Pregunta di Lektor
Kiko e eskritor di Proverbionan 30:18 i 19 tabata ke men ora ku el a bisa ku “e manera ku un yònkuman ta komportá su mes ora ku e ta ku un mucha muhé” a ‘surpasá su inteligensia’?
Hopi hende a puntra nan mes esei, asta hendenan ku sa masha hopi tokante Beibel. Den e Tradukshon di Mundu Nobo, henter e teksto ta bisa: “Tin tres kos ku ta surpasá mi inteligensia [òf, “ku ta muchu maravioso pa mi komprondé; ku ta impreshoná mi mashá,” nota]; bon mirá, tin kuater kos ku mi no ta komprondé: kon un águila ta bula; kon un kolebra por lastra riba baranka; kon un barku ta nabegá riba laman ganchu; i e manera ku un yònkuman ta komportá su mes ora ku e ta ku un mucha muhé.”—Pro. 30:18, 19.
Ántes, nos tabata konektá e frase “e manera ku un yònkuman ta komportá su mes ora ku e ta ku un mucha muhé” ku algu ku no ta bon. Dikon? E versíkulonan anterior ta papia di kosnan negativo ku “nunka ta keda satisfecho.” (Pro. 30:15, 16) Anto versíkulo 20 ta papia di “un muhé ku ta kometé adulterio” ku ta bisa ku e no a hasi nada malu. P’esei, nos tabata pensa ku e versíkulo 18 i 19 tabata referí na kosnan ku ta hasi algu sin otro hende ripará òf haña sa. Nos a pensa ku meskos ku un águila ku ta bula, un kolebra ku ta lastra riba baranka òf un barku ku ta nabegá riba laman ganchu, un yònkuman por hasi algu sin otro hende ripará. Ku e motibunan ei na mente nos a pensa ku e frase tabata papia di algu negativo, ku un yònkuman ta usa maña i triki pa purba di drumi ku un mucha muhé sin ku e mucha muhé por splika kon kos a yega asina leu.
Pero, nos tin bon motibu pa pensa ku e teksto ta papiando di algu bon. E eskritor tabata simplemente papiando di kosnan maravioso ku a impreshon’é.
Ora nos analisá e manuskritonan original na hebreo, e palabranan usá den e versíkulonan ei por nifiká algu positivo tambe. Segun un dikshonario ku ta splika Skritura Hebreo, e palabra hebreo ku a ser tradusí komo “surpasá mi inteligensia” na Proverbionan 30:18 “ta indiká algu ekstraordinario òf ku ta parse imposibel.”
Profesor Crawford H. Toy di Harvard University na Merka tambe a yega na e mesun konklushon ku e versíkulonan aki no ta papiando di algu negativo. El a bisa: “E eskritor tabata purba di splika kon maravioso e [kuater] kosnan menshoná den e teksto ei ta.”
Pues, ta parse rasonabel pa bisa ku e palabranan skirbí na Proverbionan 30:18 i 19 ta deskribí kosnan ku ta realmente maravioso, ku ta asta surpasá nos inteligensia. Meskos ku e eskritor di e proverbio akí, nos tambe ta keda impreshoná pa kon un águila ta zueif, kon un kolebra sin pia por subi baranka, kon un barku pisá por nabegá krusa laman i kon un yònkuman i un mucha muhé por stima otro i tin un bida felis huntu.