Walad Mundo Balet Agtaga Ditan
“Lapud aliwa kayo a taga mundo, . . . say mundo busolen to kayo.”—JUAN 15:19.
1. Antoy walan relasyon na Kristianos ed mundo, ingen panoy panmoria na mundo ed sikara?
DIAD kaunoran a labin kaiba toray babangatan to, imbaga nen Jesus ed sikara: “Aliwa kayo a taga mundo.” Anton mundo so tutukoyen to? Agta imbaga to lan: “Ontanlay impangaro na Dios ed mundo, ya inter to so bogbogtong ya Anak to, pian siopaman a manisia ed sikato agnatawtaw, noag ingen wala so bilay ton andi-anggaan”? (Juan 3:16) Malinlinew a kabiangan iray babangatan na satan a mundo lapud sikaray inmuna-unan angagamil na pananisia ed Jesus parad andi-anggaan a bilay. Akin sirin, ya imbaga natan nen Jesus a saray babangatan to et biig manlapud mundo? Tan akin ya inkuanto met: “Balet lapud aliwa kayo a taga mundo, . . . kanian say mundo busolen to kayo”?—Juan 15:19.
2, 3. (a) Anton “mundo” so kaukolan ya agpibiangan na saray Kristiano? (b) Antoy ibabaga na Biblia nipaakar ed “mundo” ya agkabiangan iray Kristiano?
2 Say ebat et lapud uusaren na Biblia so salitan “mundo” (Griego, koʹsmos) diad nanduruman paraan. Singa nisalaysay ed akadkaunan artikulo, no maminsan et diad Biblia “say mundo” et tutukoyen to so katooan diad inkalapagan. Saya so mundon inad-aro na Dios tan sengegay inateyan nen Jesus. Balet, oniay kuan na The Oxford History of Christianity: “Say ‘mundo’ so sakey a termino met ed Kristianon kauusaran ed bengatlan niarawi ed Dios tan sumpa ed sikato.” Panon iyan tua? Say Katolikon autor a si Roland Minnerath, ed libro ton Les chrétiens et le monde (Kristianos tan say Mundo), so mangisasalaysay: “No negatibon talosan itan, say mundo sirin so nipapanengneng bilang . . . say nasasakopan na saray gobierno sumpad Dios et manusumpal ed kimey da tan sirin et diad isusumpa to’d mabiktoryan uley nen Kristo et pagmamaliwen toy inkasikaton kabusol ya imperyon nisilong ed si Satanas.” Sayan “mundo” et say karaklan a sankatooan a niarawi manlapud Dios. Saray tuan Kristiano so agkabiangan na sayan mundo, tan satan so mamubusol ed sikara.
3 Diad pansamposampot na unonan siglo, walad kanonotan nen Juan iyan mundo sanen insulat to: “Aleg ya aroen yo so mundo, ni saray bengatla a wala ed mundo. No siopaman a too aroen to so mundo say aro na Ama andi ed sikato; ta amin a wala ed mundo, kilalawan na laman tan kilalawan na mata tan maapan gloria na bilay, aliwa a kien na Ama noag kien na mundo.” (1 Juan 2:15, 16) Insulat to met: “Amta tayo a kien itayo na Dios tan say sankamundoan mandukdukol ed kaugsan.” (1 Juan 5:19) Tinawag a mismo nen Jesus si Satanas a say “prinsipi na sayan mundo.”—Juan 12:31; 16:11.
Say Ibubulaslas na Saray Pakayari Mundo
4. Panon a linmesa iray pakayari mundo?
4 Say wala natan a mundo na katooan a niarawi manlapud Dios so ginmapon atibukel kayarin tuloy na Delap ed agew nen Noe, sanen dakel ed kapolian nen Noe so agla nandayew ed si Jehova a Dios. Prominenti nensaman et si Nimrod, sakey a managpaalagey na syudad tan “maong ya umaanop ed arap nen Jehova.” (Genesis 10:8-12) Diad saraman a taon et baleg a kabiangan na sayan mundo so naorganisa ed angkekelag a syudad a panpanarian, a sagpaminsan a popormaen day koalasyon tan manbabakalan. (Genesis 14:1-9) Arum ed syudad a panpanarian so atalo day arum pian magmaliw a rehyonal a pakayari. Arum a rehyonal a pakayari so diad kaunoran et binmaleg bilang pakayari mundo.
5, 6. (a) Antoray pitoran pakayari mundo ed awaran na Biblia? (b) Panon a nisisimbolo irayan pakayari mundo, tan iner so panlalapuay pakayari ra?
5 Diad panutumbok ed padron nen Nimrod, saray manuley na pakayari mundo so agnandayew ed si Jehova, sakey a katuaan a napatnagan ed maruksa tan marawal a gawgawa ra. Sarayan pakayari mundo so nisisimbolo ed Kasulatan bilang atap ya ayayep, tan diad idadalan na saray siglo, impabidbir na Biblia so anemira ed sikara a walaan na impluensia ed totoo nen Jehova. Saraya et say Ehipto, Asirya, Babilonia, Medo-Persia, Gresya, tan Roma. Kayari na Roma, say komapiton pakayari na mundo so nipropesiyan onlesa. (Daniel 7:3-7; 8:3-7, 20, 21; Apocalipsis 17:9, 10) Apaneknekan iya bilang Anglo-Amerikanon Pakayari Mundo, a titibukelen na Imperyoy Britanya a kaiba toy Estados Unidos, a diad kaunoran et linmampas ed pakayari Britanya. Ginmapon inmalagey so Imperyon Britanya kayari na unor a pakapatnagan na say Romanon Imperyo so diad kaunoran et naandipat.a
6 Say pitoran nantutumbokan a pakayari mundo so nisisimbolo ed libro na Apocalipsis diad panamegley na saray ulo na sakey a pitoray ulon atap ya ayep ya inmimwas manlapud kadayatan na andi-deen a sankatooan. (Isaias 17:12, 13; 57:20, 21; Apocalipsis 13:1) Siopa so mangiiter na pakayari ed sayan manguuley ya ayep? Oniay ebat na Biblia: “Say dragon inter to ed sikato so pakapanyari to, tan say trono to, tan say baleg a pakauley.” (Apocalipsis 13:2) Say dragon et anggapoy arum et si Satanas a Diablo.—Lucas 4:5, 6; Apocalipsis 12:9.
Say Onsasabin Uley na Panariay Dios
7. Antoy iilaloan na saray Kristiano, tan panon iyan mangaapekta ed relasyon da’d saray gobierno na mundo?
7 Ngalngali 2,000 taon lan ipipikasi na Kristianos: “Onsabi komon so panarian mo. Nagawa komon so linawam, unong ed tawen, ontan met ed dalin.” (Mateo 6:10) Kabat na Tastasi nen Jehova a mogmon say Panariay Dios so makapangitarok na peteg a kareenan ed dalin. Bilang maapit a mangiimano ed propesiya na Biblia, kombinsido ra a sayan pikakasi et asingger lan naebatan tan say Panarian so agla mabayag et mangasikaso ed saray pakurang na dalin. (Daniel 2:44) Say katooran da ed sayan Panarian so manggawa ed sikaran neutral ed saray pakurang na gobgobierno na mundo.
8. Antoy reaksion na saray gobierno ed uley na Panariay Dios, a singa nipasakbay ed Salmo 2?
8 Ibabaga na arum a nasyon a manutumbok ira ed relihyoson prinsipyos. Siansia, diad agamil et ibabaliwala ray katuaan a si Jehova so Sankatalbaan a Soberano tan sikato so angitrono ed si Jesus bilang say mangatatawen ya Ari a walaay autoridad ed dalin. (Daniel 4:17; Apocalipsis 11:15) Kuan na sakey a mapropetikon salmo: “Saray arari’ dalin impasen da so inkasikara, tan saray manuley mandaragup ira a mansisingbat, na sumpa ed Jehova, tan sumpa ed pinoyokan to [Jesus], a kuanda: ‘Pultoten tayo so impanaker, da, tan ipulisay tayo so saray lubilubir da ed sikatayo.’” (Salmo 2:2, 3) Ag-awaten na saray gobierno iray “taker” odino “lubir” manlapud Dios a mangetar ed pangagamil da na pakauley ed nasyon. Kanian, inkuan nen Jehova ed si Jesus, say pinili ton Ari: “Kerew ka ed siak, et iter ko ed sika so saray nasyon ya onkana a tawir mo, tan say kasampotan a kabiangan na dalin ya onkana a kayarian mo. Sika buyaken mora ed lewet a balatyang; sika ibalsak mora a mekmeken a singa pomapalba.” (Salmo 2:8, 9) Balet, say mundo na katooan ya inateyan nen Jesus so agkompleton ‘abuyak.’—Juan 3:17.
Paliisan so ‘say Tanda’ na say “Ayep”
9, 10. (a) Antoy akapasakbayan tayo ed libro na Apocalipsis? (b) Anto so isisimbolo na pangisulong na ‘say tanda na ayep’? (c) Anton tanda so aawaten na ariripen na Dios?
9 Say Apocalipsis a naawat nen apostol Juan so amasakbay a say mundo na katooan a niarawi ed Dios so mapalalon onkerew sakbay na anggaan to, a gagawaen: “a say lapag, saray angkekelag tan angkakabaleg, tan mamayaman tan duruka, tan saray bulos tan saray aripen, nainan ira na sakey a tanda ed limara a kawanan, o dia ed saray moling da, tan anggapo so makayari a manaliw tan manlako, noag say wala so tanda to.” (Apocalipsis 13:16, 17) Anto so labay ton ibaga? Say tanda ed nikawanan a lima so sakey a matukoy a simbolo na aktibon pananuporta. Anto balet so nipaakar ed tanda ed moling? Kuan na The Expositor’s Greek Testament: “Sayan pangipapatnag a tuloy diad piguratibon paraan et niyugali ed panagmarka na saray sundalo tan ariripen na sankanengneng a tattoo odino pakapatnagan . . . ; odino, mas ni, ed relihyoson kustombri na pangisusulong ed ngaran na dios bilang sakey a galing.” Dakel a totoo diad kakikiwas tan panagsalita ra so simbolikon mangisusulong na sayan tanda, ya ipapakabat da so inkasikara bilang “ariripen” odino “sundalos” na say “ayep.” (Apocalipsis 13:3, 4) No nipaakar ed arapen da, oniay kuan na Theological Dictionary of the New Testament: “Saray kabusol na Dios so mangiyaabuloy ed [tanda] na say ayep, say misteryoson numeron mankarga na ngaran to, a nitatak ed moling da tan ed sakey a lima ra. Mangiiter iya na baleg a pankanawnawa ed sikara no nipaakar ed pankaabigan ed ekonomya tan komersyo, balet ta mangipapaarap ed sikara ed sanok na Dios tan mangipuepuera ed sikara manlapud milenyon panarian, Apoc. 13:16; 14:9; 20:4.”
10 Nagkalalon nakakaukolan so inkakpel tan anos pian naresistiay desdes ed pakaawat na “say tanda.” (Apocalipsis 14:9-12) Balet, walaan na ontan a biskeg iray ariripen na Dios, tan lapud saya et sikaray mabetbet a bubusolen tan babalawen. (Juan 15:18-20; 17:14, 15) Imbes ya akbibiten so tanda na ayep, inkuan nen Isaias a simbolikon isulat da ed lima ra, “Kayarian ak nen Jehova.” (Isaias 44:5) Sakey ni, lapud sikaray “mansibek tan manakis” nisesengeg ed makapadimdimlan bengabengatlan ginawa na apostatan relihyon, simbolikon amarkaay kamolingan da a mangipapakabat ed sikaran makana ed kilegyas sano ipaakseb nen Jehova so panangukom to.—Ezequiel 9:1-7.
11. Siopa so mangiyaabuloy ed gobgobierno na too ya anggad isublay na Panarian na Dios ed pananguley ed dalin?
11 Aabuloyan na Dios so gobgobiernoy too a manuley ya anggad panaon lan sublayey mangatatawen a Panarian nen Kristo so sigpot a pananguley ed sayan dalin. Sayan madibinon pamapaulyan ed kipapasey politiko so tutukoyen nen Propesor Oscar Cullmann ed libro ton The State in the New Testament. Insulat to: “Say makapawetwet a kaisipan na say ‘temporaryon’ nengneng na Estado so sengegan a say awawey na inmunan Kristianos ed Estado et manguman-uman, balet et ompatnag ya agmantunosan. Idadanet ko, ya ompatnag a singa ontan. Kaukolan tayon salambitey Roma 13:1, ‘ontulok komon so balang too ed saray pakayari a . . .,’ pati say Apocalipsis 13: say Estado bilang say ayep a manlalapud kalinsurong.”
Say “Ayep” tan “Cesar”
12. Antoy asimbang a punto de bista na Tastasi nen Jehova ed saray gobiernoy too?
12 Agsustoy pangibagan amin a totoon walaay posisyon ed gobierno et ahentes nen Satanas. Dakel so mamapaneknek ed inkasikara a totoon walaay prinsipyo, a singa say gobernador a Sergio Paulo ya adeskribe ed Biblia bilang “sakey a lakin makabat.” (Gawa 13:7) Sipapakpel so arum a manuley ya angidepensa na saray kanepegan na saray minoridad, a niwawanwan na inter na Dios a konsiensia anggamano agda kabat si Jehova tan saray gagala to. (Roma 2:14, 15) Tandaan, uusaren na Biblia so salitan “mundo” ed duaran mandumaan a paraan: say mundo na katooan, ya aaroen na Dios tan nepeg tayo met ya aroen, tan say mundo na sankatooan a niarawi ed si Jehova, a say dios to et si Satanas tan nepeg tayon arawian. (Juan 1:9, 10; 17:14; 2 Corinto 4:4; Santiago 4:4) Kanian, saray ariripen nen Jehova so walaan na asimbang ya awawey no nipaakar ed pananguley na totoo. Sikatayoy neutral ed politikal iran pamaakaran lapud manlilingkor tayo bilang embahadores odino manangilaman na Panariay Dios tan say bilay tayo so nitalaga la ed Dios. (2 Corinto 5:20) Diad biek a dapag, sikatayo so manpapasakop unong ed konsiensia ed saramay walad autoridad.
13. (a) Panoy panmoria nen Jehova ed gobgobierno na too? (b) Diad anton laknab a pauleyan iray Kristiano ed gobgobierno na too?
13 Sayan asimbang ya iyaasingger so mangisisindag ed dilin panmoria nen Jehova a Dios. Sano saray pakayari mundo, anggan angkekelag a bansa et abusoen day autoridad da, lamesen day totoo ra, odino pasegsegangen da iramay mandadayew ed Dios, sikaray seguradon makanepegan ed mapropetikon deskripsion ed sikara bilang masebeg ya ayayep. (Daniel 7:19-21; Apocalipsis 11:7) Balet, sano manserbi iray gobierno na nasyones unong ed gagala na Dios diad panmantini na ley tan ganggan unong ed hustisya, ipasen to iratan a “ministros a manlingkor.” (Roma 13:6) Ilaloan nen Jehova iray totoo to a respitoen daray gobiernoy too tan pauleyan ed saratan, balet say panpauley da et limitado. Sano kaukolanen na totoo so ariripen na Dios ed bengabengatlan isesebel na ganggan na Dios odino sebelan da ira ed bengabengatlan kakaukolanen na Dios ed ariripen ton gawaen, say unor ya asaglawi so ontumbok ed talindeg ya inala na saray apostol, salanti: “Nakaukolan ya unoren mi so Dios, nen saray totoo.”—Gawa 5:29.
14. Panon a say Kristianon panagpasakop ed gobiernoy too et insalaysay nen Jesus? nen Pablo?
14 Inkuan nen Jesus a saray patumbok to so namparan walaay obligasyon ed saray gobierno tan ed Dios sanen inyabawag to: “Bayaran yo sirin ed Cesar so kien nen Cesar; tan ed Dios so kien na Dios.” (Mateo 22:21) Si apostol Pablo so nansulat diad silong na panangipuyan: “Ontulok komon so balang kamarerwa ed saray atagtagey a pakauley . . . Bangbalet no gawaen mo so mauges, ontakot ka; ta aliwa ya andi kakanaan so panaawi’to na kampilan; ta sikato so ministro na Dios, manamales ya onkana a sanok ed manggawa na mauges. Lapu ed satan; nakaukolan ya ontuek kayo, aliwa lambengat a lapu ed sanok, noag met lapu ed konsiensia. Ta lapu ed saya manbayar kayo met na saray buis.” (Roma 13:1, 4-6) Nanlapulad inmunan siglo K.P. anggad natan, kaukolan a konsideraen na saray Kristiano iray kakaukolanen na Estado. Kaukolan da so pakatebek no kasin say pikompormi ed saratan a kakaukolanen et mangikompromiso ed panagdayew da odino kasin saratan a kakaukolanen et unong ed ley tan nepeg ya ipasen ya unong ed konsiensia.
Onkikiwas Unong ed Konsiensian Mibabaley
15. Panon a sitotoor a babayaran na Tastasi nen Jehova ed si Cesar so otang da?
15 Saray mapolitikan “atagtagey a pakauley” so “ministros” na Dios sano sumpalen day naabobonan na Dios a betang da, a lalaktipen toy autoridad “ya iganggan to a mamales ed saray managgawa na mauges, tan mangiter na galang ed saray managgawa na maong.” (1 Pedro 2:13, 14) Sitotoor a babayaran na ariripen nen Jehova si Cesar no antoy kakaukolanen to unong ed ley no nipaakar ed panagbuis, tan gagawaen da itan anggad iyabuloy na nipasal ed Biblian konsiensia ra a gawaen “komon ed saray manuley, tan pakauley ya ontulok ira, . . . maralato ra ed amin a gawa a maabig.” (Tito 3:1) Sasaglawien na “gawa a maabig” so pananulong ed arum, a singa sano onsabi desyang. Dakel so mamaneknek ed kaabigan ya impanengneng na Tastasi nen Jehova ed kapara ran totoo ed oniaran situasyon.—Galacia 6:10.
16. Antoran maabig a kimey so sitotoor a gagawaen na Tastasi nen Jehova parad saray gobierno tan kaparan totoo?
16 Inaro na Tastasi nen Jehova iray kapara ran totoo tan liknaen dan say sankaabigan a nagawaan da et say itulong da ed sikara no nipaakar ed pangala na suston pikakabat ed gagala na Dios a mangitarok ed matunong a ‘katawenan a balo tan dalin a balo.’ (2 Pedro 3:13) Diad pangibabangat tan pangaagamil ed atagey iran prinsipyo ed moral na Biblia, sikaray kayarian (asset) ed atooan a sosyedad, a niaarawi so dakel ed inkadelinkuenti. Saray ariripen nen Jehova so matulok ed ley tan marespito no nipaakar ed saray ministroy gobierno, opisyal, saray huis, tan autoridad ed syudad, a mamapagalang ed “akan-galang.” (Roma 13:7) Maliket iray Tasin atateng a mikoopera ed saray titser na ananak da ed eskuelaan tan tulongan iray anak da a manaral a maong, ta pian diad saginonor et saraya so makapambilay tan agmagmaliw a pabelat ed ekonomyay sosyedad. (1 Tesalonica 4:11, 12) Diad loob na saray kongregasyon da, aglabay na Tastasi so panangidumaduma ed rasa tan panangibiig ed klase, tan iikdan day baleg ya importansia so kapabiskeg na bilay na pamilya. (Gawa 10:34, 35; Colosas 3:18-21) Kanian, diad kakikiwas da et ipapanengneng dan tila iray akusasyon a sikara kunoy sumpad pamilya tan agmikokoopera ed komunidad. Kanian, saray salita nen apostol Pedro so tua: “Ta saya so linaway Dios, a dia ed panggawa yo na kaabigan padeenen yo so agpikakabat na saray totoon makulangkulang.”—1 Pedro 2:15.
17. Panon a saray Kristiano et makapantultuloy a “mankurang . . . ed karunongan ed saray wala ed paway”?
17 Kanian manwarin saray tuan papatumbok nen Kristo et “ag-ira taga mundo,” siansian wala nira ed mundo na atooan a sosyedad tan mantultuloy a “mankurang . . . ed karunongan ed saray wala ed paway.” (Juan 17:16; Colosas 4:5) Anggad aabuloyan ni nen Jehova iray superyor ya autoridad ya onkurang bilang ministro to, ipanengneng tayo so manepeg a panagrespito ed sikara. (Roma 13:1-4) Bangta mansiasiansian neutral ed politika, manpikasi tayo no nipaakar “ed saray arari tan amin a wala ed atagey a betang,” nagkalautla ed saramay manggawa na desisyon a mangapekta ed kawayangan na panagdayew. Itultuloy tayo so panggawa na onia “pian napalabas tayo so sakey a bilay a mareen tan mapayapa ed amin a kasimpitan tan kabintaan,” ta pian ‘amin a [nengneng na] totoo nilaban ira komon.’—1 Timoteo 2:1-4.
[Paimano ed leksab]
a Nengnengen so libron Revelation—Its Grand Climax At Hand!, kapitulo 35, impalapag na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Repason Tepetepet
◻ Dinan so “mundo” a kabiangan iray Kristiano, balet dinan a “mundo” ya agnayari iran kabiangan?
◻ Antoy isisimbolo na ‘say tanda’ na say “ayep” ed lima odino moling na sakey a too, tan antoran tanda so niwala ed matoor ya ariripen nen Jehova?
◻ Anton asimbang a punto de bista so walad Kristianos nipaakar ed gobgobiernoy too?
◻ Antoray pigaran paraan a makakatulong so Tastasi nen Jehova ed pankaabigan na atooan a sosyedad?
[Saray litrato ed pahina 16]
Ipapabidbir na Biblia so gobgobiernoy too bilang managlingkor na Dios tan atap ya ayep
[Litrato ed pahina 17]
Lapud panangipanengneng na maaron panangiyansakit ed arum, kayarian iray Tastasi nen Jehova ed saray komunidad da