Saray Ammonita​—Totoo ya Angibales na Busol ed Kaabigan

SAY modernon syudad a nginaranan na Amman, say kabisera na Hashemitan panarian na Jordan, so angipreserba ed memorya na totoon naandi la’d dalin. Sikaray atawag ya Ammonita. Siopara, tan antoran leksion so naaralan tayo manlapud inkaplag da?

Saray Ammonita so kailalakan na matunong a toon si Lot. (Genesis 19:35-38) Lapud si Lot so kaanakan nen Abraham, nayarin nibagan saray Ammonita et kakapinsan na saray Israelita. Anggaman ontan, saray ilalak nen Lot, so inmarap ed panagdayew na palson dirios. Siansia, minantine nen Jehova a Dios so interes ed sikara. Sanen say nasyon na Israel so asingger la ed Insipan a Dalin, pinasakbayan ira na Dios: “Agyo gigirogiroen [iray Ammonita] odino mibalingaan man ed sikara, lapud agko iter ed sikayo so dinanman a dalin na saray anak nen Ammon bilang sakey a kayarian, ta saya so initer ko ed saray anak nen Lot bilang sakey a kayarian.”​—Deuteronomio 2:19.

Inapresya ta na saray Ammonita so ontan a kaabigan? Kasuniyan to, agda labay a bidbiren a sikaray inikdan nen Jehova. Say kaabigan na Dios ed sikara so binalesan da na nantultuloy a busol ed totoo na Dios, saray Israelita. Anggaman tinumbok na saray Israelita so ganggan nen Jehova tan agnanggawa na agresibo iran kiwas sumpad sikara, saray Ammonita tan saray agagi ran Moabita so asigensigen ni. Tua, ag-angataki iray Ammonita, balet sikaray angopa na sakey a propetan manngaran na Balaam tan kinerew dan ayewen toy Israel!​—Numeros 22:1-6; Deuteronomio 23:3-6.

Insan sakey a nikadkaduman bengatlay agawa. Irereport na Biblia ya ag-ayarian nen Balaam so mangibalikas na ayew. Panamendisyon lambengat so nibalikas to ed sikara, diad impangibagan: “Saramay mamebendisyon ed sikayo et samay abendisyonan, tan saramay manaayew ed sikayo et samay naayew.” (Numeros 24:9) Saramay alanor, pati saray Ammonita, so akaaral komon na sakey ya importantin leksion manlapud saya: Sano say alanor so totoo na Dios, sikatoy akaparaan ya onsalet diad biang da!

Ingen, saray Ammonita so nantultuloy a nananap na paraan pian sumpaen so Israel. Legan na panaon na Uko-ukom, akiulop so Ammon ed Moab tan Amalek tan linmusob ed Insipan a Dalin, ya onaabante anggad Jerico. Balet, agano labat so impanbiktorya lapud sinunson na Israelitan Ukom a si Ehud iray managlusob. (Uko-ukom 3:12-15, 27-30) Linmesa so temporaryon intunda na panlalaban ed saray agew nen Ukom a Jefte. Diad saman et naplag so Israel ed idolatriya, kanian inyatras nen Jehova so proteksion to. Diad loob na 18 taon, sirin ‘sikaray inlako [na Dios] . . . ed lima na ananak nen Ammon.’ (Uko-ukom 10:6-9) Anagmak lamet iray Ammonita na ampait ya inkatalo sanen intalirak na saray Israelita so idolatriya tan nantutulongan ed silong na panangidaulo nen Jefte.​—Uko-ukom 10:16–11:33.

Say panaon ya impanuley ed Israel na uko-ukom so anampot ed inkitrono na inmunan ari, si Saul. Agni abayag nanlapulad ginmapon manguley si Saul aparngat lamet so busol na Ammon. Biglan inmataki si Arin Nahas ed Israelitan syudad a Jabes-galaad. Sanen saray lalaki na satan a syudad so akikasin mikareenan, si Nahas ya Ammonita so angipaarap na ambelat a kerew: “Diad sayan kondisyon a mipaletan ak, diad kondisyon a sukiten so amin a nikawanan a mata yo.” Inkuan na say manag-awaran a si Flavius Josephus a saya so ginawa bilang sakey a panagdepensa, ta pian “sano say kawigin mata ra so nasaniban na saray panangga ra, sikaray magmaliw a sigpot ya anggapoy-kana ed bakal.” Ingen, say peteg a gagala na anggapoy puson ultimatum et pian magmaliw a kababaing iray Israelita.​—1 Samuel 11:1, 2.

Angibales la lamet na busol iray Ammonita ed kaabigan nen Jehova. Agbinaliwala nen Jehova iyan inaayep a panamagyaw. “Say espiritu na Dios so kinmiwas ed si Saul sanen nadngel to irayan salita [nen Nahas], tan say sanok to so pinmetang.” Diad silong na panangiwanwan na espiritu na Dios, tinipon nen Saul so sakey a puersa a tugyopen na 330,000 a mibabakal a lalaki a sigpot ya inkaykayat da iray Ammonita ya “anggapoy duaran sanulop ya atilak ed sikara.”​—1 Samuel 11:6-11.

Say sinisiblet a panpapagaan na saray Ammonita ed dilin pankaabigan da, say inkaruksa ra, tan say inkaagum da so diad kaunoran et angipaarap ed sikara ed kompleton inkaderal da. Singa ed impasakbay na propeta nen Jehova a si Sofonias, sikaray nagmaliw a “singa Gomorra . . . sakey a nankibalatar, anggan ed panaon ya ag-ageteran . . . lapud pinabaingan tan nantultuloy a kinmiwas a maragem sumpad totoo nen Jehova na saray ehersito.”​—Sofonias 2:9, 10.

Saray lider na mundo natan so nepeg a mangimano ed agawa ed si Ammon. Saray nasyon so pinanengnengan met na Dios na mipadparan kaabigan diad pangiyaabuloy ed sikaran manbilay ed totoonan to, say dalin. Balet imbes ya asikasoen so dalin, saray maagum a nasyon so manederal ed satan, anggan sisigensigenen ni ingen so planeta lapud nuklear a kadederal. Imbes a mangipanengneng na kaabigan ed saray managdayew nen Jehova ed dalin, mabetbet a saray nasyon so angipanengneng na busol, a sikaray maruksan pinasegsegang da. Diad ontan et say leksion nipaakar ed saray Ammonita et ag-ibabaliwala nen Jehova sano say kaabigan to so babalesan na busol. Tan sikatoy onkiwas ed nigeter a panaon to, singa ed ginawa to ed inmunan panaon.​—Ikompara so Salmo 2:6-12.

[Litrato ed pahina 9]

Saray dineral na Romano diad Amman, say kawalaan na Rabba, a kabisera na saray Ammonita

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Litrato ed pahina 10]

Saray Ammonita so nanayam ed sayan lugar

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Line ed pahina 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.