Georgette Douwma/Stone via Getty Images
PLANET BLO IUMI BAE STAP OLOWE TU?
OCEAN
OCEAN hem no just givim nomoa kaikai for iumi, bat hem garem tu staka ingredient wea iumi needim for wakem medicine. Ocean hem provaedem winim haf lo oxygen wea world needim, and hem absorbim tu carbon wea hem poison wea kam from olketa samting wea man wakem. And tu, Ocean hem affectim climate blo iumi.
Ocean Stap lo Danger
Climate change hem mekem olketa coral reef, shellfish, and olketa nara samting wea laef lo sea for stap lo danger. Olketa scientist sei hao klosap evri reef, wea sapotim staka samting wea laef lo sea, bae hem nomoa nao insaed lo next 30 years.
Olketa expert estimatem hao klosap 90 percent lo olketa sea bird maet kaikaim olketa plastic, and ocean hem fulap lo staka plastic and evri year staka sea animal dae bikos lo plastic.
Lo 2022, UN Secretary-General António Guterres hem sei: ‘Iumi no bin lukaftarem ocean blo iumi and distaem iumi feisim wat olketa kolem lo “Ocean Emergency.”’
Planet blo Iumi Design for Stap Olowe
Ocean and olketa samting wea laef insaed hem design for gohed keepim olketa seleva klin and healthy sapos pollution wea olketa man kosim hem no spoelem tumas. Datfala buk Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation hem explainim hao taem olketa man protectim wanfala part lo sea, datwan givim chance lo “olketa samting wea laef lo sea for olketa savve klinim olketa seleva and gud bak moa.” Tingim tu-thri example hia:
Olketa barava smol organism wea olketa kolem lo phytoplankton, hem kaikaim and hem stoarem carbon dioxide wea hem nao main gas wea olketa sei hem kosim global warming. Phytoplankton seleva savve stoarem sem amount blo carbon dioxide olsem evri tree, grass and olketa nara plant lo earth.
Olketa microbe kaikaim olketa fish wea dae lo sea, sapos nomoa bae hem pollutim ocean. Then olketa nara creature wea laef lo sea kaikaim moa olketa microbe hia. Smithsonian Institution Ocean Portal sei disfala cycle lo sea savve “keepim ocean for klin and klia.”
Staka animal wea laef lo ocean iusim digestive system blo olketa, for changem acid wea savve spoelem olketa coral, shellfish, and nara animal lo sea for kamap alkaline wata wea healthy.
Wat Olketa Man Duim
Wei for iusim bag and wata botol wea iu savve iusim bak, hem help for katem daon wei for torowem plastic lo ocean
Sapos no eni rabis go insaed ocean, bae iumi no need for klinim nomoa. So olketa expert encouragem pipol for iusim olketa bag, tul, and container wea iu savve iusim moa, winim wei for iusim olketa plastic samting wea iumi bae iusim wan taem nomoa then iumi torowem.
Bat wei for duim datwan hem no inaf. No longtaem go nomoa, insaed wan year, wanfala environmental organization kolektem 9,200 ton blo olketa rabis lo olketa beach, wea sea nao tekem kam lo 112 kantri. Nomata olsem, diswan hem just smol amount nomoa lo olketa rabis wea go insaed lo ocean evri year.
National Geographic reportim hao ‘ocean distaem hem kamap moa acid winim enitaem bifor and luk olsem hem bae hard for hem gud bak olsem bifor.’ Wei wea pipol evriwea lo world iusim tumas olketa cheap fossil fuel mekem hem hard nao for olketa animal lo sea for klinim ocean.
Olketa Reason for Hope—Wat Bible Talem
“Disfala wol hemi fulap long evrisamting wea yu bin mekem. Yu bin mekem dipsi wea hemi garem plande samting i stap insaet. Olketa samting ya i staka tumas wea man no save kaontem nao. Samfala long olketa i bikfala, an samfala long olketa i smolfala.”—Sams 104:24, 25, SIPB.
Creator blo iumi wakem ocean and process blo olketa wea savve klinim olketa seleva. Tingim diswan: If hem savve abaotem sea and evriting wea laef insaed, hao, hem bae fit for finisim evri samting wea pipol duim for spoelem ocean? Lukim article “God Promisim Planet blo Iumi Bae Stap for Olowe,” lo page 15.