Kico Bo Negoshi Lo Costa Bo?
E ESPOSA dje presidente di un pais sur americano a ser acusá di a pasa cientos di míles di dollar na contratonan pa companianan cu a ser lantá dor di miembronan di su famia como capa pa negoshinan no-existente. Na India, un ‘stockbroker’ [intermediario di papelnan di balor] di 38 aña di edad a ser arestá, i su apartamento luhoso i su 29 autonan a ser tumá den beslag debí na su supuesto enbolbimentu den un escándalo bancario i di mercado di balor di 1,6 biyon dollar. Na Filipínas, miles di habitante di un isla ta gana nan pan di cada dia produciendo revolvernan ilegal. Pa permanecé den e negoshi lucrativo aki, segun informe, nan tin custumber di soborná funcionarionan pa no interferí.
Sí, desonestidad i fraude den negoshi ta plamá rond mundu. I hopi biaha e ta costa e hendenan enbolbí nan posicion i reputacion, i tambe placa.
Kico di abo? Bo tin un negoshi? Of bo ta pensando di cuminsá unu? Kico lo e costá bo? Inevitablemente, ora bo tin un negoshi lo e costa algu. Esaki no necesariamente ta malu. Sin embargo, ta sabí pa calculá e costo promé cu bo cuminsá un negoshi of tuma decision relacioná cu unu establecí caba. (Lucas 14:28) E cuadro na página 31 ta mustra algun costo cu lo bo kier tuma na consideracion.
Claramente, manehá un negoshi no ta algu simpel. Pa un cristian, tin obligacionnan spiritual i moral pa tuma na consideracion. Bo por carga e costonan i keda spiritualmente balansá? Tin cierto costo cu ta fuera di loke bo por aceptá moralmente? Cua ta algun principio cu lo yudá bo determiná cua costonan ta aceptabel i cua no ta?
Tene Placa na Su Lugá Apropiado
Placa ta necesario pa manehá un negoshi, i ta di sperá cu un negoshi lo producí suficiente fondo pa sostené bo famia. Sin embargo, metanan relacioná cu placa por ser deformá fácilmente. Golosidad por drenta den wega. Pa hopi hende, tur otro cos ta secundario ora placa ta enbolbí. Sin embargo, un escritor dje buki bíblico di Proverbionan, Agur, a expresá e punto di bista balansá ora el a bisa: “No duná mi ni pobresa ni rikesa. Lagá mi devorá e alimento prescribí pa mi.” (Proverbionan 30:8) El a realisá e balor di keda satisfecho cu un cantidad suficiente pa sosten—e no tabata kier a traha un fortuna, manera algun ta bisa den negoshi.
Sin embargo, golosidad por poné bo lubidá e principio aki ora e asina yamá oportunidad di oro ei presentá. Un minister biahero di Testigonan di Jehova den un pais den desaroyo a informá di un caso asina. Un cierto compania cu tabatin mester di capital di inversion a duna e impresion cu esnan cu invertí lo a gana lihé dobel e cantidad di nan placa, tal bes den un par di luna so. E oferta aki pa gana placa fácil a hiba hopi hende pa invertí. E minister biahero ta bisa: “Algun persona tabata demasiado ansioso pa bula aden. Nan no a investigá e asuntu cabalmente, i nan a fia placa [pa invertí].”
Na contraste, dos individuo a bai averiguá n’e oficina dje compania aki promé cu nan invertí. Nan peticion pa mira e facilidadnan di produccion a ser nengá. Esaki a pone nan duda si e compania tabata gosa di un bon reputacion. Esei a resultá di ta un proteccion pa nan, ya cu dentro di un par di siman, un proyecto aparentemente fraudulento a ser divulgá, i hende a ser arestá. Djis pensa loke esaki a costa esnan cu no a investigá promé. Nan a perde no solamente placa sino tal bes asta amigu cu a fia nan pero cu no por a ser pagá bek ora e proyecto a fracasá. Den asuntunan di placa, ta ki sabí pa aplicá e principio di Proverbionan 22:3: “Spiertu ta esun cu a mira e calamidad i a bai na sconde su mes, pero esun inexperto a sigui padilanti i mester sufri e castigu”!
Pega na Bo Palabra
Kico si negoshi bai malu? Salmo 15:4 ta encomendá un persona cu ta pega na su acuerdonan asta ora haciendo esei ta na su desbentaha: “El a hura na loke ta malu pa su mes, i tog e no ta cambia.” Ta fácil pa pega na bo palabra ora cosnan ta bayendo bon. Pero e ta bira un prueba di integridad ora esei ta financieramente na bo desbentaha.
Corda un ehempel bíblico for dje tempu di Hosué. E gabaonitanan a maniobrá asuntunan p’e lidernan di Israel cera un pacto cu nan i no destruí nan. En realidad, nan tabata parti di un nacion cu tabata ser considerá un menasa pa Israel. Ora e estafa a sali na cla, “e yunan di Israel no a heridá nan, pasobra e lidernan dje asamblea a hura na nan pa Jehova.” (Hosué 9:18) Aunke e grupo aki a bini for di teritorio di enemigu, e lidernan a haña cu ta importante pa pega na nan palabra. I sucesonan cu a sigui despues ta mustra cu esaki a agradá Jehova.—Hosué 10:6-11.
Abo tambe lo pega na bo acuerdonan i contratonan di negoshi asta ora cosnan no ta bai manera bo a spera?a Haciendo esei lo hací bo mas manera Jehova, kende semper ta pega na su palabra.—Isaías 55:11.
Sea Onesto
Onestidad, si e no ta exterminá caba, ta manera un especie den peliger den e mundu di negoshi djawe. Otronan den negoshinan similar na esun di bo por ta usando medionan desonesto pa aumentá nan ganashinan. Nan por ta desonesto den hacimentu di propaganda. Nan por horta e nomber di un otro compania i pon’é riba nan producto. Of nan por presentá un producto inferior como unu di calidad superior. Tur esakinan ta formanan di desonestidad. Esnan cu ta haci nan ta manera “e malbadonan” kende, segun Asaf, “a aumentá nan medionan di mantencion,” aparentemente den un manera fraudulento.—Salmo 73:12.
Abo como cristian lo usa métodonan ilegal? Of mas bien lo bo ser guiá dor di principionan bíblico, manera: “Nos no a haci inhusticia na ningun hende, nos no a corumpí ningun hende, nos no a probechá di ningun hende”; “nos a renunciá e cosnan baho di cua mester tin bergwensa, i nos no ta cana cu astucia”; “dos sorto di peso ta algu detestabel pa Jehova, i un balansa defraudador no ta bon”? (2 Corintionan 4:2; 7:2; Proverbionan 20:23) Corda, e originador di desonestidad ta ningun otro cu Satanas e Diabel, “e tata di mentira.”—Juan 8:44.
Algun persona por protestá i bisa: ‘Ta difícil pa sigui haci negoshi aménos cu bo ta usa métodonan desonesto manera otronan ta haci.’ Aki ta caminda e cristian por demostrá su fe den Jehova. Onestidad ta ser poné na prueba ora e ta costa algu. Pa bisa cu un persona no por gana su pan sin ser desonesto ta mescos cu bisa cu Dios no ta interesá den esnan cu ta stim’é. Un hende cu berdadero fe den Jehova sa cu Dios por percurá pa su sirbidornan den cualkier pais i den cualkier situacion. (Hebreonan 13:5) Ta cierto cu un hende kisas tin cu contentá su mes cu un poco ménos entrada cu esnan desonesto por tin, pero esaki no ta un prijs cu ta bale la pena paga pa haña e bendicion di Dios?
Corda, desonestidad ta manera un ‘boemerang’ cu, ora e ser tirá, ta bini bek riba esun cu a tir’é. Si un comerciante ser hañá di ta desonesto, clientenan i suministradornan hopi biaha lo bandon’é. E por engañá nan un biaha, pero esei por ta e último biaha. N’e otro banda, un comerciante onesto generalmente ta gana e respet di otronan. Sea cauteloso pa no ser influenciá dor dje razonamentu falsu, ‘Tur otro hende ta haci’é, pues e ta oké.’ E principio di Bijbel ta, “Bo no mester sigui tras dje multitud pa finnan malbado.”—Exodo 23:2.
Suponé cu bo partner di negoshi di hopi tempu no ta un compañero cristian i no semper ta pega na principionan di Bijbel. Lo ta corecto pa usa esaki como un excuus pa evadí bo mes responsabilidad ora algu no-bíblico ta ser hací? Corda ehempelnan manera Adam i Saul. En bes di haci algu pa evitá picá, nan a cede pa presion di otronan i despues a tira e culpa riba nan socionan. Ki un prijs haltu nan a paga!—Génesis 3:12, 17-19; 1 Samuel 15:20-26.
Anda Corectamente cu Compañeronan Creyente
Tin costonan pa tuma na consideracion ora di drenta den relacionnan comercial cu co-adoradornan di Jehova? Ora profeta Jeremías a cumpra un tereno den su stad natal di Anatot for di su mes primu, e no a djis entregu’é e placa i dun’é man. Mas bien, el a bisa: “Mi a skirbi un acta i a pone e seyo i a tuma testigonan segun mi a bai na pisa e placa den e balansa.” (Jeremías 32:10) Trahando un acuerdo skirbí asina por prevení malcomprendimentu cu lo por presentá despues di tempu si circunstancianan cambia.
Pero kico bo mester haci si ta parce cu un ruman cristian a tratá bo inhustamente den negoshi? Bo mester hib’é corte? Bijbel ta masha cla riba esaki. “Cualkier un di boso cu tin un caso contra e otro ta tribi di bai corte dilanti hombernan inhustu, i no dilanti e santunan?” Pablo a puntra. Kico si un problema no a ser resolvé satisfactoriamente mesora? Pablo a agregá: “Ta nificá henteramente un derota pa boso cu boso tin casonan legal contra otro. Pakico boso mas bien no ta laga inhusticia ser hací cu boso? Pakico boso mas bien no ta laga boso ser defraudá?” Djis pensa ki un marca pretu lo e pone riba e organisacion cristian si esnan di pafó tende di cristiannan berdadero cu ta bringa nan desacuerdonan den corte! Por ta cu den e casonan ei amor pa placa a bira mas fuerte cu amor pa ruman? Of por ta cu un persona su onor a ser manchá i represaya ta na promé lugá den mente? Pablo su conseho ta mustra cu den tal casonan lo ta mihó pa sufri un pérdida cu bai corte.—1 Corintionan 6:1, 7; Romanonan 12:17-21.
Naturalmente, tin un manera bíblico pa trata tal desacuerdonan den e congregacion. (Mateo 5:37; 18:15-17) Ora di yuda e rumannan enbolbí pa sigui e pasonan recomendá, superintendentenan cristian por ofrecé algun conseho útil pa tur esnan concerní. Por parce fácil durante e consideracionnan ei pa bai di acuerdo cu principionan bíblico, pero despues lo bo realmente mustra cu bo a scucha dor di aplicá e conseho cu a ser duná? Amor pa Dios i pa nos compañeronan cristian lo impulsá nos pa haci asina.
No cabe duda, ora bo ta den negoshi e ta bai costá bo algu. Ta di spera cu e prijs cu bo ta paga lo ta razonabel. Ora bo hañá bo confrontá cu decisionnan of cualkier situacion cuestionabel, tene na mente cu tin hopi cos den bida cu ta muchu mas balioso cu placa. Dor di tene placa na su lugá apropiado, cumpli cu bo palabra, ser onesto i trata cu socionan di negoshi den e manera cristian, nos por haci sigur cu un negoshi no ta costa mas tempu i placa cu ta necesario, i na mésun tempu, nos por conserbá amistad, un bon concenshi i un relacion excelente cu Jehova.
[Notanan]
a Pa un ehempel di tempu moderno di pega na bo palabra den negoshi, mira e artículo “Mi Palabra Ta Mi Compromiso” den Spierta! [na ingles] di 8 di mei, 1988, página 11-13.
[Kuadro na página 31]
Cosnan cu Bo Negoshi Por Costá Bo
Tempu: Manehando bo mes negoshi casi semper ta tuma mas tempu cu ora bo ta traha como empleado pa un compania. Esaki lo interferí cu bo programa, lagando ménos tempu pa actividadnan spiritual importante? Dje banda positivo, lo bo por regla bo asuntunan pa dedicá mas tempu den hacimentu dje boluntad di Dios? Si ta asina, excelente. Pero tene cuidou! Ta mas fácil pa bisa esaki cu pa haci’é.
Placa: Mester tin placa pa gana placa. Ki inversion bo negoshi ta rekerí? Bo tin e fondonan caba? Of lo bo tin cu fia? Bo por permití bo mes di perde poco placa? Of e costo lo ta mas cu bo por carga si cosnan no sali manera bo a spera?
Amigu: Debí na problemanan cu ta surgi den operacionnan di tur dia, negoshi di hopi comerciante a costa nan nan amigunan. Aunke ta existí un posibilidad pa cera amistad, ta masha probabel cu lo tin relacionnan bou di tension. Kico si e amigunan aki ta nos rumannan cristian?
Un Bon Concenshi: E actitud general di haci negoshi den e mundu djawe ta “Cachó ta come cachó” of “Kico tin ei den pa mi?” Mas cu 70 porciento dje studiantenan den un encuesta europeo a afirmá cu ética tin poco of ningun lugá den bida di negoshi. Nada straño cu fraude, desonestidad i prácticanan cuestionabel di negoshi a bira algu comun. Lo bo ser tentá pa haci mescos cu e otronan?
Bo Relacion cu Jehova: Cualkier accion den negoshi cu ta contra e leynan i principionan di Dios, maske nan ta comun den asuntunan di negoshi, lo daña un persona su relacion cu su Creador. Esaki lo por cost’é su prospecto di bida eterno. Esaki obviamente no ta un prijs demasiado haltu pa un cristian leal paga, sin importá kico e beneficio material ta?
[Plachi na página 31]
Kico lo yuda prevení futuro malcomprendimentu? Un acuerdo verbal of un contrato skirbí?