Ken Ta Forma Bo Pensamentu?
“MI NO tin mester di niun hende pa bisa mi con mi tin cu pensa! I mi no tin mester di niun hende pa bisa mi kico pa haci!” Normalmente, expresionnan enfático asina ta duna di conocé cu bo tin hopi confiansa den bo mes i den bo propio huicio. Ta asina abo ta sinti? Ta di comprendé cu ningun otro persona no mester tuma decision pa bo. Pero ta sabí pa bo rechasá mesora loke lo por tabata un bon conseho? Ta berdad cu no tin ningun hende cu lo por yuda bo tuma decision sabí? En todo caso, bo por ta realmente sigur cu, de echo, niun persona no ta forma bo pensamentu, asta sin cu bo mes sa?
Por ehempel, promé cu e di dos guera mundial, Joseph Goebbels, minister di propaganda den e gobiernu di Hitler, a tuma mando dje industria di cine na Alemania. Di con? Pasobra el a realisá cu esaki lo dun’é un arma extremadamente poderoso cu cua e por a “influenciá loke hende ta kere i p’esei nan conducta.” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945) Probablemente bo sa ki un efecto hororoso e método aki i otro medionan cu el a usa tabatin. El a usa nan pa manipulá hende gewoon, esta, hende normal i sano, pa sigui e filosofia nazi ciegamente.
Realidad ta cu, e manera cu bo ta pensa i p’esei e manera cu bo ta actua, semper, di un manera of otro, ta ser influenciá dor di sintimentu i opinion di e personanan cu bo ta scucha. Naturalmente, esaki no necesariamente ta algu malu. Si e hendenan aki tin bo bienestar na pechu, manera bo maestro, amigu i mayornan, lo bo saca hopi beneficio di nan conseho. Pero si nan ta hende cu tin solamente nan mes interes na pechu, i nan mes ta hende engañá of cu tin un mente corumpí, hende “gañadó di mente,” manera apostel Pablo a describí nan, e ora ei sí, tene cuidou!—Tito 1:10; Deuteronomio 13:6-8.
Pues, no keda satisfecho cu bo mes i pensa cu ningun hende no por influenciá bo nunca. (Compará cu 1 Corintionan 10:12.) Ta hopi probabel cu esaki ta sosodiendo caba, mas tantu biaha cu lo bo kier admití, i sin cu bo sa mes. Considerá e simpel ehempel di cua producto bo ta dicidí di cumpra ora bo ta haci compra. Semper esaki ta un decision puramente personal i razonabel? Of otro hende, sin cu bo a mira nan, tabatin un influencia sutil pero tog poderoso riba bo manera di scoge? E periodista investigativo, Eric Clark ta pensa cu sí. “Mas nan bombardiá nos cu propaganda,” e ta bisa, “ménos nos ta ripará esaki. Pero tog, i casi sigur, mas nos ta ser influenciá.” Tambe e ta informá cu ora puntra hende con eficas nan ta haña propaganda, “mayoria ta di acuerdo cu e tin efecto, pero no riba nan.” Hende tin e tendencia di kere cu tur hende ta vulnerabel, ménos nan. “Ta parce cu nan so ta inmuno.”—The Want Makers (E Creadónan di Deseo).
Bo Ta Primí den e Malchi di Satanas?
E echo cu propaganda di tur dia tin influencia riba bo, kisas no tin consecuencianan serio. Sin embargo, tin un otro influencia cu ta hopi mas peligroso. Bijbel ta mustra bon cla cu Satanas ta e manipuladó maestro. (Revelacion 12:9) Su filosofia ta básicamente mescos cu e pensamentu di un agente di publicidad cu ta bisa cu tin dos manera pa influenciá cliente: “dor di seducí nan of dor di influenciá nan.” Si hacidónan di propaganda mes por usa técnicanan sutil asina pa forma bo pensamentu, cu cuantu mas abilidad Satanas lo mester ta usa tácticanan similar!—Juan 8:44.
Apostel Pablo tabata sa esaki. E tabata teme cu algun di su compañeronan cristian lo a stop di vigilá i asina bira víctima di Satanas su engaño. El a skirbi: “Mi tin miedu cu di un of otro manera, mescos cu e colebra a seducí Eva dor di su astucia, boso mente por ser corumpí i alehá di e sinceridad i puresa cu ta debí na e Cristo.” (2 Corintionan 11:3) Tuma e spiertamentu ei na serio. Sino, lo bo por ta mescos cu otro hende cu ta pensa cu propaganda i influencia tin efecto sí, “pero no riba nan.” E brutalidad, corupcion i hipocresia cu ta caracterisá e generacion aki, ta mustra bon cla cu propaganda satánico tin efecto.
P’esei, Pablo a suplicá su compañeronan cristian pa “stop di ser formá segun e sistema di cosnan aki.” (Romanonan 12:2) Un traductor di Bijbel a parafraseá Pablo su palabranan asina aki: “No laga e mundu rond di bo primi bo den su propio malchi.” (Romanonan 12:2, Phillips) Satanas lo purba tur manera pa primi bo den su malchi, mescos cu un trahadó di klei di antigwedad tabata primi klei den un malchi habrí p’e obtené e marca i característicanan cu e kier a forma den e klei. Satanas tin política dje mundu, comercio, religion i entretenimentu cla prepará pa haci esei. Con persuasivo su influencia ta exactamente? E ta plamá tur caminda mescos cu den tempu di Juan. “Henter e mundu,” Juan a bisa, “ta drumí den poder dje malbado.” (1 Juan 5:19; mira tambe 2 Corintionan 4:4.) Si bo tin cualkier duda den Satanas su abilidad pa seducí hende i corumpí nan pensamentu, corda con bon el a haci esaki cu henter un nacion di hende, esta Israel, kendenan tabata dedicá na Dios. (1 Corintionan 10:6-12) Esaki por a sosodé cu abo tambe? Kisas, si bo laga bo mente habrí pa Satanas su influencia seductivo.
Comprendé Loke Ta Pasando
Generalmente, podernan mañoso asina lo influenciá bo pensamentu solamente si abo permití nan. Den su buki The Hidden Persuaders (Esnan cu Ta Persuadí na Secreto), Vance Packard a splica esaki: “Ainda nos tin na nos disposicion un defensa fuerte contra e personanan persuasivo [scondí] ei: nos por dicidí cu nos no kier ser persuadí. Den casi tur situacion cu surgi, ainda nos por scoge, i nos no por ser manipulá seriamente, si nos comprendé loke ta pasando.” Esaki ta conta pa propaganda i engaño tambe.
Naturalmente, pa bo “comprendé kico ta pasando,” bo tin cu mantené bo mente habrí i receptivo pa influencia saludabel. Un mente sano, mescos cu un curpa sano, mester di bon nutricion p’e funcioná bon. (Proverbionan 5:1, 2) Falta di informacion por ta mes fatal cu malinformacion. P’esei, aunke ta berdad cu bo mester protehá bo mente for di idea i filosofianan engañoso, purba di no desaroyá un punto di bista negativo i cínico di tur informacion i conseho cu hende duna bo.—1 Juan 4:1.
Persuasion onesto no ta mescos cu propaganda scondí. Apostel Pablo sigur-sigur a spierta e hóben Timoteo p’e tene cuidou cu “hende malbado i impostornan [cu] lo bai di malu pa pió, engañando i siendo engañá.” Pero Pablo a agregá: “Sin embargo, abo sigui den e cosnan cu bo a siña i a keda persuadí pa kere, sabiendo for di ki personanan bo a siña nan.” (2 Timoteo 3:13, 14) Siendo cu tur loke bo yena bo mente cuné, lo influenciá bo di un manera of otro, e clave ta pa ‘sa for di ki clase di hende bo ta siña,’ pa bo ta sigur cu nan ta hende cu tin bo interesnan na pechu i no di nan mes.
Ta abo tin cu dicidí. Bo por scoge pa “ser formá segun e sistema di cosnan aki” dor di laga filosofia i balornan dje mundu aki goberná bo pensamentu. (Romanonan 12:2) Pero e mundu aki no tin bo interesnan na pechu. P’esei, “tene cuidou,” apostel Pablo ta spierta, “kisas por tin un hende cu lo hiba boso como su víctima mediante e filosofia i engaño bano segun e tradicion di hende.” (Colosensenan 2:8) Pa ser primí den e malchi di Satanas of ser ‘hibá como su víctima,’ no ta costa bo niun esfuerso. Ta mescos cu si bo ta un humadó pasivo. Bo por ser afectá dor di djis inhalá e aire contaminá.
Di otro banda, bo por evitá di inhalá e “aire“ ei. (Efesionan 2:2) En bes di esei, sigui Pablo su conseho: “Sea transformá dor di rehací boso mente, pa boso por proba pa boso mes loke ta e bon i aceptabel i perfecto boluntad di Dios.” (Romanonan 12:2) Esaki sí ta rekerí esfuerso. (Proverbionan 2:1-5) Corda, Jehova no ta un manipuladó. E ta percurá pa tur informacion necesario ta disponibel, pero pa bo beneficiá di dje, bo tin cu scucha e informacion i lagu’é influenciá bo pensamentu. (Isaías 30:20, 21; 1 Tesalonicensenan 2:13) Bo mester ta dispuesto pa yena bo mente cu e berdad cu tin den “e scrituranan santu,” Dios su Palabra inspirá, Bijbel.—2 Timoteo 3:15-17.
Reaccioná n’e Manera cu Jehova Ta Forma Bo
Ora Jehova a manda profeta Jeremías bishitá e lugá di trabou di un trahadó di klei, el a mustra bon cla cu si bo kier beneficiá di su influencia moldeador, bo mester tin un spiritu obediente. Jeremías a mira e trahadó di klei cambia di idea tocante loke e tabata bai traha cu un pochi ora cu ‘su man mes a daña’ e producto cu e tabata purba traha. Anto Jehova a bisa: “Mi no por haci mescos cu e trahadó di klei aki cu boso, o cas di Israel? . . . Mira! Mescos cu klei ta den man dje trahadó di klei, asina boso ta den mi man, o cas di Israel.” (Jeremías 18:1-6) Esaki a nificá cu e pueblo di Israel tabata mescos cu un klompi di klei sin bida den man di Jehova p’e form’é den e tipo di pochi cu e kier?
Nunca Jehova no ta usa e echo cu e ta todopoderoso pa pone hende haci cosnan contra nan boluntad; tampoco e no ta responsabel pa productonan cu defecto, manera por ta e caso cerca un trahadó di klei. (Deuteronomio 32:4) Defectonan ta desaroyá ora cu esnan cu Jehova ta trata na forma den un manera positivo, ta resistí su guia. Esei ta un diferencia inmenso entre abo i un klompi di klei sin bida. Abo tin boluntad liber. Dor di ehercé esaki, bo por scoge sea pa reaccioná n’e influencia moldeador di Jehova of rechas’é deliberadamente.
Esta un les razonabel! Ta cuantu mas mihó pa scucha e bos di Jehova en bes di afirmá arogantemente: “Mi no tin mester di niun hende pa bisa mi kico pa haci”! Nos tur tin mester dje influencia guiador di Jehova. (Juan 17:3) Sea manera salmista David, kende a resa: “Haci mi conocé bo mes camindanan, o Jehova; siña mi bo mes bereanan.” (Salmo 25:4) Corda loke rey Sálomon a bisa: “Un persona sabí lo scucha i ricibí mas instruccion.” (Proverbionan 1:5) Abo lo scucha? Si bo hacié, e ora ei “capacidad di pensa mes lo vigilá bo, dicernimentu mes lo protehá bo.”—Proverbionan 2:11.