Bez pracy — jak sobie radzić?

„To będzie straszne. Mnóstwo firm nie ma funduszy, choć jeszcze nie chce się do tego przyznać” (amerykański finansista).

WIELU przekonało się już o brutalnej prawdziwości tej złowieszczej prognozy z końca 1990 roku. W niektórych przedsiębiorstwach „niedobitki” personelu zastanawiały się, czy nie przyszła ich kolej.

Co byś zrobił, gdyby cię dziś zwolniono? Mądrze jest być przygotowanym na taką ewentualność. Jak wykazano w poprzednim artykule, utrata pracy daje się we znaki zarówno pod względem materialnym, jak i emocjonalnym. A zatem nie chodzi o samo popłacenie rachunków. Oto kilka rad, dzięki którym osoby w takiej sytuacji zdołały zachować równowagę finansową i emocjonalną.

1. Nie trać głowy

Kiedy Dominick został zwolniony, musiał oddać dom bankowi i przeprowadzić się z rodziną do matki. Jego zdaniem nawet w najbardziej krytycznej sytuacji należy zachować spokój. „Masz pracę czy nie, przecież nie przepadniesz, nie wyparujesz” — powiedział. „Szczerze mówiąc, musiałem się dopiero nauczyć odrzucać myśl, że wszyscy marnie zginiemy”. Zamiast zadręczać się przewidywaniem najgorszego, spokojnie poszukaj skutecznych rozwiązań.

2. Zachowuj optymizm

Jim i Donna pracują w czterech miejscach w niepełnym wymiarze godzin, a mimo to zarabiają mniej, niż przedtem sam Jim, zatrudniony na całym etacie. Jednakże uważają to za pouczające przeżycie dla pięciorga swych dzieci. Donna powiedziała: „Gdybyśmy nie mieli takich trudności, lepiej by im się powodziło pod względem materialnym. Ale nie poznałyby pułapek, które uczą, jak żyć”.

3. Bądź gotów się przekwalifikować

Nawet pracownicy umysłowi mogą się zdecydować na zmianę zawodu i zacząć od nowa. „Ludzie nie myślą o innych możliwościach, dopóki nie są do tego zmuszeni” — przyznała Laura, którą zwolniono z kierowniczego stanowiska. „W latach dziewięćdziesiątych trzeba się nauczyć większej elastyczności” — stwierdziła. Chęć zdobycia takiej pracy, do jakiej przywykłeś — lub tak samo płatnej — tylko zmniejsza twoje szanse znalezienia posady. Po części tłumaczy to, dlaczego urzędnicy dłużej szukają zajęcia niż pracownicy fizyczni. Rozejrzyj się więc za czymś nowym. Wiele osób stanęło na nogi, gdy podjęły się świadczenia pewnych usług, takich jak sprzątanie mieszkań.

4. Nie patrz na drugich — żyj według swoich możliwości

Pewien skuteczny chwyt reklamowy polega na wzbudzeniu wrażenia, że coś jest „potrzebne”. Często próbuje ci się wmówić, że wszyscy (oprócz ciebie) o tym wiedzą i to robią. „Wszyscy tak się ubierają [z wyjątkiem ciebie]”. „Ten film jest na ustach wszystkich [więc dlaczego jeszcze go nie obejrzałeś?]”. „To samochód dla każdego [a kiedy ty go kupisz?]”.

Pod wpływem takich perswazji możesz zmienić pogląd na pieniądze i ich wydawanie. Przyjaciel wybiera się w kosztowną podróż. Ni z tego, ni z owego stwierdzasz, że przydałby ci się urlop. Znajomy kupuje nowy samochód. Nagle twoje auto wydaje ci się stare i niewygodne. Jeżeli zaczniesz zazdrościć innym, będziesz tylko tracić pieniądze, których nie masz, na rzeczy, których właściwie nie potrzebujesz. Wystrzegaj się takich szkodliwych porównań.

Wspomniany wcześniej Jim, należący do zredukowanych pracowników, zauważył: „Ludzie są zdruzgotani, gdy nie mogą żyć na takim poziomie, jaki sobie wymarzyli. Wystarczy mieć co jeść i dach nad głową. Reszta naprawdę jest nieistotna”. Jak radzi Biblia w Liście 1 do Tymoteusza 6:8, ‛zadowalaj się utrzymaniem i okryciem’.

5. Ostrożnie z pożyczkami

Zaciąganie pożyczek niekiedy jest pomocą, ale może się też stać nieznośnym ciężarem. Wielu podpiera nimi kulejący budżet, by móc zbagatelizować pytanie: „Czy mogę sobie na to pozwolić?” Pożyczka lub kredyt staje się środkiem doraźnym, pozwalającym szastać pieniędzmi bez oglądania się na konsekwencje.

Ostatnimi czasy w wielu krajach zapanowała prawdziwa moda na karty kredytowe. Jakie są jej skutki? Sprzedawca komputerów z Korei, który kupił samochód na kartę kredytową, tak to podsumował: „Kiedy przychodzi pora zapłacenia kolejnej raty, czuję się okropnie — jak gdybym wyrzucał te pieniądze przez okno”. W Japonii prawie połowa osób szukających porady finansowej ma dwadzieścia kilka lat. Sporą część winy za kolosalne zadłużenie tych młodych ludzi przypisuje się 140 milionom kart kredytowych znajdujących się w posiadaniu Japończyków.

A zatem rozważnie posługuj się kartą kredytową. Korzystaj z niej, ale nie pozwól się wykorzystywać. Niech ci nie przysłoni prawdziwego obrazu twej sytuacji finansowej. W przeciwnym razie tylko spotęguje trudności po utracie pracy.

6. Dbaj o jedność w rodzinie

Przeszło jedna trzecia spośród 86 000 osób spytanych w pewnej ankiecie o najpoważniejszy problem w ich małżeństwie wskazała na pieniądze. Z innego sondażu wynika, że są one powodem większości kłótni. Zdaniem Grace Weinstein, zajmującej się poradnictwem w kwestiach finansowych, „rozbieżne poglądy na pieniądze potrafią zaciążyć na wzajemnych stosunkach”.

Nawet pozornie dobrani małżonkowie mogą zupełnie odmiennie zapatrywać się na pieniądze i gospodarowanie nimi. Jedno może być krańcowo oszczędne, a drugie bardzo rozrzutne.

Nieomawianie kwestii pieniężnych może doprowadzić do awantur w rodzinie. „Plany się załamują, gdzie nie ma poufnej rozmowy” — mówi Biblia w Księdze Przysłów 15:22. Podczas dyskutowania spraw finansowych staraj się zrozumieć i uwzględnić opinię partnera.

7. Nie trać szacunku dla siebie

Jak zauważyła Grace Weinstein, „kiedy mężczyzna lub kobieta przestaje zarabiać, mocno przeżywa obniżenie swej pozycji społecznej i ograniczenie niezależności, co razem wziąwszy kończy się utratą szacunku dla własnej osoby”.

Nie sądź pochopnie, iż zwolniono cię, bo nie byłeś cenionym pracownikiem. 29-letnia Rani dostała wymówienie dosłownie w trzy tygodnie po dorocznej weryfikacji, po której otrzymała największą podwyżkę możliwą na jej stanowisku. Wprawdzie uczciwość i rzetelność może chronić przed utratą pracy, ale nie zawsze tak bywa. Toteż zwolnienia nie należy traktować jako osobistej zniewagi, uchybiającej twej godności. Redukcja może dotknąć również cenionych i zaufanych pracowników.

8. Ustal budżet domowy

Wiele osób krzywi się na myśl o planowaniu dochodów i wydatków. Uważają to za ograniczenie swobody kupowania tego, na co ma się ochotę. Są jednak w błędzie. Ustalanie budżetu nie jest przeszkodą, lecz pomocą w realizowaniu celów. To po prostu system kontroli, szczegółowy plan, dzięki któremu wiesz, gdzie się podziały twoje fundusze i co zrobić, żeby nie przeciekały przez palce.

To nie do wiary, ale wiele osób nie ma pojęcia, na co wydaje swe pieniądze. Kupują, co im tylko wpadnie w ręce, a potem narzekają: „Gdzie się to wszystko rozeszło?” Unikanie takiej rozrzutności jest ważne zwłaszcza wtedy, gdy ma się kłopoty finansowe. Biblia mądrze radzi w Księdze Przysłów 21:5: „Planuj uważnie, a będziesz miał obfitość; gdy działasz zbyt szybko, nigdy nie będziesz miał dosyć” (Today’s English Version).

Usłuchanie tej wskazówki wymaga prowadzenia zapisków. Notuj wszystkie wydatki z całego miesiąca, zestawiając je w określonych grupach. Zapisuj też wszystkie dochody. Gdy stwierdzisz, że są niższe od rozchodów, przyjrzyj się kolejnym pozycjom i spróbuj ustalić przyczynę trudności. Kiedy już się zorientujesz, ile wydajesz i na co, zaczniesz panować nad swą sytuacją finansową.

Budżet powinien być dość elastyczny. W ciągu kilku pierwszych miesięcy odkryjesz pomyłki i zapewne przeoczysz jakieś wydatki. Przerabiaj i poprawiaj budżet, aż dostosujesz go do swych potrzeb. Stanie się wtedy twoim sługą, a nie panem.

Powyższe rady mogą pomóc przetrwać okres braku pracy. Jednakże skuteczne okażą się tylko wtedy, gdy zostaną zrównoważone właściwą oceną rzeczywistej wartości pieniędzy. Jakie znaczenie należy do nich przywiązywać? Czy istnieje coś ważniejszego — nawet dla kogoś, kto stracił pracę? Zastanowimy się nad tym w następnym artykule.

[Ramka na stronie 8]

Chcąc ułożyć budżet:

1. Oblicz przychody.

2. Prowadź zapiski z całego miesiąca i ustal, na co idą pieniądze.

3. Ułóż budżet na podstawie dwóch pierwszych punktów. Zaplanuj, jakie kwoty przeznaczysz na poszczególne grupy wydatków.

4. W razie potrzeby wprowadź poprawki.

[Ilustracja na stronie 7]

Małżonkowie powinni omawiać kwestie pieniężne, aby nie stały się powodem kłótni