E Creador Por Duna Bo Bida Mas Nificacion
“Laga nan alabá e nomber di Jehova; pasobra e mes a manda, i nan a ser creá.”—SALMO 148:5.
1, 2. (a) Ki pregunta nos mester considerá? (b) Kico Isaías su pregunta tin di haber cu e creacion?
“BO NO sa?” Esei por zona djis manera un pregunta guiador, cu ta pone hopi hende respondé: ‘Sa kico?’ Pero e ta un pregunta serio. I nos por comprendé e contesta mihó dor di considerá su marco di circunstancia: capítulo 40 dje buki bíblico di Isaías. Isaías, un hebreo antiguo, a skirbié, di manera cu e pregunta ta unu bieu. Tog, e ta masha actual tambe, ya cu e ta relacioná cu e esencia dje nificacion di bo bida.
2 Ya cu e pregunta na Isaías 40:28 ta asina importante, e ta merecé tur nos atencion: “Bo no sa of bo no a tende? Jehova, e Creador dje extremidadnan di tera, ta un Dios pa tempu indefiní.” Pues e pregunta “bo no sa?” tabata tocante e Creador di tera, i e contexto ta mustra cu ta trata di mas cu e tera so. Dos versículo anterior Isaías a skirbi tocante e streanan: “Hisa boso wowo na haltu i mira. Ken a crea e cosnan aki? Ta Esun cu ta saca e ehército di nan asta pa number . . . Debí n’e abundancia di energia dinámico, pasobra tambe e ta vigoroso den poder, ni un di nan no ta falta.”
3. Asta si bo sa hopi tocante e Creador, pakico bo mester deseá di sa mas?
3 Sí, e pregunta “bo no sa” en realidad ta tocante e Creador di nos universo. Kisas abo personalmente ta convencí cu Jehova Dios ta “e Creador dje extremidadnan di tera.” Tambe kisas bo sa bastante di su personalidad i su camindanan. Pero kico si bo topa un hende cu ta duda cu ta existí un Creador, i cu claramente no sa ki clase di persona e ta? Bo no mester keda sorprendí si bo topa hende asina, pasobra tin miyones i miyones di hende cu no conocé of cu no ta kere den e Creador.—Salmo 14:1; 53:1.
4. (a) Pakico ta apropiado pa tuma e Creador na consideracion den e tempu aki? (b) Ki contestanan ciencia no por duna?
4 Scolnan ta producí hopi hende sképtico cu ta pensa cu ciencia tin (of lo haña) e contestanan tocante orígen dje universo i di bida. Den Aux Origenes de la Vie (Orígen di Bida), autornan Hagene i Lenay ta bisa: “Na cuminsamentu di siglo 21 ainda hende ta debatí tocante orígen di bida. E problema aki cu ta asina difícil pa resolvé, ta rekerí investigacionnan riba tur tereno, for dje inmensidad di espacio te n’e materia infinitamente chikitu.” Tog, den e último capítulo, “E Pregunta No Tin Contesta Ainda,” nan ta admití: “Nos a explorá algun contesta científico riba e pregunta: Con bida a presentá riba tera? Anto pakico bida a presentá? Bida tin un propósito? Ciencia no por contestá e preguntanan aki. E ta djis busca e ‘con’ di cosnan. ‘Con’ i ‘pakico’ ta dos pregunta completamente diferente. . . . Pa loke ta e pregunta ‘pakico,’ filosofia, religion, i—riba tur cos—cada un di nos tin cu haña e contesta.”
Haña Contesta i Nificacion
5. Kendenan foral por saca beneficio dor di siña mas tocante e Creador?
5 Sí, nos kier comprendé pakico tin bida—i specialmente pakico nos ta aki. Ademas, nos mester ta interesá den hende cu ainda no ta convencí cu tin un Creador i sigur sa poco tocante su camindanan. Of pensa riba esnan cu debí na nan antecedente tin un concepto di Dios masha distinto for di loke Bijbel ta presentá. Miles i miyones di hende a lanta den paisnan oriental of otro lugá caminda mayoria hende no ta pensa cu Dios ta un persona, un ser real cu un personalidad atractivo. Pa nan, e palabra “dios” ta lanta djis e idea di un forsa vago of un causa abstracto. Nan ‘no sa dje Creador,’ ni di su camindanan. Si nan, of miyones di otro hende cu un punto di bista similar, lo por convencé nan mes cu e Creador ta existí, cuantu beneficionan nan lo ricibí, incluso e chens di biba pa semper! Tambe nan lo por gana algu cu en berdad ta excepcional, esta, un bida cu berdadero nificacion, berdadero propósito i pas mental.
6. Ki similaridad tin entre bida di hopi hende awe cu e experencia di Paul Gauguin i un di su cuadronan?
6 Pa ilustrá: Na 1891, e artista frances Paul Gauguin a bai busca un bida satisfaciente na Polinesia Frances, un lugá cu ta casi un paradijs. Pero no a tarda mashá cu su pasado inmoral a trece malesa pa e mes i pa otro hende. Ora el a sinti cu e tabata cerca di muri, el a pinta un cuadro grandi den cua el a parce di ‘interpretá bida como un gran misterio.’ Bo sa con Gauguin a yama e pintura ei? “Di Unda Nos A Bini? Kico Nos Ta? Unda Nos Ta Bai?” Kisas bo a tende otro hende haci preguntanan similar. Hopi hende ta haci nan. Pero ora nan no haña contesta satisfactorio—ningun berdadero nificacion den bida—na unda nan por acudí? Nan por concluí cu no tin muchu diferencia entre nan bida i esun di un bestia.—2 Pedro 2:12.a
7, 8. Pakico investigacionnan científico riba nan mes no ta suficiente?
7 Bo por comprendé anto pakico un hende manera profesor di física Freeman Dyson por a skirbi: “Ta hopi hende respetá lo kier ripití huntu cu mi e preguntanan cu Job a haci. Pakico nos ta sufri? Pakico mundu ta asina inhustu? Kico ta e propósito di dolor i tragedia?” (Job 3:20, 21; 10:2, 18; 21:7) Manera a ser mencioná, hopi hende ta acudí na ciencia pa contesta en bes di acudí na Dios. Biólogonan, expertonan di laman i otronan ta aumentá nos conocimentu tocante nos planeta i bida riba dje. Astrónomo i físiconan ta busca den un otro direccion i ta siña cada bes mas tocante nos sistema solar, e streanan i asta di galaxianan leu. (Compará cu Génesis 11:6.) Na ki conclusionnan razonabel e echonan ei ta hiba nos?
8 Algun científico ta bisa cu e universo ta revelá e “mente” di Dios of su “manera di skirbi.” Pero acaso esei no ta hera e punto clave? E revista Science a remarcá: “Ora investigadónan bisa cu cosmologia ta revelá e ‘mente’ of ‘manera di skirbi’ di Dios, nan ta dunando crédito na e ser divino pa loke eigenlijk por ta e aspecto ménos importante dje universo: su structura físico.” De facto, e físico i ganadó di premio Nobel, Steven Weinberg, a skirbi: “Mas comprendibel universo parce di ta, mas sin sentido e ta parce tambe.”
9. Ki evidencia por yuda nos i otro hende siña tocante e Creador?
9 Tog, por ta abo ta un dje miyones di hendenan cu a studia e asuntu seriamente i cu ta comprendé cu berdadero nificacion den bida ta relacioná cu conocé e Creador. Corda loke apostel Pablo a skirbi: “Hende no por bisa cu nan no sa di Dios. For di cuminsamentu di mundu, hende por a mira ki clase di persona Dios ta mediante e cosnan cu El a traha. Esaki ta mustra Su poder cu ta dura pa semper. Esei ta mustra cu E ta Dios.” (Romanonan 1:20, Holy Bible, New Life Version) Sí, tin echonan tocante nos mundu i tocante nos mes cu por yuda hende reconocé e Creador i haña nificacion en coneccion cuné. Considerá tres aspecto di esaki: e universo rond di nos, e orígen di bida i nos mes abilidadnan mental.
Motibunan pa Kere
10. Pakico nos mester para ketu na e “principio”? (Génesis 1:1; Salmo 111:10)
10 Con nos universo a bini na existencia? Tal bes bo sa for di informenan tocante telescopnan espacial i exploracion di espacio cu mayoria científico ta realisá cu nos universo no a existí semper. E tabatin un cuminsamentu i e ta sigui expandé. Kico esaki ta implicá? Scucha astrónomo Sir Bernard Lovell: “Si na un dado momento den pasado, e Universo tabata un tempu casi un estado singular di tamaño infinitamente chikitu i densidad infinito, nos tin cu puntra kico tabatin promé . . . Nos tin cu enfrentá e problema di un Principio.”
11. (a) Con inmenso e universo ta? (b) Kico e precision den universo ta indicá?
11 E constelacion dje universo, incluyendo nos tera, ta reflehá precision asombroso. Por ehempel, dos cualidad remarcabel di nos solo i otro streanan ta eficiencia i stabilidad duradero. Cálculonan actual dje cantidad di galaxia den e universo visibel ta varia di 50 mil miyon (50.000.000.000) pa 125 mil miyon. I nos galaxia Via Láctea, of Melkweg, tin miles di miyones i miyones di strea den dje. Awor, considerá esaki: Nos sa cu pa e motor di un auto funcioná bon, e combinacion di gasolin i aire mester ta den un relacion exacto. Si bo tin un auto, bo por busca un bon mecánico pa stel bo motor pa bo auto core mas suave, mas eficiente. Si precision ta importante den un simpel motor, kico por ehempel di nos solo cu ta “kima” eficientemente? Ta claro cu e forsanan clave enbolbí ta precis di stel pa sostené bida riba tera. E precision ei a bini pa casualidad? Dios a puntra Job di antigwedad: “Ta abo a dicta e reglanan cu ta dirigí shelu, of a determiná e leynan di naturalesa riba tera?” (Job 38:33, The New English Bible) Ningun hende a haci esei. Pues, di unda e precision a bini?—Salmo 19:1.
12. Pakico no ta irazonabel pa pensa cu un Inteligencia poderoso ta tras di creacion?
12 Esei a bini kisas di un cos of un Persona cu wowo humano no por mira? Considerá e pregunta aki den lus di ciencia moderno. Mayoria astrónomo ta aceptá awor cu tin cuerponan celestial masha poderoso cu yama buracu pretu. Hende no por mira esakinan, pero expertonan ta convencí cu nan ta existí. Bijbel tambe ta informá cu den un otro region tin criaturanan poderoso cu hende no por mira—criaturanan spiritual. Si e sernan poderoso i invisibel ei ta existí, no ta posibel cu e precision revelá atrabes di universo a originá cu un Inteligencia poderoso?—Nehemías 9:6.
13, 14. (a) Kico eigenlijk ciencia a establecé tocante e orígen di bida? (b) Na kico e existencia di bida riba tera ta señalá?
13 Un di dos liña di evidencia cu por yuda hende reconocé un Creador tin di haber cu e orígen di bida. For di tempu dje experimentonan di Louis Pasteur, ta bon establecí cu bida no ta cuminsá spontáneamente for di nada. Pues con bida riba tera a originá? Den añanan ’50, científiconan a purba proba cu bida riba tera lo por a desaroyá lentamente den un of otro océano hopi tempu pasá ora weerlicht tabata dal constantemente den un atmósfera primitivo. Sin embargo, evidencia mas recien ta mustra cu no ta probabel cu bida riba tera a cuminsá asina, pasobra e tipo di atmósfera ei no a existí nunca. Consecuentemente, algun científico ta buscando un splicacion cu ménos fayo. Pero nan tambe ta herando e punto?
14 Científico británico Sir Fred Hoyle, despues di a dedicá décadanan na studia e universo i bida den dje, a comentá: “En bes di aceptá e probabilidad sumamente chikitu di cu bida a surgi atrabes di forsanan ciegu di naturalesa, a parce mihó pa suponé cu e orígen di bida tabata un acto intelectual deliberá.” Sí, mas nos siña tocante e maraviyanan di bida, mas lógico ta bira cu bida a bini di un Fuente inteligente.—Job 33:4; Salmo 8:3, 4; 36:9; Echonan 17:28.
15. Pakico nos por bisa cu bo ta único?
15 Pues, un promé liña di razonamentu ta enbolbé e universo, i un di dos ta enbolbé e orígen di bida riba tera. Tuma nota di un di tres: e echo cu nos ta único. Den hopi manera cada hende ta único; pues abo tambe. Con asina? Probablemente bo a yega di tende hende compará e celebro cu un computer potente. Pero, en realidad, descubrimentunan recien ta mustra cu e comparacion aki no ta completamente corecto. Un científico n’e Instituto di Tecnologia na Massachusetts a bisa: “Computernan djawe no por ni para banda di un mucha di 4 aña den nan abilidad di mira, papia, move of usa sentido comun. . . . Segun cálculo, e capacidad di procesá informacion di asta e supercomputer mas potente ta igual cu e sistema di nervio di un slak—un fraccion masha chikitu dje potencia cu e supercomputer den [bo] cráneo ta disponé di dje.”
16. Kico bo abilidad di idioma ta indicá?
16 Idioma ta un abilidad cu bo tin danki na bo celebro. Aunke algun hende ta papia dos, tres of asta mas idioma, e abilidad pa papia asta un idioma so ta distinguí nos como único. (Isaías 36:11; Echonan 21:37-40) Profesornan R. S. i D. H. Fouts a puntra: “Ta hende so . . . ta capas pa comunicá mediante idioma? . . . Tur e animalnan mas elevá ta comunicá cu . . . gesto, holó, gritu i canto, i asta e baile dje abehanan. Tog, distinto di hende, animalnan no ta parce di tin idioma cu structura gramatical. I algu cu kisas ta sumamente significativo ta cu animalnan no ta pinta cuadro cu ta representá algu. Di mas mihó cu nan por haci, ta djis hala strepi.” Di berdad, ta hende so por usa e celebro pa papia un idioma i pinta cuadronan significativo.—Compará cu Isaías 8:1; 30:8; Lucas 1:3.
17. Ki diferencia fundamental tin ora un bestia wak su mes den spiel i ora un hende haci esei?
17 Ademas, bo ta conciente di bo mes. Bo sa cu bo t’ei. (Proverbionan 14:10) Bo no a yega di mira un para, cachó of pushi wak den spiel i despues pik, gruña of atacá e spiel? E ta kere cu ta un otro animal e ta mira, i e no ta reconocé su mes. Na contraste, ora abo wak den spiel, bo sa cu ta abo. (Santiago 1:23, 24) Bo por chek bo aparencia of puntra bo mes con lo bo ta aki un par di aña. Bestia no ta haci esei. Sí, bo celebro ta haci bo único. Ken ta haña e mérito? Con bo celebro a yega na existencia, si no ta for di Dios?
18. Ki capacidadnan mental ta distinguí bo for di bestia?
18 Tambe bo celebro ta permití bo apreciá arte i música i, huntu cu esei, pa bo tin un sentido di balor moral. (Exodo 15:20; Huesnan 11:34; 1 Reynan 6:1, 29-35; Mateo 11:16, 17) Pakico abo sí i bestia no? Nan ta usa nan celebro principalmente pa soru p’e necesidadnan di momento: busca cuminda, haña un pareha of traha un neshi. Ta hende so ta pensa mas leu cu den término corticu. Algun ta asta pensa tocante con nan accionnan lo afectá e medio ambiente of nan desendientenan hopi aña den futuro. Pakico? Eclesiástes 3:11 ta bisa di hende: “Asta tempu indefiní [e Creador] a pone den nan curason.” Sí, bo capacidad pa considerá e nificacion di tempu indefiní of pa imaginá bida eterno ta algu special.
Laga e Creador Duna Nificacion
19. Ki tres liña di razonamentu bo por usa pa yuda otro hende pensa cu tin un Creador?
19 Nos a toca tres área so: e precision reflehá den e inmenso universo, e orígen di bida riba tera i e celebro humano innegablemente único, cu su diferente capacidadnan. Na ki conclusion e tres puntonan aki ta hiba nos? Ata aki un manera di razoná cu lo bo por usa pa yuda otronan yega na un conclusion. Cuminsá cu puntra nan: E universo tabatin un principio? Mayoria hende lo ta di acuerdo cu sí. Anto puntra: E cuminsamentu ei a sosodé di su mes, of el a ser causá? Mayoria hende ta reconocé cu e cuminsamentu dje universo a ser causá. Esaki ta hiba n’e pregunta final: E cuminsamentu a ser causá pa un cos eterno of pa un Persona eterno? Presentando preguntanan asina, den un manera cla i lógico, bo por yuda hopi hende concluí: Mester tin un Creador! Siendo cu esei ta e caso, lo e no haci posibel pa nos tin un bida cu nificacion?
20, 21. Pakico conocé e Creador ta esencial pa duna nos bida nificacion?
20 Henter nos existencia, incluso nos sentido di moralidad i e propio moralidad mes, mester ta conectá cu e Creador. Dr. Rollo May a yega di skirbi: “E único structura adecuá pa moralidad ta esun basá riba e nificacion fundamental di bida.” Unda bo ta haña esei? El a sigui: “E structura fundamental ta e esencia di Dios. E principionan di Dios ta e principionan cu ta forma e fundeshi di bida for di cuminsamentu di creacion te na fin.”
21 Nos por comprendé bon, anto, pakico e salmista a desplegá humildad i tambe sabiduria ora el a roga e Creador: “Haci mi conocé bo mes camindanan, o Jehova; siña mi bo mes bereanan. Haci mi cana den bo berdad i siña mi, pasobra bo ta mi Dios di salbacion.” (Salmo 25:4, 5) Segun cu e salmista a bin conocé e Creador mihó, su bida sigur a haña mas nificacion, propósito i direccion. Mescos por ta e caso cu cada un di nos.—Exodo 33:13.
22. Kico conocé e Creador su camindanan ta encerá?
22 Conocé e Creador su “mes camindanan” ta encerá conocé mas mihó ki clase di persona e ta, tantu su personalidad como su camindanan. Pero ya cu e Creador ta invisibel i asombrosamente poderoso, con nos por conoc’é mihó? E siguiente artículo lo considerá esaki.
[Nota]
a Analisando experencianan den camponan di concentracion nazi, dr. Viktor E. Frankl a realisá: “Hende su búskeda pa nificacion ta un forsa primario den su bida i no un ‘hustificacion secundario’ di impulsonan di instinto,” manera bestia tin. El a agregá cu décadanan despues dje di dos guera mundial, un encuesta na Francia “a mustra cu 89% dje hendenan entrevistá a admití cu hende tin mester di ‘algu’ cu ta dun’é un propósito den bida.”
Con Lo Bo Respondé?
◻ Pakico nos tin cu bai mas leu cu djis haña informacion científico tocante nos universo?
◻ Ora bo ta yuda otro hende pensa tocante e Creador, na kico bo por señalá?
◻ Pakico conocé e Creador ta un clave pa haña un bida satisfaciente i cu nificacion?
[Diagram/Plachi na página 18]
(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)
Kico Ta Bo Conclusion?
Nos Universo
↓ ↓
No Tabatin Tabatin un
Principio Principio
↓ ↓
Sin Causa A Ser Causá
↓ ↓
Dor di Un COS Dor di Un PERSONA
Eterno Eterno
[Plachi na página 15]
E inmensidad i precision manifestá den e universo a hiba hopi hende na pensa riba e Creador
[Rekonosementu]
Página 15 i 18: Jeff Hester (Arizona State University) i NASA