ŁUKASZ

Lekarz i wierny towarzysz apostoła Pawła, pisarz jednej z Ewangelii oraz Dziejów Apostolskich. Jego pisma świadczą o tym, że odebrał staranne wykształcenie. A posługiwanie się terminami medycznymi wskazuje, iż rzeczywiście był lekarzem (Łk 4:38; Dz 28:8).

Łukasz nie zalicza siebie do naocznych świadków wydarzeń z życia Chrystusa, które opisał w swej Ewangelii (Łk 1:2). Najwidoczniej więc został jego uczniem jakiś czas po Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e.

W Dziejach Apostolskich Łukasz wspomina o sobie pośrednio, używając pierwszej osoby liczby mnogiej (Dz 16:10-17; 20:5 do 21:18; 27:1 do 28:16). Był z Pawłem w Troadzie podczas jego drugiej podróży misjonarskiej i potem towarzyszył mu do Filippi, gdzie najprawdopodobniej się zatrzymał aż do powrotu apostoła w trakcie jego trzeciej podróży. Następnie udał się wraz z nim do Judei (Dz 21:7, 8, 15) i przypuszczalnie w Cezarei (gdzie Paweł został na dwa lata uwięziony) napisał swoją Ewangelię (ok. 56-58). Towarzyszył też apostołowi w drodze na proces w Rzymie (Dz 27:1; 28:16). Chyba właśnie w tym mieście zakończył ok. r. 61 spisywanie Dziejów Apostolskich, ponieważ zrelacjonował w nich wydarzenia od r. 33 do okresu dwuletniego uwięzienia Pawła w Rzymie, lecz nie podał, jak zakończyło się jego odwołanie do Cezara.

Kiedy Paweł pisał z Rzymu do chrześcijan w Kolosach (ok. 60—61), przesłał im pozdrowienia także od Łukasza, którego nazwał „umiłowanym lekarzem” (Kol 4:14). Również pisząc stamtąd do Filemona (ok. 60—61), dołączył pozdrowienia od Łukasza jako jednego ze swych współpracowników (Flm 24). Łukasz pozostał u boku Pawła, gdyż ten na krótko przed swą męczeńską śmiercią napisał: „Tylko Łukasz jest ze mną” (2Tm 4:11).

Niektórzy utrzymują, jakoby Łukasz był pochodzenia pogańskiego — opierają się przy tym głównie na fragmencie z Kolosan 4:11, 14. Argumentują, że skoro Paweł wspomniał najpierw o „obrzezanych” (Kol 4:11), a dopiero później o Łukaszu (Kol 4:14), to nie należał on do tamtej grupy, a więc nie był Żydem. Nie jest to jednak przekonujące rozumowanie. Jak powiedziano w Rzymian 3:1, 2, Bóg powierzył swe „święte oświadczenia” Żydom. A jednym z mężczyzn, którym je powierzono, był właśnie Łukasz.

Nie ma też biblijnych podstaw do utożsamiania Łukasza z Lucjuszem wspomnianym w Dziejach 13:1 ani z wymienionym w Rzymian 16:21 wśród „krewnych” Pawła.