E Punto di Bista Bíblico
Ciencia i Bijbel Ta Armonisá cu Otro?
DESDE avion i bom atómico te na celnan manipulá genéticamente i kloon di carnénan, nos siglo 20 tabata un era dominá dor di ciencia. Científiconan a manda hende luna, a eradicá pokken, a revolucioná agricultura i a trece comunicacion instantáneo mundial na miles di miyones di hende. No ta un sorpresa anto cu ora científiconan papia, hende ta scucha. Pero, kico científiconan tin di bisa tocante Bijbel, si nan tin algu di bisa mes? I kico, na su turno, Bijbel ta bisa nos tocante ciencia?
Milagernan Ta No-científico?
“Hende cu inclinacion científico ta kere den un relacion di ‘causa-i-efecto.’ Nan ta kere cu tin un splicacion perfectamente natural pa tur cos,” un enciclopedia contemporáneo ta declará. Studiantenan di Bijbel tambe ta aceptá principionan científico establecí. Sin embargo, nan ta reconocé cu hopi bes Bijbel ta papia di sucesonan milagroso cu no por ser splicá den términonan científico segun e conocimentu actual. Ehempelnan ta e solo cu a para ketu den tempu di Hosué i Jesus cu a cana riba awa. (Hosué 10:12, 13; Mateo 14:23-34) Sin embargo, e milagernan aki ta ser presentá como cosnan cu ta e resultado di Dios su poder cu a obra den un manera sobrenatural.
E punto aki ta crucial. Si Bijbel a afirmá cu hende por cana riba awa sin ningun yudansa divino of cu e solo su aparente movementu den shelu por ser interumpí pa ningun motibu, esei lo por a parce di ta contradicí echonan científico. Sin embargo, ora Bijbel ta atribuí sucesonan asina na e poder di Dios, e no ta contradicí ciencia, mas bien e ta hiba e consideracion den un área cu ciencia no por comprendé ainda.
Bijbel Ta Contradicí Ciencia?
Na otro un banda, kico dje casonan caminda Bijbel ta papia di sucesonan comun i coriente den bida di hende of ta papia pa casualidad di mata, animal of fenómenonan natural? Ta interesante cu no tin ningun ehempel probá di cu Bijbel ta contradicí echonan científico establecí den casonan asina ora tuma e contexto dje comentarionan na consideracion.
Por ehempel, hopi bes Bijbel ta usa idioma poético cu ta reflehá e percepcionnan di hende cu a biba miles di aña pasá. Ora e buki di Job ta bisa cu Jehova a bati of forma e shelu “duru manera un spiel bashá,” e ta describí e shelu bon como un spiel di metal cu ta duna un refleho briyante. (Job 37:18) No tin motibu pa tuma e ilustracion literalmente, mescos cu lo bo no tuma literalmente e ilustracion di cu e tera tin “pedestalnan cu inzinking” of un “piedra di skina.”—Job 38:4-7.
Esaki ta importante pasobra hopi comentarista a tuma ilustracionnan asina literalmente. (Mira 2 Samuel 22:8; Salmo 78:23, 24.) Nan a yega n’e conclusion cu Bijbel ta siña algu manera lo siguiente, citá for di The Anchor Bible Dictionary.
“Tera riba cua humanidad ta biba ta ser mirá como un obheto rondó i sólido, kisas un disco, cu ta drif riba un expansion infinito di awa. Den un posicion paralelo na e cuerpo di awa mas abou aki tin un di dos cuerpo di awa, mes infinito, ariba, for di cua awa ta basha den forma di awaceru atrabes di buracu i canalnan cu tin den e reserva celestial. Luna, solo i otro luminarionan ta inmovibel hincá den un structura curvá cu ta pasa manera un koepel over dje tera. E structura aki ta e conocido ‘firmamento’ (rāqîa‛) dje descripcion sacerdotal.”
Ta obvio cu e cuadro aki ta contradicí ciencia moderno. Pero e ta un bon evaluacion dje siñansa di Bijbel relacioná cu e shelunan? Absolutamente cu no. The International Standard Bible Encyclopaedia ta declará cu descripcionnan asina dje universo hebreo “en realidad ta mas basá riba e ideanan cu tabata predominá den e Europa durante e Epoca di Scuridad mas bien cu riba cualkier declaracion mes den e T[estament] B[ieu].” Ta di unda e ideanan medieval ei a bini? Manera David C. Lindberg ta splica den The Beginnings of Western Science, nan tabata principalmente basá riba e cosmologia dje filósofo griego Aristóteles di antigwedad, kende su obranan tabata e base pa hopi siñansa medieval.
Lo no tabatin sentido, ademas cu lo tabata perturbador, pa Dios laga skirbi Bijbel specíficamente den un lenguahe cu lo a atraé e científico di siglo 20. En bes di fórmulanan científico, Bijbel ta contené hopi ilustracion bibu tumá for dje bida di tur dia dje hendenan cu pa promé bes a skirbi nan—imágennan cu ta chispa cu un poder cu ta ehercé influencia asta awe.—Job 38:8-38; Isaías 40:12-23.
Conocimentu for di un Fuente Superior
Sin embargo, ta interesante cu algun referencia bíblico ta parce di reflehá conocimentu científico cu no tabata disponibel n’e hendenan cu tabata biba den e tempu ei. Job ta describí cu Dios ta “extendiendo e nort riba e lugá bashí, cologando e tera riba nada.” (Job 26:7) E concepto di cu e tera ta cologá “riba nada” tabata masha diferente for dje mitonan di mayoria pueblo di antigwedad, cu a pon’é riba olefantenan of turtuganan di laman. E Ley di Moises ta contené rekisitonan pa higiena cu ta muchu mas avansá cu e conocimentu médico dje tempu ei. Sin duda reglamentunan pa pone den carentena hendenan di ken ta ser sospechá cu nan tin lepra i pa prohibí pa mishi cu hende morto a scapa bida di hopi israelita. (Levítico 13; Númeronan 19:11-16) Na contraste skerpi, e prácticanan médico dje asirionan ta ser describí como “un mescla di religion, divinacion i demoñologia” i a encerá entre otro tratamentunan cu excremento di cachó i orina humano.
Manera lo bo por spera di un buki inspirá dor dje Creador, Bijbel ta contené informacion científicamente exacto cu claramente ta hopi mas avansá cu su tempu, aunke e nunca ta duna splicacionnan científico elaborá cu pa hendenan di antigwedad lo tabata confuso i lo no tabatin nificacion. Bijbel no ta contené nada cu ta contradicí echonan científico establecí. Na otro un banda, Bijbel ta contené hopi cos cu ta contradicí teorianan cu no a ser probá, manera e teoria di evolucion.
[Komentario na página 29]
Job su comentario cu e tera ta ‘cologá riba nada’ ta indicá un conocimentu cu no tabata disponibel na su contemporáneonan
[Plachi Rekonosementu na página 28]
NASA