed sikaton agton balot napenek. Diad pidedeneng ed masiken to diad positibon dalan, kaukolan ton tandaan a say “mareen tan maumildin espiritu . . . so walaan na baleg a balor ed imaton na Dios,” aliwa lambengat ed imaton na masiken to. (1 Pedro 3:3, 4; Colosas 3:12) Panon to no say asawan laki et agmananisia? Mananisia man odino andi, papasesegen na Kasulatan so kaasawaan a bibiin “aroen so kaasawaan da, aroen so ananak da, magmaliw ya asimbang ed kanonotan, malinis, komikimey ed ayaman, maong, manpapasakop ed kaasawaan da, pian say salita na Dios so agnapansalitaan a walaay panangabuso.” (Tito 2:4, 5) No walaray pamaakaran ya aapektoen toy konsiensia, maseguron respetoen na agmananisian asawan laki so posisyon na akulaw to no niparungtal itan tekep na “maumildin awawey tan aralem a respeto.” Say arum ya agmananisian asawan lalaki so ‘napapanaloan ya andiay salita diad panamegley na kondukta na kaasawaan dan bibii, lapud pakakaimaton ed malinis a kondukta ra ya atekepay aralem a respeto.’—1 Pedro 3:1, 2, 15; 1 Corinto 7:13-16.
19. Panon to no kerewen na asawan laki ed akulaw to a sumlangen so ganggan na Dios?
19 Panon to no kerewen na asawan laki ed akulaw to a manggawa na bengatlan isesebel na Dios? No nagawa itan, agto lilingwanan a say Dios so manunaan a Manuley to. Alaen ton alimbawa so ginawa na apostoles sanen kinerew ed sikara na saray autoridad a sumlangen so ganggan na Dios. Oniay salaysay na Gawa 5:29: “Inkuan nen Pedro tan arum niran apostol: ‘Nepeg min tuloken so Dios bilang manuley nen say totoo.’”
MAONG A PITATALOSAN
20. Anto so sakey a makanan lawak a ditan et kaukolan so aro tan respeto?
20 Say aro tan respeto so kaukolan ed sakey nin lawak na panamaley—say pitatalosan. Mitongtong so maaron asawan laki ed akulaw to nipaakar ed saray aktibidad to, saray problema to, saray panmoria to ed nanduruman pamaakaran. Nakaukolan iya na asawan bii. Say asawan laki a walaay panaon a mitongtong ed akulaw to tan talagan ontatalineng ed ibabaga to so mangidedemostra na aro tan respeto to ed sikato. (Santiago 1:19) Irereklamo na arum ya asawan bibii a saray kaasawaan da so ngalngali agmitotongtong ed sikara. Makapaermen itan. Tua, diad sarayan okupadon panaon, nayarin mantratrabaho ed andukey iran oras so kaasawaan a lalaki ed paway na ayaman, tan lapud kipapasen na ekonomya et nayarin magmaliw iyan sengegan pian arum ed asawan bibii so mantrabaho met la. Balet nakaukolan a say sanasawa so mangigana na panaon parad balang sakey. Tano andi, ompan agda la kaukolanen so sakey tan sakey. Onarap itan ed seryoso iran problema no nalikna ra so pankaukolan parad sakey a mililiknan kaulop ya agda asawa.
21. Panon a makatulong so suston panagsalita pian napansiansian maliket so panamaley?
21 Say dalan na pitatalosan na sanasawa so importanti. “Saray makaingganyon salita so . . . masamit ed kamarerwa tan pakatambal ed saray pukel.” (Uliran 16:24) Mananisia man odino andi so sakey a kapareha, onaaplika so konseho na Biblia: “Paulyan a say panagsalita yo so lawas atekepay inkaligsa, a tinimplaan na asin,” salanti, marakep a dengelen. (Colosas 4:6) Sano nagmaliw a maproblema parad sakey so agew to, baleg so nagawaan na pigaran mapangasi, maambegyan salitan manlalapud asawa. “Singara mansanas a balitok ed saray kargaan a pilak so salitan sinalita ed dugan panaon parad satan.” (Uliran 25:11) Say tono na boses tan say panpili na saray salita so importantin tuloy. Alimbawa, diad makapasyodot tan maganggan a paraan, nayarin ibaga na sakey ed asawa to: “Ikapot mo’tan a puerta!” Balet kaunongan a lalon “tinimplaan na asin” iray salita, ya ibabaga ed sakey a kalmado tan makatalos a boses a singa, “Pikapot mo pay puerta, pangasim?”
22. Antoran awawey so kaukolan na sanasawa pian napansiansian maong so pitatalosan?
22 Niwalay maong a pitatalosan sano walay malamoyot ya inkasalita, maligsan nengneng tan andawes, kaabigan, pakatalos, tan inkatamoy. Diad panggunaet a napansiansia so maong a pitatalosan, nalikna na namparan asawan laki tan bii a bulos dan nipaamta iray pankaukolan da, tan sikaray nayarin panlapuan na ligliwa tan tulong ed balang sakey diad panaon na dismaya odino detdet. “Mansalita tekep na ligliwa ed saray kamarerwan nagogonigon,” so ipapaseseg na Salitay Dios. (1 Tesalonica 5:14) Walaray panaon sano say asawan laki et walaay liknaan a nipaabeba tan walaray panaon ya ontan met so liknaan na asawan bii. Sikaray “mansalita tekep na ligliwa,” pian manpapaalageyan.—Roma 15:2.
23, 24. Panon a makatulong so aro tan respeto sano walay agpanpaknaan? Mangiter na sakey ya alimbawa.
23 Agmoriaen na sanasawan mangipapatnag na aro tan respeto so balang agpanpaknaan bilang baleg a problema. Panbanikelan day agmagmaliw a “manpasnok ya atekepay pait” ed balang sakey. (Colosas 3:19) Kaukolan dan tandaan a dua “a say ebat, sano maumildi, so mamakepay sanok.” (Uliran 15:1) Manalwar ya agmelmelagen odino kondenaen so asawan mangipapatua ed liknaan to. Imbes, moriaen iratan a panangiparungtal bilang pankanawnawa pian nagamoray aralem a pakatalos ed punto de bista na sananey. Panggunaetan yon resolbien a dua iray agpantatalosan tan mantunosan kayo.
24 Isipen pay agawa sanen inrekomenda nen Sara ed masiken to, si Abraham, so solusyon ed sakey a problema tan saya so agmitunosan ed liknaan to. Ingen, imbaga na Dios ed si Abraham: “Talineng ka ed boses to.” (Genesis 21:9-12) Tinmalineng si Abraham, tan sikatoy abendisyonan. Mipadpara, no isusuheri na asawan bii so bengatlan duma ed walad kanonotan na masiken to, anggan panon et kaukolan ton talinengen. Kabansag na saya, say asawan bii so agkaukolan a mandomina ed tongtongan noagta nepeg toy ontalineng ed ibaga na masiken to. (Uliran 25:24) Say panangipilit na dilin panlabayan na siopaman ed sanasawa ed amin a panaon so agpanangaro tan agpanagrespeto.
25. Panon a makatulong so maong a pitatalosan ed liket a nisiglaot ed sankaapitan iran aspeto na bilay na sanasawa?
25 Say maong a pitatalosan so importanti met diad seksual a relasyon na sanasawa. Say inkamakasarili tan kakulangay dilin-dangka so nayarin pirmin makaderal ed sayan sankaapitan a siglaotan ed panamaley. Say lukas a pitatalosan, tekep na anos, so makana. Sano sikaran dua so mangiaansakitan ed pankaabigan na balang sakey, agmagmaliw a baleg a problema so nipaakar ed sekso. Diad saya a singa met ed arum a pamaakaran, “mantultuloy ya anapen na balang sakey, aliwan say dilin pankaabigan to, noagta ed samay sananey a too.”—1 Corinto 7:3-5; 10:24.
26. Anggaman walaan na dilin itatalona tan isasaew so balang panamaley, panon a makatulong ed sanasawa so italineng ed Salita na Dios pian naromog so liket?
26 Agaylan maabig a konseho so iyoopresi na Salita na Dios! Tua, balang panamaley et walaan na itatalona tan isasaew. Balet sano say sanasawa so manpasakop ed panag-isip nen Jehova, a singa ipaparungtal na Biblia, tan ibase ray siglaotan da ed aprinsipyoan ya aro tan respeto, makapanmatalek ira a say panamaley da so magmaliw a magnayon tan maliket. Diad ontan et agda lambengat napagalangan so sakey tan sakey noag ontan met ed Manangigapo na panamaley, si Jehova a Dios.