BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g99 8/5 pág. 28-29
  • Observando Mundu

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Observando Mundu
  • Spièrta!—1999
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Un Papel Nobo pa Nicotina?
  • E Stad Cu Ta Sink
  • Mucha Tòf
  • Mitch—Un Horcan Mortífero
  • Con pa Vence Timides
  • Consecuencianan di Cifranan Abou di Natalidad
  • Un Diccionario Cu A Tarda
  • Un Dieta cu Hopi Zeta
  • Falta di Soño Ta Aumentá
  • Ta Accidente—No Destino
  • Pakico mi tin tanto ripara?
    Loke hovenan sa puntra — Contesta práctica
  • Tinernan Yen di Soño—Ta un Asuntu pa Preokupá?
    Spièrta!—2002
  • Companianan di Tabaco Ta den un Remolino di Candela
    Spièrta!—1996
Spièrta!—1999
g99 8/5 pág. 28-29

Observando Mundu

Un Papel Nobo pa Nicotina?

Companianan farmacéutico ta bende bals mesclá cu nicotina i pleister cu ta manda nicotina den sanger dor di cueru, como yudansa a corto plaso pa stop di huma. Aunke no ta e intencion pa usa e productonan aki mas cu 6 pa 12 siman, hopi humadó ta sigui usa nan pa añanan, segun The Wall Street Journal. Awor companianan farmacéutico ta tratando di cambia regulacionnan di gobiernu pa nan por bende productonan cu ta manda nicotina den sanger, pero pa uso largu. Algun compania no ta wori cu hopi usadó lo keda adicto na nicotina, aunke companianan farmacéutico no kier haña e mésun reputacion cu e industria di sigaria di ta probechá di adiccion na tabaco. No obstante, David Sachs, director dje Centro Palo Alto pa Prevencion di Malesa di Pulmon na California, ta bisa: “Prácticamente tur compania farmacéutico ta mira un mercado hopi grandi aki.”

E Stad Cu Ta Sink

“Ciudad di México ta sink,” segun The New York Times. “A pomp asina tantu awa for dje tera bou di dje pa asina satisfacé e necesidad dje 18 miyon residentenan dje área metropolitano, cu e tera bou di bo pia ta bezig ta sink hopi lihé.” Loke ta complicá e asuntu ta cu “Ciudad di México tin un dje sistemanan di distribucion di awa cu mas tantu lekage na mundu. Mas of ménos un tercer parti di cada liter di awa frescu mandá den e sistema ta lek sali.” Esaki ta nificá cu mester pomp saca mas, i e stad ta sink pió ainda. Timnan di reparacion ta drecha 40.000 buracu tur aña, pero hopi lek ta keda sin ser raportá. Claro cu Ciudad di México no ta e único stad cu ta sink. Por ehempel, Venecia, Italia, a sak 23 centimeter durante siglo 20. Pero Ciudad di México a sink 9 meter!

Mucha Tòf

Un encuesta bou di 16.262 tiener mericano a saca afó cu mas of ménos 1 di cada 5 tiener ta carga arma i 1 di cada 10 a intentá suicidio, segun The New York Times. Alumnonan di 151 scol na tur parti dje nacion a participá den e encuesta. A usa cuestionario confidencial pa haña informacion relacioná cu e actividadnan físico i sexual dje alumnonan, como tambe nan uso di droga, alcohol i tabaco. Laura Kann, dje Centro Nacional pa Prevencion di Malesa Crónico i Promocion di Salú, ta bisa: “Loke nos a siña di esaki ta cu tin muchu hóben cu ta sigui practicá loke ta pone nan na rísico di sea ricibí lesion of haña nan morto awor i malesa crónico mas despues.”

Mitch—Un Horcan Mortífero

Dia 27 di october 1998, horcan Mitch a dal den Centroamérica, matando mas cu 11.000 hende. Miles di hende mas ta perdí i ta pensa cu nan ta morto. Segun informe, un 2,3 miyon hende a perde cas. E paisnan cu a ricibí mas daño tabata Hondúras i Nicaragua. A cai mas cu un meter di awaceru den e áreanan di cunucu. Esei a crea loke nan a describí como e pió desaster natural den e último dos siglonan. Decenas di pueblo a keda literalmente derá bou di lodo of e awanan inundante a lastra nan bai cuné. Presidente hondureño, Carlos Flores Facusse, a bisa: “Den 72 ora, nos a perde loke tiki-tiki nos a traha p’e 50 aña largu.” Ademas di morto i destruccion, tabatin isolacion. E coneccionnan eléctrico i telefónico cu mayoria dje pueblonan chikitu caminda e tormenta a pasa, tabata cortá. Cientos di caminda i brug a laba bai, lagando sobrebibientenan sin cuminda, awa limpi i sin remedi pa vários dia. Agencianan di auxilio tabatin suficiente cuminda, pero no por a distribuyé. Ademas dje pérdida material, mayoria hende a perde nan trabou. No ménos cu 70 porciento dje cultivonan di bacoba, patia, milon, kofi i aros a lastra bai. “Horcan Fifi di 1974 no tabata nada compará cu esaki,” segun e vicepresidente di Hondúras, William Handal. “A tuma nos 12 pa 14 aña pa bin bij di Fifi. Esaki lo tuma nos 30 pa 40 aña.”

Con pa Vence Timides

Segun Toronto Star di Cánada, “rond di 13 porciento di adulto ta sufri di timides extremo.” E korant ta informá cu esaki “ta stroba nan di hiba un bida activo.” Expertonan ta duna algun tip con pa vence timides: “Pensa riba tópiconan di noticia, artículonan di revista, buki, hobi of película pa cuminsá un combersacion.” “Practicá maneranan di comunicacion verbal i no-verbal, manera contacto visual [i] scucha cu atencion.” “Forsa bo mes pa haci cosnan cu bo tin miedu di haci.” “Si bo ta un mayor di un mucha tímido, ta importante pa bo duna bo chikitin hopi oportunidad pa e socialisá cu hende.” Nan ta animá pa no entregá, pasobra experencia ta mustra cu mas un hende purba vence su timides, mas fácil ta bira p’e logra.

Consecuencianan di Cifranan Abou di Natalidad

‘Cifranan abou di natalidad awor a bira motibu pa ta alarmá den e mundu industrial,’ segun International Herald Tribune di Paris. Di con? Pasobra esei ta nificá cu a lo largu lo no tin suficiente hende hóben pa yuda cu e poblacion cu ta birando bieu. Por ehempel, vários pais europeo tin poblacionnan cu ta yegando n’e punto cu tin mas hende riba 60 aña cu bou di 20. Algun dje motibunan mencioná pakico e poblacion ta birando bieu, ta e tendencia den parehanan pa posponé hañamentu di yu pa asina nan por biaha, busca un carera of sigui studia. Otro motibunan ta preshon económico, loke ta pone cu hañamentu di yu ta “un carga” of “un strobansa,” i tambe cu hende ta biba mas largu cu ántes.

Un Diccionario Cu A Tarda

Lexicógrafonan dje idiomanan hulandes i vlaams a caba di completá loke segun algun hende ta e diccionario mas largu na mundu. Segun e servicio di noticia Reuters, Woordenboek der Nederlandsche Taal ta contené 45.000 página den 40 volúmen. Nan a tuma 147 aña pa complet’é. E diccionario tabata “intencioná como un modelo pa tur diccionario hulandes moderno.” Pues e ta contené palabranan cu ta data for di aña 1500. E único problema, segun e informe, ta cu e diccionario ta stop na 1976 i ya caba e “ta anticuá.” Reuters ta bisa: “Asta si nan cuminsá actualis’é, e trabou cu nan a pasa pa complet’é ta indicá cu probablemente e lectornan djawe lo no t’ei mas pa mira e segundo edicion.”

Un Dieta cu Hopi Zeta

Na mart 1978, e tankero Amoco Cadiz a pega den santu net pafó dje costa di Bretania, Francia, i a basha 230.000 ton di zeta crudo den laman. Esaki a contaminá 350 kilometer di costa. Kico a resta dje daño? For di 1992, e efectonan dje polucion aki a disparcé totalmente, asta for dje fondo di santu n’e playanan, segun profesor Gilbert Mille dje facultad di ciencia na Marseilles. Mester duna tur crédito pa e recuperacion espectacular aki na e bacteria cu di naturalesa t’ei i cu ta digerí hidrocarburo. Tambe tin molusco i bichi cu ta cooperá estrechamente cu e microbionan aki, dor cu nan ta boltu e santu constantemente. Asina tur zeta abou ta bini ariba, caminda e bacterianan hambrá ta cla pa digerí nan.

Falta di Soño Ta Aumentá

Mericanonan ta “drumi te cu un ora i mei ménos pa anochi cu na principio di siglo,” Newsweek ta remarcá, “i ta parce cu e problema lo bira pió.” Di con? “Hende ta mira drumimentu awor como un luho cu nan por tuma ménos di dje,” segun Terry Young, un profesor di medicina preventivo n’e Universidad di Wisconsin. “Hende ta considerá bo un persona hopi trahadó cu tin gana di sali dilanti ora bo ta drumi masha poco.” Pero falta di soño por trece hopi consecuencia cuné, incluyendo malesanan cu ta varia di depresion te na problema di curason. Raton cu nan a priva di soño a muri despues di dos siman i mei. “Kisas bo no ta cai muri asina ei,” Newsweek ta bisa, “pero falta di soño lo por costa bo bo bida den un manera indirecto, ora un dokter agotá prescribí e dósis robes of un shofer yen di soño hala bin den bo banda.” Investigadó di soño James Walsh ta bisa: “Hende mester siña cu e manera mas confiabel pa ta alerto tras di stuur i na trabou ta dor di duna nan mes suficiente tempu pa drumi i tira un cabes na momentonan oportuno.”

Ta Accidente—No Destino

E Ministerio di Salú di Brazil ta informá cu por lo ménos 22.000 mucha i adolesente ta muri tur aña na Brazil den accidente. Accidente di tráfico ta esun cu ta reclamá mas bida. Sin embargo, e presidente dje Sociedad Brazilero di Pediatria, Lincoln Freire, a declará: “Accidente ta algu cu por evitá, i no mester mira nan mas como destino.” Ademas, Tereza Costa, coordinadó di un campaña nacional pa prevení accidente, a señalá cu ya cu ‘accionnan di gobiernu den e último 15 añanan a reducí mortalidad causá dor di diarea, infeccionnan di pulmon i malesanan contagioso,’ prevencion di accidente tambe lo por salba bida.

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí