Świadectwo ich wiary

NA ROK 1995 przypadło pięćdziesięciolecie wyzwolenia hitlerowskich obozów koncentracyjnych. Z tej okazji w całej Europie odbyły się wielkie zjazdy ofiar nazizmu — między innymi w takich obozach, jak Bergen-Belsen, Buchenwald, Dachau, Oświęcim, Ravensbrück i Sachsenhausen. W czasie tych obchodów, uświetnionych obecnością głów państw, często powtarzano słowa: „Nigdy nie zapomnijmy!”

Podobny był cel wystaw, które podczas tego jubileuszowego roku urządzili w krajach europejskich Świadkowie Jehowy. Za odmowę pozdrawiania Hitlera i wspierania działań wojennych władze nazistowskie wtrąciły wielu Świadków do obozów. Spośród tysięcy więzionych od roku 1933 niemało zginęło wskutek nieludzkiego traktowania.

Tymczasem ich przeżycia na ogół nie są znane. Pojawiło się nawet określenie „ofiary zapomniane przez historię”. Grupa ocalałych Świadków wyraziła życzenie, by utrwalić pamięć o członkach ich rodzin i przyjaciołach, którzy byli prześladowani, więzieni, torturowani lub zostali zamordowani, oraz by zapoznać opinię publiczną ze świadectwem wiary i męstwa tych Bibelforscherów, jak nazywano Świadków Jehowy w obozach koncentracyjnych.

Dnia 29 września 1994 roku Amerykańskie Muzeum Pamięci Ofiar Holocaustu w Waszyngtonie gościło uczestników seminarium poświęconego losom Świadków Jehowy więzionych w obozach koncentracyjnych. Następnie we Francji odbyły się dwa duże zjazdy ocalałych więźniów obozów: 28 marca 1995 roku w Strasburgu i 30 marca w Paryżu. Ze wzruszeniem wysłuchano opowieści podeszłych w latach kobiet i mężczyzn, którzy po upływie 50 lat dalej pozostają wierni Bogu. Podobne spotkanie urządzono 27 kwietnia w Niemczech, w Brandenburgu niedaleko Berlina, gdzie przed laty sporo Świadków stracono przez ścięcie. Nazajutrz wielu byłych więźniów uczestniczyło w ceremoniach zorganizowanych przez władze miejskie Brandenburga i zwiedzało różne obozy.

Wystawa francuska

Na wspomnianych zjazdach można było obejrzeć wystawę zatytułowaną Mémoire de Témoins (Relacja Świadków). Od maja 1995 roku do kwietnia 1996 roku pokazano ją w 42 miastach Francji oraz w licznych miastach Belgii i francuskojęzycznej części Szwajcarii. Mężczyźni i kobiety, którym ją poświęcono, są przede wszystkim Świadkami Boga Jehowy. Ale dają też świadectwo o udrękach, które znosili wraz z innymi więźniami w obozach. Stanowią żywy dowód, do czego doprowadziła ideologia nietolerancji, w imię której miliony ludzi skazano na cierpienia i śmierć za narodowość czy religię. Na własne oczy widzieli również, jak tak zwani chrześcijanie opowiadali się za pseudomesjaszem Hitlerem zamiast za Jezusem Chrystusem, za nienawiścią zamiast za miłością bliźniego i za przemocą zamiast za pokojem.

Na wystawę złożyło się jakieś 70 plansz. Pierwsze przedstawiały kronikę wydarzeń. Mówiły o otwarciu obozów w Dachau i Oranienburgu w marcu 1933 roku; o ustawach norymberskich z września 1935 roku, służących „ochronie niemieckiej krwi”; o anszlusie, czyli aneksji Austrii przez Niemcy w marcu 1938 roku; o „nocy kryształowej” (Kristallnacht) w listopadzie tegoż roku, podczas której splądrowano tysiące żydowskich sklepów, jak również aresztowano i deportowano przeszło 30 000 osób; o stopniowej delegalizacji działalności Świadków Jehowy; o napaści na Związek Radziecki w czerwcu 1941 roku oraz o eutanazji stosowanej wobec chorych psychicznie w latach 1939-1941.

Kilka plansz ukazywało indoktrynowanie młodzieży przez organizację Hitlerjugend oraz przybliżało atmosferę fascynacji, której ulegały masy podczas wielkich zjazdów faszystowskich w Norymberdze. Zdjęcia przypominały, że Świadkowie Jehowy odmawiali ślubowania posłuszeństwa Führerowi i wypowiadania hitlerowskiego pozdrowienia. Na innych planszach przedstawiono akcję dezinformacyjną wymierzoną przeciwko Świadkom Jehowy i ukazano, jak od roku 1935 rozpowszechniali czasopisma i traktaty demaskujące zbrodnie nazizmu.

Osobiste przeżycia

Tematyką około 40 plansz były przeżycia przeciętnych mężczyzn i kobiet z różnych krajów Europy, których prześladowano, a nawet pomordowano za przekonania religijne. Podane informacje poświadczali obecni tam byli więźniowie, którym uważnie się przysłuchiwali zwiedzający. Kiedy Louis Arzt opowiadał swoją historię, dzieci słuchały jak urzeczone. Ponieważ nie chciał w szkole mówić „Heil Hitler!”, zabrano go z rodzinnego domu w Mulhouse we Francji i wywieziono do Niemiec. Oto fragment jego relacji: „Nie chciałem pozdrawiać Hitlera, więc esesman mnie pobił. Dostałem 30 batów. Dwa dni później położył mi rękę na ramieniu i próbował zagrać na moich uczuciach, mówiąc: ‚Pomyśl o matce. Bardzo by się ucieszyła, gdyby mogła cię znów zobaczyć. Powiesz tylko „Heil Hitler!” i wsiadasz do pociągu’. Była to ciężka próba dla 12-letniego dziecka”. Wielu słuchaczy poruszyły również przeżycia Josepha Hisigera, który od pewnego protestanta ze swojej celi nabył Biblię za tygodniowy przydział chleba.

Ważny element wystawy stanowiły też wywiady z byłymi więźniami utrwalone na taśmie wideo. Niektóre przeprowadzono na terenie obozów, na przykład w Ebensee w Austrii, w Buchenwaldzie i Sachsenhausen w Niemczech. Inne dotyczyły różnych dziedzin życia obozowego, a jeszcze innych udzielili Świadkowie, którzy zostali uwięzieni jako dzieci.

Otwarcie

Z okazji otwarcia wystawy w nowym miejscu odbywała się krótka uroczystość, podczas której ktoś z byłych więźniów opowiadał o duchowym oporze Świadków Jehowy względem nazizmu. O zabranie głosu proszono też więźniów nie będących Świadkami, kilku historyków i wyższych urzędników, w tym byłego francuskiego ministra.

Jeden z więźniów, który poznał Świadków Jehowy w obozie w Buchenwaldzie, oświadczył: „Prócz Żydów nie znam żadnej innej grupy więźniów tak upadlanej: bitej, pogardzanej, znieważanej, zmuszanej do najohydniejszej pracy. Nie wytrzymaliby, gdyby nie ich wiara. Mam dla nich najgłębszy szacunek i podziw”.

Oddźwięk

Wystawę zwiedziło ponad 100 000 osób. W niektórych miastach setki ludzi, a wśród nich sporo młodzieży, stawało w kolejce, by się dostać do środka. Wielu gości wyraziło swe uczucia, wpisując się do księgi pamiątkowej. Na przykład pewna dziewczynka napisała: „Na imię mi Sabrina. Mam dziesięć lat. Chciałabym być tak dzielna jak Ruth, żeby podobać się Jehowie”.a

O wystawie informowały środki przekazu. Prawie w każdym mieście ukazał się w lokalnej prasie co najmniej jeden artykuł na ten temat. Ponadto miejscowe radiostacje często powiadamiały o ekspozycji i nadawały wywiady z byłymi więźniami. Również telewizja regionalna emitowała krótkie reportaże. W pewnym serwisie telewizyjnym powiedziano, że ta wystawa „to prosta, lecz wstrząsająca opowieść, która sięga w głąb rzeczy przechodzących wszelkie wyobrażenie. Owa ‚Relacja Świadków’ stanowi świadectwo godności, z której nikt nie może ich ograbić”.

Ocalałym z obozów pięćdziesiąta rocznica wyzwolenia długo pozostanie w pamięci. Chociaż wskrzeszanie bolesnych wspomnień jest zwykle niełatwe, jednak dzieląc się nimi i ratując je od zapomnienia, Świadkowie ci umacniali wiarę innych. Uważali za zaszczyt, że mogli uczestniczyć w wystawie i wziąć udział w rozpraszaniu mroku niewiedzy i uprzedzeń, wciąż istniejących mimo upływu 50 lat. Ale największą satysfakcję czerpali z przekonania, że swym świadectwem przynoszą chlubę Bogu Jehowie i przyczyniają się do tego, by cierpienia Jego Świadków nigdy nie poszły w niepamięć.

[Przypis]

[Ilustracja na stronie 16]

Artykuły publikowane w „Złotym Wieku” demaskowały zbrodnie nazizmu

[Ilustracja na stronie 16]

Około 70 plansz ukazuje, jak za odmowę wyrzeczenia się wiary faszyści prześladowali mężczyzn, kobiety i dzieci

[Ilustracja na stronach 16, 17]

Świadkowie zesłani i uwięzieni przez reżim hitlerowski opowiadają swe przeżycia