Biblia przezwycięża przeszkody naturalne

WSPANIAŁA Biblioteka Aleksandryjska w Egipcie była niewątpliwie największym księgozbiorem starożytności. W pewnym okresie jej regały zapełniało ponad pół miliona dzieł.

Zaledwie 350 lat po jej wzniesieniu w III wieku p.n.e. część znajdujących się w niej ksiąg pochłonął ogień. Niebawem zrabowano i zniszczono resztę zgromadzonych tam cennych dokumentów. Jak oświadczył historyk Edward Gibbon, owe „dzieła starożytnych geniuszy bezpowrotnie zginęły”.

Tak więc ogromny zbiór ksiąg, zapisanych przeważnie na papirusie (materiale przypominającym papier, sporządzonym z włókien egipskiej rośliny zwanej papirusem), nie oparł się naturalnym przeciwnościom zagrażającym trwałości książek: ogniowi i ludzkiej pasji niszczenia. Gdyby te księgi spisano na tablicach kamiennych lub glinianych, zamiast na nietrwałym papirusie, być może istniałyby dłużej.

Niewykluczone, że w I wieku n.e. niektóre partie Chrześcijańskich Pism Greckich spisano na takim samym, nietrwałym papirusie, chociaż na ogół do spisywania Biblii używano pergaminu lub welinu (materiałów piśmiennych wyrabianych ze skór zwierzęcych [2 Tym. 4:13]). Ale i takie materiały mogą spłonąć, a poza tym z biegiem czasu butwieją. Jakże więc łatwo pierwotne, odręczne kopie Biblii mogły ulec zniszczeniu, zanim by sporządzono duplikat, umożliwiający przetrwanie zawartego w nich bezcennego orędzia! Tymczasem robiono wiele odpisów i puszczano je w obieg, dzięki czemu orędzie nie zaginęło, mimo że spisano je na nietrwałych materiałach.

POWIERZONO JĄ NIEWIELKIM GRUPOM ETNICZNYM

Dalszą naturalną przeszkodą zagrażającą przetrwaniu Biblii była okoliczność, że od samego początku oddano ją pod opiekę nie lubianych mniejszości. Apostoł Paweł napisał o Żydach: „Zostały im powierzone Słowa Boże” (Rzym. 3:2). Przez ponad tysiąc lat Bóg używał niektórych Żydów do spisania swego Słowa i naród ten starał się ustrzec owe święte pisma od zniszczenia.

I pomyśleć tylko, że gdy zaczęto spisywać Biblię, Izraelici uchodzili za ‛najmniej liczny ze wszystkich ludów’. Ich niepozorność stała w przeciwieństwie do potęgi ościennych narodów, takich jak Hetyci, Amoryci i inni. Co się jednak stało z literaturą tych niegdyś silniejszych i liczniejszych sąsiadów? Jest martwa. Jej resztki leżą jeszcze w ziemi lub powoli rozsypują się w muzeach (5 Mojż. 7:1, 7, NP).

Również pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich („Nowego Testamentu”) i ci, którzy je przechowywali, stanowili społeczność niewielką, bezbronną i szczególnie znienawidzoną. Współcześni mówili o tej grupie, że „wszędzie spotyka się ze sprzeciwem” (Dzieje 28:22).

Obecnie, po upływie tysięcy lat, pisma tych znienawidzonych mniejszości zalały cały świat. A przecież doszło do tego na przekór wszelkim naturalnym przeciwnościom! Czy nie prowadzi to do wniosku, że chroni te pisma jakaś o wiele potężniejsza siła?

JĘZYKI, KTÓRYCH PRAWIE JUŻ NIKT NIE ZNA

Czy umiesz czytać starożytne pismo hebrajskie? Niewielu to potrafi. A przecież Biblię napisano najpierw po hebrajsku. Gdyby dzisiaj była dostępna tylko w takim języku, wówczas byłaby Księgą martwą!

Niemniej jednak w czasach, gdy się posługiwano tym pismem, zarówno Żydzi, jak również liczni mieszkańcy krajów sąsiednich umieli je czytać. Dla czcicieli prawdziwego Boga było ono zrozumiałe przez wiele stuleci.

Później, w krytycznym VII wieku p.n.e., po zniszczeniu stolicy Izraela, Jeruzalem, Izraelici rozproszyli się po krajach, w których mówiono innymi językami. Językiem międzynarodowym stała się greka. Chociaż niewielkiej garstce Żydów, którzy się znowu osiedlili w Jeruzalem, udało się utrzymać język hebrajski wśród języków żywych, to jednak wkrótce wielu „Żydów rozproszonych wśród Greków” nie potrafiło czytać Biblii po hebrajsku (Jana 7:35).

Czyżby orędzie biblijne nie miało już być oddziałującą na nich „żywą mocą”? A co z milionami ludzi pochodzenia nieżydowskiego, którzy mówili po grecku? Czyżby mieli być pozbawieni możności czerpania wiedzy ze Słowa Bożego?

PIERWSZE TŁUMACZENIE

Około 300 lat p.n.e. blisko milion Żydów mówiących po grecku mieszkało w Aleksandrii, ośrodku kulturalnym w okresie hellenizmu. Dzięki ich wysiłkom, a prawdopodobnie również dzięki poparciu króla Ptolomeusza II Filadelfosa, dokonano w końcu przekładu Biblii z języka hebrajskiego na grecki.

Jakimż to było dobrodziejstwem! Odtąd Pisma Hebrajskie czytała już nie tylko garstka ludzi. Filon, filozof żydowski z I wieku, wypowiedział się w tej sprawie następująco: „Cały ród ludzki ma dostęp do naszych mądrych i świętych, znakomitych praw”.

Ponieważ Aleksandria miała długą tradycję w „produkcji ksiąg”, więc już wkrótce zaczęto sporządzać odpisy tego tłumaczenia, zwanego „Septuagintą”, i rozsyłać je po całym ówczesnym świecie do Żydów mówiących po grecku. Była to rzeczywiście „Biblia dla ludu”. Ponieważ przetłumaczono ją na język powszechnie używany, a stosowane w Aleksandrii metody wydawnicze obniżały jej koszt, więc niejeden czciciel Boga mógł ją nabyć na własność.

PIERWSI CHRZEŚCIJANIE OŻYWIAJĄ BIBLIĘ

Przykłady korzystania z Pism Hebrajskich spotykamy w działalności apostoła Pawła. „Rozprawiał z nimi [z Żydami w tesalonickiej synagodze] na podstawie Pism, wyjaśniając i udowadniając przez przytoczenia, że Chrystus musiał cierpieć i powstać z martwych” (Dzieje 17:2-4, NW). Aby udowodnić, że chrystianizm opiera się na wiarogodnych podstawach, przytaczał różne fragmenty z Pism Hebrajskich.

Sposób posługiwania się przez pierwszych chrześcijan Biblią, w tym również nowo powstałymi Chrześcijańskimi Pismami Greckimi, całkowicie zrewolucjonizował sporządzanie ksiąg. Do owego czasu wytwarzano księgi w formie zwojów, nadających się raczej do spokojnej lektury. Jednakże chrześcijanie posługiwali się Biblią w działalności misjonarskiej, aby ‛udowadniać przez przytoczenia’, że ich religia jest oparta na niewzruszonych podstawach. Możesz sobie wyobrazić, jak niewygodne byłoby odszukiwanie jednego wersetu po drugim w zwojach, których długość mogła dochodzić do 11 metrów!

Niecałe 100 lat wcześniej Rzymianie prowadzili eksperymenty z nową formą ksiąg składających się z grubych kart skórzanych. Ale ta nieporęczna „machina” nie zyskała popularności. W końcu ktoś jednak wykorzystał ów pomysł, tyle że sporządził stronice z cienkich arkuszy papirusu. Taki kodeks idealnie nadawał się do szybkiego wertowania. Był poprzednikiem dzisiejszej książki. Kto wprowadził tę zasadniczą zmianę? W znanej publikacji pt. Cambridge History of the Bible czytamy:

„Ktoś wpadł na pomysł sporządzania kodeksu nie z pergaminu, tylko z papirusu. Nie wiemy, kto i gdzie po raz pierwszy wypróbował ten wynalazek; wiemy jednak, że powstanie tej nowej formy jest bezpośrednio związane z najwcześniejszym okresem chrystianizmu i że jej wynalazcą mógł być jakiś chrześcijanin”.

Gdy więc dzisiaj otwierasz książkę, zamiast rozwijać zwój, pomyśl niekiedy o gorliwej działalności pierwszych chrześcijan, którzy nadali swym księgom formę kodeksu. W pierwszych stuleciach naszej ery orędzie biblijne było zatem naprawdę żywe i ‛skutecznie działało’ w sercach wielu czcicieli Boga. Ale — jak się o tym jeszcze przekonamy — taka pomyślna sytuacja nie trwała długo.

[Ilustracja na stronie 4]

Biblię spisano na nietrwałym materiale. Oto jeden z najstarszych manuskryptów biblijnych przechowywanych w British Museum

[Ilustracja na stronie 5]

Dzięki tłumaczeniu z języka hebrajskiego na grecki Biblia stała się dostępna dla przeciętnego człowieka

[Ilustracja na stronie 5]

Kodeks ułatwił gorliwym chrześcijanom posługiwanie się Biblią w nauczaniu innych