Kapitulo 17

Atumangan so ‘Pinatey a Kakamarerwa’

1. Anton peryodo na panaon so pambibilayan tayo, tan anto so paneknek ed saya?

MANUULEY lay Panarian na Dios! Say Akalugan ed amputin kabayo so ngalngali la manumpal ed pananalo to! Say ambalanga, andeket, tan say pusisawan a kabayo so manalibandos ed interon dalin! Agnasuppiat, nasusumpal iray mismon propesiya nen Jesus nipaakar ed kiwawala to bilang ari. (Mateo, kapitulo 24, 25; Marcos, kapitulo 13; Lucas, kapitulo 21) On, manbibilay itayo la ed kaunoran iran agew na sayan sistema na bengabengatla. (2 Timoteo 3:1-5) Lapud satan, komon ta manimano itayon maong legan a lulukasan na Kordero, si Jesu-Kristo, so komaliman selyo odino tatak na satan a lukot. Diad anto nin puyan so pibiangan tayo natan?

2. (a) Anto so anengneng nen Juan sanen alukasan so komaliman selyo? (b) Akin ya ag-itayo nepeg a nikelawan a makabasa nipaakar ed sakey a simbolikon altar a panagbagatan ed tawen?

² Dedeskribien nen Juan so makatenyeg ya eksena: “Tan nen inlukas to so komalima a selyo, anengneng ko ed leksab na altar so saray kamarerwa na saray inaatey lapu ed salita na Dios, tan lapu ed impantasi ya inagamil da.” (Apocalipsis 6:9) Anto itan? Sakey a panagbagatan ya altar ed tawen? On! Sankaunaan itan ya impanalambit nen Juan ed sakey ya altar. Balet, deneskribe to la si Jehova a walad trono To, saray akapaliber a kerubin, say singa salming a dayat, saray lampara, tan saray 24 a mamatatken a walay awit dan insenso​—amin na saraya so miulibay ed saray kabiangan na mangaraldalin a tabernakulo, say santuaryo nen Jehova ed Israel. (Exodo 25:17, 18; 40:24-27, 30-32; 1 Awaran 24:4) No ontan, nepeg kasin pankelawan tayo ni so pakaromog na simbolikon altar a panagbagatan ed tawen?​—Exodo 40:29.

3. (a) Diad kadaanan a Judion tabernakulo, panon ya inkalbo iray kakamarerwa “ed sengeg na altar”? (b) Akin ya anengneng nen Juan so kakamarerwa na saray pinatey a tasi diad silong na simbolikon altar ed tawen?

³ Diad leksab na sayan altar et “saray kamarerwa na saray inaatey lapu ed salita na Dios, tan lapu ed impantasi ya inagamil da.” Antoy kabaliksan na saya? Agnayarin saraya et kakamarerwa a sinmian ed saray laman​—a singa ed saramay sinisia na saray paganon Griego. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:4) Imbes, amta nen Juan a say kamarerwa, odino bilay, et isisimbolo na dala, tan sanen saray saserdote ed kadaanan a Judion tabernakulo so amatey ed ibagat ya ayep, inwalsik da so dala ed ‘kaliberliber na altar’ odino inkalbo ra “ed sengeg na altar na bagat a poolan.” (Levitico 3:2, 8, 13; 4:7; 17:6, 11, 12) Kanian, say kamarerwa na ayep so maapit a nisiglaot ed altar a panagbagatan. Balet akin a saray kamarerwa, odino dala, na sarayan lingkor na Dios so anengneng ed silong na simbolikon altar ed tawen? Lapud say impatey da et impasen bilang bagat.

4. Diad anton dalan a masakripisyo so ipapatey na nailalak-ed-espiritu iran Kristiano?

⁴ On, amin na saramay nailalak bilang espiritun anak na Dios so ompatey ed masakripisyon ipapatey. Nisesengeg ed betang a gawaen da ed mangatatawen a Panarian nen Jehova, linawa na Dios ya italirak tan isakripisyo ra so anggan anton ilalo ed bilay ya andi-anggaan diad dalin. Lapud saya, sikaray mabulos a managmak na masakripisyon ipapatey nisengeg ed inkasoberano nen Jehova. (Filipos 3:8-11; ikompara so 2:17.) Onia so peteg ya agawa ed saramay anengneng nen Juan ed silong na altar. Sikaray alanaan a diad panaon da et pinatey ira bilang martir lapud maseseg a ministeryo ra diad panangitandoro ed Salita tan inkasoberano nen Jehova. Saray “kamarerwa [ra so] pinapatey lapu ed salita na Dios, tan lapu ed panagtasin kimey [mar·ty·riʹan] ya inagamil da.”

5. Panon a saray kamarerwa na saray matoor, anggaman inaatey la, so onkekelyaw parad panangibales?

⁵ Say senaryo so mantultuloy a nipanengneng: “Tan mantawtawag ira ed baleg a boses, a kuanda, Angga ed kapigan, O Katawan, santo tan matua, so agmo pangukom tan pangibales na dala mi ed saray manaayam ed dalin?” (Apocalipsis 6:10) Panon so ikelyaw na saray kamarerwa, odino dala ra, parad panangibales, anta ipapanengneng na Biblia ya anggapo lay amta na saray inaatey? (Eclesiastes 9:5) Bueno, agta say dala nen Abel so kinmelyaw kayari na impamatey nen Cain ed sikato? Kanian imbaga nen Jehova ed si Cain: “Anto so ginawam? Say boses na dala na agim manakis ed siak a nanlapu ed dalin.” (Genesis 4:10, 11; Hebreos 12:24) Aliwan say literal a dala nen Abel so nansalita. Imbes, si Abel so inatey bilang inosentin biktima, tan kinmelyaw na inkahustisya pian nadusa so amatey ed sikato. Mipadpara, inosente iramay Kristianon pinapatey bilang martir, tan lapud hustisya et nepeg a sikaray ibalesan. (Lucas 18:7, 8) Say kelyaw na panangibales so maksil lapud nilibolibo lay inaatey.​—Ikompara so Jeremias 15:15, 16.

6. Anton panamaagus na inosentin dala so imbales odino imbawi nen 607 B.C.E.?

⁶ Nayarin nikompara met so kipapasen ed apostatan Juda sanen si Arin Manases so yinmurong ed trono nen 716 B.C.E. Sikatoy amaagus na dakel ya inosentin dala, nayarin ‘impalagari’ to si propeta Isaias. (Hebreos 11:37, NW; 2 Arari 21:16) Anggaman nagbabawi tan nampasimbalo si Manases ed saginonor, nansiansia itan a kasalanan ed dala. Nen 607 B.C.E., sanen impankibalatar na saray taga-Babilonia so panarian na Juda, “petepeteg ed ganggan nen Jehova sinmabi so saya ed Juda, pian ekalen to ra ed pakanengneng to, lapu ed saray kasalanan nen Manases, unong na amin a ginawa to. Tan lapu ed maalas a dala ya inyibung to; ta pinano to so Jerusalem ed maalas a dala: et si Jehova agto nilabay a pinerdona.”—2 Arari 24:3, 4.

7. Siopa so manunan nankasalanan diad impamaagus “ed dala na saray sasantos”?

⁷ Singa diad panaon na Biblia, ontan met natan a nayarin dakel ed saray amatey ed saray tasi na Dios et abayag lan inatey. Balet ta siansia nin mabilay tan nankasalanan ed dala so organisasyon a sengeg na inkamartir. Satan so mangaraldalin ya organisasyon nen Satanas, say mangaraldalin a bini to. Say manunaan ditan et say Babilonia a Baleg, say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon.a Sikatoy deneskribe bilang “abuanges ed dala na saray sasantos, tan ed dala na saray martires [“saray tasi,” NW] nen Jesus.” On, “dia ed sikato aromog so dala na saray propeta tan saray sasantos, tan amin da a pinatey dia ed dalin.” (Apocalipsis 17:5, 6; 18:24; Efeso 4:11; 1 Corinto 12:28) Agaylan belat a kasalanan ed dala! Legan a wala ni so Babilonia a Baleg, say dala na saray biktima to so onkelyaw parad inkahustisya.​—Apocalipsis 19:1, 2.

8. (a) Antoray agawan inkamartir legan na bilay nen Juan? (b) Antoran panamasegsegang so insugsog na saray Romanon emperador?

⁸ Atasian a mismo nen Juan so inkamartir nen inmunan siglo sanen say maruksan Uleg tan say mangaraldalin a bini to so akibakal ed ombabaleg ya organisasyon na saray alanaan a Kristiano. Anengneng nen Juan so Katawan tayo a nipasak tan aliktaran toy impamatey ed si Esteban, ed dilin agi to a si Santiago, tan si Pedro, Pablo, tan arum niran maapit a kalimog to. (Juan 19:26, 27; 21:15, 18, 19; Gawa 7:59, 60; 8:2; 12:2; 2 Timoteo 1:1; 4:6, 7) Nen 64 C.E., say Romanon emperador a si Nero so amakasalanan ed saray Kristiano, ya inakusaan to iran amool ed syudad, pian baliktaren so balbalita a sikato imay nankasalanan. Inreport na manag-awaran a si Tacitus: “Sikara [saray Kristiano] so inatey panamegley na saray panagmudmora; arum so binalkot na saray katat na atap ya ayep ta pian ngatngatngaten na saray aso, arum so [impasak],b arum so pinoolan a ginawan silewan ed labi.” Say kaaruman nin panamasegsegang ed uley nen Emperador Domitian (81-96 C.E.) so nanresulta ed inkibantak nen Juan ed isla na Patmos. Unong ya inkuan nen Jesus: “No pinasegsegang da ak, pasegsegangen da kayo met.”​—Juan 15:20; Mateo 10:22.

9. (a) Anton obra-maestra a panamalikdo so pinalesa nen Satanas nen komapat a siglo C.E., tan anto so manunan kabiangan na satan? (b) Panoy impantrato na arum a manuley na Kakristianoan ed saray Tasi nen Jehova legan na Guerra Mundial I tan II?

⁹ Diad komapat a siglo C.E., satan a daan ya uleg, si Satanas a Diablo, so amalesa na obra-maestra to ed panagpalikdo, say apostatan relihyon na Kakristianoan​—sakey a Binababilonian sistema a mankuankuanan a “Kristiano.” Satan so manunan kabiangan na bini na Uleg tan nagmaliw a dakerakel a mansusumlangan iran sekta. Singa say agmatoor a Juda nensaman, say Kakristianoan so walaan na ambelat a kasalanan ed dala, lapud akibabalin maong ed nantupag a dapag nen Guerra Mundial I tan II. Arum iran mapolitikan manuley ed Kakristianoan so angusar ni ingen ed sarayan pambabakal bilang baraan ed pamapatey ed alanaan iran lingkor na Dios. Diad pangirereport ed panamasegsegang nen Hitler ed saray Tasi nen Jehova, inkuan na impanrepaso ed libro nen Friedrich Zipfel a Kirchenkampf in Deutschland (Panlalaban na Saray Iglesia Diad Alemanya): “Kakatlo ed sikara [saray Tasi] so pinapatey, balanglan imbitay, arum et diad panagduksa, eras, sakit odino panangaripen a panagpatrabaho. Anggapo ni kapara na sayan pirmin panangontrol tan resulta iya na agnikompromiso a pananisia ya agnitunos ed Nasyonal a Sosyalistikon ideolohiya.” Peteg a nibaga ed Kakristianoan, a pati saray pari na satan: ‘Diad saray kawes mo naromog so dala na saray kamarerwa na saray duka ya andi kasalanan.’​—Jeremias 2:34.c

10. Antoran panamasegsegang so sinagmak na saray kalangweran a lalaki a kabiangan na baleg ya ulop ed dakel iran bansa?

¹⁰ Nanlapula’d 1935 et saray matoor a baleg ya ulop na kalangweran a lalaki so anagmak na pirmin panamasegsegang ed dakel iran bansa. (Apocalipsis 7:9) Anggan angangga lay Guerra Mundial II ed Europa, diad sakey a baley lambengat et 14 a kalangweran a Tasi nen Jehova so pinatey diad impangibitay. Antoy kasalanan da? Agda labay so “manaral na bakal.” (Isaias 2:4) Diad agano ni, saray kalangweran a lalaki ed Bukig tan ed Aprika so pinekpek ya anggad inatey odino pinatey diad panamegley na firing squad lapud satan lanlamang ya isyu. Sarayan tobonbalon martir, a makanakanan mananuporta ed saray alanaan ya agagi nen Jesus, so seguradon napaoli diad insipan a balon dalin.​—2 Pedro 3:13; ikompara so Salmo 110:3; Mateo 25:34-40; Lucas 20:37, 38.

Kawes ya Amputi

11. Diad anton pantalos a saray pinatey bilang martir ya alanaan a Kristiano so mangawat na “kawes ya amputi”?

¹¹ Kayari na impangirekord ed pananisia na saray manamasiansia na katooran nensaman a panaon, imbaga nen apostol Pablo: “Et sarayan amin, dia ed impakagamor da na sakey a maong a tasi lapu ed pananisia ra, anggaman ontan agda ni inawat so sipan: Say Dios angiparaan na magmaong a bengatla nipaakar ed sikatayo, pian ag-ira komon nayadyari ya andi itayo.” (Hebreos 11:39, 40) Anto itan a “magmaong a bengatla” ya iilaloan nen Pablo tan arum niran alanaan a Kristiano? Satan so anengneng dia nen Juan ed pasingawey: “Tan naikdan ira na kawes ya amputi; tan nibaga ed sikara, a manpainawa ni ra ed sakey a daiset a panaon, angga ed pakasapot na saray kapara ra met ya aripen tan agagi ra, a napatey met ira a singa sikara.” (Apocalipsis 6:11) Say pakaawat da na “kawes ya amputi” et misiglaotan ed kioli ra pian magmaliw ya imortal ya espiritun pinalsa. Aliwa la ran pinatey a kakamarerwa ed leksab na altar, noag apaoli ira pian magmaliw a kabiangan na ulop na 24 a mamasiken a mandadayew ed arap na mangatatawen a trono na Dios. Diman et sikaran mismo so naikdan na saray trono, a pakapatnagan a sikaray linmoob ed saray pribilehyo bilang ari. Tan “akawesan ira na kawekawes ya amputi,” a kabaliksan ton sikaray nalmoan a matunong, makanepegan ed apagalangan a pasen ed arap nen Jehova ed satan a mangatatawen a korte. Saya met so kasumpalan na sipan nen Jesus ed saray matoor ya alanaan a Kristiano ed kongregasyon diad Sardis: “Say manalo nakawesan naani na kawekawes ya amputi.”​—Apocalipsis 3:5; 4:4; 1 Pedro 1:4.

12. Diad anton dalan a saray apaolin alanaan so ‘manpainawa na daiset,’ tan anggad kapigan?

¹² Amin ya ebidensya so mangipapabitar a sayan mangatatawen a kioli so ginmapo nen 1918, kayari na inkitrono nen Jesus nen 1914 tan inggapo ton inlugan ed kabayo bilang mananalon ari diad impangekal to ed tawen ed si Satanas tan saray demonyo to. Ingen, imbaga ed saramay apaolin alanaan a sikaray nepeg a “manpainawa . . . [na] daiset a panaon, angga ed pakasapot na saray kapara ra met ya aripen.” Saramay kabiangan na Juan a klase a wala ni ed dalin so nepeg a mamaneknek ed katooran da anggaman ed subok tan panamasegsegang, tan arum ed saraya so nayarin pateyen ni ingen. Balet diad kaunoran et ibalesan so amin na saray matunong a dala ya impaagus na Babilonia a Baleg tan saray mapolitikan manangaro to. Diad kaleganan, seguradon okupado iray apaolin alanaan ed saray mangatatawen a kimey da. Sikaray manpainawa, aliwan diad panrelaks ya anggapoy gagawaen, noag diad paraan a sikaray siaanos a manalagar ed agew na panangibales nen Jehova. (Isaias 34:8; Roma 12:19) Manampot so painawa ra sano natasian da so kaderal na palson relihyon tan, bilang “atawag, tan apili, tan matoor,” miulop ira ed Katawan a Jesu-Kristo diad panangipaakseb na panangukom ed amin nin kabiangan na marelmeng a bini nen Satanas diad dalin.​—Apocalipsis 2:26, 27; 17:14; Roma 16:20.

‘Saramay Inaatey so Ombilay ya Unona’

13, 14. (a) Unong ed si apostol Pablo, kapigan so igapo na mangatatawen a kioli, tan sioparay napaoli? (b) Kapigan so kioli ed tawen na saray alanaan a mabilay ni anggad agew na Katawan?

¹³ Say impagamor a pakatebek diad inkilukas na komaliman selyo so sigpot a mitunosan ed arum iran teksto a misiglaotan ed mangatatawen a kioli. Alimbawa, insulat nen apostol Pablo: “Ta saya so ibaga mi ed sikayo lapud salita na Katawan, a sikatayon mabilay, ya atilak ya angga ed isasabi na Katawan, agtayon balot unaan so saray naugip. Ta say Katawan a dili onlasor a manlapu ed tawen, a pati sakey ya eyag, pati boses na arkanghel, tan say trumpeta na Dios: et saray inaatey ed Kristo ombilay ira ya unona. Insan sikatayo a mabilay, ya atilak naabot tayo’ra naani a piulopen ed saray kalureman, a miabet ed Katawan diman ed tagey: et ontan miayam itayo lawas ed Katawan.”​—1 Tesalonica 4:15-17.

¹⁴ Agaylan makapasagyat ya istorya so ibabaga na sarayan bersikulo! Saramay alanaan ya agagi nen Jesus a makaalagar ed kiwawala to, salanti, saramay siansia nin mabilay ed dalin legan na kiwawala to, so unaan ed tawen na saramay inaatey la. Saratan ya inaatey a mikasakey ed si Kristo so ombilay ya unona. Si Jesus so onlasor, salanti, ipaarap toy imano to ed sikara tan paolien to ra ed espiritun bilay, ya ikdan to ra na “kawes ya amputi.” Kayari na satan, saramay siansia nin mabilay bilang totoo so manumpal ed mangaraldalin a kurang da, a dakel ed sikara so maruksan papateyen na saray sumusumpa. Balet, sikaray agla naugip ed patey a singa agawa ed saray akauna nen say sikara. Imbes, sano ompatey ira, tampol iran nauman​—“dia ed sankakirem”—​a naala ed katawenan a mikasakey ed si Jesus tan ed saray kapara ran kabiangan na laman nen Kristo. (1 Corinto 15:50-52; ikompara so Apocalipsis 14:13.) Kanian, say kioli na saray alanaan a Kristiano so onggapon tampol kayari inlugan na apatiran managkabayo ed Apocalipsis.

15. (a) Anton maong a balita so intarya na impangilukas ed komaliman selyo? (b) Panoy pamantok na inlugan na Mananalo ed amputin kabayo?

¹⁵ Say impangilukas ed sayan komaliman selyo na lukot so angitarya na maong a balita nipaakar ed saray alanaan a manamasiansia na katooran ya analo tan nanmatoor ya anggad patey. Balet ag-itan angitarok na maabig a balita ed si Satanas tan say bini to. Say inlugan na Mananalo ed amputin kabayo so mantultuloy ya agnaamper tan mamantok ed panaon a pikuentaan na mundo a “mandukdukol ed kaugsan.” (1 Juan 5:19) Nipalinew iya diad pangilukas na Kordero ed komanem a selyo.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed pahina 102]

‘Pinatey a kakamarerwa’

Inaon na Cyclopedia nen McClintock tan Strong si John Jortin, sakey a koma-18 a siglo ya Ingles a Protestanti tan inyanak na Pranses a Huguenot ya atateng, ed pangibabaga na onia: “No kapigan ya onggagapo so panamasegsegang, diman met mansasampot so Inkakristiano . . . Kayarin niletneg so Inkakristiano bilang relihyon na empiryo na [Roma], tan kayarin nipagamor so kayamanan tan kagalangan ed saray ministro na satan, insan binmiskeg a maong so mauge-uges a panamasegsegang, tan impuntirya to so makaderal ya impluensya to ed relihyon na Ebanghelyo.”

[Litrato ed pahina 103]

“Tan naikdan ira na kawes ya amputi”