GINMAPO so taon 2017 diad makapabiglan anunsio na grupo na saray scientist. Nen Enero, indeklara dan mas inmasingger so kaderal na mundo. Pian natalosan na totoo so kaasingger na satan, angusar iray scientist na Doomsday Clock ya inyabante day 30 segundo. Nanengneng ed Doomsday Clock ya duara tan kapalduan minuto labat lay nakekeraan antis ya manpegley-labi—say ibabaga ran sankaasinggeran ed kaderal na mundo diad masulok ya 60 taon!

No 2018, plaplanoen na saray scientist ya aralen lamet so kaasingger na ibabaga ran anggaan na mundo. Kasin nanengneng nin siansia ed Doomsday Clock ya asingsingger lay kaderal na mundo? Antoy nibagam? Wala ni kasi pag-asa na mundo? Ompan nairapan kan ebatan itan. Anggan saray eksperto et nandurumay opinyon da ed saya. Aliwan amin et manisia ya naderal so mundo.

Diad tua, minilyon so manisia ya magmaliw a balibali so bilay na totoo diad arapen. Ibabaga ra ya walay ebidensya ya sikatayo ran totoo tan say planeta tayo et agbalot naderal tan ombalibali bilay diad arapen. Kasin napantiwalaan ’tan ya ebidensya? Wala ni kasi pag-asa na mundo o anggapo la?

NO MAPAGA o natatakot kad karakel na mauges ya balita, agmo bukbukor. Nen 2014, imbaga na presidente na United States ed saman ya si Barack Obama ya lapud amin a mauges ya ibabalita na media, dakel so maniisip “ya say mundo et mapmaples ya ontetelek tan anggapoy makakontrol ed satan.”

Pero kayari ton imbaga itan, sinansakey to ray gagawaen ya paraan pian nasolusyonan so dakel ya problema ed mundo. Imbaga to ya saray proyekto na gobierno et “maong ya balita,” tan nanenengneng toy “baleg ya pag-asa” tan “positibon maong.” Labay ton ibaga, manisia si Obama ya saray maong ya nagagawaan na totoo so paraan pian nakontrol so mundo tan ag-itan naderal.

Ontan met so iisipen na arum. Singa bilang, wala ray manmamatalek ed science, ya ibabaga ran naayos so situasyon ed mundo lapud maples ya iyaaligwas na teknolohiya. Sakey ya eksperto ed digital technology tan digital innovation so matalek ya angibagan kasabi taon 2030, “say teknolohiya tayo et sanlibon beses ya mas advance tan kasabi 2045, sakey milyon beses ya mas advance.” Inyarum to: “Balibali pay nagagawaan tayo. Anggano maples so idarakel na problema, mas maples tayon nasosolusyonan iratan.”

Panon la kagrabe so situasyon ed mundo? Talaga kasin asingsingger lay kaderal na mundo? Anggano wala ray scientist tan politiko ya ibabaga ran wala ni pag-asa, dakel so agsegurado no antoy nagawad arapen. Akin?

ARMAS YA MAKAPATEY NA DAKEL. Anggano gagawaen la na United Nations tan arum nin organisasyon so amin a paraan, agda nin siansia naekal so amin ya nuklear iran armas. Wala ra ingey lider na gobierno ya elek-elekan da labat iray batas ya mangokontrol ed panaggaway armas. Saray bansa ya dati lan manggagaway nuklear iran armas et aapuraen dan i-upgrade iray daan lan bomba da tan manggagawa ray balo ya mas dakel so napatey to. Saray bansa ya datin makapuy iray armas da et sarasarag da la natan so mamatey na dakel.

Lapud mas akaparaan la ray bansa parad nuclear war, mas mapeligro lay mundo anggan diad panaon na “kareenan.” “Singa bilang, makapaaburido iray makapatey ya automatic ya armas ya aka-program a ‘mamatey’ anggano agkontrolen na too,” so imbaga na Bulletin of the Atomic Scientists.

ONDARAKEL IRAY SAKIT. Limitado so nagawaan na science pian naseguradon maksil so laman tayo. Ondarakel so walaay high blood pressure, matabataba, tan manaabusod druga, tan onggragrabe so polusyon ed dagem—amin iraya et panlalapuan na sakit. Ondarakel so ompapatey lapud saray agmakaalis ya sakit, singa say cancer, sakit ed puso, tan diabetes. Dakel met so naiirapan lapud arum nin sakit, singa say sakit ed isip. Tan diad imbebeneg labat ya taon et ag-inilaloan so inlesa na makapatey iran epidemya, singa say Ebola virus tan Zika virus. Talagan agnakontrol na totoo so sakit, tan singa agla itan naandi!

DEDERALEN NA TOTOO SO KALIKASAN. Saray pabrika so sengegan na polusyon ed dalin. Kada taon et minilyon so ompapatey lapud makakasungap iray marutak ya dagem.

Saray totoo, komunidad, tan ahensia na gobierno et tuloytuloy ya manbabantak ed dayat na kontaminadon danum, basura ya manlalapud medisina tan agrikultura, plastik, tan arum nin dutak. “Sarayan makapatey ya dutak so manasamal ed saray ayayep tan tanaman ed dayat, pati ed saray totoo ya mangakan ed saratan,” so imbaga na Encyclopedia of Marine Science.

Tan onkukulang lay nainum ya danum. Oniay imbaga na British ya science author ya si Robin McKie: “Walay krisis ed danum ya apektaen toy amin a pasen na mundo.” Aaminen na saray politiko ya say krisis ed danum et too lanlamang so nanlapuan to tan delikado itan ya maong.

OMBABALES SO KALIKASAN ED TOTOO. Saray bagyo, alimbusabos, tan yegyeg et manreresultad graben delap, landslide, tan arum nin kalamidad. Mas ondarakel so ompapatey odino naaapektoan na ontan iran kalamidad. Base ed impanaral na U.S. National Aeronautics and Space Administration, ilaloan tayoy “mas maksil iran bagyo, makapatey iran heat wave, tan graben delap ya tumbokan na mabayag ya anggapoy uran.” Kasin deralen na kalikasan so bilay na totoo?

Seguradon wala ni ray naisip mo ya mamepeligrod bilay tayo. Pero agmo naromog iray dugan ebat tungkol ed arapen no say basiyan mo labat et saray mauges ya nagagawa natan. Agmet iratan naebatan no ondengel ka labat ed saray politiko tan saray scientist. Singa nibagad inmunan artikulo, dakel so akaromog na makakombinse iran ebat tungkol ed situasyon na mundo tan ed arapen. Iner so pakaromogan ed saratan ya ebat?

Singa bilang, nengnengen irayan propesiya na Biblia:

• “Manlalaban iray bansa ontan met ed saray panarian, tan wala ray eras tan yegyeg ed nanduruman pasen.”—Mateo 24:7.

• “Diad kaunoran iran agew et onsabi iray mapeligro tan mair-irap a panaon. Ta saray totoo et magmaliw a maaro ed sarili ra, maaro ed kuarta, mapasirayew, mapaatagey, managmudmora, agmatulok ed atateng da, agda amtay misalamat, aliwa ran matoor, anggapoy panangaro ra ed kapamilyaan da, agda labay so mipaknaan, managpauges ira, anggapoy kontrol da ed sarili ra, masesebeg ira, agda aaroen so kamaongan, traidor ira, anawet so ulo ra, makinon ira, mas inaro ray panliliket nen say Dios.”—2 Timoteo 3:1-4.

Adeskribe ed saratan ya propesiya so mundo ya ibabaga na arum ya agla nakontrol. Diad tua, nibaga tayon agla nakontrol so mundo—ag-itan nakontrol na totoo. Ibabaga na Biblia ya anggapoy karunongan tan pakayari na totoo ya mangiter na permanentin solusyon. Nidanet itan ed sarayan bersikulo:

• “Walay dalan a singa duga ed pakanengneng na too, balet say sampot to et ompugtad ipapatey.”—Proverbio 14:12.

• “Say too et uuleyan toy kapara ton too diad pankaugsan to.”—Eclesiastes 8:9.

• “Agkanepegan na too ya igiya so dilin kupbang to.”—Jeremias 10:23.

No itultuloy na totoo ya gawaey labay da, walay posibilidad ya naderal so mundo. Pero ag-itan nagawa! Akin? Ta onia so ibabaga na Biblia:

• “Inletneg [na Dios so] dalin diad saray pundasyon to; ag-itan nagalaw diad pasen to ya anggad angga.”—Salmo 104:5.

• “Sakey a henerasyon so naaandi, tan sakey a henerasyon so onsasabi, balet say dalin et mansiansia ya anggad angga.”—Eclesiastes 1:4.

• “Saray matunong et tawiren day dalin, tan manbilay ira ditan diad andi-anggaan.”—Salmo 37:29.

• “Dakdakel so anien ya ilik diad dalin; say toktok na kapalandeyan et napanopano.”—Salmo 72:16.

Nanengneng ed sarayan bangat na Biblia iray malinew ya ebat. Agnaupot so too lapud polusyon, kakulangan na naakan tan danum, odino epidemya ed mundo. Agnaderal so mundo lapud nuklear iran armas. Akin? Ta kontrolado na Dios so arapen na planeta tayo. Tua ya inabuloyan na Dios so totoo ya manggaway sarili dan desisyon. Balet, anien da la lanlamang so resulta na desisyon da. (Galacia 6:7) Say mundo et aliwan singa adiskaril ya tren ya agla nakontrol tan mapmaples ya mamapaarap ed kadederal to. Walay inyan na Dios ya limitasyon no anggad iner labat so nayarin gawaen na totoo ya pakaderalan da.—Salmo 83:18; Hebreo 4:13.

Pero wala ni arum ya gawaen na Dios. Iter toy “agnaparaan a kareenan.” (Salmo 37:11) Say pag-asa ya abasam ed sayan artikulo et parte labat na balibalin arapen ya naaralan na minilyon ya Tasi nen Jehova manlapud Biblia.

Saray Tasi nen Jehova et grupo na lalaki tan bibii ed interon mundo ya nandurumay edad tan lahi da. Mandadayew irad saksakey ya tuan Dios, ya say ngaran to et Jehova a nabasad Biblia. Ag-ira natatakot no antoy nagawad arapen, lapud ibabaga na Biblia: “Oniay inkuan nen Jehova, say Manamalsa na katawenan, say tuan Dios, say amorma tan amalsa ed dalin, a malet ton inletneg itan, tan agto pinalsa ya andiay gagala, noagta ginawa ton panayaman: ‘Siak si Jehova, tan anggapo lay arum.’”—Isaias 45:18.