Krytycy Biblii rewidują swój pogląd
W CIĄGU bieżącego stulecia dokonano znacznych postępów w dążeniu do ustalenia dokładnego tekstu Pisma Świętego. Odkrycie wielu dawnych rękopisów, w tym zwłaszcza papirusów: Chester Beatty i Bodmera oraz zwojów znad Morza Martwego, umożliwiło większe zbliżenie tekstu do oryginałów niż się tego spodziewał niejeden uczony. Lepsze zrozumienie oryginalnych języków, hebrajskiego i greckiego, pociągnęło za sobą powstanie ściślejszych przekładów Biblii na sporą liczbę języków całego świata. Zdawać by się mogło, że taki postęp musiał spowodować oderwanie się od pojęć sprzed 200 lat, mimo iż ma dużo do zawdzięczenia pracy wykonanej w tamtych czasach.
Dlatego chyba pewnym zaskoczeniem okaże się wiadomość, że obecnie zaczęto ponownie dyskutować nad poglądami Johanna Jakoba Griesbacha (1745-1812). W roku 1976 odbyła się specjalna konferencja w mieście Münster (Republika Federalna Niemiec), poświęcona w całości pracom tego uczonego. Dlaczego wraca się teraz do jego dociekań?
Griesbach po uzyskaniu w wieku 23 lat magisterium wyruszył w podróż po Europie i w różnych bibliotekach badał manuskrypty Chrześcijańskich Pism Greckich. Wyniki tej pracy opublikował w latach 1774 i 1775, a na jego tekście greckim (z późniejszych wydań) oparło się potem wielu tłumaczy Biblii, między innymi arcybiskup Newcome, Abner Kneeland, Samuel Sharpe, Edgar Taylor i Benjamin Wilson (ten ostatni przy sporządzaniu The Emphatic Diaglott).
Po raz pierwszy właśnie Griesbach uwzględnił wersje manuskryptów starsze od tych, z których korzystał Erazm z Rotterdamu przy zestawianiu greckiego tekstu ogłoszonego w roku 1516 n.e. Jak ważne były jego wysiłki badawcze, wynika to chociażby z następującego komentarza: „Griesbach niemal dniem i nocą pracował nad ustalaniem najlepszych sformułowań spośród wielu wariantów występujących w Nowym Testamencie. Dziełem swoim założył podwaliny współczesnej krytyki tekstu; w niemałym też stopniu jego zasługą jest wiarogodny tekst Nowego Testamentu, którym dysponujemy obecnie” (J.J. Griesbach: Synoptic and Text Critical Studies, 1776-1976, strona XI).
W 1776 roku Griesbach wydał swą synoptykę Ewangelii: Mateusza, Marka i Łukasza, których tekst dla łatwiejszego porównywania zestawił w równoległych kolumnach. Od tamtego czasu Ewangelie te zaczęto nazywać „synoptycznymi”, ponieważ odzwierciedlają „podobne spojrzenie”. Griesbach mocno wierzył, że te księgi napisały osoby, których imiona noszą, że Mateusz był naocznym świadkiem wydarzeń, które opisał, oraz że „Duch Święty przysposobił apostołów zarówno do zrozumienia, jak i do przekazania doktryny bez zagrożenia błędem”.
W wyniku swych badań Griesbach doszedł do wniosku, że pierwszy swą Ewangelię napisał Mateusz, następnie Łukasz, a jako trzeci — Marek. Ale jeszcze za życia Griesbacha niejaki G. S. Storr wysunął tezę, że pierwsza była napisana Ewangelia według Marka. Później teoria ta uzyskała szerokie poparcie, uzupełniona twierdzeniem, iż Ewangelie opierają się na nieznanym zaginionym dokumencie, który określono znakiem „Q”. Z czasem uczeni wzbogacili tę teorię o więcej szczegółów i źródeł, a jej omówieniu oraz rozbudowie poświęcono dziesiątki książek i tysiące artykułów. Dla wielu teologów nabrała takiego znaczenia, że stała się bez mała „artykułem wiary”. W następstwie tego wszystkiego Griesbach został odrzucony i często go ostro krytykowano.
Obecnie, po tak długim okresie przewagi, teoria o „dokumencie źródłowym” sama stała się przedmiotem krytyki. Wielu naukowców zrewidowało swoje stanowisko; jak gdyby na nowo odkryli Griesbacha. Stwierdzono, że po zaktualizowaniu wprowadzeniem pewnych uzupełnień jego poglądy okazują się trafniejszym rozwiązaniem różnych kwestii dotyczących Ewangelii.
Hipoteza, jakoby kiedyś istniał „dokument źródłowy”, podkopała u wielu osób wiarę w Boskie natchnienie Biblii (2 Tym. 3:16, 17). Dążność taka nie jest zresztą niczym nowym, skoro już apostoł Paweł zalecił Tymoteuszowi, by „pewnym ludziom przykazał, aby nie nauczali inaczej (...) i nie zajmowali się baśniami i niekończącymi się rodowodami, które przeważnie wywołują spory [sprzyjają spekulacjom, Revised Standard Version], a nie służą dziełu zbawienia Bożego, które jest z wiary” (1 Tym. 1:3, 4, Nowy Przekład).
Ciekawe, że biskup B.C. Butler, który szereg lat temu niemal samotnie bronił pierwszeństwa Ewangelii według Mateusza, trafił w sedno całego tego zagadnienia, powiedziawszy: „Człowiek dociekliwy, który bez żadnych uprzedzeń chce odkryć prawdę, jeśli wciąż na nowo czyta Ewangelie synoptyczne w całości, na ogół dochodzi do wniosku, że ich autorzy byli ludźmi uczciwymi i utrwalili na piśmie to, o czym sami byli szczerze przekonani. Zrozumie wtedy, iż nie podawaliby czegoś za prawdziwe, gdyby ich sposób przedstawienia zasadniczo odbiegał od autentycznych faktów” (Searchings, strona 65).
Żaden nieinspirowany, później zaginiony dokument nie posłużył za podstawę do sporządzenia ewangelicznych sprawozdań Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Ewangeliści ci pisali pod wpływem świętego ducha Boga Jehowy. Oczywiście błędne teorie ludzkie mogą górować długi czas, w tym wypadku 200 lat. Przez ten okres słabnie wiara wielu ludzi w Słowo Boże. Postąpimy jednak mądrze, jeśli weźmiemy raczej pod uwagę ogrom zebranych dowodów, które potwierdzają prawdziwość i Boskie natchnienie Biblii. A krytycy niech zmieniają swoje poglądy, jak często im się podoba.