Malifalensi ya Ndandanda ya utumiki na moyo wathu wachikhrisitu

5-11 JULHO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 11-12

‘Vomwe Yahova ankufuna kuti timbachite pakumutumikira’

it-1 tsa. 93

Moyo

Kutumikira na moyo wose. Ninge mwatafotokozera kale, ‘moyo’ uchaimira munthu wantero. Ndipomwapa malemba yachatilimbikisa kuti timbatumikire Mulungu ‘mtima wathu wose na moyo wathu wose’ (De 4:29; 11:13, 18), koma Deuteronomo 6:5 ichati: ‘Umbakonde Yahova Mulungu wako na moyo wako wose na mphanvu zako zako zose.’ Yesu adati nivodikana kutumikira Yahova na mphanvu zose na ‘maganizo yathu yose.’ (Mko 12:30; Lu 10:27) Manje pakuti afotokoza kale kuti na moyo wose, ndawa chani ankuguma pomwe vidzo vinango? Kuti tibvese bwino tifotokoze tene: Venze vokwanisika munthu kudzigulisa (moyo wake) kuti akhale kapolo nkumbatumikira abwana wake. Koma panango iye ne kumbawatumikira na mtima wose panango na volinga vabwino. Panango nkumbawatumikira koma osati na mphanvu zake zose panango na maganizo yake yose kuti achite vomwe iwo ankufuna. (Linganizani na Aef 6:5; Akl 3:22.) Ndipomwapa vidzo vinango ivi vinkufotokozewa pakundofuna kutsindika kuti osati timbayebwe kuviphatisa basa pakutumikira Mulungu yemwe adatipasa moyo pabodzi na Mwana wake Yesu yemwe adatiwombola. Kutumikira Mulungu ‘na moyo wose’ kunkuphatanidzapo kuphatisira basa vidzo vose osachosapo ne chibodzi na kuchita vose vatingakwanise mwa kuphatisira basa bwino buya yathu na shungu yatingakhale nayo pakumutumikira.​—Linganizani na Mt 5:28-30; Lu 21:34-36; Aef 6:6-9; Afi 3:19; Akl 3:23, 24.

it-1 tsa. 97

Guwa

Aizirayeli adauziwa kuti agwese na kudzonga maguwa na vipilala vose vopatulika va wanthu wakunja. (Eks 34:13; De 7:5, 6; 12:1-3) Iwo angadekanalini kuwatewedzera nkumbapereka wana wawo mwa kuwashoka pamoto ninge mwangachitira Akanani. (De 12:30, 31; 16:21) M’malo mwakuti akhale na maguwa yazinji, Aizirayeli angadekana kukhala na guwa ibodzi basi kuti ambatumikirepo Mulungu chaiye. Ndipo guwa mwiyi ingadekana kukhala pamalo yomwe Yahova adakasalula. (De 12:2-6, 13, 14, 27; kuti asiyane na Ababulo womwe enze na maguwa yokwana 180 kuti ambatumikire mulungu wachikazi Isatar.) Akanati kufika mu Yorodano, Yahova wenze adawauziratu kuti achadekana kukonza guwa ibodzi ya minyala yosaphwanya (De 27:4-8), ndipo Yoswa ndiye adakonza guwa mwiyi kuphiri ya Ebala. (Yos 8:30-32) Padandoti amaliza kugawa dziko yomwe adaitenga, dzinza ya Rubeni, ya Gadi na hafu ya dzinza ya Manase adamanga guwa ku Yorodano ndipo adachitisa kuti vibwerese kusabvana kumadzinza yazinji, koma iwo adatsimikizira kuti alibe kuimanga na cholinga chofuna kupanduka koma kuti indokhala chizindikiro chakuti adzalakelini kukhala wokhulupirika kwa Yahova Mulungu chaiye.​—Yos 22:10-34.

Mpfundo zothandiza

it-2 tsa. 208

Phiri ya Gerizimu

Pakubvera malangizo yoperekewa na Mose, Aizirayeli adasonkhana paphiri ya Gerizimu na ya Ebala motsogolerewa na Yoswa kanthawe pang’ono padati atenga dziko ya Ai. Kumuko wanthu adabva kulewengewa kwa madaliso yomwe angatambire akabvera Yahova na matemberero yomwe yangawabwerere akaleka kubvera. Madzinza ya Simiyoni, Levi, Yuda, Isakara, na Benjamim yadaimirira kutsogolo kwa phiri ya Gerizimu. Alevi adatenga likasa nkuimirira kuchigwa, ndipo madzinza yanango 6 yadaimirira kutsogolo kwa phiri ya Ebala. (De 11:29, 30; 27:11-13; Yos 8:28-35) Vinkuwoneka kuti madzinza yomwe yadaimirira kutsogolo kwa phiri ya Gerizimu ndiyo yadadawira padamaliza kuwerenga madaliso, koma padawerenga matemberero, yadadawira ni madzinza yanango. Podiya kuti vinkufotokozewa kuti madaliso yadawerengerewa kutsogolo kwa phiri ya Gerizimu ndawa ya kukhuza kwayene na ndovole, kusiyana na phiri ya Ebala yomwe yenze na minyalaminyala, Baibolo ifotokozalini chilichose pankhani mwiyi. Chilamulo chidawerengewa ‘mwakukuwa pamaso pa Aizirayeli wose kuphatanidzapo akazi na wana na alendo omwe enze nawo pabodzi.’ (Yos 8:35) Wanthu wa mugulu mwiyi adakakwanisa kubva mawu yowerengewa ku mbali zose ziwiri. Viri tene ndawa yakuti mawu yambaungira.​—Wonani pakuti PHIRI YA EBALA.

12-18 JULHO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 13-15

‘Momwe Chilamulo chidawonesera kuti Yahova achaganizira wosauka’

it-1 tsa. 732

Chakhumi

Vinkuwoneka kuti penze soti chakhumi chachiwiri choingizira pa gole iliyose kuti chiphatisiriwe basa pa vinthu vinango, osati kuyengeratu kwa Alevi podiya kuti ndivo vomwe angathandizika navo. Vakhumi vimwivi vomwe vingasungiwa, vimbaphatisiriwa na Aizirayeli akabwera kuvikondwerero. Kwa wale womwe adakakwanisalini kutakula chakhumi chawo ndawa ya kutalimpha kwa nsenga kuti akafike ku Yerusalemu, ambagulisa nkutakula kobiri ndipo imbaphatisiwa basa pansonkhano. (De 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27) Kumapeto kwa gole yachitatu panango ya 6 pamagole 7 yaliyose, chakhumi chimwichi m’malo mwakuti chiphate basa pamisonkhano ikulu-ikulu, chimbaperekewa kwa Alevi, alendo, akazi wamasiye na wana wamasiye.​—De 14:28, 29; 26:12.

it-3 tsa. 476

Gole ya 7

Gole ya 7 imbachemerewa pomwe kuti ‘gole ya mpumulo [hash·shemit·táh].’ (De 15:9; 31:10) Pa gole yose mwiyi, maminda yambapumula ndawa yambalimiwalini. (Eks 23:11) Kwa wale womwe enze na vikwerete ambauziwa kuti osati abwezere. Umoyu ‘wenze mpumulo wa Yahova’ pomulemekeza iye. Olo kuti anango achawona nkhani mwiyi mosiyana, vinkuwoneka kuti ambachitalini kuwauzadi kuti asabwezere, koma yemwe adakweretewa ambafunikalini kuchichimiza muizirayeli munzake kuti amubwezere chikwerete chake. (De 15:1-3) Anango achafotokoza pomwe kuti akakhala kuti adakwereta ni wosauka, ambauziwadi kuti ayi kubwezera, koma peno adakweretesana pankhani za bizi, nkhani ingasamaliriwa mosiyana. Iwo achati m’magole yoyambirira Yesu akanati kubwera, Hillel adakhazikisa lamulo yakuti yemwe adakweretewa angadekana kuyenda kutiribunali nkukatenga chitsamba chitsimikizira kuti chikwerete chamaladi.​—The Pentateuch and Haftorahs, yonembewa na J. Hertz, London, 1972, tsa. 811, 812.

it-1 tsa. 836

Kapolo

Malamulo pankhani ya kapolo na abwana wake. Vomwe vingachitikira kapolo wachiizirayeli vimbasiyanako na vomwe vingachitikira kapolo wachilendo. Kapolo wachilendo ambapitiriza kuphatira basa abwana wake ndipo nthawe zinango bwana ambamupereka kwa mwana wake kuti apitirize kumuphatira basa (Le 25:44-46), koma kapolo wachiheberi ambafunika kumasuliwa ikandokwana gole ya 7 ya ukapolo wake. Panthawe yose yomwe kapolo wachiheberi ankuphata basa, angadekana kumuchitira vinthu ninge nyabasa wochita kunembewa. (Eks 21:2; Le 25:10; De 15:12) Peno muheberi wadzigulisa ninge kapolo kwa munthu wakunja, iye angadekana kumasuliwa nthawe iliyose, peno kuchita kudzimasula yekha panango kumasuliwa na munthu yemwe anaudindo womumasula. Malipiro yodzimasulira yambatchadjiwa mobverana na magole yomwe yasala kuti gole ya ufulu ifike panango kuti yasala magole yangasi kuti akwanise magole 7 ninge kapolo. (Le 25:47-52; De 15:12) Bwana akandomumasula kapolo wachiheberi, angadekana kumupasa mphaso yabwino kuti akawone poyambira ninge munthu womasuliwa. (De 15:13-15) Peno mwamuna wenzekale na nkazi pomwe adakhala kapolo, ambachokera pabodzi na nkazi wake. Koma peno bwana wake adachita kumupasa nkazi (ni vosachita kubvunza kuti ambamupasa nkazi wachilendo yemwe wenze alibe ufulu womasuliwa mu gole ya 7 ya mpumulo), iye pabodzi na wana womwe angabereke angapitiriza kukhala akapolo. Vikakhala tene, kapolo wachiheberi angasalula peno achada kupitiriza kuphatira basa bwana wake. Pamwapo ambatenga mpuyo nkumuboola dzitu kuti chikhale chizindikiro chakuti akhale kapolo kwa moyo wake wose.​—Eks 21:2-6; De 15:16, 17.

Mpfundo zothandiza

w06 4/1 tsa. 31

Mibvunzo yochokera kwa wolewenga

Ko tinkupfunzira chani pa lamulo yogumanika pa Ekisodo 23:19 yakuti ‘ayi kupferusa mwana wa mbuzi mu nkaka wa amayi wake’?

Lamulo mwiyi ya m’Chilamulo cha Mose yomwe ichagumanika katatu m’Baibolo, ingatithandize kuwona kuti ni vinthu viponi vomwe Yahova achaviwona kuti ni vakudikana nakuti iye ni wachifundo, komasoti ni wabwino moyo. Ichawonesa pomwe kuti Yahova achaipidwa maninge na kupemphera kwabodza.​—Ekisodo 34:26; Deuteronomo 14:21.

Kuphika mwana wa mbuzi panango nyama iliyose munkaka wa amayi wake, nkosabverana na chilengedwe cha Yahova. Mulungu adapereka nkaka na chakulinga chakuti mbuzi imbayamwise mwana wake kuti akule. Ndipomwapa, ninge momwe adanenera munthu munango wopfunzira maninge, kuphika mwana mu nkaka wa amayi wake ni ‘kunyoza m’bverano womwe uchakhala pakati pa mayi na mwana wake, womwe Mulungu adakhazikisa na kuuchenesa.’

Kuingizira mwapa, wanthu anango achanena kuti ni vokwanisika kuphika mwana munkaka wa amayi wake womwe ni mwambo wachikunja wochemerera nvula. Peno vimwevi ni shuwadi, ndiye kuti lamulo yolambiza vimwivi idateteza Aizirayeli ku miyambo mwaya ya wanthu owazungulira yomwe yenze yopusa na yankhanza. Chilamulo cha Mose chimbalambiziratu mwa sitiri kutewedzera malamulo yatene.​—Levitiko 20:23.

Pomalizira, lamulo mwiyi inkuwonesa chikondi cha Yahova. Makamaka chilamulo chenze na malamulo yanganani yolambiza kuchitira nkhanza vinyama na kuchita vinthu vosiyana na chilengedwe cha Yahova. Mwakulinganiza, malamulo yanango ya m’chilamulo yangalambiza kupereka chiweto chomwe chidakakwanisalini kukhala kwa ntsiku 7 chilibe mayi wake. Ambalambiza pomwe kupha chiweto pabodzi na amayi wake pantsiku ibodzi na kuyenda pachisa kukatenga mazayi pabodzi na mayi wake panango kutenga vikanda vake.​—Levitiko 22:27, 28; Deuteronomo 22:6, 7.

Ni vowonekeratu kuti malamulo yazinji ya muchilamulo yale, yenzelini malamulo yakundofuna kulambiza vinthu vosiyanasiyana. Chilamulo ni chophindulisa munjira zosiyanasiyana. Mpfundo zake zichatithandiza kukhala na makhalidwe yabwino maninge ya Yahova.​—Salimo 19:7-11.

19-25 JULHO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 16-18

‘Mpfundo zoweruzira mwachilungamo’

it-1 tsa. 479

Kukhala lombe

Kupotoza chilungamo mwa kumenyewa kumphuno kuti atonge kuipa mulandu kumbalinganiziwa na kukhala lombe, ndipo mu chilamulo muli machenjezo yazinji yolambiza kukondera panango kumenya kumphuno kuti akhonese mulandu, ndawa yakuti vimwivi vichitisa kuti woweruza akhale watsankho pakutonga mulandu. ‘Kumenyewa kumphuno kuchitisa wanthu wanzeru kukhala lombe.’ (Eks 23:8) ‘Kumenyewa kumphuno kuchitisa kuti maso ya wanthu wanzeru yakange kuwona.’ (De 16:19) Podiya kuti woweruza akhale wachilungamo tani, koma peno wapasiwa vinthu vingamushupe kuti atonge mwachilungamo. Chilamulo cha Mulungu chichawonesa kuti, sikuti ni kupasiwa vinthu chabe komwe kungasokoneze woweruza, koma vingayendere pomwe momwe iye ankubvera. Chilamulo chichati: ‘Ayi kumbakondera munthu wosauka ndipo ayi kumbaikhira kumbuyo munthu wolemera.’ (Le 19:15) Mwa njira mweyi, woweruza angadekanalini kugemula mulandu pakundotengera momwe iye ankubvera panango pakuwona chuma cha munthu.​—Eks 23:2, 3.

it-3 tsa. 106

Numeri, kuwerengesera

Doji. Kazinjikazinji numero doji ichaphatisiwa basa pamilandu. Umboni ukatsimikiziriwa na wanthu awiri umbakhala wamphanvu maninge. Mboni ziwiri panango zitatu zenze zodikana kuti atsimikizire nkhani kwa woweruza. Mpfundo mwiyi ichaphatambo basa mumpingu wachikhrisitu. (De 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Ako 13:1; 1Ti 5:19; Ahe 10:28) Mulungu adakhazikisa mpfundo mweyi pomwe adatumiza Mwana wake kuti adzawombole wanthu. Yesu adati: ‘Ndipo mu Chilamulo mwanu mudanembewa kuti: ‘Umboni wa wanthu awiri ni wotsimikizirika.’ Inepano panekha nidzichitira umboni, ndipo Ababa wangu womwe adanituma anichitirambo umboni.’—Yoh 8:17, 18.

it-3 tsa. 486

Wantsembe

Wantsembe ndiwo enze na udindo ukulu wopfunzisa Chilamulo cha Mulungu na kutonga milandu ya Aizirayeli. M’mathaundi yomwe yenze na wantsembe, woweruza ambathandiziwa na wantsembe pakutonga milandu yoshupa yomwe angayakwanisalini. (De 17:8, 9) Wantsembe mwawa angadekana kukhala pabodzi na akulu pakutonga milandu ya kupha munthu kuchitira kuti muthaundi muleke kukhala mulandu wa magazi. (De 21:1, 2, 5) Peno mwamuna wantsanje ankulewa nkazi wake kuti wachita chigololo mobisa, nkazi angadekana kuyendesewa kuchihema kuti wantsembe akatsimikizire mwa kuchita mwambo wobvunzira kwa Yahova kuti awone peno nkazi ni wophonya ndipo chilango chingaperekeweratu pamwapo. (Nu 5:11-31) Pa vochitika vose, chilango choperekewa na wantsembe panango na woweruza wochita kuikhiwa, chingadekana kulemekezewa. Kuleka kubvera mwadala, vingabweresa chilango cha impfa.—Nu 15:30; De 17:10-13.

Mpfundo zothandiza

it-2 tsa. 87

Kuthamangisa

Mobverana na Chilamulo, kuti munthu agemuliwe kuti aphewe, pangadekana kukhala umboni wotsimikizirika wochoka pakamwa pa mboni ziwiri. (De 19:15) Penze lamulo yakuti mboni zimwezo ziwiri ndizo zingadekana kukhala zoyamba kumuphwanya na minyala. (De 17:7) Vimwevi vingawonesa changu na chiyero pampingu wa Aizirayeli, ndipo vingachitisa pomwe kuti pasadzagumanike mboni yabodza.

26 JULHO–1 AGOSTO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 19-21

‘Moyo wa munthu ni wodekana kwa Yahova’

w17.11 tsa. 14 ndi. 4

Tewedzerani chilungamo na chifundo cha Yahova

Mathaundi 6 yothawirako yenze pamalo yosashupa kufikako. Yahova adauza Aizirayeli kuti mbali iliyose ya kamadzi ka Yorodano ikhale na mathaundi yatatu. Adachita vimwivi na chakulinga chakuti munthu aliyese yemwe ankuthawa akafike mosashupa na motetezeka. (Num. 35:11-14) Misewu yoyenda kumathaundi mwaya angayakonza bwinobwino. (Deut. 19:3) Mobverana na vomwe wonemba mbiri ya Yuda adanena, pambakhala vikwangwani vowonesa momwe munthu angayendere kuti akafike kuthaundi yothawirako. Kukhala na mathaundi yothawirako kumbathandiza kuti munthu yemwe wapha mwanzake mwangozi osati athawire kudziko yachilendo komwe adakakhala pachiyeso chotumikira milungu yabodza.

w17.11 tsa. 15 ndi. 9

Tewedzerani chilungamo na chifundo cha Yahova

Chakulinga chikulu cha mathaundi yothawirako chenze kuteteza Aizirayeli kuti aleke kukhala na mulandu wamagazi. (Deut. 19:10) Yahova achawona kuti moyo niwofunika maninge ndipomwapa achaipidwa na ‘manja yokhesa magazi ya wanthu wosaphonya.’ (Miy. 6:16, 17) Mulungu ni wolungama komasoti niwakuchena mwakuti angalekererelini mulandu wopha munthu podiya kuti vachitika mwangozi. Ni shuwadi kuti munthu wakupha mwanzake mwangozi angachitiriwa chifundo. Koma iye angafunika kufotokoza nkhani yake kwa akulu ndipo akagumanika kuti adachitadi ngozi angafunika kukhala mu thaundi mweyire kwa moyo wake wose. Vimwevi vingathandiza Aizirayeli kuona kuti moyo wa munthu niwofunika maninge. Iwo angadikana kupewa chilichose chomwe chingaike pangozi moyo wawo panango moyo wa munthu munango. Kuchita vimwevi kungaonesa kuti achalemekeza Mulengi wawo.

it-3 tsa. 522

Magazi

Munthu wenze na mwayi wokondwa na moyo womwe Mulungu adamupasa, ndipo aliyese yemwe adakamusokoneza angadikana kukadawira mulandu kwa Mulungu. Vimwevi vidawonekera pa vomwe Mulungu adanena kwa Kaini kuti: ‘Magazi ya m’bale wako yankunililira pasi.’ (Ge 4:10) Olo kuti munthu azonde m’bale wake chaiye ndipo akufuna kuti andofa, panango kumunamizira panango kumuchitira umboni wabodza vomwe vingachitise kuti moyo wake ukhale pangozi vingamubweresera mulandu wamagazi.​—Le 19:16; De 19:18-21; 1Yo 3:15.

Mpfundo zothandiza

it-3 tsa. 741

Tiribunali yachilungamo

Tiribunali ingakhala pansuwo pa thaundi. (De 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Ru 4:1) Mawu yakuti ‘nsuwo’ yankuthandauza malo yomwe yenze pafupi na chipata chongenera mu thaundi. Vipata venze malo yomwe angawerengerapo Chilamulo na vigamulo kwa wanthu. (Ne 8:1-3) Pachipata venze vosashupa kuti awonane na mboni pa milandu yogulisirana malo na vinango ndawa yakuti wanthu ambangena na kubula ntsiku iliyose. Kutongera milandu pamalo yowonekera kumbathandiza woweruza kuti asambakondere pakugemula. Vinkuwoneka kuti pachipata penze malo yabwino yomwe woweruza angakhala pakusamalira milandu. (Yob 29:7) Samueli angafambafamba mudera ya Beteli, Giligala na Misipe ndipo ‘angaweruza Aizirayeli m’magawo yose mwaya’ ninge mwangaweruzirira ku Rama komwe kwenze kumuyi kwake.​—1Sa 7:16, 17.

2-8 AGOSTO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 22-23

‘Momwe Chilamulo chidawonesera kuti Yahova achaikhira nzeru vinyama’

it-2 tsa. 105

Mtolo

Kazinjikazinji, munthawe zakalekale ambaphatisira basa vipfuwo kuti ambatakulire mitolo, ndipo Aizirayeli adauziwa kuti akawona bulu wa munthu yemwe achazondana naye ali takule mtolo, angadekana kumumasula ‘osandomusiyambo teno.’ (Eks 23:5) Vinthu vomwe chipfuwo chingakwanisa kutakula vingachemerewa kuti mtolo olo kuti ‘katundu wotakuliwa na nyulu ziwiri.’​—2Mf 5:17.

it-1 tsa. 701

Deuteronomo

Bukhu ya Deuteronomo inkuwonesa uti vinyama vongaganiziriwa maninge. Aizirayeli ambalambiziwa kuphata mbalami yomwe iri pachisa ndawa yenze malo yomwe ingatetezera wana wake. Adauziwa kuti angatenge wana, koma mayi wake angadekana kumusiya na chilonga chakuti adzasunge pomwe wana anango kutsogolo. (De 22:6, 7) Mulimi ambabvumiziwalini kumanga bulu pabodzi na ng’ombe kuti agaule kuchitira kuti chinyama chomwe chilibe mphanvu chingabonere. (22:10) Angadekanalini kumanga kumulomo ng’ombe peno ankugaya mbewu.​—25:4.

w03 10/15 tsa. 32 ndi. 1-2

‘Ayi kukolowekewa padjoko na munthu wosakhulupirira’

NINGE mwamunkuwonera pa foto iyi, ng’ombe na ngamira zomwe zinkudonsera pabodzi gedjo zinkuwoneka kuti zinkushupika mnainge. Djoko yomwe azimangira yomwe adakonzera nyama zolingana nsinkhu na mphanvu inkuchitisa kuti zishupike. Poganizira moyo wa nyama zimwezi zomwe zichadonsa vinthu, Mulungu adauza Aizirayeli kuti: ‘Ayi kumbamanigira pabodzi ng’ombe na bulu kuti zidonsere pabodzi.’ (Deuteronomo 22:10) Mpfundo mweyi ingaphata pomwe basa pa ng’ombe na ngamira.

Nthawe zizinji mulimi ambachitalini vimwevi na nyama zake. Koma peno alibe ng’ombe ziwiri ambangira pabodzi vinyama vomwe wenze navo. Vinkuwoneka kuti vimwevi ni vomwe adachita mulimi wa m’ma 1800 yemwe ankuwoneka pafoto apa. Ndawa yosiyana misinkhu panango mphanvu, nyama yochepa mphanvu ingashupika kuti fambe ninge inzake yomwe inamphanvu, ndipo yamphanvu imbalemerewa maninge.

Mpfundo zothandiza

it-1 tsa. 725

Chikwerete, wokwereta

Tingalewe kuti munthu anachikwerete peno iye adatenga vinthu va munzake ndipo achadekana kulipira kobiri panango chinthu chinango. Munthawe ya Aizirayeli, vikwerete vomwe vimbachitika maninge venze va kobiri. Aizirayeli akakhala na chikwerete ambafumuka ndipo ambakhala akapolo kwa womwe wawakweretesa. (Miy 22:7) Ndipomwapa Mulungu adalamula Aizirayeli kuti ambakhale wopasa mosaumira ndipo akakweretesana, osati ambalipirisane kalowa. (Eks 22:25; De 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5) Koma alendo angawalipirisa kalowa. (De 23:20) Ayuda wothirira ndemanga adati ambawalipirisa kalowa peno akwereta kuti akachite bizi osati akakwereta ndawa yosauka. Pakuti alendo ambandobwera kudzachita bizi kwakanthawe basi, penze palibe vuto kuwalipirisa kalowa ndawa yakuti iwombo ambalipirisa kalowa akakweretesa munthu.

9-15 AGOSTO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 24-26

‘Momwe Chilamulo chidaonesera kuti Yahova achaikhira nzeru akazi’

it-3 tsa. 34

Nkazi

Olo malamulo ya usocha yangaikhira nzeru nkazi na mwamuna womwe alowolana manjemanje, pakumasula mwamuna kuti akakhale na nkazi wake kwa gole ntero. Vimwevi vimbawapasa mwayi wokwanirisa udindo wawo wokhala na mwana, vomwe vimbachitisa kuti nkazi akhazike moyo pasi pakudziwa kuti wamusiira mwana olo achiti wafera kunkhondo.​—De 20:7; 24:5.

it-3 tsa. 429

Machanga

Vinkuchita kuwonekeratu kuti makonzedwe mwaya yenze ya wanthu wosauka wa mu dziko. Ndipo lamulo mweyi ingalimbikisa kupasa, kutembeja Yahova ndawa ya madaliso yomwe wapasiwa, ndipo vingalimbikisalini ulesi. Davide adanemba kuti: ‘Nikalibe nawonako munthu wolungama ali wosiyiwa, panango wana wake kumbafagafaga chakudya.’ (Sl 37:25) Ndawa ya makonzedwe yabwino ya muchilamulo mwaya vingachitisa kuti wosauka womwe angaphata basa mwakhama aleke kukhala na njala ndipo wana asambandokumbira chakudya.

w11 3/1 tsa. 23

Ko munkudziwa?

Kalekale munthu akafa alibe mwana mwamuna, m’bale wake angadikana kulowola nkazi wamasiye na chakulinga chakuti munthu wafa ule dzina yake ileke kufa. (Genesis 38:8) Patsogolo pake, makonzedwe mwaya yadakhala mbali ya chilamulo cha Mose ndipo ungachemerewa ukwati wapachilamu panango kuti chokolo. (Deuteronomo 25:5, 6) Vimwevi ndivo vomwe Boazi adachita. Vomwe vinkufotokozewa mu bukhu ya Rute, vinkuwonesa kuti peno munthu yemwe wafa alibe m’bale wake aliyese, wachibale wake munango angadikana kungena chokolo kwa nkazi wamasiye.​—Rute 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6.

Umboni wowonesa kuti munthu angachita ukwati wa khayindi mweyi ni nkhani yomwe inkugumanika pa Maliko 12:20-22. Muyuda munango wonemba mbiri yakale dzina yake Flavius Josephus yemwe adakhala mu thawe ya atumi, adalewa kuti ukwati ungathandiza soti kuti nkazi wamasiye aleke kushupika na umasiye. Nthawe mweyo nkazi angapasiwalini chilichose pa chuma cha mwamuna wake. Koma mwana wobadwa mu ukwati wa chokolo angapasiwa chuma cha munthu wakufa ule.

Mpfundo zothandiza

it-1 tsa. 729

Kumalisa banja

Chikalata chomalisira banja. Tingalewelini kuti malamulo yakalekakale yomalisira banja yangalimbikisa mwamuna wachiizirayeli kupfudzisa banja na nkazi wake. Ndipomwapa, pambafunika kutengera dongosolo. Pangafunika ‘kunemba chikalata chomalisira banja.’ Mwamuna yemwe wamalisa banja angadikana ‘kuchipereka m’manja mwa nkazi wake.’ (De 24:1) Olo kuti Malemba yachalewalini vose pa vochitika mwevi, makonzedwe mwaya yangaphatanidzapo kubvunza mibvunzo mwamuna kuti awone peno angabwererane. Nthawe yomwe mwamuna angakonzekera chikalata chomalisira banja ingamupasa mwayi wakuti achezerane na nkazi. Nthawe yose yomwe ingamala ankukonza chikalata chimwechi chomalisira banja, ingapereka mwayi kwa mwamuna woganizira kuti peno wasayinadi kuti banja imale. Pambafunika vifukwa vobveka kuti banja imale. Malamulo yose yakaphatisiwa basa bwinobwino, vingathandiza kuti banja isamalisiwe mopupuluma. Kuyingizira mwapa, ufulu na vofuna va nkazi vingatetezeka. Malemba yachafotokozalini pa vomwe vingafunika pa ‘chikalata mwechi chomalisira banja.’

16-22 AGOSTO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 27-28

‘Madaliso yose mwaya . . . yadzakugumane’

w10 12/15 tsa. 19 ndi. 18

Gumanani madaliso kuchokera kwa Mpfumu yogolerewa na mzimu wa Mulungu

Kubvera kuchaphatanidzapo kusunga Mawu ya Mulungu na chakudya chauzimu chomwe iye achapereka. (Mat. 24:45) Kubvera kuchathandauza pomwe kutewedza vomwe Mulungu na Mwana wake angalewe. Yesu adalewa kuti: ‘Sikuti aliyese wonichemera kuti ‘Ambuya, Ambuya’ adzangene mu ufumu wakudzulu neye, koma ule yemwe ankuchita chifuniro cha Ababa wangu wakudzulu.’ (Mat. 7:21) Kubvera Mulungu kuchathandauza pomwe kugonjera dongosolo yakuti mpingu wachikhrisitu umbakhale na akulu woikhiwa womwe ni ‘mphaso za amuna.’​—Aef. 4:8.

w01 9/15 tsa. 10 ndi. 2

Ko madaliso ya Yahova yadzakugumaneni?

Mawu yachiheberi yomwe adayatsumbudzulira kuti ‘mukadzabvera’ pa Deuteronomo 28:2 yachawonesa kuti kubvera kuchadekana kupitiriza. Wanthu wa Yahova achadekanalini kumbandobvera mwa apo na apo. Achadekana kubvera nthawe zose. Akachita teno, madaliso ya Mulungu yadzawagumane. Wanthu awona kuti mawu yachiheberi yomwe adayatsumbudzulira kuti ‘yadzakugumaneni’ ni mawu yowonesa kufagafaga yomwe nthawe zizinji yachathandauza ‘kugumana chinthu’ panango kuti ‘kuchifikira.’

w10 9/15 tsa. 8 ndi. 4

Mumbafagefage madaliso ya Yahova mwakhama

Ko nchani chingafunika kuti Aizirayeli akhale wobvera? Chilamulo cha Mulungu chidanena kuti Mulungu adakakhala wokondwa peno wanthu mwawo ‘adakamutumikira na chimwemwe.’ (Lewengani Deuteronomo 28:45-47.) Yahova afunalini kuti timbachite kuchichimizika pakumubvera kukhala ninge ndise vinyama panango viwanda. (Maliko 1:27; Yak. 3:3) Munthu achadekana kubvera Mulungnu ndawa ya kumukonda. Munthu watene achakondwa maninge ndawa ya kukhulupirira kuti malamulo ya Yahova ni yosanetesa ndipo angakhulupirira pomwe kuti Mulungu ‘achapereka mphoto kwa munthu yemwe achamufagafaga mwakhama.’​—Aheb. 11:6; 1 Yoh. 5:3.

Mpfundo zothandiza

it-2 tsa. 767

Chizindikiro cha malire

Chilamulo cha Yahova chimbalambiza kufutusa malire ya malo. (De 19:14; wonani pomwe Miy 22:28.) Shuwadi, yemwe ‘angafutusa chizindikiro cha malire ya malo ya munzake’ ambatembererewa. (De 27:17) Pakuti wanthu angathemba malo yawo kuti alimepo vinthu vati adye, kufutusa malo kumbachitisa kuti munzake akangire kugumana chakudya chakukwana. Munthawe mweire kumuku kwenze kuba. (Yob 24:2) Koma enzepo wanthu womwe angachitadi vimwevi ndipo mafumu ya Yuda munthawe ya Hoseya yadalinganiziwa na munthu yemwe ankufutusa malire ya malo ya munzake.​—Ho 5:10.

23-29 AGOSTO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 29-30

‘Kutumikira Yahova ni kosashupa’

w09 11/1 tsa. 31 ndi. 2

Yahova watipasa ufulu wosalula

Ko ni vosakwanisika kudziwa vomwe Mulungu achada kuti timbachite? Ko ni voshupa kuchita vomwe Mulungu achada muti timbachite? Mose adanena kuti: ‘Lamulo yomwe ninkukupasa lero ni yosashupa kuti uitewedze, ndipo ililini kutali.’ (Vesi 11) Yahova achadalini kuti tichite vomwe tingakwaniselini. Malamulo yake tingakwanise kuyatewedza. Komasoti ni yodziwika bwino maninge. Viliralini kuti tikwere ‘kudzulu’ panango kuyambuka ‘tsidya inango ya nyanja’ kuti tidziwe vomwe Mulungu achada kuti timbachite. (Vesi 12, 13) Baibolo ichatiuza mobveka bwino vomwe tichadekana kuchita pamoyo wathu.​—Mika 6:8.

w09 11/1 tsa. 31 ndi. 1

Yahova watipasa ufulu wosalula

MAYI munango wachikhrisitu yemwe ambaganiza kuti angakwaniselini kuchita vinthu vabwino ndawa ya vomwe vidamuchitikira ali mwana, adati: ‘Nthawe zizinji nigopa kuti panango ningaphonyere Yahova.’ Ko imwepombo muchabva tene? Ko ni shuwadi kuti mungakwaniselini kuchita vinthu vabwino? Neye, ndawa Yahova Mulungu watipasa ufulu wosalula vochita, ndipomwapa tingakwanise kusalula vomwe tichada kuchita pamoyo wathu. Koma Yahova achada kuti timbasalule kuchita vinthu vabwino. Ndipo Baibolo yomwe ni Mawu yake ichatiuza momwe tingachitire vimwevi. Ganizirani mawu ya Mose yogumanika pa Deuteronomo msolo wa 30.

w09 11/1 tsa. 31 ndi. 4

Yahova watipasa ufulu wosalula

Ko tikasalula vinthu vimukhudza Yahova? Inde. Mouziriwa na Mulungu, Mose adanena kuti: ‘Salulani moyo.’ (Vesi 19) Manje tingachite chani kuti tisalule moyo? Mose adanena kuti chodikana ni ‘kukonda Yahova Mulungu wanu, kubvera mawu yake na kupitiriza kumutumikira.’ (Vesi 20) Peno tikonda Yahova, tidzayesese kubvera na kutewedza mokhulupirika malamulo yake podi vishupe tani. Tikambachita vimwevi ndiye kuti tinkusalula moyo ndipo tidzakhale wokondwa manjeuno ndipo tingadzakhale na moyo wosapera mudziko yomwe Mulungu watipolomisa.​—2 Petulo 3:11-13; 1 Yohane 5:3.

Mpfundo zothandiza

it-3 tsa. 149

Dzitu

Yahova pakuphatisa basa atumiki wake, adauza Aizirayeli wosabvera pakuwachemera ninge wanthu ‘anamatu yosachitiwa mdulidwe.’ (Yer 6:10; Mac 7:51) Venze ninge kuti afungiwa na chinthu m’matu. Ni matu yomwe yalibe kufunguliwa na Yahova yemwe achapereka matu, kubvesa vinthu na mtima wobvera. Koma iye achabvuma kuti matu yauzimu ya wanthu wosabvera yagonthe. (De 29:4; Aro 11:8) Mtumi Paulo adaleweratu kuti kutsogolo wanthu adzanamizire kuti ni akhrisitu wachikhulupiriro chaicho, koma adzafunelini kubva choonadi cha m’Mawu ya Mulungu, koma nkusalula ‘kubvera’ nkhani zonama zochokera kwa apfunzisi wabodza. (2Ti 4:3, 4; 1Ti 4:1) Komasoti matu ‘yangafunguke’ kuti yabvesere nkhani makamaka zikakhala zodabwisa zomwe zinkulewa va chiweruzo.​—1Sa 3:11; 2Mf 21:12; Yer 19:3.

30 AGOSTO–5 SETEMBRO

CHUMA CHOGUMANIKA M’MAWU YA MULUNGU | DEUTERONOMO 31-32

‘Pfunziranipo kanthu pa mafanizo ya munyimbo youziriwa’

w20.06 tsa. 10 ndi. 8-9

‘Nipaseni mtima wosagawanika kuti nigope dzina yanu’

Aizirayeli padakhala pang’ono kungena m’Dziko yopolomisiwa, Yahova adapfunzisa Mose mawu ya munyimbo. (Deut. 31:19) Mose angadekana kupfunzisa wanthu wose nyimbo mweyo. (Lewengani Deuteronomo 32:2, 3.) Tikambaganizira mawu ya muvesi 2 na 3, tingawone kuti Yahova achadalini kuti dzina yake ibisike kwa wanthu panango kuti aleke kumbaitomola. Iye achada kuti aliyese aidziwe. Venze vokomedza maninge pomwe Mose adapfunzisa wanthu va Yahova na dzina yake. Vinthu vomwe adawapfunzisa vidawalimbikisa na kuwakhazika moyo pasi ninge momwe nvula ichathandizira vomera. Ko isepano tingachite tani kuti timbapfunzisembo tene?

Tikambalalikira muyi na muyi panango m’malo yogumanika wanthu azinji, timbaphatisire basa Baibolo powawonesa wanthu dzina chaiyoiyo ya Mulungu yakuti Yahova. Tingawapase mabukhu yathu, mavidiyo na vinthu vinango va pasaiti yathu vomwe vilemekeza Yahova. Timbayesese kugumana mpata wouza wanthu va Mulungu wathu na makhalidwe yake tikakhala kubasa, kushikola panango paulendo. Tingawauze va vodabwisa vomwe Yahova adzachite kutsogolo. Akabva vimwevi, angakwanise kudziwa kuti Yahova achatikonda maninge ndipo vingachitike kuti kangakhale koyamba kubva va vimwevi. Tikambauza anango va choonadi chonena va Ababa wathu wachikondi, tithandiza kuchenesa dzina ya Mulungu. Tiwathandiza kudziwa kuti vinthu vomwe adapfunzisiwa pa nkhani ya Yahova ni vabodza. Mpfundo za m’Baibolo zomwe tichawapfunzisa ziwathandiza na kuwakhazika moyo pasi.​—Yes. 65:13, 14.

w09 5/1 tsa. 14 ndi. 4

Ko imwepo muchayabvesesa mafanizo yogumanika m’Baibolo?

Baibolo ichalinganiza soti Yahova na vinthu vilibe moyo. Mwakulinganiza, ichati iye ni ‘Dwale ya Aizirayeli,’ ‘dwale’ na ‘mpanda.’ (2 Samueli 23:3; Salimo 18:2; Deuteronomo 32:4) Ko vinthu vimwevi vinkulingana tani na Yahova? Ninge momwe dwale ichakhalira yolimba, Yahova Mulungu ndiye chitetezo cholimba na chosagunduzika.

w01 10/1 tsa. 9 ndi. 7

Tewedzerani Yahova mukambapfunzisa wana wanu

Ndoganizirani momwe Yahova adawonesera chikondi kwa Aizirayeli. Mose adaphatisa basa fanizo yofika pamoyo pakufotokoza momwe Yahova adakondera ntundu ung’ono wa Aizirayeli. Tichawerenga kuti: ‘Ninge momwe mphungu ichagunduzira chisa chake mwamphanvu, momwe ichambululukira padzulu pa wana wake, momwe ichapfuthulira maphaphiro yake nkutenga wana wake, Yahova adapitiriza kumutsogolera [Yakobo].’ (Deuteronomo 32:9, 11, 12) Mphungu ikazi ikafuna kupfunzisa wana kumbululuka, ‘iphwasula chisa chake,’ ndipo igunduza na kukupiza maphaphiro yake na cholinga cholimbikisa wana wake kuti ayambe kumbululuka. Mwana wake akamoga nchisa chomwe kazinjikazinji chikhala pamwala wodololika, mayi ule ‘ambululuka’ padzulu pa wana. Akawona kuti mwana wagwa, mayi ule abwera nkumutakula ‘m’maphaphiro mwake.’ Yahova mwachikondi adasamalirambo tene ntundu wa Aizirayeli omwe enze adondobadwa manjemanje. Yahova adawapasa Chilamulo cha Mose. (Salimo 78:5-7) Mulungu ambawateteza wanthu wake mwawa mosamala maninge ndipo wenze wokonzeka kuwapulumusa akakhala pamabvuto.

Mpfundo zothandiza

w04 9/15 tsa. 27 ndi. 12

Mpfundo zikulu-zikulu za m’bukhu ya Deuteronomo

31:12. Wana afunika kukhala pabodzi na akuluakulu pamisonkhano ya mpingu nkumbabvesera na kupfunzira.