Pas Ta Posibel?
“SEMPER lo tin guera un of otro caminda. Esei ta e berdad tristu tocante humanidad.” E punto di bista pesimista aki recientemente a aparecé den un carta di un lector den e revista Newsweek. Bo ta di acuerdo cuné? Guera ta inevitabel i pas ta imposibel? Si nos husga a base di echonan di historia, nos ta obligá pa contestá sí na tur e dos preguntanan aki. Te asina leu cu registronan a ser tené, humanidad tabata enbolbí den un guera tras di otro, i conflictonan a bira mas i mas destructivo segun cu hende a desaroyá maneranan mas eficiente pa mata otro.
Siglo 20 no tabata un excepcion. En berdad, el a presenciá e gueranan di mas sangriente den historia, pero tambe el a presenciá algu nobo. Cincuenta aña pasá Merca a introducí e época nuclear tirando dos bom atómico riba Hapon. Den e cincu décadanan desde esei, e nacionnan a traha depósitonan enorme di armanan nuclear cu tin e potencial pa destruí humanidad hopi biaha. E existencia di armanan nuclear finalmente lo spanta hende for di haci gueranan? E echonan ta papia pa nan mes. For di 1945 hopi miyones di hende a muri den guera—aunke te ainda ningun bom nuclear no a ser tirá mas.
Pakico e rasa humano ta asina cla pa haci guera? E Encyclopedia Americana ta mencioná algun aspecto di sociedad humano cu históricamente a hiba na guera. Nan ta incluí intolerancia religioso, racismo, diferencianan cultural, ideologianan (manera comunismo i capitalismo) cu ta diferenciá for di otro, nacionalismo i e doctrina di soberania nacional, condicionnan económico i un aceptacion popular di militarismo. Ora bo lesa e lista ei, bo ta mira algu cu probablemente lo bai cambia den futuro cercano? E nacionnan lo ta ménos determiná pa mantené nan soberania? Hende lo bira ménos racista? Fundamentalistanan religioso lo ta ménos fanático? Esaki ta masha improbabel.
Acaso no tin ningun speransa anto, cu algun dia cosnan lo ta mihó i cu lo tin pas duradero? Sí, tin speransa. Apesar dje disturbio dje mundu aki, ta posibel asta awe pa haña pas. Miyones di hende a logra esei. Laga nos contá bo di un par dje hendenan aki i mira kico nan experencianan por nificá pa bo.
[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]
Reuters/Bettmann