Bayaran ed Cesar Iray Bengatla nen Cesar
“Iter ed amin iray kanepegan da.”—ROMA 13:7.
1, 2. (a) Unong ed si Jesus, panon so kaukolan a panbalansi na saray Kristiano ed obligasyon da ed Dios tan ed Cesar? (b) Anto so manunan panpapagaan na Tastasi nen Jehova?
UNONG ed si Jesus, walaray bengatlan obligasyon tayo ed Dios tan bengabengatlan obligasyon tayo ed Cesar, odino ed Estado. Inkuan nen Jesus: “Ibayar yo ed Cesar iray bengatla nen Cesar, balet ed Dios iray bengatla na Dios.” Diad sarayan pigpigaran salita, winetwet toray kabusol to tan marakep so impanegek to ed asimbang ya awawey a nepeg a niwala ed sikatayo ed siglaotan tayo ed Dios tan ed pidedeneng tayo ed Estado. Agpankelawan a saray dumerengel to so “ginmapon nikelawan ed sikato”!—Marcos 12:17.
2 Siempre, say manunan panpapagaan na ariripen nen Jehova et say pangiter da ed Dios ed saray bengatla na Dios. (Salmo 116:12-14) Balet diad panggawa ed saya et agda lilingwanan so inkuan nen Jesus a nepeg dan iter so pigaran bengatla ed Cesar. Say nipasal-ed-Biblian konsiensia ra so mankakaukolan na sipipikasin pangonsidera ra ed no anggad iner so nayari ran ibayar ed kekerewen nen Cesar. (Roma 13:7) Diad modernon panaon, bibidbiren na dakel a marunong ed ley a say pakayari na gobierno so walaan na saray ketegan tan say totoo tan gobierno ed inerman a lugar so gegeteran na natural a ganggan.
3, 4. Antoran makapasagyat a komento so ginawa nipaakar ed natural a ganggan, niparungtal a ganggan, tan ganggan na too?
3 Tinukoy nen apostol Pablo iyan natural a ganggan sanen insulat to so nipaakar ed totoo na say mundo: “Say nayarin nakabatan nipaakar ed Dios so nipatnag ed limog da, ta impatnag itan na Dios ed sikara. Ta saray agnanengneng a kualidad to so malinlinew a nanengneng manlapud impamalsa ed mundo a manpatuloy, lapud natetebek iratan ed panamegley na saray bengatlan ginawa, anggan say magnayon a pakayari tan inka-Dios to, ta pian andian iray pambaraanan.” No sikara so onkiwas ed saratan, lalon pakiwasen na natural a ganggan so konsiensia na sarayan agmananisia. Kanian, inkuan ni nen Pablo: “Kapiganman a saray totoo na nasyones ya andian na ganggan so manggagawa na kasiporan ed bengabengatla na say ganggan, sarayan totoo, anggaman andian na ganggan, saratan so ganggan ed inkasikaran dili. Sikaran mismo so mangidedemostra ed pamaakaran na say ganggan ya isulat ed kapusoan da, legan a saray konsiensia ra so mantatasin kaiba ra.”—Roma 1:19, 20; 2:14, 15.
4 Diad koma-18 siglo, nansulat so kabkabat ya Ingles ya eksperto ed ganggan a si William Blackstone: “Sayan ganggan na kasiporan [natural a ganggan], bilang kapanaonan [kaedaran] na katooan tan indikta na Dios a mismo, so siempre et superyor ed dinanman nin obligasyon ed arum nin ganggan. Satan so niyaplika ed sankagloboan, ed amin a bansa, tan ed amin a panaon: anggaporay ganggan na too ed antokaman ya inkakanepegan, no satan et kontra ed saya.” Intuloy nin imbaga nen Blackstone diad impanaglawi nipaakar ed “niparungtal a ganggan,” a singa naromog ed Biblia, tan inkomento to: “Diad tapew na sarayan duaran pundasyon, say ganggan na kasiporan tan say ganggan na kiparungtal, so pandependian na amin a ganggan na too; salanti et anggapoy ganggan na too so nepeg a paulyanan [abuloyan] a mangontra ed saraya.” Saya so mitunosan ed imbaga nen Jesus nipaakar ed Dios tan Cesar, singa nirekord ed Marcos 12:17. Malinlinew, walaray lugar a ditan et gegetaran na Dios so nayarin kaukolanen nen Cesar ed sakey a Kristiano. Pinalumbasan na Sanhedrin itan sanen ingganggan daray apostol ya ontundan manpulong nipaakar ed si Jesus. Kanian, dugaruga so inyebat na saray apostol: “Nepeg min tuloken so Dios bilang manuley imbes a saray totoo.”—Gawa 5:28, 29.
‘Bengabengatla na Dios’
5, 6. (a) Nisesengeg ed inkianak na Panarian nen 1914, anto so kaukolan a lawas nagkalalon nonoten na saray Kristiano? (b) Panon a papaneknekan na sakey a Kristiano a sikato so sakey a ministro?
5 Nagkalalo la nanlapulad 1914, sanen si Jehova a Dios, say Makapanyarin-amin, so ginmapon man-uley bilang ari diad panamegley na Mesianikon Panarian nen Kristo, a nepeg a seguroen na saray Kristiano ya agda iiter ed si Cesar iray bengatla na Dios. (Apocalipsis 1:15, 17) Nagkalalo ed kapiganman, say ganggan na Dios so mankakaukolan ed saray Kristiano ya “aliwan kabiangan na mundo.” (Juan 17:16) Bilang dedikado ed Dios, say Manangiter-Bilay da, nepeg dan idemostra a malinlinew ya agda la kayarian so inkasikara. (Salmo 110:2, 3) Unong ya insulat nen Pablo, “sikatayo so kien nen Jehova.” (Roma 14:8) Sakey ni, diad bautismo na sakey a Kristiano, sikato so nagmaliw ya ordinadon ministro na Dios, kanian nibaga to so singa ed imbaga nen Pablo: “Say Dios . . . [so] peteg a nanggawa ed sikamin sigpot a kualipikado pian magmaliw a ministros.”—2 Corinto 3:5, 6.
6 Insulat met nen apostol Pablo: “Iglogloriak so ministeryok.” (Roma 11:13) Maseguron ontan met so nepeg a gawaen tayo. Balanglan sikatayo so sigpot-panaon odino pigaran panaon a mibibiang ed ministeryo, sinononot tayo a si Jehova a mismo so angi-asain ed sikatayo ed ministeryo tayo. (2 Corinto 2:17) Lapud nayarin suppiaten na arum so talindeg tayo, balang dedikado, bautismadon Kristiano so nepeg ya akaparaan a mangiter na malinew tan positibon prueba a sikato so talagan sakey a ministro na maong a balita. (1 Pedro 3:15) Say ministeryo to so kaukolan met a paneknekan na kondukta to. Bilang sakey a ministro na Dios, kaukolan ya irekomenda tan agamilen na sakey a Kristiano so kalinisan ed moral, manuporta ed pankakasakey ed pamilya, magmaliw a matua, tan mangipanengneng na respeto ed ley tan uksoy. (Roma 12:17,18; 1 Tesalonica 5:15) Say siglaotan na sakey a Kristiano ed Dios tan say ministeryon impabtang ed sikato na Dios so sankaimportantian a bengatla ed bilay to. Agto nayarian a benegan iraya diad kapilitan a ganggan nen Cesar. Malinlinew, saraya so nikuenta bilang ‘bengabengatla na Dios.’
‘Bengabengatla nen Cesar’
7. Anto so reputasyon na Tastasi nen Jehova nipaakar ed panagbayar na buis?
7 Amta na Tastasi nen Jehova ya obligado ira a “pauleyan ed superyor iran autoridad,” saray manuley na gobierno. (Roma 13:1) Kanian, sano si Cesar, say Estado, so nanggawa na lehitimo iran kekerewen, aabuloyan ira na nipasal-ed-Biblian konsiensia ra ya onkiwas ed sarayan kerew. Alimbawa, saray tuan Kristiano so kabiangan na sankaabigan ya ehemplo ed panagbayar na buis ed dalin. Diad Alemanya, say peryodikon Münchner Merkur so nankuan nipaakar ed Tastasi nen Jehova: “Sikaray sankamatuaan tan sankamanunaan a manbabayar na buis diad Republika Pederal.” Onia met so kuan na dyaryon La Stampa ed Italya: “Sikara [Tastasi nen Jehova] so sankatooran a mibabaley a panpirawatan na siopaman: ag-ira mansasaol ed panagbuis odino papaliisan so agkombenienti iran ganggan parad dilin gungguna ra.” Gagawaen iya na ariripen nen Jehova ‘nisesengeg ed konsiensia ra.’—Roma 13:5, 6.
8. Limitado ta labat ed saray kuartan buis so obligasyon tayo ed si Cesar?
8 Kasin ‘saray bengatla nen Cesar’ so limitado labat ed panagbayar ed buis? Andi. Inlista nen Pablo so arum niran bengatla, a singa say takot tan panamagalang. Diad Critical and Exegetical Hand-Book to the Gospel of Matthew, oniay insulat na iskolar ya Aleman a si Heinrich Meyer: “[Saray bengatla nen Cesar] . . . so aglambengat manutukoy ed buis a pansibilyan, noagta ed amin a kien nen Cesar nisesengeg ed lehitimon uley to.” Say manag-awaran a si E. W. Barnes, ed libro ton The Rise of Christianity, so nankuan a manbayar na buis so sakey a Kristiano no obligasyon to iraya tan “ontan met ya akoen ton amin so arum nin obligasyon ed Estado, daput no sikatoy agkekerewan a mangiter ed Cesar na saray bengatlan kien na Dios.”
9, 10. Anton inkamasuyat so nayarin niwala ed sakey a Kristiano nipaakar ed panagbayar a kanepegan nen Cesar, balet antoran bengatla so nepeg ya isipen?
9 Antoran bengatla so nayarin kaukolanen na Estado ya aggagamgamen iray bengatlan manepenepeg a kien na Dios? Liknaen na arum a sikaray lehitimon mangiter na kuarta ed Cesar diad porma na saray buis balet ta anggad diman labat. Maseguron ag-ira maliket a mangiter ed Cesar na antokaman a bengatlan nayarin mangala ed panaon parad teokratikon aktibidades. Anggaman kuan, manwarin tua a kaukolan tayon ‘aroen si Jehova a Dios tayo ed interon puso, kamarerwa, kanonotan, tan biskeg,’ iilaloan nen Jehova ed sikatayo a mangusar na panaon ed arum niran bengatla nilikud ed sagradon serbisyo tayo. (Marcos 12:30; Filipos 3:3) Alimbawa, nasisimbawa so sakey a walaay asawan Kristiano a mangideboto na panaon ed pamaliket ed kapareha to. Saratan ya aktibidad so aliwan mauges ya aktibidades, balet imbaga nen apostol Pablo a saratan so “bengabengatla ed mundo” tan aliwan “bengabengatla ed Katawan.”—1 Corinto 7:32-34; ikompara so 1 Timoteo 5:8.
10 Niarum ni, inabuloyan nen Kristo iray patumbok to a ‘manbayar’ na saray buis, tan maseguron sasaglawien na saya so panaon a nitalaga ed si Jehova—lapud say interon bilay tayo so nidedika ed onian paraan. No say makagkanepegan a panagbuis ed sakey a bansa et 33 porsiento na almo (a mas atagey ed pigaran bansa), kabaliksan na saya a kada taon et say sakey ya ordinaryon trabahador so manbabayar ed Tresurerya na Estado na misimbangan ed apatiran bulan a nalmoan to. Diad arum a salita, diad sampot na impanimpleyo to et say ordinaryon trabahador so angusar na ngalngali 15 taon ed pangalmo na kuartan parad buis a kakaukolanen nen “Cesar.” Konsideraen pa met so pamaakaran na pan-eskuela. Diad dakel a bansa et kakaukolanen na ganggan a panaralen na saray ateng so ananak da ed sakey a minimum a bilang na taon. Say bilang na taon ed pan-eskuela so agparepareho ed nanduruman bansa. Diad dakel a lugar et mankakaukolan na sakey ya andukey a peryodo na panaon. Tua, say ontan a pan-eskuela so gendagendat a makagungguna, balet ta si Cesar so mandeside no antoy kabiangan na bilay na sakey ya ugaw a nepeg ya usaren ed onian paraan, tan uunoren na Kristianon atateng so desisyon nen Cesar.
Kapilitan a Serbisyo Militar
11, 12. (a) Anto so kerew nen Cesar ed dakel a daldalin? (b) Panon a minoria na saray inmunan Kristiano so serbisyo militar?
11 Sakey nin kerew nen Cesar ed dakel a bansa et say kapilitan a serbisyo militar. Diad koma-20 siglo, inletneg na dakel a nasyon so onian uksoyan ed panaon na bakal tan pigara ed panaon na kareenan met. Diad Pransya sayan obligasyon so dakel a taon a tatawagen a bilang buis a dala, a kabaliksan ton kada tobonbalon laki so kaukolan a mabulos a mangibagat ed bilay to parad Estado. Kasin saya so sakey a bengatlan matunong ya iter na saramay dedikado ed si Jehova? Panon so panmoria na saray inmunan-siglon Kristiano ed sayan pamaakaran?
12 Legan a nambanikelan na saray inmunan Kristiano a magmaliw a maong a mibabaley, say pananisia ra so angamper ed sikaran mangetel ed bilay na arum odino ibagat so dilin bilay da parad Estado. Ikuan na The Encyclopedia of Religion: “Saray inmunan ama na iglesia, kaiba la ra di Tertullian tan Origen, so amekder a saray Kristiano so sinebelan a mangetel ed bilay na too, sakey a prinsipyon angamper ed sikara ed pibiang ed Romanon armada.” Diad libro ton The Early Church and the World, oniay insulat nen Propesor C. J. Cadoux: “Anggad uley nen Marcus Aurelius [161-180 K.P.], diad antokaman a kipapasen et anggapoy Kristianon nagmaliw a sundalo kayari bautismo to.”
13. Akin a say panmoria na dakel ed Kakristianoan nipaakar ed serbisyo militar so agkapara na samay ed inmunan Kristianos?
13 Akin ya aliwan onia so panmoria na saray membro na iglesia na Kakristianoan natan? Lapud radikal a pananguman ya agawa nen komapat a siglo. Insalaysay na Katolikon palapagan ya A History of the Christian Councils: “Dakel a Kristiano, . . . ed silong na saray paganon emperador, so walaan na relihyoson panduaruwa no nipaakar ed serbisyo militar, tan positibon angikaindan a manlingkor bilang sundalo, odino andi et ontakas. Say Synod [na Arles, agawa nen 314 K.P.], diad impangonsidera ed saray pansalat a ginawa nen Constantino, so angigeter na obligasyon a saray Kristiano so nepeg a mibiang ed bakal, . . . lapud say Simbaan so walaay pikakareenan (in pace [salitan Latin]) ed silong na sakey a prinsipin makaaro ed saray Kristiano.” Bilang resulta na sayan impangikaindan ed bangabangat nen Jesus, nanlapulad saman ya anggad natan et pinaseseg na klero na Kakristianoan a manlingkor ed saray armada na nasyones, anggaman walaray pigaran indibidual ya ag-inmabuloy lapud konsiensia ra.
14, 15. (a) Diad antoran letnegan a kekerewen na saray Kristiano ed pigaran lugar so eksempsyon manlapud serbisyo militar? (b) No anggapoy naalan eksempsyon manlapud serbisyo militar, antoran Makasulatan a prinsipyo so ontulong ed sakey a Kristiano a manggawa na suston desisyon?
14 Kasin obligado iray Kristiano natan a tumboken so karaklan nipaakar ed sayan pamaakaran? Andi. No say dedikado tan bautismadon Kristiano so manaayam ed sakey a bansan mangiiter na eksempsyon ed serbisyo militar ed saray ministro na relihyon, nayarin anamoten to iyan probisyon, ta diad tua et sikato so ministro. (2 Timoteo 4:5) Walaray pigaran bansa, pati say Estados Unidos tan Australia, a mangipapagamor na ontan ya eksempsyon anggan ed panaoy bakal. Tan diad panaoy kareenan, diad dakel a daldalin a manmamantini na kapilitan a serbisyo militar, saray Tastasi nen Jehova, bilang ministro na relihyon, so pinagamoran na eksempsyon. Diad ontan et makapantultuloy dan tulongan so totoo diad mapublikon serbisyo ra.
15 Balet komusta no say sakey a Kristiano so manaayam ed sakey a dalin a ditan et ag-ipapagamor so eksempsyon ed saray ministro na relihyon? Diad ontan kaukolan toy manggawa na personal a desisyon unong ed nipasal-ed-Biblian konsiensia to. (Galacia 6:5) Legan ya ikokonsidera so autoridad nen Cesar, simbangen ton maong so obligasyon to ed si Jehova. (Salmo 36:9; 116:12-14; Gawa 17:28) Kaukolan ya aglilingwanan na sakey a Kristiano a say tanda na tuan Kristiano et say aro ed amin a kapananisiaan to, anggan ed saramay manaayam ed arum a daldalin odino ed saramay nandurumay tribu. (Juan 13:34, 35; 1 Pedro 2:17) Sakey ni, agto lilingwanan iray Makasulatan a prinsipyon naromog ed saray teksto a singa say Isaias 2:2-4; Mateo 26:52; Roma 12:18; 14:19; 2 Corinto 10:4; tan Hebreos 12:14.
Sibilyan a Serbisyo
16. Diad arum a daldalin, antoran serbisyon aliwan-militar so kekerewen nen Cesar ed saramay agmalabay ed serbisyo militar?
16 Balet, walaray daldalin a ditan et say Estado, anggaman agmangipapagamor na eksempsyon ed saray ministro na relihyon et mamibidbir a say pigaran indibidual et nayarin onkontra ed serbisyo militar. Dakel ed sarayan daldalin so mangiiter na probisyon ed saratan ya indibidual a mangipulisay lapud konsiensia ya agpipiliten ya onloob ed serbisyo militar. Diad arum a paspasen say kakaukolanen a sibilyan a serbisyo, a singa say kimey a makagungguna ed komunidad, so ipapasen bilang aliwan-militar a serbisyo ed nasyon. Nayari ta a gawaen na sakey a dedikadon Kristiano so ontan a serbisyo? Dia lamet, say dedikado tan bautismadon Kristiano so kaukolan a manggawa na dili ton desisyon unong ed nipasal-ed-Biblian konsiensia to.
17. Wala ta so Biblikon pangiparisan ed sibilyan a serbisyo ya aliwan militar?
17 Ompapatnag a say kapilitan a serbisyo so inagamil ed panaon na Biblia. Oniay kuan na sakey a libro ed awaran: “Niarum ed saray buis tan babayaran a sisingilen na saray manaayam ed Judea, wala met so corvée [agbinayaran a trabahon inpakat na saray autoridad a panpubliko]. Saya so kadaanan ya institusyon diad Bukig, a pinansiansia na Helenistiko tan Romano iran autoridad. . . . Anaglawi met so Balon Sipan na saray alimbawa na corvée ed Judea, a mangipapanengneng no kaunongan kalaknab iman. Unong ed sayan kinaugalian, pinilit na saray sundalo si Simon na Cirene a sakbaten so krus [panamairapan a kiew] nen Jesus (Mateo 5:41; 27:32; Marcos 15:21; Lucas 23:26).”
18. Diad anton aliwan militar, aliwan relihyoson nengneng na serbisyon komunidad so mabetbet a pikokooperaan na Tastasi nen Jehova?
18 Mipadpara, saray mibabaley na pigaran bansa natan so kakaukolanen na Estado odino saray lokal ya autoridad a mibiang ed nanduruman porma na serbisyo ed komunidad. No maminsan et saya so parad espisipikon kimey, a singa say pankotkot na saray bobon odino panggawa na saray kalsada; no maminsan et saman so regular, a singa ed sinimban pibibiang ed panaglinis na saray kalsada, eskuelaan, odino saray ospital. No saratan a sibilyan a serbisyo et parad pankaabigan na komunidad tan agkonektado ed palson relihyon odino diad antokaman a paraan et ag-onsumlang ed konsiensia na Tastasi nen Jehova, mabetbet a sikaray ontulok. (1 Pedro 2:13-15) Saya so kaslakan a mansusumpal ed ekselentin panagtasi tan no maminsan et mamareen ed saramay sititilan mangaakusan sumpad-gobierno iray Tastasi.—Ikompara so Mateo 10:18.
19. Panon ya aarapen na sakey a Kristiano so kerew nen Cesar a sikato so manumpal ed sakey ya aliwan-militar a serbisyo ed komunidad ed sakey a panat na panaon?
19 Balet komusta met no diad loob na sakey a panat na panaon et kaukolanen na Estado a say sakey a Kristiano so manumpal ed sakey a sibilyan a serbisyo ed silong na sakey ya administrasyon a sibilyan? Dia, lamet a saray Kristiano so nepeg a mandesisyon ed inkasikara unong ed sakey a konsiensian walaay pikakabat. “Amin tayo so onalagey ed arap na panangukom a yurongan na Dios.” (Roma 14:10) Saray Kristiano a nipaarap ed sakey a kakaukolanen nen Cesar so kaukolan a sipipikasin aralen so pamaakaran tan dalepdepen itan.a Makabat met so pangitongtong ed satan a pamaakaran ed matatken iran Kristiano ed loob na kongregasyon. Kayari to et insan nayarin manggawa na personal a desisyon.—Uliran 2:1-5; Filipos 4:5.
20. Antoran tepet tan Makasulatan a prinsipyos so ontutulong ed sakey a Kristiano a mankatunongan nipaakar ed aliwan-militar a sibilyan a serbisyo nasyonal?
20 Legan a mansusukimat, konsideraen na sakey a Kristiano so pigaran prinsipyo ed Biblia. Inkuan nen Pablo a sikatayo so nepeg ya “ontulok ed saray gobierno tan saray autoridad bilang manuley, . . . akaparaan ed amin a maong a gawa . . . magmaliw a makatunongan, a mangipapatnag na amin a kaumildian ed amin a totoo.” (Tito 3:1, 2) Kabansag na saya, maong no usisaen na saray Kristiano so niproponin sibil a kimey. No awaten da itan, kasin napansiansia ra so Kristianon neutralidad? (Miqueas 4:3, 5; Juan 17:16) Kasin saya so mangilalanor ed sikara ed palson relihyon? (Apocalipsis 18:4, 20, 21) Kasin say panggawa ed satan et mangamper odino agmakatunongan a manlimita ed sikaran manumpal ed saray responsabilidad da bilang Kristiano? (Mateo 24:14; Hebreos 10:24, 25) Diad biek a dapag, kasin makapantultuloy iran onaligwas ed espiritual, anganko et mibiang ni ingen ed sigpot-panaon a ministeryo legan a susumpalen so kakaukolanen a serbisyo?—Hebreos 6:11, 12.
21. Antokaman so desisyon to, panon so nepeg a panmoria na kongregasyon ed sakey ya agi a nipaarap ed problema nipaakar ed aliwan militar a sibilyan a serbisyo nasyonal?
21 Anto kasi no say matuan ebaebat na sakey a Kristiano ed saratan a tepet et mangipaarap ed sikato ed desisyon a sibilyan a serbisyo nasyonal so sakey a “maong a kimey” a nayari ton gawaen bilang katutulok ed saray autoridad? Satan so desisyon to ed arap nen Jehova. Kaukolan a sigpot ya irespeto na aturon mamatatken tan arum nira so konsiensia na say agi tan itultuloy ya ikuenta bilang sakey a Kristianon walaan na maabig a talindeg. Balet, no nalikna na sakey a Kristiano ya agto nagawaan so serbisyon parad nasyon, kaukolan met ya irespeto so talindeg to. Sikato met so mansiansian walaan na maabig a talindeg tan makanepegan na maaron pananuporta.—1 Corinto 10:29; 2 Corinto 1:24; 1 Pedro 3:16.
22. Antokaman so kipapasen ya arapen tayo, anto so mantultuloy tayon gawaen?
22 Bilang Kristianos agtayo ontundan mangiter “ed sikato a mankakaukolan na galang, na ontan a galang.” (Roma 13:7) Respetoen tayo met so maong ya inka-uksoy tan panggunaetan so pagmaliw a mareen tan matulok-ed-ley a mibabaley. (Salmo 34:14) Nayari tayo ni ingen ya ipikasi “iramay nipaakar ed arari tan ed amin na saramay walad atagey ya istasyon” sano sarayan totoo et kinaukolan a manggawa na saray desisyon a mangapekta ed Kristianon kabibilay tayo tan kimey. Bilang resulta na panbabayar tayo ed si Cesar na saray bengatla nen Cesar, sikatayo so maniilalo a “makapantultuloy tan manbilay ed sakey a kalmado tan mareen a bilay tekep na sigpot a maridios a debosyon tan inkaseryoso.” (1 Timoteo 2:1, 2) Manuna ed amin, itultuloy tayo ya ipulong so maong a balita na Panarian bilang alenleneg ya ilalo na katooan, a sisisimoon ya iiter ed Dios iray bengatla na Dios.
[Paimano ed leksab]
a Nengnengen so The Watchtower na Mayo 15, 1964, pahina 308, parapo 21.
Kasin Nisalaysay Yo?
◻ Diad panisimbang ed siglaotan to ed si Cesar tan ed si Jehova, anto so manunan panpapagaan na sakey a Kristiano?
◻ Anto so obligasyon tayo ed si Jehova ya agtayon balot niiter ed si Cesar?
◻ Antoran bengatla so nepeg ya iter tayo ed si Cesar?
◻ Antoran kasulatan so ontutulong ed sikatayo a makapanggawa na suston desisyon nipaakar ed kapilitan a serbisyo militar?
◻ Antoran pigaran bengatla so kaukolan ya isipen no natawag tayo parad aliwan militar a sibilyan a serbisyo nasyonal?
◻ Nipaakar ed si Jehova tan si Cesar, anto so itultuloy tayon gawaen?
[Litrato ed pahina 16, 17]
Inkuan na saray apostol ed Sanhedrin: “Nepeg min tuloken so Dios bilang manuley imbes a saray totoo”