BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • hb pág. 3-7
  • Sanger–vital pa bida

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Sanger–vital pa bida
  • Con sanger por salba bo bida?
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • SANGER I CRISTIANNAN BERDADERO
  • KICO DI USAMENTU DI SANGER COMO REMEDI?
  • Duna Bo Don di Bida e Balor Meresí
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—2004
  • Testigonan di Jehova i e cuestion di sanger
    Testigonan di Jehova i e cuestion di sanger
  • Mira Bida Manera Dios Ta Mir’é
    Kiko Beibel Ta Siña Realmente?
Con sanger por salba bo bida?
hb pág. 3-7

Sanger–vital pa bida

Con sanger por salba bo bida? No cabe duda cu esaki mester interesá bo pasobra sanger ta ligá cu bo bida. Sanger ta hiba oxígeno na tur parti di bo curpa, ta saca ‘koolzuur’, ta yudá bo adaptá na cambio di temperatura i ta asistí bo den bo lucha contra enfermedad.

E relacion entre bida cu sanger a ser establecí hopi tempu promé cu William Harvey a delineá e sistema di circulacion na 1628. E moral básico di religionnan grandi ta enfocá riba un Dunadó-di-Bida, kende a expresá su mes tocante bida i tocante sanger. Un abogado hudiu-cristian a bisa di dje: “E mes ta duna bida i rosea i tur cos na tur persona. Pasobra pa medio di dje nos tin bida i ta move i ta existí.”a

Hende cu ta kere den un Dunadó-di-Bida asina ta confia cu su direccion ta pa nos bienestar eterno. Un profeta hebreo a describi’é como “Esun cu ta siñá bo pa beneficiá bo mes, Esun cu ta hací bo trapa den e caminda den cua bo mester cana.”

Tal siguransa, na Isaias 48:17, ta parti dje Bijbel, un buki respetá pa su balornan moral cu por beneficiá nos tur. Kico e ta bisa tocante uso di sanger dor di hende? E ta mustra con por salba bida cu sanger? En realidad, e Bijbel ta mustra claramente cu sanger ta mas cu un líkido biológico complicá. E ta mencioná sanger mas cu 400 bes, i algun dje referencianan aki ta enbolbé scapamentu di bida.

Den un referencia antiguo, e Creador a declará: “Tur cos cu ta biba i move lo sirbi como cuminda pa boso. . . . Pero boso no mester come carni cu ainda tin su sanger di bida den dje.” El a agregá: “Pasobra di bo sanger di bida lo mi exigí cuenta siguramente,” i despues el a condená asesinato. (Génesis 9:3-6, New International Version) El a bisa esei na Noe, un antepasado comun di bon reputacion entre e hudiunan, musulmannan i cristiannan. Pues humanidad henter a ser notificá cu den bista dje Creador, sanger ta representá bida. Esaki tabata mas cu un regla di dieta. El a enbolbé claramente un principio moral. Sanger humano tin gran nificacion i no mester ta malusá. Mas despues e Creador a agregá detayenan for di cua nos por mira fácilmente e cuestionnan moral cu e ta relacioná cu ‘sanger di bida.’

Atrobe el a referí na sanger ora el a duna e código di Ley na Israel di antigua. Aunke hopi hende ta respetá e sabiduria i moralidad den tal código, poco ta conciente di su leynan serio tocante sanger. Por ehempel: “Si cualkier un dje cas di Israel of dje stranheronan kendenan ta biba meimei di nan tuma for di cualkier sanger, lo mi fiha Mi cara contra e persona cu tuma for dje sanger, i lo mi cort’é for di meimei di su famia. Pasobra e bida dje carni ta den e sanger.” (Levítico 17:10, 11, Tanakh) Dios a splica despues kico un jagdó mester a haci cu un bestia morto: “Lo e drama su sanger i cubri’é cu tera. . . . Bo no mester tuma dje sanger di ningun carni, pasobra e bida di tur carni ta su sanger. Cualkier un cu tuma fo’i dje lo ser cortá afó.”—Levítico 17:13, 14, Ta.

Científiconan sa awor cu e código di Ley hudiu a promové bon salú. El a rekerí, por ehempel, pa shushi humano wordu bentá pafó dje campamentu i p’e wordu cubrí i pa hende no come carni cu tabatin un rísico haltu di enfermedad. (Levítico 11:4-8, 13; 17:15; Deuteronomio 23:12, 13) Aunke e ley tocante sanger tabatin aspectonan di salú, hopi mas tabata enbolbí. Sanger tabatin un nificacion simbólico. El a representá bida cu e Creador a duna. Dor di trata sanger como algu special, hende a demostrá dependencia riba dje pa bida. Sí, e motibu principal pakico nan no mester a tuma sanger tabata, no pasobra e tabata insaludabel, pero pasobra e tabatin un nificacion special pa Dios.

E Ley a declará repitidamente e prohibicion dje Creador riba tumamentu di sanger pa sostené bida. “Bo no mester come e sanger; dram’é riba tera mescos cu awa. No com’é, pa bai bo bon i bo yunan despues di bo, pasobra lo bo ta haciendo loke ta recto.”—Deuteronomio 12:23-25, NIV; 15:23; Levítico 7:26, 27; Ezekiel 33:25.b

Contrali na e manera cu algun ta razoná awe, e ley di Dios tocante sanger no por tabata ignorá djis pa motibu cu a presentá un caso di emergencia. Durante un crísis den tempu di guera, algun soldad israelita a mata bestia i “a cuminsá come huntu cu e sanger.” Den bista dje emergencia, tabata permití pa nan sostené nan bida cu sanger? No. Nan lider a señalá cu tog nan curso tabata un malecho serio. (1 Samuel 14:31-35) P’esei, pa precioso cu bida ta, nos Dunadó-di-Bida nunca a bisa cu su normanan por a wordu ignorá den un caso di emergencia.

SANGER I CRISTIANNAN BERDADERO

Unda cristianismo ta pará riba e cuestion di salbamentu di bida humano cu sanger?

Jesus tabata un homber di integridad, cua ta e motibu di su reputacion haltu. E tabata sa cu e Creador a bisa cu tumamentu di sanger tabata malu i cu e ley aki tabata na vigor. P’esei, tin bon motibu pa kere cu Jesus lo a sostené e ley tocante sanger asta si e tabata bou di presion pa no haci’é. Jesus “no a haci nada malu, [i] ningun falsedad a ser hañá riba su lipnan.” (1 Pedro 2:22, Knox) Asina el a pone un patronchi pa su siguidornan, incluyendo un patronchi di respet pa bida i sanger. (Despues nos lo considerá con e propio sanger di Jesus ta enbolbí den e asuntu vital aki afectando bo bida.)

Nota loke a sosodé ora, hopi aña despues di Jesus su morto, a surgi un pregunta cu si ora un persona bira cristian, cu e mester a warda tur e leynan di Israel. Esaki a wordu tratá na un concilio dje cuerpo gobernante cristian, cu a incluí e apostelnan. Santiago, e mitar ruman di Jesus, a referí na skirbimentu conteniendo e mandamentunan tocante sanger, declará na Noe i na e nacion di Israel. Eseinan lo tabata obligatorio p’e cristiannan?—Echonan 15:1-21.

E concilio ei a manda nan decision na tur congregacion: Cristiannan no ta obligá na warda e código duná na Moises, pero ta “necesario” pa nan “sigui abstené dje cosnan sacrificá na ídolonan i di sanger i di cosnan sofocá [carni di cua e sanger no a ser dramá] i di fornicacion.” (Echonan 15:22-29) E apostelnan no tabata presentando djis un ley ceremonial of di dieta. E decreto a contené normanan moral fundamental, cu cristiannan primitivo a cumpli cuné. Rond di un década despues nan a confirmá cu ainda nan mester a “warda nan mes di loke ta sacrificá na ídolo i tambe di sanger . . . i di fornicacion.”—Echonan 21:25.

Bo sa cu miyones di hende ta bai misa. Mayoria di nan probablemente lo ta di acuerdo cu moral cristian ta enbolbé evitá di duna adoracion na ídolonan i di participá den inmoralidad grosero. Sin embargo, ta bon pa nos nota cu e apostelnan a pone evitamentu di sanger riba e mesun nivel moral haltu cu evitamentu dje cosnan malu ei. Nan decreto a concluí: “Si boso warda boso cuidadosamente di tal cosnan, boso lo prosperá. Bon salú na boso!”—Echonan 15:29.

E decreto apostólico a ser considerá pa hopi tempu como algu obligatorio. Eusebio ta conta di un muher hóben cerca e fin di siglo dos kende, promé cu el a ser torturá te na morto, a haci cla cu cristiannan “no ta ser permití pa come sanger di ni sikiera bestia salbahe.” E no tabata eherciendo un derecho di muri. E kier a biba, pero sin comprometé su principionan. Bo no ta respetá esnan cu ta pone principio mas haltu cu bentaha personal?

E científico Joseph Priestley a concluí: “E prohibicion di come sanger, duná na Noe, ta parce di ta obligatorio pa tur su desendientenan . . . Si nos interpretá [e] prohibicion dje apostelnan dor dje práctica dje cristiannan primitivo, di kendenan nos no por spera cu nan no a comprondé corectamente su caracter i alcance, nos no por haci otro sino concluí, cu e tabata intencioná pa ta absoluto i eterno; pasobra pa hopi siglo ningun cristian a come sanger.”

KICO DI USAMENTU DI SANGER COMO REMEDI?

E prohibicion bíblico tocante sanger lo a cubri uso médico, manera transfusion, cu siguramente no tabata conocí den e dianan di Noe, Moises of e apostelnan?

Aunke terapia moderno den cua sanger ta ser usá no a existí e tempu ei, uso medicinal di sanger no ta nada nobo. Pa rond di 2.000 aña, na Egipto i na otro partinan, “sanger [humano] a ser considerá como e remedi supremo pa lepra.” Un dokter a revelá e terapia cu a ser duná n’e yu homber di Rei Esar-haddon den un tempu cu e nacion di Asiria tabata hiba delantera den tecnologia: “[E prins] ta hopi mas mihor; e rei, mi señor, por ta felis. Cuminsando cu e di 22 dia mi a dun’(é) sanger pa bebe, lo e beb’(é) pa 3 dia. Pa 3 dia mas lo mi dun’(é sanger) pa aplicacion interno.” Esar-haddon tabatin trato cu e israelitanan. Sin embargo, pa motibu cu e israelitanan tabatin e ley di Dios, nan nunca lo a bebe sanger como remedi.

Sanger tabata wordu usá como remedi den tempu di Roma? E naturalista Pliny, (un contemporáneo dje apostelnan) i e dokter di siglo dos, Aretaeus, ta informá cu sanger humano tabata ser usá pa trata epilepsia. Tertuliano a skirbi despues: “Considerá esnan cu sed cudicioso, na un exhibicion den arena, cu ta tuma e sanger frescu di criminal malbado . . . i ta bai cuné pa cura nan epilepsia.” El a haci un contraste entre nan cu e cristiannan, kendenan “no tin ni sikiera sanger di bestia den [nan] cuminda . . . Pa pone e cristiannan na prueba boso ta ofrecé nan soseshi yená cu sanger. Naturalmente, boso ta convencí cu [e] ta contra ley pa nan.” Pues, e cristiannan primitivo a risca nan bida mas bien cu tuma sanger.

E buki Flesh and Blood ta informá cu “sanger den su forma di tur dia no a . . . bai fo’i moda como un ingrediente den medicina i magia.” “Na 1483, por ehempel, Louis XI di Francia tabata muriendo. ‘Tur dia el a bira mas malu, i e remedinan no a yud’é cu nada, aunke nan tabata di un caracter straño; pasobra cu anhelo el a spera di recuperá mediante e sanger humano cu el a tuma i guli for di cierto mucha.’”

Kico di transfusion di sanger? Experimentonan cu esaki a cuminsá cerca e cuminsamentu di siglo 16. Thomas Bartholin (1616-80), profesor di anatomia n’e Universidad di Copenhagen, a oponé: ‘Esnan cu ta boga pa uso di sanger humano como remedi interno pa malesa, ta parce di ta malus’é i ta peca seriamente. Canibalnan ta ser condená. Pakico nos no ta odia esnan cu ta mancha nan garganta cu sanger humano? E recibimentu di sanger di otro hende for di un ader cortá, sea dor di boca of mediante instrument di transfusion, ta mescos. E autornan dje operacion aki ta ser terorisá dor dje ley divino, mediante cua e comementu di sanger ta ser prohibí.’

Pues anto, hende pensativo den siglonan pasá a realisá cu e ley bíblico a aplicá na tumamentu di sanger den bena mescos cu el a aplicá na tumamentu di sanger via boca. Bartholin a concluí: “Tur dos manera di tuma [sanger] ta cumpli cu e mesun propósito, cu mediante e sanger aki un curpa enfermo por ser alimentá of restorá.”

E repaso aki lo por yudá bo comprondé e posicion religioso innegociabel cu e Testigonan di Jehova ta tuma. Nan ta duna hopi balor na bida, i nan ta busca bon cuido médico. Pero nan ta determiná pa no violá e norma di Dios, cu tabata consistente: Esnan cu ta respetá bida como un don dje Creador no ta purba di sostené bida dor di tuma sanger.

Tog, pa hopi aña hende a pretendé cu sanger por salba bida. Dokternan por conta di casonan den cua un persona a perde hopi sanger den un tiru pero cu despues di a recibí transfusion a mehorá rápidamente. Pues bo por puntra, ‘Con sabí of no-sabí esaki ta médicamente?’ Evidencia médico ta ser duná pa sostené terapia di sanger. Awel ta bo deber pa busca e datonan afin di por tuma un decision bon-informá tocante sanger.

[Nota]

a Pablo, na Echonan 17:25, 28, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras.

b Prohibicionnan similar a ser skirbí despues den e Koran.

[Kuadro na página 4]

“E leynan describí ,aki den un manera preciso i metódico [den Echonan 15] ta ser calificá como indispensabel, dunando e prueba di mas fuerte cu den mente dje apostelnan esaki no tabata un areglo temporal, of un medida provisional.”—Profesor Édouard Reuss, Universidad di Strasbourg.

[Kuadro/Plachi na página 5]

Martin Luther a señalá n’e implicacionnan dje decreto apostólico: “Awor si nos kier tin un iglesia cu ta na armonia cu e concilio aki, . . . nos mester instruí i insistí pa di awor en adelante ningun prins, señor, ciudadano, of cunukero come gans, conenchi, biná of porco cushiná den sanger . . . I ciudadano i cunukero mester abstené specialmente di soseshi corá i ‘bloedworst.’”

[Rekonosementu]

Grabá den palu dor di Lucas Cranach

[Kuadro na página 6]

“Dios i hende ta mira cosnan den lus masha diferente. Loke ta parce importante den nos bista hopi bes ta insignificante den e baluacion di sabiduria infinito; i loke ta parce un bagatel pa nos hopi bes ta di gran importancia pa Dios. Asina tabata for di principio.”—“An Enquiry Into the Lawfulness of Eating Blood,” Alexander Pirie, 1787.

[Plachi na página 3]

Medicine and the Artist dor di Carl Zigrosser/Dover Publications

[Plachi na página 4]

Na un concilio histórico, e cuerpo gobernante cristian a confirmá cu e ley di Dios tocante sanger ta na vigor ainda

[Plachi na página 7]

Sea cual sea e consecuensianan, e cristiannan primitivo a nenga di violá e ley di Dios tocante sanger

[Rekonosementu]

Pintura di Gérôme, 1883, cortesia di Walters Art Gallery, Baltimore

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí