MWBR20 07 Referanse jia Mukanda wa Gukalegela mu Gudibungisa gua Lujingu nu Mudimo wa Uklisto
JUILLET 6-12
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 6-7
“Henyaha Mbawumona Ndaga Mbangutshita Farao”
(Guzoga 6:1, NWT) Gungima, Yehowa wawambelele Moize egi: “Henyaha umuza mumona ndaga mbangutshita Farao. Koko guami gua ngolo mbagumutuma ha guabemba. Luko, koko guami gua ngolo mbagumushinjiga ha guakaya mu gifutshi gienji.”
(Guzoga 6:6, 7, NWT) “Henyaha wambela enya Isalele egi: ‘Ame Yehowa, ame mbangumikatula mu uhiga gudi enya Ejipitu, mbangumihuluisa nu koko guami gua ngolo gudi gale gua guthuphula ha guhana ndola yakola gudi enya Ejipitu. 7 Ame mbangumizula gifua athu ami diago, ame mbangukhala Nzambi wenu, enue mbamujiya egi ame ngudi Yehowa Nzambi wenu, udi gumikatula gu mudimo wa ngolo udi gumitshitshisa enya Ejipitu.
it-2-F diyiji 309 par. 5
Moize
Enya Isalele asombegesele diago makalegelo awo. Thomo atshiginyile diago egi Yehowa watumine Moize. Uvi gungima tangua Farao akolesele mikuala ya mudimo, enya Isalele abalumugile Moize. Moize walebele diago muila, hene gatogele ukuateshi gudi Yehowa. (Guz 4:29-31; 5:19-23) Mu tangua diene, Nzambi wa gudinyinyiga wazuelele ndaga jiakolesele gutshigina gua Moize. Wazuelele egi mbawutagenesa ndaga galayile Abalahama, Isaka nu Yakoba. Yakotelesa egi mbawumonesa ukoteleshi wagasue wa jina dienji Yehowa: guhuluisa enya Isalele nu guaabuisa gifutshi giakoma mu mavu a gutendelela. (Guz 6:1-8) Ikhale ngenyi, enya Isalele atunyile gutegelela Moize. Uvi gungima dia ndola ya divua, atumagele ndaga jiaawambelele Moize, alanduile utuameji wenji. Hene, gungima dia ndola ya kumi, Moize waalondele nu waatuamezele ha guaazola mu mavu a Ejipitu “mu milongo gifua masuta.”—Guz 13:18.
(Guzoga 7:4, 5, NWT) Uvi Farao mbagashigo gumivuila. Luko, mbanguwasa mavu a Ejipitu, mbanguhua enya Ejipitu lamba diakola. Mbanguzola Athu ami enya Isalele mu thundu-thundu. 5 Enya Ejipitu mbaajiya diago egi ame ngudi Yehowa, hangudi muwasa enya Ejipitu nu koko guami nu hangudi muzola Enya Isalele mukatshi diawo.”
it-2-F diyiji 309 par. 3-4
Moize
Gutuama dia Farao wa gu Ejipitu. Moize nu Alona ‘aluile ita nu jinzambi’ jia gu Ejipitu. Farao watamegele nganga-ngombo nu jinzambi jiagasue jia gu Ejipitu ha guluisa ngolo jia Yehowa. Mafumu a jinganga-ngombo jiene ajiya gukhala Yanese nu Yambelese. (2 Tim 3:8) Ndaga ya thomo ya gushimana Moize gawambele Alona ha gutshita gutuama dia Farao, yamonesele diago egi Yehowa udi nu ngolo jiavula gubalega nzambi jia gu Ejipitu. Ikhale ngenyi, Farao wakolesele mutshima wenji. (Guz 7:8-13) Gungima, tangua Yehowa gahanele enya Ejipitu ndola ya thatu, nu nganga nzambi jia gu Ejipitu jiazuelele egi “eji ngolo jia Nzambi jiatshita ndaga eji!” Luholo ijimbo yakola yazogele nji nganga-nzambi jia gu Ejipitu, jiakhalelego nu luholo lua guya gutuama dia Farao ha gutuna ndaga jiakhalele muzuela Moize.—Guz 8:16-19; 9:10-12.
Ndola jialebesele nu jiakolesele mitshima ya athu. Moize nu Alona akhalele muwambela Farao ndola jiagasue kumi jiakhalele guaawambela Yehowa. Ndola jiabuile luholo Moize gazuelele, jiakhalele mumonesa egi Yehowa waamutumine. Jina dia Yehowa diatumbuishiwe nu diazuelewe muavula mu gifutshi gia Ejipitu. Ndaga yene yatuluile mitshima ya enya Isalele nu ya enya Ejipitu ako. Uvi, yakolesele mutshima wa Farao nu athu enji. (Guz 9:16; 11:10; 12:29-39) Enya Ejipitu amonelego egi malamba a abuidile handaga ashingile nzambi jiawo, uvi akotesele egi Yehowa wakhalele musophesa nzambi jiawo. Tangua Yehowa gahanele enya Ejipitu ndola ya divua, Moize wakhalele “munemesewa gifua muthu wakoma mu mavu a Ejipitu nu gu meso a tuphungu tua Farao nu enya Ejipitu agasue.”—Guz 11:3.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 6:3, NWT) Ame gamonegele gudi Abalahama, gudi Isaka nu gudi Yakoba gifua Nzambi wa Ngolo Jiagasue. Uvi ngadijiyishilego gudi ene mu jina diami dia Yehowa.
it-2-F diyiji 1091 par. 4-5
Nzambi wa Ngolo Jiagasue
Tangua Yehowa gahanele Abalahama laji egi muene mbawuvuala Isaka, waditamegele egi “Nzambi wa Ngolo Jiagasue” (ʼEl Shad·daiʹ). Laji diene diakhalele mutoga egi Abalahama amonese gutshigina guakola mu ngolo jia Nzambi jia gutagenesa ndaga galayile muene. Gungima, titre yene yakhalele mumonesa egi Nzambi mbawushimbiga Isaka nu Yakoba gifua ana a gikotelo gia Abalahama.—Gis 17:1; 28:3; 35:11; 48:3.
Mu gudivua nu ndaga yene, Yehowa wawambelele Moize gungima egi: “Ame gamonegele gudi Abalahama, gudi Isaka nu gudi Yakoba gifua Nzambi wa Ngolo Jiagasue [beʼElʹ Shad·daiʹ]. Uvi ngadijiyishilego gudi ene mu jina diami dia Yehowa.” (Guz 6:3, NWT) Mbimbi eji jishigo mukotelesa egi Abalahama, Isaka nu Yakoba akhalelego mujiya jina dia Yehowa, handaga ene nu athu ako ajingile gutuama diawo, akhalele mukalegela jina dia Yehowa. (Gis 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) Mu mukanda wa gisendeselo udi gututela mene jia Abalahama, Isaka nu Yakoba, titre “Nzambi wa Ngolo Jiagasue” idi muene mahugo phamba 6. Uvi jina dia Yehowa didi mu mukanda wene mahugo 172 mu isona ya gishina mu zuelelo dia Hebelu. Ndaga jiatagenele najio Abalahama, Isaka nu Yakoba jiaakuatesele ha gujiya egi Nzambi wakhalele watagana nu makalegelo abonga ha gutamegewa egi “Nzambi wa Ngolo Jiagasue.” Uvi ahetelego luendu lua gujiya ukoteleshi wa jina dia Yehowa nu ndaga jiko jiakhalele mukotelesa jina diene. Mukunda nu ndaga yene, mukanda The Illustrated Bible Dictionary (Vol. 1, p. 572) udi muzuela egi: “Ukoteleshi wahanele Nzambi gudi Abalahama, Isaka nu Yakoba wakhalele mutadila malaji anyi mbaatagana mu masugu adi muza. Yakhalele mumonesa egi Yahweh muene wakhalele Nzambi, (ʼel) nu wakhalele watagana (ukoteleshi wa sadday) ha gutagenesa mafelela enji. Ndaga yaawambelele Yehowa yakhalele yakoma nu yabonga diago, handaga ukoteleshi wa ngolo jia Nzambi wakhalele mukatshi dia jina dia Yahweh dinyi diajiyiwe muavula. Luholo Yehowa gadimonesele gudi Moize gu givuguse giakhalele mulema tshiuya, yakhalele ndaga ya gushimana nu yakhalele mumonesa ufuta gakhalele nawo nu akombeledi enji. Handaga ngolo jia Nzambi nu gudivua guabonga gakhalele nago nu akombeledi enji, yagasue yakhalele mukatshi dia ukoteleshi wa jina dienji diakhalele mujiyiwa muvuala: Yahweh.”—Wasonegewe gudi J. D. Douglas, 1980.
(Guzoga 7:1, NWT) Gungima Yehowa wawambelele Moize egi: “Tala, ngudi gugubuisa gifua Nzambi guphala ya Farao. Phangi’aye Alona mbawukhala profete waye.
it-2-F diyiji 308 par. 6
Moize
Yehowa gatunyilego Moize handaga wakhalele muenya musonyi. Moize wamonesele musonyi wenji tangua gazuelele egi ganago guzuela muabonga. Ivo 40 gutuama, Moize wakhalele muenya gikhesa. Wakambele gudibuisa hakhenji muhuluishi wa enya Isalele. Uvi henyaha, wasombegesa diago. Moize watunyile ginemo giamuhanele Yehowa nu wamutogele ha gutuma muthu muko ha fundo dienji. Ndaga jiazuelele Moize jiahanele Nzambi khabu, uvi gamutunyilego. Wamuhanele phangi’enji Alona ha gukhala muzueledi wenji. Luholo Moize wakhalele mumoneshi wa Nzambi, wabuile “Nzambi” mukunda nu Alona, yago wakhalele muzueledi wenji. Tangua Moize nu Alona ayile gudimona nu manene a enya Isalele, nu tangua diayile ene mumona Farao, idi mumonega egi Nzambi wahanele Moize malongo nu mikuala, enji Moize wayihanele Alona. Ngenyi Alona wabuile muzueledi wenji gutuama dia Farao. (Farao owu muene wahinganele ha fundo dia Farao yonu Moize galengele ivo 40 gutuama). (Guz 2:23; 4:10-17) Gungima, Yehowa watamegele Alona egi “profete” wa Moize. Yakotelesa egi luholo Moize gakhalele profete wa Nzambi, wakhalele mutuamezewa gudi Yehowa. Luholo lumoshi nji Alona wakhalele naye gutuamezewa gudi Moize handaga wakhalele profete wenji. Luko, Yehowa wawambelele Moize egi “ngudi gugubuisa gifua Nzambi guphala ya Farao.” Idi mukotelesa itshi? Yakotelesa egi Nzambi wamuhanele ngolo nu ufumu gubalega Farao. Ngenyi Moize gakhalelego naye gumuvuila woma handaga muene wakhalele fumu wa Ejipitu.—Guz 7:1, 2.
JUILLET 13-19
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 8-9
“Khadilo dia Farao dia Lulendo Diatagenesele Felela dia Nzambi”
(Guzoga 8:15, NWT) Hamonele Farao egi lamba dialeba, wakolesele mutshima wenji nu watunyile guaavuile gifua luholo luazuelele Yehowa.
it-2-F diyiji 431 par. 5
Gukola gua Mutshima
Yehowa Nzambi wana monesa khadilo dia guhuiminyina gudi athu nu ifutshi, wana landula guahana njila ya gujinga ikhale athu ene atshitshi ndaga yabola idi mutoga egi ashiyiwe. (Gis 15:16; 2Phet 3:9) Athu ako mukatshi diawo ana sombegesa makalegelo awo, ngenyi Nzambi wana guaavuila khenda. (Yosh 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15) Uvi athu ako ana kolesa mitshima yawo, nu ana gubua mbalagaji jiakola jia Yehowa nu jia akombeledi enji. (Mikh 2:30-33; Yosh 11:19, 20) Yehowa ganago gutunyisa athu ana guzula desizio dia ‘gukolesa mitshima yawo.’ Hene, tangua Yehowa wana hana guaahana ndola, wana guyitshita ha gumonesa ngolo jienji nu ha gutumbuisa jina dienji.—Fuanesa nu Guz 4:21; Yone 12:40; Lomo 9:14-18.
(Guzoga 8:18, 19, NWT) Nganga-ngombo jiatshitshile luholo lumoshi nu ilumbe-lumbe yawo ha guzola jimue, uvi giaakumine. Jimue jiakhalele musuma athu nu shitu. 19 Nganga-ngombo jiawambelele Farao egi: “Eji ngolo jia Nzambi jiatshita ndaga eji!” Uvi Farao walanduile gukolesa mutshima wenji, watunyile guategelela gifua luholo luazuelele Yehowa.
(Guzoga 9:15-17) Nga ngathuphuile koko diami ha guguwasa aye nu athu aye lamba dia misongo yakola, nga muakulugile gale kuluu. 16 Uvi Ame ngagubembele nu monyo ha gugudijiga ngolo jiami nu hagula jina diami ditumbuishiwe ha mavu agasue. 17 Uvi aye udi gudihala nu udi mutunyisa athu ami njila ha guya uu nu luenyelu?
it-2-F diyiji 240 par. 10–241 par. 2
Gubola
Luko, Yehowa Nzambi wana kalegela athu abola ha gutagenesa mafelela enji, ikhale athu ene anago gujiya egi adi mutagenesa felela dia Nzambi. Ikhale athu ene adi mbalagaji jia Nzambi, muene wajiya guaakanga njila hagula akombeledi enji asale agujinginyina. Yehowa wajiya nji gutshita egi ndaga jidi mukalagala athu ene jitagenese felela dienji. (Lomo 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Ngi 76:10) Matangi ene adi mu mukanda wa Ishima 16:4, udi muzuela egi: “Yehowa watshitshile egi ndaga jiagasue jikalegewe ha gutagenesa felela dienji, nga ene athu abola mukunda nu lusugu lua lamba.”
Milonga yakalegele Farao idi mumonesa ndaga yene muabonga. Yehowa watumine Moize nu Alona ha guwambela Farao ha gubemba enya Isalele akhalele mu uhiga. Ishigo Nzambi wabuishile Farao muenya khuta. Uvi wamubembele nu monyo, nu watuamezele ndaga hagula Farao hakhenji amonese shidi yenji haphelo nu amonese egi wakhalele naye gushiyiwa. Felela dia Yehowa mu ndaga yene didi mu mukanda wa Guzoga 9:16. Verse yene idi muzuela egi: “Uvi ame ngagubembele nu monyo ha gugudijiga ngolo jiami nu hagula jina diami ditumbuishiwe ha mavu agasue.”
Ndola kumi Yehowa gahanele enya Ejipitu nu luholo gashiyile Farao nu masuta enji agasue mu Kianga Giabenga, jiamonesele lume ngolo jienji jia gushimana. (Guz 7:14–12:30; Ngi 78:43-51; 136:15) Ivo yavula gungima, ifutshi yakhalele mujinga hehi nu enya Isalele yakhalele muzuelela ndaga yene. Ngenyi, jina dia Yehowa diatumbuishiwe ha mavu agasue. (Yosh 2:10, 11; 1 Sam 4:8) Gula nga Yehowa washiyile Farao giphungu gimoshi, nga athu amonelego ngolo jienji jia gushimana jinyi jiatumbuishile jina dienji nu jiahuluishile akombeledi enji.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 8:21) Gula aye ushigo mubemba athu ami hagula ene aye, ngudi gumitumina tudimu, aye nu tuphungu tuaye nu athu aye nu jinzo jiaye. Jinzo jia enya Ejipitu mbajizala nu tudimu uu nu mavu adi ene mukhalela.
it-2-F dijiyi 1039 par. 1-2
Gadimu
Tushigo diago mujiya gikeku gitshi Biblia idi mukalegela mu mbimbi jia Hebelu jia gishina ha guzuelela ndola ya nguana yahanewe gudi enya Ejipitu. Yakhalele ndola ya thomo yakuatelego enya Isalele akhalele mujinga gu Goshene. (Guz 8:21, 22, 24, 29, 31; Ngi 78:45; 105:31) Mu Biblia jiko, mbimbi Arov yabalumuiwe egi “gadimu” (Ce ; Jé ; MN ; Os), “gikhululu “ (Pl), “ikeku” (Sg, TOB, Ch), “jimue” (ZK), nu “jikhua” (LXX).
Mu giphende, mbimbi “gadimu” idi mumonesa luholo lumoshi ngenyi lua ikeku yana khala yavula nu yagudisha. Gadimu ga mukaji gakhala nu ngolo jia gunginyisa munomo wenji mu muila wa shitu nga wa muthu ha gumunua mahatshi. Gudi nu tudimu tuko, gula tuasuma muthu, tuajiya gumuhana misongo yakola. Hene, idi mumonega egi ndola ya tudimu yahanele enya Ejipitu nu shitu jiawo malamba akola; matangua ako nji yaahanele gufua.
(Guzoga 8:25-27, NWT) Hangima, Farao watamegele Moize nu Alona, waawambelele egi: “Ndienu, mushiyile Nzambi wenu milambu, uvi khuta mu mavu awa a Ejipitu.” 26 Moize wabalumuine egi: “Ishigo yabonga ha esue tutshite ngenyi, handaga enya Ejipitu mbaavua gubola mukunda nu milambu mbatuhana Yehowa Nzambi wetu. Gula tudi muvuisa enya Ejipitu gubola luholo tudi mushiya shitu jietu jia milambu gu meso awo, ene mbaashigo gutushiya nu maseso ba? 27 Tudi naye guya masugu thathu mu mavu a luselenga ha guhana Yehowa Nzambi wetu milambu gifua luholo atuwambelele.”
w04-F 15/3 diyiji 25 par. 9
Ndaga jia Ndando Jidi mu Mukanda wa Guzoga
8:26, 27—Mukunda natshi Moize gazuelele egi “enya Ejipitu mbaavua gubola” mukunda nu milambu ya enya Isalele? Enya Ejipitu akhalele mukombelela shitu jiavula; akhalele gujizula gifua jinzambi nu akhalele gujinemesa. Hene, Moize wawambelele Farao ndaga jia milambu hagula muene anemese mbimbi jienji, nu ahane enya Isalele njila ha guya muhana Yehowa milambu gonze ya gifutshi gia Ejipitu.
JUILLET 20-26
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 10-11
“Moize nu Alona Amonesele Gikhesa Giakola”
(Guzoga 10:3-6, NWT) Ngenyi, Moize nu Alona ayile gudi Farao, amuwambelele egi: “Yehowa Nzambi wa enya Hebelu udi muzuela egi, ‘Uu nu tangua ditshi mbawutuna gungutumagela? Bemba athu ami aye ha gungukombelela. 4 Gula udi mulandula gutuna ha guhana njila gudi athu ami, hamene mbangutuma jiphasu mu gifutshi giaye giagasue. 5 Mbajitshuiga mavu hagula ajiyilego gumonega luko. Mbajidia mitshi nu mbuto jinyi jiadile gufua ndo gu mvula ya mayanzanza. Mbajibembigo nga mutshi umoshi udi muzoga mu mahia. 6 Mbajizala mu jinzo jiaye jiagasue jia ufumu nu jia tuphungu tuaye nu jia enya Ejipitu agasue. Ndaga jia luholo elu khenji jiakalegewe gale ndo mu mavu enu sendese hakhalele ashi’aye nu akhakh’aye mu gifutshi egi uu nu mangino.’” Gungima Moize wabalumugile, wabembele Farao.
w09-F 15/7 diyiji 20 par. 6
Landula Gifezelo Gia Yesu: Longesa nu Gikhesa Giagasue
6 Tangiza gale gikhesa giamonesele Moize tangua diakhelele muene muzuela nu Farao, wago wakhelele muzudiwa gifua nzambi. Akhalele gumutamega egi mun’a nzambi wa tangua Ra. Yajiya gukhala egi, Farao owu wakhalele mukombelela gifuanesa gienji, gifua muakhalele mutshita ba Farao ako. Mbimbi ya Farao yakhalele mukhuala; wakhalele muhinyina mu mikhuala inyi muene hakhenji gakhalele muzola. Farao wakhalele muenya ngolo, muenya lulendo nu muthu wa muto wakola. Luko, gakhalelego mutshigina egi athu ako amuwambele ndaga jidi naye muene gutshita. Uvi, Moize yago wakhalele mubambi wa imeme nu muthu wa gudibulumuisa, wayile mumagana iphungu yavula gutuama dia muthu wa luholo elu gunengena ndo egi muene amutamege. Ndaga jitshi Moize gadiangele guwambela Farao? Ndola jinyi jiabatele malamba avula. Itshi gamutogele luko? Moize watogele Farao ha gubemba ba million a athu akhalele mu uhiga mu gifutshi gienji! Moize wakhalele nu funu ya gikhesa ba? Ayi, wakhalele diago nu funu ya gikhesa!—Lutang. 12:3; Heb. 11:27.
(Guzoga 10:24-26, NWT) Farao watamegele Moize, wamuwambelele egi: “Ndienu mukombelela Yehowa. Muajiya guya nu an’enu azonda, uvi thundu jienu jia imeme nu jikhombo nu jingombe jidi musala gogu.” 25 Uvi Moize wamulezele gamba: “Gula idi ngenyi, aye hakhaye mbawutuhana shitu mbatushiya nu guwotshiela Yehowa Nzambi wetu milambu ba? 26 Mbatuya nji nu ivuama yetu. Nga shitu imoshi ishigo musala haha. Handaga shitu mbatushiyila Yehowa Nzambi wetu ha gumukombelela, mbajikatuga mukatshi dia shitu jietu. Uvi luenyelu, gifua tudi khenji tuheta galego guene, tushigo mujiya gula shitu jitshi mbatushiyila Yehowa Nzambi wetu ha gumukombelela.”
(Guzoga 10:28) Farao wawambelele Moize egi: “Katuga haha gumbo diami! Uteme gaye, uphagindo gumona luko phala yami, handaga lusugu mbawumona luko phala yami mbawufua.”
(Guzoga 11:4-8, NWT) Gungima Moize wazuelele egi: “Yehowa wazuela gamba, ‘Mukatshi dia phipha mbangubalega mu Ejipitu. 5 Somi jiagasue jia ana a mala mu Ejipitu mbajifua, sendese gudi mona wa somi wa yala wa Farao udi muhingana ha mbata yenji ya ufumu, uu nu mona wa somi wa yala wa mukhetu wa muhiga udi mukhuka mbuto nu mago. Ana agasue a somi a shitu mbaafua nji. 6 Gudila guakola mbagukhala mu mavu agasue a Ejipitu. Gudila gua luholo elu khenji guakhalele galego, nu mbagukhadigo luko. 7 Uvi mukatshi dia enya Isalele, mbagukhadigo nga imbua imoshi mubalela muthu nga shitu. Ngenyi mbamujiya egi Yehowa wajiya gukhaphumuna enya Ejipitu nu enya Isalele.’ 8 Luko, tuphungu tuaye tuagasue mbatuza gudi ame, mbatufugama ha mabongo gutuama diami, mbatunguwambela egi, ‘Nda gaye nu athu aye agasue.’ Ame mbanguya gami.” Hangima, Moize wakatugile gutuama dia Farao, wazogele, wayile nu khabu jiavula.
it-2-F diyiji 309 par. 6
Moize
Moize wakhalele nu funu ya gikhesa nu gutshigina ha guzuela gutuama dia Farao. Gula Moize nu Alona abingile ha gutagenesa ginemo giawo, idi handaga Yehowa waahanele ngolo nu nyuma yenji. Tangiza gale athu akhalele mu ufumu wa Farao, fumu wakoma wa ha mavu agasue wa mu tangua dinyi. Farao wakhalele muenya lulendo luakola, wakhalele guditamega egi nzambi. Wakhalele mukatshi dia manene, dia mafumu a masuta, enya midimo nu ahiga enji. Luko, wakhalele nu mafumu a ikombelelo nu nganga-ngombo jinyi jiakhalele mbalagaji jiakola jia Moize. Mala awa agasue, akhalele athu a ngolo mu ufumu wa Farao. Mala awa agasue adibungishile gu khanda ya Farao ha gukuatesa jinzambi jia gu Ejipitu. Uvi jiya egi Moize nu Alona ayilego gudi Farao phamba hugo dimoshi. Ayile mumagana gutuama dienji iphungu yavula. Uvi tangua diagasue diakhalele ene muya gutuama dia Farao, wakhalele mukolesa mutshima wenji handaga wakhalele mutshigina egi enya Hebelu asale ahiga mu ufumu wenji. Tangua Moize nu Alona amuwambelele ndola ya nage, muene waakayele gutuama dienji. Luko, gungima dia gumuwambela ndola ya divua, Farao walezele Moize nu Alona egi akambigo gumona luko phala yenji gula ndo mbawaashiyiwa.—Guz 10:11, 28.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 10:1, 2, NWT) Yehowa walezele Moize egi: “Nda gudi Farao, handaga ame ngakolesa mutshima wenji nu wa tuphungu tuenji hagula muene amone ndaga jia gushimana mbangukalagala gutuamena dienji. 2 Ngenyi aye mbawutela an’aye nu ajigulu’aye lumene luholo ngahanele enya Ejipitu ndola, nu ndaga jia gushimana eji ngatshitshile mu mavu awo. Enue agasue mbamujiya lume egi ame ngudi Yehowa.”
w95-F 1/9 diyiji 11 par. 11
Matemue Guatuama dia nzambi jia Mambo
11 Tangua diakhalele enya Isalele mu mavu a Ejipitu, Yehowa watumine Moize gudi Farao, wamuwambelele gamba: “Nda gudi Farao, handaga ame ngakolesa mutshima wenji nu wa tuphungu tuenji hagula muene amone ndaga jia gushimana mbangukalagala gutuamena dienji. Ngenyi aye mbawutela an’aye nu ajigulu’aye lumene luholo ngahanele enya Ejipitu ndola, nu ndaga jia gushimana eji ngatshitshile mu mavu awo. Enue agasue mbamujiya lume egi ame ngudi Yehowa.” (Guzoga 10:1, 2) Enya Isalele anyi akhalele mutumagela Yehowa, akhalele naye gutela an’awo lumene lua ndaga jia gushimana jinyi jiakalegele muene. Gungima an’awo, mbaatela nji ana mbaavuala ene lumene lua ndaga jiene. Ngenyi ndaga jiene mbajijiyiwa indongo yagasue. Ngenyi mbayakuatesa hagula ajimbilago ndaga jia gushimana jiakalegele Yehowa nu ngolo jienji. Luholo lumoshi nji mangino, mvuaji jidi nu ginemo gia gulongesa an’awo.—Mikhuala 6:4-7; Ishima 22:6.
(Guzoga 11:7, NWT) Uvi mukatshi dia enya Isalele, mbagukhadigo nga imbua imoshi mubalela muthu nga shitu. Ngenyi mbamujiya egi Yehowa wajiya gukhaphumuna enya Ejipitu nu enya Isalele.’
it-1-F diyiji 849 par. 6
Guzoga
Mu njila ya ngolo jienji jia gushimana, Yehowa watumbuishile jina dienji nu wazolele enya Isalele mu uhiga. Tangua enya Isalele ahuluishiwe mu Kianga Giabenga, asendesele guyimba jingimbo mu utuameji wa Moize. Mu tangua diene, Miriame, phangi’a Moize, wakhalele profete wa mukhetu, wazudile ngoma yenji ha mago. Akhetu agasue akhalele nji nu ngoma jiawo ha mago, akhalele gumulandula nu gukina. Akhalele muhana mala mvutu mu lungimbo. (Guz 15:1, 20, 21) Enya Isalele adikhaphumuine diago nu mbalagaji jiawo. Tangua akhalele ene muzoga mu Ejipitu, guakhalelego nga muthu mumoshi, nga shitu imoshi yakhalele naye guaatshita gubola. Luko, guakhalelego nga imbua imoshi yakangudile kano dienji ha gubalela enya Isalele. (Guz 11:7) Mukanda wa Guzoga wanago gumonesa egi Farao nu masuta enji anginyile mu kianga gia benga hene afuile. Uvi mukanda wa Ngimbo 136:15 udi muzuela egi Yehowa “wabishidile Farao nu masuta enji mu Kianga gia benga.”
JUILLET 27–AOÛT 2
UMONYI UDI MU MBIMBI YA NZAMBI | GUZOGA 12
“Pake Idi Mukotelesa Itshi Mukunda nu Aklisto?”
(Guzoga 12:5-7) Shitu yenu idi naye gukhala mutumba wa mulume wa gimeme nga wa kombo wa givo gimoshi, udi ushigo nu ginonga mu muila. 6 Mudi naye gubamba mutumba wene wa shitu uu nu mu lusugu lua 14 lua mbeji eyi. Enya Isalele agasue mbaashiya mitumba yawo ya shitu mu ngueze ya lusugu luene. 7 Mbaazangula ndambo ya mahatshi, mbakunga gu makunji mbadi a gu mufulo nu holu dia mifulo ya jinzo jidi ene mudila mitumba yene.
w07-F 1/1 diyiji 20 par. 4
“Mbawukhala nu Gusuanguluga Guavula”
4 Yesu wafile mu lusugu lua 14 Nisana ya givo 33 gia tangua dietu. Gu Isalele, lusugu lua 14 Nisana luakhalele lusugu lua gusuanguluga lua Wano wa Pake. Mu lusugu luene, enya fami akhalele gudibungisa hamoshi ha gudia mutumba wa gimeme wakhalelego nu ginonga mu muila. Gutshita ngenyi, guakhalele guaakuatesa ha guwunguluga ndando ya mahatshi a gimeme ahuluishile ana somi a enya Isalele tangua muanjelo gashiyile ana asomi agasue a gu Ejipitu mu lusugu lua 14 Nisana lua givo 1513 gutuama dia tangua dietu. (Guzoga 12:1-14) Gimeme gia Pake giakhalele mumonesa Yesu, yago mupostolo Phaula adi muzuelela egi: “Klisto, mon’a gimeme gietu gia Pake wahanewe gifua mulambu.” (1 Kolinto 5:7) Luholo lumoshi nu mahatshi a gimeme gia Pake, mahatshi a Yesu nji ana huluisa athu avula.—Yone 3:16, 36.
(Guzoga 12:12, 13, NWT) Mu phipha inyi mbangubalega mukatshi dia mavu a Ejipitu, mbangushiya ana mala agasue a somi nu ana a somi a shitu jiagasue jia gu Ejipitu; mbangusophesa nu mbanguhana ndola gudi nzambi jiagasue jia gu Ejipitu. Ame ngudi Yehowa. 13 Mahatshi mbaakhala njimbu jienu ha gumonesa jinzo mudi mukhala. Tangua mbangumona mahatshi, mbangubalega holu dienu. Ngenyi lamba mbadimikuatshigo ha mbangushiya gifutshi gia enya Ejipitu.
it-2-F diyiji 485 par. 7
Pake
Yesu watagenesele ndaga jiko jiatadila Wano wa pake. Mukatshi dia ndaga jiene, tuajiya guzuelela luholo mahatshi akhalele mukungiwa gu mifulo ya jinzo ha guhuluisa ana a somi a enya Isalele, tangua muanjelo gashiyile ana agasue a somi mu Ejipitu. Phaula udi mutamega Aklisto ambiwe gale maji mu nyuma egi hungu dia ana somi (Heb 12:23), enji Klisto egi muthu waahuluishile nu mahatshi enji. (1 Tes 1:10; Ef 1:7) Guakhalelego nga gifuwa gimoshi gia gimeme gia Pake giakhalele naye gubogewa. Profesi imoshi yadiangele guzuela egi, nga gifuwa gimoshi gia Yesu mbagibogewago. Ndaga yene yatagenesewe diago gu gufua guenji. (Ngi 34:20; Yone 19:36) Ngenyi, wano wa Pake wakhalele mukalagala enya Yuda ivo yavula gutuama, wakhalele mukatshi dia ndaga jinyi Mukhuala wakhalele muzuelela gifua givule-vule egi mbajitagenesewa mu masugu adi muza. Ndaga jiene jiatagenesewe gudi Yesu Klisto, yago udi “Mona Gimeme gia Nzambi.”—Heb 10:1; Yone 1:29.
(Guzoga 12:24-27, NWT) “Enue nu an’enu mudi naye gulandula gukalagala ndaga eji givo nu givo. 25 Tangua mbamungina mu mavu mbaamihua Yehowa gifua luholo luatendelele muene, mudi naye gulandula gutshita ndaga eyi. 26 Luko, tangua an’enu mbaamihula egi, ‘Ndaga eyi idi mukotelesa itshi?’ 27 Mudi naye guaavutudila egi, ‘Owu udi mulambu wa Pake mukunlda nu Yehowa, handaga muene wasombologele jinzo jia enya Isalele mu mavu a Ejipitu. Muene wawasele enya Ejipitu, uvi wahuluishile jinzo jietu.’” Gungima, enya Isalele afugamele mabongo hashi, akombelele.
w13-F 15/12 dijiyi 20 par. 13-14
‘Ludi naye Gukhala Lusugu lua Guwunguluga Mukunda nu Enue’
13 Mu indongo yagasue ihe-ihe, atata alongesele an’awo ndaga jia ndando. Ndaga ya thomo ya ndando yalongesele ene an’awo idi egi, Yehowa udi nu ngolo jia gubamba akombeledi enji. Luko, akhalele mulongesa an’awo egi Yehowa udi diago muthu wa giamatshidia, wana gudisagesa mukunda nu akombeledi enji nu wana tshita ndaga ha guakuatesa. Wamonesele ndaga yene tangua gahuluishile ana a somi a enya Isalele ‘hashiyile muene ana a somi a enya Ejipitu.’
14 Gula udi nu ana, idi yadiago egi wanago guawambela givo giagasue gula Pake idi mukotelesa itshi. Uvi wana guaalongesa longo didi mutadila Pake egi Nzambi wana bamba akombeledi enji ba? Wana guaamonesa egi wakhala diago nu gutshigina egi Yehowa wana bamba akombeledi enji uu nu mangino ba? (Ngi. 27:11; Yesh. 12:2) Ndaga yene wana guyitshita gifua lutango lumoshi lula tebe-tebe nga ndo gifua maga a gusuanguluga nu an’aye? Tshita ngolo ha gulongesa fami yaye longo edi ha guaakuatesa ha gukudisa gutshigina guawo gudi Yehowa.
Kamba Ndaga Jiko jia Ndando jia mu Nyuma
(Guzoga 12:12, NWT) Mu phipha inyi mbangubalega mukatshi dia mavu a Ejipitu, mbangushiya ana mala agasue a somi nu ana a somi a shitu jiagasue jia gu Ejipitu; mbangusophesa nu mbanguhana ndola gudi nzambi jiagasue jia gu Ejipitu. Ame ngudi Yehowa.
it-2-F dijiyi 484 par. 2
Pake
Ndola jiagasue kumi jiabuile gu Ejipitu jiakhalele mumonesa usopheshi mukunda nu nzambi jia gu Ejipitu. Ha gufezegesa, ndola ya kumi yashiyile ana a somi agasue a enya gu Ejipitu. (Guz 12:12) Luholo enya Isalele ashiyile ana imeme ya Pake ha gukunga mahatshi gu mifulo ya jinzo jiawo, yakhalele gifua mashingo gudi enya Ejipitu, handaga mukunda nu ene gimeme (gia mulume) giakhalele shitu ya gijila akhalele muhana nzambi wawo Ra. Luko, ngombe yakhalele shitu ya gijila akhalele muhana nzambi wawo Osiris. Hene, gushiya ana a somi a ngombe guakhalele ndaga yabola gudi nzambi muene. Farao hakhenji wakhalele munemesewa gifua mun’a nzambi Ra. Luko, gufua gua mona wa somi wa Farao guamonesele egi nzambi Ra nu Farao akhalelego nu ngolo.
(Guzoga 12:14-16, NWT) “‘Mudi naye guwunguluga lusugu luene. Mudi naye gukalagala wano mukunda nu Yehowa mu lusugu luene. Mudi naye guyikalagala givo nu givo uu nu indongo yagasue mbayilandula. 15 Mbamudia mapha ashigo nu levire masugu sambadi. Mu lusugu lua thomo, mbamukatula levire yagasue mu jinzo jienu, handaga gula muthu wadia mapha adi nu levire mu masugu awa sambadi, muene mbawukatudiwa mukatshi dia enya Isalele. 16 Mu lusugu lua thomo nu mu lusugu lua sambadi, mudi naye gukhala nu gudibungisa gua gijila. Mu masugu ene, mushigo naye gutshita mudimo. Phamba muajiya gulonda ima ya gudia ya muthu nu muthu.
it-1-F diyiji 207 par. 1
Gudibungisa
Mu masugu agasue a “gudibungisa gua gijila,” enya Isalele akhalelego naye gutshita midimo yakola. Ha gufezegesa, lusugu lua thomo nu lua sambadi lua Wano wa Mapha Ashigo nu Levire, luakhalele “gudibungisa gua gijila.” Mukunda nu ndaga yene, Yehowa wazuelele egi: “Mu masugu ene, mushigo naye gutshita mudimo. Phamba muajiya gulonda ima ya gudia ya muthu nu muthu.” (Guz 12:15, 16) Uvi mu tangua dia “gudibungisa gua gijila,” nganga-nzambi jiakhalele nu mudimo wa guhana milambu gudi Yehowa. (Levi 23:37, 38) Akhalelego naye gushiya mukhuala ha gutshita tumidimo tuazonda-zonda mu lusugu luene. Masugu ene akhalelego mubuisa athu imonya, uvi akhalele tangua dia gudihana muavula mu ndaga jia mu nyuma. Mu Lusugu lua Guhululuga, athu akhalele gudibungisa hamoshi ha gukombelela nu ha gulongesewa. Akhalele guatangela Mbimbi ya Nzambi mu dijui diakola nu akhalele guakotelesela nayo. Gungima dia ivo yavula, ndaga yene yalanduile gukalegewa mu ba sinagoga. (Makal 15:21) Yadiago, enya Isalele akhalelego mutshita midimo yakola mu Lusugu lua Guhululuga nga mu masugu ako a “gudibungisa gua gijila.” Uvi mu masugu ene, akhalele mudihana muavula mu gukombelela nu gutangigiza ndaga jiatadila Mufugi wawo nu mafelela enji.