Zwoje znad Morza Martwego

Zbiór tysięcy starożytnych zwojów i fragmentów zwojów, znalezionych głównie w 11 grotach w pobliżu Kumran (Qumran) na pn.-zach. wybrzeżu Morza Martwego (zob. KUMRAN [QUMRAN]). Początkowo było to jakieś 930 biblijnych i niebiblijnych żydowskich manuskryptów. Większość z nich spisano po hebrajsku, inne po aramejsku, a jeszcze inne po grecku.

Zwoje te, znalezione w latach 1947-1956, były umieszczone w glinianych dzbanach i ukryte w grotach, najwyraźniej w celu ich lepszego zabezpieczenia. Mniej więcej jedna czwarta z nich to biblijne rękopisy lub ich fragmenty, zawierające wszystkie księgi Pism Hebrajskich (lub ich części) z wyjątkiem Księgi Estery.

Rękopisy te są szczególnie cenne ze względu na swój wiek. Datuje się je na okres od III w. p.n.e. do I w. n.e. Jednym z nich jest skórzany zwój zawierający całą Księgę Izajasza, spisany jakieś 1000 lat wcześniej niż najstarszy znany dotąd rękopis tej księgi (zob. Multimedia, „Wielki Zwój Izajasza”). Tekst Zwoju Izajasza — jak również tekst innych ksiąg biblijnych ze Zwojów znad Morza Martwego — starannie porównywano z rękopisami, które powstały ok. 1000 lat później. Badania te pokazały, że tekst Pism Hebrajskich był przekazywany z niezwykłą dokładnością. Na uwagę zasługuje to, że zarówno w dokumentach biblijnych, jak i niebiblijnych bardzo często pojawia się imię Boże.

Poza tym starożytne manuskrypty znaleziono w innych miejscach na Pustyni Judzkiej w pobliżu Morza Martwego. Jednym z tych miejsc jest Wadi Murabbaat, wyschnięte koryto potoku na pd. od Kumran (zob. Multimedia, „Dokument rozwodowy” i „Pisemna umowa dotycząca spłaty długu”). Inne miejsce to Jaskinia Grozy w Nachal Chewer (dalej na pd.), gdzie znaleziono fragmenty wczesnej kopii greckiej Septuaginty. W księgach tzw. proroków mniejszych występuje tetragram zapisany literami starohebrajskimi (zob. Dodatek C3, Mt 1:20).