Dlaczego AIDS jest tak zabójczy

CHCĄC lepiej zrozumieć, jak się chronić przed AIDS, trzeba wiedzieć, dlaczego ta choroba jest tak zabójcza. Dlaczego trudniej jest walczyć z tym wirusem niż z innymi zarazkami tego typu?

Wirusy są najmniejszymi organizmami chorobotwórczymi, znacznie mniejszymi od bakterii. Grypę, chorobę Heinego-Medina czy zwyczajne przeziębienie wywołują różne wirusy. Po przedostaniu się do wnętrza komórki gospodarza wirus może ją zabić albo w niej „spać”, dopóki z czasem się nie uaktywni. Jeśli chodzi o wirusa AIDS, to do czasu wystąpienia pierwszych objawów może upłynąć pięć i więcej lat.

Dlaczego tak śmiercionośny

Wirus AIDS jest tak zabójczy dlatego, że atakuje i unieczynnia szczególnie ważne komórki, w tym krwinki białe, wytwarzane przez organizm do zwalczania chorób. Właśnie te krwinki (zwane limfocytami T-4) stanowią główną obronę ustroju przed zakażeniem.

Gdy wirus AIDS te komórki unieszkodliwi, nie mogą już spełniać swoich zadań. Tym samym zniszczeniu ulega układ odpornościowy organizmu. Nawet niegroźne zakażenia stają się odtąd bardzo niebezpieczne dla życia. Przyczyną takich infekcji są różne wirusy, pasożyty, bakterie, grzyby lub rozmaite nowotwory.

Ponieważ organizm nie jest już w stanie zwalczać tych zakażeń, nasilają się one, dopóki ofiara nie umrze. Nazywa się je oportunistycznymi. Upośledzenie układu odpornościowego stwarza korzystne warunki do ich rozwoju. U chorego na AIDS może się pojawić wiele takich infekcji jednocześnie.

Do objawów wstępnych AIDS należą: Długotrwałe zmęczenie bez określonego powodu; utrzymujące się przez szereg miesięcy powiększenie węzłów chłonnych; długotrwała gorączka lub poty nocne; uporczywa biegunka; niewytłumaczalny spadek ciężaru ciała; odbarwione, nie gojące się ranki skóry lub błony śluzowej; uporczywy kaszel z nie wyjaśnionych powodów; gruba warstwa białawego nalotu na języku lub w gardle; łatwe powstawanie zasinień albo krwawień, których przyczynę trudno ustalić. Symptomy te często określa się jako zespół związany z AIDS (AIDS Related Complex — ARC).

Po wystąpieniu pełnoobjawowego zespołu AIDS rozwijają się śmiertelne choroby. Do najczęstszych należy zapalenie płuc wywoływane przez pierwotniaki zwane Pneumocystis carinii oraz rak skóry zwany mięsakiem Kaposiego, który występuje również na narządach wewnętrznych. Ponadto wirus AIDS może atakować mózg, powodując paraliż, ślepotę, otępienie i w końcu zgon. Dr Richard T. Johnson, profesor neurologii z Johns Hopkins University, oświadczył: „HIV [wirus AIDS] jest w mózgu co najmniej 1 miliona mieszkańców USA”.

Pełnoobjawowemu zespołowi AIDS towarzyszy ból i nie dająca się opanować utrata wagi ciała z postępującym wyniszczeniem organizmu, aż w końcu następuje śmierć. W Afryce — czytamy w piśmie The Lancet — AIDS „nazwano ‛chorobą szczupłych’; termin ten ma związek ze znacznym ubytkiem wagi w następstwie biegunki”. Od początku choroby do śmierci może upłynąć rok lub mniej, ale też kilka lat.

Nieustępliwy wirus

Jeszcze jeden czynnik sprawia, że wirus AIDS jest wyjątkowo niebezpieczny: Ma on pewne nie spotykane u innych wirusów mechanizmy, które zapewniają mu przetrwanie.

Na przykład wirusy grypy pozostają w organizmie człowieka tylko przez kilka dni lub tygodni, przy czym stymulują powstawanie przeciwciał, stanowiących dla chorego ochronę przed dalszymi zakażeniami tym konkretnym zarazkiem. Gdy epidemia minie, wirus znika. Pandemia grypy z roku 1918 trwała zaledwie około 12 miesięcy. Wirusa żółtej febry przenoszą moskity, których liczba się zmniejsza wraz ze zmianą pór roku. Również ospa szerzy się szybko wśród podatnej na nią części populacji, po czym ustępuje.

Tymczasem wszystko wskazuje na to, że wirus AIDS jest nieustępliwy. Prawdopodobnie pozostaje w organizmie gospodarza-człowieka do końca jego życia i nie znika samoistnie. Po rozwinięciu się pełnoobjawowego zespołu AIDS ofiara już nie powraca do zdrowia, wobec czego nie jest zdolna wytworzyć odporności potrzebnej do odparcia nawrotu choroby.

Co więcej, wirus AIDS wykazuje znaczne zróżnicowanie w składzie genów, co stanowi dodatkową trudność w wytworzeniu szczepionki. Ponadto wirusy zwykle ulegają mutacjom, to znaczy zmieniają się ich cechy. Istnieje na przykład wiele różnych odmian wirusów grypy i wirusów przeziębienia. Obecnie między innymi w Afryce zidentyfikowano już drugi typ wirusa AIDS. Dla każdego z nich może być potrzebna inna szczepionka.

Dlaczego jednak AIDS tak bardzo się rozprzestrzenia? Co doprowadziło do tego, że ta choroba wkradła się podstępnie do rodziny ludzkiej?

[Ramka na stronie 7]

CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE PODATNOŚĆ NA ZAKAŻENIE AIDS

Jak czytamy w brytyjskim czasopiśmie medycznym The Lancet, co roku na całym świecie notuje się ponad 300 milionów nowych przypadków zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak rzeżączka, kiła, opryszczka czy wywoływanymi przez drobnoustroje z rodziny Chlamydia. Prawdopodobnie choroby te osłabiają organizm, czyniąc go bardziej podatnym na wirusa AIDS. Podobny skutek wywołuje zażywanie narkotyków w celu podwyższenia nastroju, a więc nielegalne.

Ponadto w krajach zacofanych gospodarczo uodpornienie się organizmu na AIDS jest utrudnione niewłaściwym odżywianiem z powodu ubóstwa oraz brakiem odpowiedniej opieki zdrowotnej. Na tych obszarach stan zdrowia setek milionów ludzi i tak znacznie już odbiega od normy, przez co tym łatwiej padają ofiarą groźnego wirusa.

[Ilustracja na stronie 7]

Limfocyty T układu odpornościowego organizmu zazwyczaj potrafią zwalczyć szkodliwych intruzów