Tajemnice mózgu wprawiają naukowców w zdumienie

„W laboratoriach sztucznej inteligencji powstaje nowa generacja supersprawnych komputerów” — czytamy w czasopiśmie High Technology. Są to systemy „ekspertów” drugiej generacji, i tak jak w ich odpowiednikach pierwszej generacji, zostanie w ich pamięci zakodowana fachowa wiedza uczonych. Te nowsze systemy będą poza tym mogły rozwiązywać problemy, z którymi nie potrafiły się uporać wcześniejsze wersje. Czy jednak będą umiały myśleć?

Od połowy lat pięćdziesiątych obecnego stulecia, gdy sztuczna inteligencja stała się dokładnie sprecyzowaną dziedziną nauki o komputerach, marzeniem inżynierów informatyków było stworzenie myślącego komputera. Dotąd jednak to marzenie się nie ziściło. „Nie dysponujemy programami, które by rzeczywiście umożliwiały tworzenie czy wynalezienie czegoś nowego albo byłoby zdolne pojąć złożoność ludzkiego rozumowania” — przyznał Roger C. Schank, dyrektor Artificial Intelligence Project na uniwersytecie Yale. W czasopiśmie Psychology Today podsumowano ponad 25-letni okres badań następująco: „Każde dziecko potrafi zrobić trzy rzeczy, których nie zdoła wykonać żaden komputer: rozpoznać twarz, zrozumieć język i chodzić na dwóch nogach”.

Komputery pozostają daleko w tyle za zdolnościami ludzkiego umysłu. Dlaczego? Przede wszystkim dlatego, że zespół mikroobwodów elektrycznych komputera najnowszej generacji jest prymitywny w porównaniu z siecią połączeń, jak się ocenia, 100 000 000 000 neuronów — komórek nerwowych — mózgu człowieka. Według pewnej teorii system odtwarzania danych przechowywanych w mózgu zależy od sieci połączeń, a „między innymi właśnie tą bogatą siecią połączeń w pamięci ludzkiej człowiek najbardziej różni się od maszyny. Zdolność mózgu do jednoczesnego wyszukiwania informacji w jego milionach neuronów wydaje się niesamowita”. Poza tym w czasopiśmie Science czytamy: „Mózg wykonuje miliony lub miliardy operacji neuronowych jednocześnie i równolegle; nasza współczesna generacja komputerów seryjnych, działających krok po kroku, jest nieporównywalnie gorsza”.

Co prawda niektóre komputery rozwiązują trudne zadania matematyczne w czasie nieskończenie krótszym niż najbieglejsi matematycy. Nowsze komputery przystosowane do gry w szachy potrafią nawet pokonać większość szachistów. Maszyny mają jednak swoje ograniczenia. „Specjalny komputer do gry w szachy może pokonać dobrego szachistę” — czytamy w pewnym artykule zamieszczonym na łamach New York Times Magazine, „ale wystarczy tylko trochę zmienić zasady gry (...), a wtedy maszyna całkowicie się zagubi, szachista natomiast sobie z tym poradzi”.

Co daje ludziom taką przewagę? Rozumowanie i zdolność porównywania. My, ludzie, rozważamy jakiś problem z różnych punktów widzenia i odróżniamy ważne dane od danych nie mających związku ze sprawą. Co więcej, nie mamy żadnych trudności ze zrozumieniem pojęć lub z wyciąganiem nauki z doświadczenia. Krótko mówiąc, dysponujemy „zdrowym rozsądkiem”. Według czasopisma Science daremne próby odtworzenia tego „zdrowego rozsądku” udzieliły naukowcom „lekcji pokory i pozwoliły im poznać, jak ogromnie złożone może być najzwyklejsze ludzkie działanie oraz ile komputer (lub człowiek) musi wiedzieć, zanim cokolwiek potrafi zrobić”.

Naukowcy przyznają, że chociaż przyszłe systemy komputerowe będą coraz sprawniejsze, to jednak w najbliższym czasie nie należy się spodziewać jakiegoś poważniejszego przełomu w zakresie konstrukcji sztucznej inteligencji. Trudność polega częściowo na tym, że po prostu nie rozumiemy tak dobrze naszego własnego procesu myślenia, żebyśmy mogli stworzyć jego model.

„Aha!” — mówimy, gdy jakaś myśl przychodzi nam do głowy. Ale pozostaje tajemnicą, jak wpadliśmy na tę myśl.