MARKA
Komentarze — rozdział 14
Za dwa dni: Wydarzenia opisane w Mk 14:1, 2 rozegrały się 12 nisan, ponieważ w wersecie 1 powiedziano, że Pascha (14 nisan; zob. komentarz do Mt 26:2) i Święto Przaśników (15-21 nisan; zob. Słowniczek pojęć) przypadały „za dwa dni” (zob. Dodatek A7, B12, B15 i komentarze do Mk 14:3, 10).
kiedy Jezus był w Betanii: Wydarzenia opisane w Mk 14:3-9 najwyraźniej rozegrały się po zachodzie słońca, kiedy zaczął się 9 nisan. Wskazuje na to równoległe sprawozdanie z Ewangelii według Jana, gdzie powiedziano, że Jezus przybył do Betanii „sześć dni przed Paschą” (Jn 12:1). Musiało to nastąpić na początku (o zachodzie słońca) szabatu 8 nisan, czyli dzień przed posiłkiem w domu Szymona (Jn 12:2-11; zob. Dodatek A7 i B12).
Szymona Trędowatego: O Szymonie Trędowatym wspomniano tylko tutaj i w równoległym sprawozdaniu z Mt 26:6. Prawdopodobnie był wcześniej trędowaty, ale został uzdrowiony przez Jezusa (zob. komentarz do Mt 8:2 i Słowniczek pojęć, „Trąd; trędowaty”).
pewna kobieta: Zob. komentarz do Mt 26:7.
alabastrowy flakon: Zob. Słowniczek pojęć, „Alabaster”.
pachnącym olejkiem: Jan napisał, że ten olejek ważył funt. Ewangeliści Marek i Jan podają, że był wart „ponad 300 denarów” (Mk 14:5; Jn 12:3-5). Mniej więcej tyle wynosiły przeciętne roczne zarobki zwykłego pracownika. Na ogół uważa się, że taki olejek uzyskiwano z aromatycznej rośliny (Nardostachys jatamansi) występującej w Himalajach. Nard często mieszano z innymi, tańszymi składnikami, a nawet podrabiano, ale Marek i Jan piszą, że był to prawdziwy nard (zob. Słowniczek pojęć, „Nard”).
wylewać olejek na głowę: Mateusz i Marek piszą, że ta kobieta wylała olejek na głowę Jezusa (Mt 26:7). Jan, który spisał Ewangelię wiele lat później, podał dodatkowy szczegół — że wylała go też na stopy Jezusa (Jn 12:3). Jezus wyjaśnił, że w sensie symbolicznym ten wyraz miłości przygotował go na pogrzeb (zob. komentarz do Mk 14:8).
300 denarów: Mateusz w swojej relacji pisze po prostu, że olejek był drogi (Mt 26:9); Marek i Jan dokładniej określają jego wartość (zob. komentarz do Mk 14:3; Słowniczek pojęć, „Denar”, i Dodatek B14).
wylała pachnący olejek na moje ciało: Szczodrość tej kobiety (zob. komentarz do Mt 26:7) była wyrazem jej miłości i wdzięczności wobec Jezusa. Wyjaśnił on, że nieświadomie przygotowała jego ciało na pogrzeb, bo właśnie takimi wonnymi olejkami i maściami często nacierano ciała zmarłych (2Kn 16:14).
Zapewniam: Zob. komentarz do Mt 5:18.
na świecie będzie głoszona: Podobnie jak w proroctwie z Mk 13:10, Jezus zapowiada tu, że dobra nowina będzie głoszona po całym świecie. Miała ona obejmować również to, co zrobiła ta kobieta jako wyraz swojego oddania dla Boga. Sytuację tę opisali pod natchnieniem trzej ewangeliści (Mt 26:12, 13; Jn 12:7; zob. komentarz do Mk 13:10).
Iskariot: Zob. komentarz do Mt 10:4.
poszedł: Wydarzenia opisane w wersetach 10 i 11 miały miejsce 12 nisan — w tym samym dniu, co wydarzenia opisane w Mk 14:1, 2 (zob. Dodatek A7, B12 i komentarze do Mk 14:1, 3).
srebrniki: Dosł. „srebro”, będące środkiem płatniczym. Według Mt 26:15 było to „30 srebrników”. Mateusz jako jedyny ewangelista wspomina, za jaką sumę pieniędzy został zdradzony Jezus. Te 30 srebrników to prawdopodobnie sykle bite w Tyrze. Taka kwota najwyraźniej wskazywała na pogardę naczelnych kapłanów dla Jezusa, bo według Prawa była to cena za niewolnika (Wj 21:32). Podobnie gdy prorok Zachariasz poprosił niewiernych Izraelitów o zapłatę za służbę w roli proroka wśród ludu Bożego, otrzymał „30 srebrników”, co pokazywało, że w ich oczach nie jest wart więcej niż niewolnik (Za 11:12, 13).
Pierwszego dnia Święta Przaśników: Święto Przaśników zaczynało się 15 nisan, czyli dzień po Passze (która odbywała się 14 nisan), i trwało siedem dni (zob. Dodatek B15). Jednak w czasach Jezusa Pascha była tak ściśle związana z tym świętem, że wszystkie osiem dni, w tym 14 nisan, czasami nazywano „Świętem Przaśników” (Łk 22:1). Określenie „pierwszy dzień” odnosi się do 14 nisan, bo jak powiedziano w tym wersecie, tego dnia jak zwykle składano ofiarę paschalną (Wj 12:6, 15, 17, 18; Kpł 23:5; Pwt 16:1-8). Wydarzenia opisane w wersetach 12-16 prawdopodobnie rozegrały się 13 nisan po południu w trakcie przygotowań do Paschy, której obchody zaczęły się, „gdy zapadł wieczór” — wraz z początkiem 14 nisan (Mk 14:17, 18; zob. Dodatek B12 i komentarz do Mt 26:17).
Gdy zapadł wieczór: Chodzi o wieczór, od którego zaczynał się 14 nisan (zob. Dodatek A7 i B12).
macza ze mną chleb: Potrawy zazwyczaj jedzono palcami lub nabierano kawałkiem chleba. Występujący tu związek frazeologiczny może też oznaczać wspólne spożywanie posiłku. Jeżeli jakieś osoby jadły razem, wskazywało to, że łączą je bliskie relacje. Zwrócenie się przeciwko takiemu bliskiemu przyjacielowi było uważane za najnikczemniejszą formę zdrady (Ps 41:9; Jn 13:18).
wziął chleb (...) połamał go: Zob. komentarz do Mt 26:26.
oznacza: Zob. komentarz do Mt 26:26.
krew przymierza: Zob. komentarz do Mt 26:28.
pił nowe wino: Zob. komentarz do Mt 26:29.
pieśni pochwalnych: Zob. komentarz do Mt 26:30.
zanim kogut (...) zapieje: Te słowa występują we wszystkich czterech Ewangeliach, ale tylko sprawozdanie Marka dodaje, że kogut miał zapiać dwa razy (Mt 26:34, 74, 75; Mk 14:72; Łk 22:34, 60, 61; Jn 13:38; 18:27). Z Miszny wynika, że w czasach Jezusa w Jerozolimie rzeczywiście hodowano koguty, co potwierdza wiarygodność relacji biblijnej. Wspomniany kogut zapiał prawdopodobnie bardzo wcześnie rano (zob. komentarz do Mk 13:35).
Getsemani: Zob. komentarz do Mt 26:36.
mnie: Zob. komentarz do Mt 26:38.
czuwajcie: Dosł. „bądźcie czujni”. Jezus już wcześniej podkreślił, że jego uczniowie powinni zachowywać czujność duchową, bo nie wiedzą, którego dnia i o której godzinie przyjdzie (zob. komentarze do Mt 24:42; 25:13 i Mk 13:35). Jezus powtarza tę zachętę tutaj i w Mk 14:38, gdzie łączy czujność duchową z nieustannym zanoszeniem modlitw. Podobne zachęty można znaleźć w całych Chrześcijańskich Pismach Greckich, co pokazuje, że czujność duchowa jest dla prawdziwych chrześcijan niezwykle ważna (1Ko 16:13; Kol 4:2; 1Ts 5:6; 1Pt 5:8; Obj 16:15).
padł na ziemię: Lub „rzucił się na ziemię”. W równoległym sprawozdaniu z Mt 26:39 powiedziano, że Jezus „padł na twarz”. Biblia wspomina o różnych pozycjach ciała w trakcie modlitw, m.in. o modleniu się na stojąco i na klęczkach. Jednak chyba najbardziej pokorną pozycją podczas zanoszenia żarliwych modlitw było leżenie twarzą do ziemi.
Abba: To hebrajskie lub aramejskie słowo (zapisane literami gr.) w Chrześcijańskich Pismach Greckich występuje trzy razy (Rz 8:15; Gal 4:6). Dosłownie znaczy „[ten] ojciec” lub „ojcze”. Łączy w sobie ciepło kryjące się w słowie „tata” lub „tatuś” z respektem mieszczącym się w słowie „ojciec”, świadczy zarówno o zażyłości, jak i o szacunku. Było jednym z pierwszych słów, których uczyło się wymawiać dziecko. Jednak jak wynika ze starożytnych tekstów hebrajskich i aramejskich, mógł się tak zwracać do ojca również dorosły syn. Było więc nie tyle tytułem, ile czułym określeniem. To, że Jezus użył tego słowa, wskazuje, że łączyła go z Ojcem bliska, oparta na zaufaniu więź.
Ojcze: Jest to tłumaczenie greckiego sformułowania ho patér, które dosłownie oznacza „[ten] ojciec” lub „ojcze”. W Chrześcijańskich Pismach Greckich po słowie Abba (które występuje trzy razy) zawsze pojawia się sformułowanie ho patér.
Zabierz ten kielich ode mnie: W Biblii słowo „kielich” w sensie symbolicznym często odnosi się do woli Boga względem jakiejś osoby (zob. komentarz do Mt 20:22). Jezus z pewnością martwił się tym, że gdy umrze oskarżony o bluźnierstwo i działalność wywrotową, jego śmierć może ściągnąć na Boga hańbę. Dlatego modlił się, żeby ten „kielich” został od niego zabrany.
Duch: Zob. komentarz do Mt 26:41.
ciało: Zob. komentarz do Mt 26:41.
oczy same im się zamykały: Dosł. „ich oczy były ociężałe”. Występujący tu grecki związek frazeologiczny odnosi się do skrajnej senności.
czule go pocałował: Grecki czasownik oddawany jako „czule pocałować” jest wzmocnioną formą czasownika „pocałować” użytego w Mk 14:44. Witając Jezusa w taki czuły, przyjacielski sposób, Judasz pokazał, jak bardzo jest podstępny i obłudny.
jeden ze stojących w pobliżu: Równoległe sprawozdanie z Jn 18:10 wyjaśnia, że to Szymon Piotr wyciągnął miecz i że niewolnik arcykapłana miał na imię Malchus. Sprawozdania Łukasza (22:50) i Jana (18:10) zawierają też dodatkowy szczegół, że odcięte zostało „prawe ucho”.
ugodził niewolnika arcykapłana: Zob. komentarz do Jn 18:10.
pewien młody człowiek: O sytuacji opisanej w wersetach 51 i 52 wspomina tylko Marek. Tym młodym człowiekiem przypuszczalnie był właśnie on. Oznaczałoby to, że mógł mieć osobisty kontakt z Jezusem (zob. komentarz do słowa „Marka” na początku tej Ewangelii).
nagi: Zob. komentarz do Mt 25:36.
arcykapłana: Kiedy Izraelici byli niezależnym narodem, arcykapłan pełnił swój urząd aż do śmierci (Lb 35:25). Jednak w czasach dominacji rzymskiej arcykapłanów ustanawiali i odwoływali władcy wyznaczani przez Rzym. Arcykapłanem, który prowadził proces Jezusa, był Kajfasz (Mt 26:3, 57), zręczny dyplomata, pełniący tę funkcję dłużej niż którykolwiek z jego bezpośrednich poprzedników. Był arcykapłanem od ok. 18 do ok. 36 r. n.e. (zob. Słowniczek pojęć, „Arcykapłan”, i Dodatek B12, gdzie przedstawiono prawdopodobną lokalizację domu Kajfasza).
Sanhedryn: Zob. komentarz do Mt 26:59.
ich zeznania nie były zgodne: Marek jako jedyny ewangelista wspomina, że podczas procesu Jezusa fałszywi świadkowie nie byli ze sobą zgodni.
Chrystusem: Zob. komentarz do Mt 11:2.
po prawej stronie Wszechmocnego: Zob. komentarz do Mt 26:64.
rozdarł swoje szaty: W tej sytuacji gest ten miał wyrażać oburzenie. Kajfasz zapewne rozdarł swoje szaty na wysokości klatki piersiowej, żeby dodać dramatyzmu świętoszkowatemu oburzeniu na słowa Jezusa.
Prorokuj!: W tym miejscu słowo „prorokuj” nie oznacza, że Jezus miał przepowiedzieć przyszłość. Z kontekstu wynika, że prześladowcy Jezusa zakryli mu twarz, a równoległe sprawozdanie z Mt 26:68 podaje, że to szydercze polecenie w całości brzmiało: „Prorokuj nam, Chrystusie. Kto cię uderzył?”. Prześladowcy żądali więc, żeby Jezus dzięki objawieniu od Boga powiedział, kto go uderzył (zob. komentarze do Mt 26:68 i Łk 22:64).
przedsionka: Lub „westybulu” (zob. komentarz do Mt 26:71).
się zarzekać: Zob. komentarz do Mt 26:74.
przysięgać: Zob. komentarz do Mt 26:74.
kogut zapiał: Wspomniano o tym we wszystkich czterech Ewangeliach, ale tylko sprawozdanie Marka dodaje, że kogut zapiał po raz drugi (Mt 26:34, 74, 75; Mk 14:30; Łk 22:34, 60, 61; Jn 13:38; 18:27). Z Miszny wynika, że w czasach Jezusa w Jerozolimie rzeczywiście hodowano koguty, co potwierdza wiarygodność relacji biblijnej. Wspomniany kogut zapiał prawdopodobnie przed świtem (zob. komentarz do Mk 13:35).