Bo Por Manehá Stres!
“Bida semper lo tin stres, i en realidad loke nos tin cu considerá ta con nos ta reaccioná na dje en bes di purba di core cu e stres.” —Leon Chaitow, escritor renombrá di temanan di salú.
BIJBEL a predicí cu den “e último dianan,” lo tin “tempu crítico, duru pa trata cuné.” Evidencia ta mustra claramente cu nos ta bibando den e tempu ei, pasobra hende ta, manera e profecia a bisa, “presumido, halsá, blasfemadó, desobediente na mayornan, malagradecí, desleal, sin cariño natural, no dispuesto na ningun acuerdo, calumniadó, sin dominio propio, feros, sin amor pa bondad, traicionero, cabesura, hinchá cu orguyo.”—2 Timoteo 3:1-5.
No ta nada straño cu ta asina difícil pa mantené un midí di serenidad! Asta esnan cu ta purba biba na pas por ser afectá. “Hopi ta e calamidadnan di esun hustu,” e salmista David a skirbi. (Salmo 34:19; compará cu 2 Timoteo 3:12.) Tog, tin hopi cos cu bo por haci pa aliviá stres di manera cu e no ta dominá bo. Considerá e siguiente sugerencianan.
Cuida Bo Mes
Vigilá kico bo ta come. Un dieta saludabel ta incluí proteina, fruta, berdura, cereal i otro granonan, i productonan di lechi. Tene cuido cu hariña blancu refiná i vet saturá. Vigilá cuantu salu, sucu refiná, alcohol i cafeina bo ta usa. Mehorá bo dieta i lo bo bira ménos suseptibel pa stres.
Ehercicio. “Entrenamentu corporal ta beneficioso,” Bijbel ta consehá. (1 Timoteo 4:8) Berdad, ehercicio moderá pero consistente—algun hende ta recomendá tres bes pa siman—ta fortalecé e curason, ta mehorá circulacion, ta baha colesterol, i ta reducí bo chensnan pa haña atake di curason. Mas cu esei, ehercicio ta poné bo sinti bon, probablemente pa motibu cu durante actividad intenso e curpa ta traha endorfin.
Drumi suficiente. Falta di soño ta hiba na agotamentu i ta baha bo abilidad di manehá stres. Si bo tin problema pa drumi, purba mantené un ora fiho pa bai drumi i pa lanta. Algun hende ta recomendá pa limitá siesta na 30 minuut pa asina e no interferí den un bon descanso anochi.
Sea organisá. Hende cu sa di manehá nan tempu ta hopi mas capas pa trata cu stres. Pa organisá bo cosnan, determiná promé cua responsabilidadnan ta merecé prioridad. Despues, traha un programa pa asina bo no neglishá esakinan.—Compará cu 1 Corintionan 14:33, 40 i Filipensenan 1:10.
Mantené Relacionnan Saludabel
Busca apoyo. Durante periodonan yen di stres esnan cu tin apoyo di amigu i conocínan ta haña por lo ménos un midí di proteccion pa no laga stres dominá nan. E lo haci un diferencia si bo por haña maske ta un amigu den ken bo por confia. Un proverbio bíblico ta declará: “Un berdadero compañero ta stima na tur tempu, i ta un ruman cu ta nací pa ora tin angustia.”—Proverbionan 17:17.
Resolvé conflictonan. “No laga solo baha cu boso den un estado provocá,” apostel Pablo a skirbi (Efesionan 4:26) E sabiduria di resolvé diferencianan lihé en bes di warda rencor ta ser mustrá den un estudio di 929 hende cu a sobrebibí un atake di curason. Esnan cu a scor haltu den característicanan hostil tabatin tres biaha mas chens di muri di un atake denter di dies aña despues di e promé atake, compará cu esnan cu tabatin un temperamentu suave. E autornan dje estudio a señalá cu aunke rabia ta parce di ta e factor mas fuerte, cualkier emocion negativo cu ta manda cantidadnan fuerte di hormonnan di stres den e curpa por tin e mésun efecto. “Yaluzí ta putrimentu pa wesu,” Proverbionan 14:30 ta bisa.
Traha tempu pa bo famia. Mayornan israelita a ser mandá pa pasa tempu cu nan yunan, inculcando principionan hustu den nan curason. (Deuteronomio 6:6, 7) E relacion cerá cu a resultá di esei a promové solidaridad den famia, algu cu lamentablemente ta scars awe. Un estudio a revelá cu algun pareha cu ta traha pafó di cas ta pasa un promedio di solamente 3,5 minuut ta hunga cu nan yunan tur dia. Sin embargo, bo famia por ta un tremendo recurso ora bo ta enfrentá stres. “Famia ta duná bo un membresia exclusivo i incondicional den un grupo di apoyo emocional cu di berdad conocé bo i cu ta gustá bo tog,” un buki tocante stres ta bisa. “Traha huntu como famia ta un dje mihó medionan pa baha stres.”
Crea Balansa den Bo Bida
Sea razonabel. Un hende cu ta forsa su mes constantemente te n’e límite di su potencial físico i emocional ta un candidato potencial pa agotamentu nervioso i posiblemente pa depresion. Balansa ta e clave. “E sabiduria di ariba ta . . . razonabel,” disipel Santiago a skirbi. (Santiago 3:17; compará cu Eclesiástes 7:16, 17 i Filipensenan 4:5.) Siña bisa no na peticionnan cu ta bai mas ayá di loke bo por manehá razonablemente.
No compará bo mes cu otro hende. Galationan 6:4 ta declará: “Laga cada un duna prueba di loke su mes trabou ta, i e ora ei lo e tin motibu pa hubilá en cuanto su mes so, i no den comparacion cu e otro persona.” Sí, asta den asuntunan di adoracion, Dios no ta haci comparacion desfaborabel, exigiendo mas di loke nos circunstancianan individual ta permití. E ta aceptá nos ofrenda i sacrificionan ‘segun loke nos tin, no segun loke nos no tin.’—2 Corintionan 8:12.
Traha tempu pa relahá. Asta Jesus, pa trahadó cu e tabata, a saca tempu pa e i su siguidónan descansá. (Marco 6:30-32) E escritor inspirá di Eclesiástes a haña cu relahamentu sano tabata beneficioso. El a skirbi: “Ami mes a encomendá goso, pasobra humanidad no tin nada mihó bou di solo cu come i bebe i alegrá, i cu esei mester compañá nan den nan trabou duru durante e dianan di nan bida, cu e Dios berdadero a duna nan bou di solo.” (Eclesiástes 8:15) Placer balansá por refrescá e curpa i yuda contrarestá stres.
Mira Stres den Su Perspectiva
Ora bo ta enfrentá circunstancianan yen di stres:
No kere cu Dios a desaprobá bo. Bijbel ta conta nos di Hana, un muher fiel, cu pa hopi aña tabata “amargá di alma” (“profundamente afligí,” Revised Standard Version). (1 Samuel 1:4-11) Na Macedonia, Pablo tabata “afligí na cada punto.” (2 Corintionan 7:5, Byington) Promé cu su morto, Jesus tabata “drentando den agonia,” i su stres tabata asina grandi cu “su sodó a bira manera gotanan di sanger cayendo na suela.”a (Lucas 22:44) Esakinan tabata sirbidónan fiel di Dios. P’esei, ora bo ta enfrentá stres, no tin motibu pa kere cu Dios a bandoná bo.
Siña di bo circunstancianan di afliccion. Pablo a skirbi cu e mester a wanta “un sumpiña den carni,” sin duda un problema di salú cu a caus’é hopi sufrimentu. (2 Corintionan 12:7) Pero, rond di cincu aña despues, e por a bisa: “Den tur cos i den tur circunstancia mi a siña e secreto tantu di keda saciá como di tin hamber, tantu di tin abundancia como di padecé di necesidad. Pa tur cos mi tin e forsa den birtud di esun cu ta duná mi poder.” (Filipensenan 4:12, 13) Pablo no a disfrutá di su “sumpiña den carni,” pero dor di want’é, el a siña con pa dependé mas ainda riba Dios pa fortalesa.—Salmo 55:22.
Cultivá Spiritualidad
Lesa i meditá riba e Palabra di Dios. “Felis ta esnan cu ta conciente di nan necesidad spiritual,” Jesus a bisa. (Mateo 5:3) Ta esencial pa lesa i meditá riba e Palabra di Dios. Hopi bes, si nos haci un investigacion diligente den e Scritura, nos ta haña net e palabra di animacion cu nos tin mester pa pasa e dia. (Proverbionan 2:1-6) “Ora mi pensamentunan inkietante a bira hopi den mi,” e salmista a skirbi, “bo [Dios su] mes consuelonan a cuminsá cariciá mi alma.”—Salmo 94:19.
Haci oracion regularmente. Pablo a skirbi: “Laga boso peticionnan bira conocí na Dios; i e pas di Dios cu ta surpasá tur pensamentu lo warda boso curason i boso facultad mental pa medio di Cristo Jesus.” (Filipensenan 4:6, 7) Sí, “e pas di Dios” por surpasá nos sintimentunan di angustia, i stabilisá nan, asta ora “poder mas ayá di loke ta normal” ta necesario.—2 Corintionan 4:7.
Asistí na reunionnan cristian. E congregacion cristian ta ofrecé un sistema di apoyo balioso, ya cu esnan cu ta den dje ta ser exhortá pa “considerá un e otro pa incitá otro na amor i na obranan excelente, . . . animando un e otro.” Cu bon motibu, Pablo a bisa e cristiannan hebreo di promé siglo pa ‘no bandoná nan reunimentu huntu.’—Hebreonan 10:24, 25.
Un Speransa Sigur
Nos ta admití cu, por lo general, baha stres ta mas cu djis sigui un simpel fórmula. Hopi bes ta necesario pa haci un cambio fundamental den nos manera di pensa. Por ehempel, un persona lo mester siña maneranan nobo pa reaccioná na su circunstancianan pa asina nan no domin’é. Den algun caso debí n’e frecuencia i intensidad dje stres lo por ta necesario pa busca atencion médico competente.
Claro, no tin ningun hende awe cu tin un bida cu ta completamente liber di stres perhudicial. Sin embargo, Bijbel ta sigurá nos cu pronto Dios lo dirigí su atencion na hende i eliminá e condicionnan cu ta causa nan asina tantu stres perhudicial. Na Revelacion 21:4, nos ta lesa cu Dios lo “seca tur lágrima di nan wowo, i lo no tin morto mas, ni lo tin mas lamento ni sclamacion ni dolor mas.” Despues di esei, humanidad fiel lo biba den siguridad. Profeta Mikéas a profetisá: “Nan realmente lo sinta, cada un bou di su mata di wijndruif i bou di su palu di figu, i lo no tin ningun hende cu ta haci nan tembla; pasobra e boca mes di Jehova di ehércitonan a papia esei.”—Mikéas 4:4.
[Nota]
a Tin informe di cierto casonan di hende cu tension mental extremo cu a soda sanger. Den caso di hematidrósis, por ehempel, e sodó ta manchá cu sanger of cu pigmento di sanger of cu líkido di curpa mesclá cu sanger. Sin embargo, no por bisa cu siguridad kico precis a tuma lugá den e caso di Jesus.
[Kuadro na página 20]
Stres i Cirugia
Algun dokter ta tuma e nivel di stres di nan pashentnan na consideracion promé cu hiba nan kamber di operacion. Por ehempel, Dr. Camran Nezhat, un ciruhano, ta bisa:
“Si un hende cu ta riba programa pa haña un operacion ta bisá mi cu e ta spantá e dia ei i no kier sigui cu e operacion, mi ta cancel’é.” Di con? Nezhat ta splica: “Tur ciruhano sa cu cerca hende cu tin hopi miedu e operacion ta bai malu. Nan ta sangra di mas, nan ta haña mas infeccion i complicacion. Ta mas difícil pa nan recuperá. Ta hopi mas mihó si nan ta calmu.”
[Plachinan na página 18]
Cultivá spiritualidad por yudá bo keda calmu
[Plachinan na página 19]
Cuida bo salú ta baha stres
Sosiegu
Bon dieta
Ehercicio