Co kobiety powinny wiedzieć o raku piersi

NA KAŻDYM kontynencie wzrasta liczba zachorowań na raka sutka. Szacuje się, że około roku 2000 będzie się rozpoznawać na świecie mniej więcej milion nowych przypadków rocznie.

Czy któraś kobieta może mieć pewność, iż nie zapadnie na tę chorobę? Czy istnieją jakieś skuteczne środki zapobiegawcze? Jakiego wsparcia i pocieszenia potrzeba osobom walczącym z tym nowotworem?

Większość zachorowań na raka skóry jest spowodowana ultrafioletowym promieniowaniem słonecznym, a przeważająca liczba przypadków raka płuc — paleniem. Nie ustalono natomiast głównej przyczyny nowotworu piersi.

Niemniej według ostatnich badań pewną rolę w pojawieniu się raka sutka mogą odgrywać czynniki genetyczne, środowiskowe i hormonalne. U kobiet narażonych na ich wpływ wzrasta ryzyko zachorowania.

Rak w rodzinie

Prawdopodobieństwo, że kobieta zapadnie na raka sutka, jest większe wtedy, gdy wystąpił on u kogoś w rodzinie — u matki, siostry czy nawet ciotki lub babki ze strony matki. Ryzyko wzrasta jeszcze bardziej, jeśli nowotwór piersi pojawił się u kilku krewnych.

Doktor Patricia Kelly, genetyk z USA, wyjaśniła w wywiadzie dla Przebudźcie się!, że chociaż czynniki dziedziczne mają pewne znaczenie, powodują najwyżej 5 do 10 procent ogólnej liczby zachorowań na raka piersi. Następnie dodała: „Uważamy, iż część innych [przypadków raka] ma związek z nieco słabszymi czynnikami dziedzicznymi, działającymi w powiązaniu ze środowiskiem”. Krewni mający te same geny dość często przebywają w tym samym środowisku.

Czynniki środowiskowe

W miesięczniku Science zamieszczono opinię Devry Davis, która wypowiadając się na temat przyczyn tej choroby, oświadczyła, że „z pewnością wchodzą tu w grę szeroko pojęte czynniki środowiskowe”. Pierś kobieca należy do części ciała najbardziej wrażliwych na promieniowanie, toteż kobiety wystawione na działanie promieniowania jonizującego są w większym stopniu zagrożone rakiem piersi. To samo odnosi się do kobiet mających kontakt z toksycznymi chemikaliami.

Innym czynnikiem związanym ze środowiskiem jest sposób odżywiania. Niektórzy sugerują, że rak sutka może być następstwem awitaminozy, a zwłaszcza niedoboru witaminy D. Witamina ta ułatwia organizmowi przyswajanie wapnia, który z kolei odgrywa pewną rolę w zapobieganiu niekontrolowanemu wzrostowi komórek.

Z innych badań wynika, że zapadnięciu na raka piersi może sprzyjać — choć nie jest jego bezpośrednim powodem — dieta obfitująca w tłuszcze. Jak donosi periodyk FDA Consumer, największą śmiertelność wskutek tej choroby odnotowuje się w USA oraz innych krajach, gdzie spożywa się dużo tłuszczów i białka zwierzęcego. Dalej czytamy: „Dawniej zachorowalność na raka sutka wśród Japonek była niewielka, ostatnio jednak — wraz z przejęciem zachodnich nawyków żywieniowych, czyli przejściem z potraw o małej zawartości tłuszczu na bogate w tłuszcz — ogromnie wzrasta”.

Niedawne badania wykazały, że istotne niebezpieczeństwo może tkwić w spożywaniu wysokokalorycznych, tłustych pokarmów. W czasopiśmie Science News napisano: „Każda nadwyżka kalorii zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi, a każda zbędna kaloria pochodząca z tłuszczu jest o 67 procent groźniejsza niż uzyskana z innych produktów”. Nadmiar kalorii to zazwyczaj dodatkowe kilogramy, a panuje przekonanie, że zagrożenie rakiem sutka jest trzykrotnie większe u kobiet z dużą nadwagą, zwłaszcza jeśli przeszły już klimakterium. W tkance tłuszczowej powstają estrogeny, hormony żeńskie, które mogą ujemnie oddziaływać na gruczoł piersiowy i w rezultacie powodować raka.

Dotychczasowy tryb życia oraz hormony

Wnętrze piersi to środowisko bogate w hormony, pod których wpływem w sutku kobiety przez całe życie zachodzą ciągłe zmiany. Chirurg onkolog dr Paul Crea napisał w tygodniku Australian Dr Weekly: „U niektórych kobiet dłuższa stymulacja hormonalna tkanki sutka (...) wywoła szereg przeobrażeń w komórkach, w wyniku czego mogą nastąpić zmiany złośliwe [rakowe]”. Dlatego uważa się, że bardziej zagrożone są kobiety, które zaczęły miesiączkować wcześnie, przed ukończeniem 12 roku życia, lub u których klimakterium następuje późno — w wieku około 55 lat.

Specjaliści nie są zgodni co do tego, czy do powstania raka może się przyczynić podawanie estrogenów kobietom w okresie menopauzy. Z jednych badań wynika, że owa terapia nie zwiększa niebezpieczeństwa, inne natomiast wykazują, iż dłuższe jej stosowanie może się wiązać z ryzykiem, którego nie należy lekceważyć. W roku 1992 informator British Medical Bulletin, opierając się na wynikach różnych badań, zwrócił uwagę na istnienie prawdopodobieństwa, że długotrwałe zażywanie „estrogenów w innym celu niż antykoncepcja zwiększa ryzyko zachorowania na raka sutka od 30 do 50%”.

Doniesienia wskazują, iż niebezpieczeństwo zapadnięcia na raka piersi wskutek stosowania doustnych środków zapobiegających zapłodnieniu jest niewielkie. Pewne osoby są jednak bardziej zagrożone. Ryzyko zachorowania może być aż o 20 procent wyższe w wypadku kobiet młodych, a także tych, które nigdy nie rodziły lub przez dłuższy czas zażywają pigułki antykoncepcyjne.

Mimo to trzy czwarte kobiet cierpiących na raka sutka nie potrafi wskazać konkretnej przyczyny choroby. Zachodzi więc pytanie, czy w ogóle można się jej ustrzec. W czasopiśmie FDA Consumer zaznaczono: „Klinicysta powinien traktować każdą kobietę tak, jakby groziło jej realne niebezpieczeństwo wystąpienia raka piersi”.

A więc kobiety, zwłaszcza starsze, są podatne na tę chorobę. Dr. Kelly przyznaje, że istnieją rozmaite przyczyny nowotworu sutka, zarazem jednak przypuszcza, iż ‛niektóre przypadki są po prostu spowodowane procesem starzenia się, pociągającym za sobą nieprawidłowy podział komórek’.

Dlaczego podatne

Łatwiej będzie nam zrozumieć, skąd się bierze podatność piersi kobiecej na raka, jeśli przyjrzymy się jej strukturze. Wewnątrz sutka znajdują się specjalne przewody, mikroskopijne kanaliki, odprowadzające mleko z wytwarzających je pęcherzyków do brodawki. Przewody te są pokryte komórkami, które wciąż się dzielą i zmieniają w rytm cyklu miesięcznego, przygotowującego kobietę do zajścia w ciążę, wytwarzania mleka i karmienia dziecka. Rak piersi rozwija się najczęściej właśnie w tych kanalikach.

W książce Alternatives: New Developments in the War on Breast Cancer (Inne rozwiązania: postępy w zwalczaniu raka sutka) Rose Kushner wyjaśnia: „W każdym systemie, którego funkcjonowanie wciąż jest zakłócane i przerywane, choćby w najbardziej naturalny sposób, (...) rośnie ryzyko pojawienia się błędów”. Nieco dalej autorka pisze: „Przeciążona pracą komórka sutka skąpana jest zawsze w jakimś hormonie, który rozkazuje: ‚Przestań to robić. Zajmij się tamtym’. Nic więc dziwnego, że tak wiele komórek potomnych wymyka się spod kontroli”.

Rak piersi zaczyna się wtedy, gdy anormalna komórka się dzieli, traci kontrolę nad swym wzrostem i zaczyna się rozmnażać. Komórki takie nie przestają się reprodukować, a z czasem opanowują sąsiadującą z nimi zdrową tkankę i w zdrowym narządzie rozwija się choroba.

Przerzuty

Dopóki nowotwór jest umiejscowiony tylko w piersi, można go usunąć. Kiedy przemieści się do odległych części organizmu, nazywa się go przerzutowym rakiem sutka. Właśnie przerzuty są główną przyczyną śmierci wśród kobiet cierpiących na tę chorobę. Mnożąc się w piersi, komórki rakowe tworzą coraz większy guz, i z czasem mogą niepostrzeżenie opuszczać pierwotne siedlisko, przedostawać się przez ściany naczyń krwionośnych i trafiać do węzłów chłonnych.

Na tym etapie komórki nowotworu nieraz wędrują do odległych części ciała. Jeżeli te złośliwe komórki wymkną się systemowi odpornościowemu — w którego skład wchodzą naturalne komórki zabijające, krążące zarówno we krwi, jak i w limfie — często umiejscawiają się w narządach niezbędnych do życia, takich jak wątroba, płuca lub mózg. Mogą się tam rozmnażać, a po zrakowaceniu narządu przemieszczać się dalej. Gdy już zaczną się tworzyć przerzuty, życie kobiety jest w niebezpieczeństwie.

A zatem decydujące znaczenie ma wykrycie raka w początkowym stadium, kiedy jeszcze nie zaczął się przemieszczać. Co każda kobieta mogłaby zrobić, żeby zwiększyć swe szanse na wczesne rozpoznanie nowotworu? Czy istnieje jakaś metoda zapobiegania rakowi piersi, której należałoby dać pierwszeństwo przed innymi?

[Napis na stronie 4]

Trzy czwarte kobiet cierpiących na raka sutka nie potrafi wskazać konkretnej przyczyny choroby