Anoreksja i bulimia — przyczyny, objawy, zagrożenia

„Jedzenie wiąże się z brzemieniem psychicznym daleko cięższym od wszystkiego, co można zmierzyć w kaloriach lub gramach” (z książki Janet Greeson).

ANOREKSJA i bulimia to najczęściej spotykane zaburzenia apetytu. W każdym z nich występują charakterystyczne objawy. Jak się dowiemy, oba mogą być bardzo niebezpieczne, a nawet śmiertelne.

Anoreksja — samogłodzenie

Osoby cierpiące na anoreksję albo nie chcą jeść, albo jedzą tak mało, że się wpędzają w niedożywienie. Na przykład 17-letnia Antoinette opowiada, iż w pewnym momencie ważyła bodajże 37 kilogramów — bardzo niewiele jak na nastolatkę o wzroście 170 centymetrów. „W ciągu dnia nie spożywałam więcej niż 250 kalorii i notowałam, co zjadłam” — mówi.

Anorektyczki mają obsesję na punkcie żywności i są gotowe zrobić wszystko, byle tylko nie przytyć. „Zaczęłam wypluwać jedzenie w serwetkę, udając, że wycieram usta” — opowiada Heather. Aby nie przybrać na wadze, Susan zawzięcie ćwiczyła. „Niemal codziennie”, wspomina, „przebiegałam dystans 12 kilometrów lub pływałam przez godzinę, w przeciwnym zaś razie dręczył mnie niepokój i poczucie winy. Co rano doznawałam największej przyjemności, zwykle jedynej prawdziwej przyjemności — stojąc na wadze, przekonywałam się, że mam sporo poniżej 45 kilogramów”.

Jak na ironię, anorektyczki są niekiedy świetnymi kucharkami i potrafią przyrządzić smakowity posiłek, którego same nawet nie tkną. „Gdy byłam w najgorszym stanie”, mówi Antoinette, „gotowałam w domu wszystkie obiady i zawsze robiłam drugie śniadanie dla młodszego brata i siostry. Nie dopuszczałam ich do lodówki. Uważałam, że kuchnia należy wyłącznie do mnie”.

W książce A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia (Anoreksja i bulimia — poradnik dla rodziców) czytamy, że niektóre anorektyczki „przesadnie dbają o porządek i mogą żądać, by cała rodzina stosowała się do ich nierealistycznie wysokich wymagań. Nie znoszą, aby czasopismo, kapcie czy filiżanka choć przez chwilę były nie na swoim miejscu. Taką samą, a nawet większą manię mają nieraz na punkcie higieny osobistej i wyglądu — na całe godziny zamykają się w łazience i nie wpuszcząją nikogo, kto chciałby się przygotować przed wyjściem do pracy czy do szkoły”.

Skąd się bierze to dziwne zaburzenie zwane anoreksją? Zazwyczaj młoda osoba — najczęściej kobieta lub dziewczyna — postanawia zrzucić określoną liczbę kilogramów. Kiedy jednak osiąga swój cel, nie jest zadowolona. Patrząc w lustro, wciąż wydaje się sobie gruba, toteż próbuje stracić jeszcze parę kilogramów. Krok po kroku dochodzi do tego, że waży 15 lub więcej procent poniżej normy dla jej wzrostu.

Na tym etapie rodzina i przyjaciele osoby cierpiącej na anoreksję zaczynają z niepokojem mówić o jej nadmiernej chudości, wręcz wycieńczeniu. Ale ona patrzy na to inaczej. „Nie sądziłem, że wyglądam jak skóra i kości” — mówi chory na anoreksję Alan, który mając 175 centymetrów wzrostu, w pewnym momencie ważył już tylko 33 kilogramy. „W miarę jak chudniesz”, wyjaśnia, „twój umysł coraz bardziej się wypacza i nie postrzegasz siebie obiektywnie”.a

Z upływem czasu anoreksja może prowadzić do poważnych kłopotów zdrowotnych, między innymi do osteoporozy i niewydolności nerek. Niekiedy kończy się nawet śmiercią. „Lekarz powiedział, że pozbawiłam swój organizm tak wielu składników odżywczych, iż jeszcze dwa miesiące takiej diety, a umarłabym z niedożywienia” — opowiada Heather. Jak donosi biuletyn The Harvard Mental Health Letter, wśród kobiet, u których rozpoznano anoreksję, około pięciu procent umiera w ciągu dziesięciu lat.

Bulimia — napady obżarstwa i prowokowane wymioty

Zaburzenie apetytu zwane bulimią charakteryzuje się napadami obżarstwa (raptownym spożywaniem olbrzymich ilości jedzenia, o liczbie kalorii przekraczającej niekiedy 5000), po których następuje pozbycie się treści żołądka (często za pomocą prowokowanych wymiotów lub środków przeczyszczających).b

W przeciwieństwie do anoreksji bulimię trudno rozpoznać. Chora nie musi być wyjątkowo chuda, a jej sposób odżywiania może się wydawać zupełnie normalny — przynajmniej w oczach drugich. Tymczasem życiu bulimiczki daleko do normalności. W gruncie rzeczy jest tak zaprzątnięta myślą o jedzeniu, że wszystko inne nie ma znaczenia. „Im więcej się opychałam i wymiotowałam, tym mniej zależało mi na innych sprawach i ludziach” — mówi 16-letnia Melinda. „Zapomniałam, jak miło spędza się czas z przyjaciółmi”.

Geneen Roth, specjalistka od zaburzeń apetytu i autorka książki na ten temat, przedstawia napad obżarstwa jako „trzydziestominutowe szaleństwo, skok do piekła”. Zauważa, że podczas takiej biesiady „nic się nie liczy — ani przyjaciele, ani rodzina (...) Nie liczy się nic poza jedzeniem”. Lydia, 17-letnia bulimiczka, opisuje swój stan za pomocą sugestywnego porównania: „Czuję się jak ubijarka do śmieci. Załadować, ugnieść i wyrzucić. I tak w kółko”.

Bulimiczka rozpaczliwie stara się nie przytyć, co byłoby naturalną konsekwencją jej nie kontrolowanego jedzenia. Dlatego natychmiast po napadzie obżarstwa prowokuje wymioty albo bierze środki przeczyszczające, chcąc pozbyć się z żołądka pokarmu, zanim zostanie on przetworzony na tkankę tłuszczową.c Już sama myśl o tym może budzić obrzydzenie, ale wprawna bulimiczka wcale tak nie uważa. „Im więcej się objadasz i częściej prowokujesz wymioty, tym łatwiej ci to przychodzi” — wyjaśnia Nancy Kolodny, pracująca w opiece społecznej. „Miejsce początkowej odrazy, a nawet strachu szybko zajmuje przymus powielania tych bulimicznych wzorców”.

Bulimia jest wyjątkowo groźna. Wskutek częstych wymiotów do jamy ustnej docierają żrące kwasy żołądkowe, które niszczą szkliwo nazębne. Uszczerbek może również ponieść przełyk, wątroba, płuca i serce. W krańcowych przypadkach dochodzi do pęknięcia żołądka, a nawet śmierci. Nadmierne stosowanie środków przeczyszczających też naraża na niebezpieczeństwo. Niekiedy prowadzi do zaburzeń w pracy jelit, ciągłych biegunek i krwawienia z odbytnicy. Podobnie jak przy powtarzających się wymiotach, w skrajnych sytuacjach nadużywanie środków przeczyszczających kończy się zgonem.

Według amerykańskiego Państwowego Instytutu Zdrowia Psychicznego wciąż przybywa chorych na zaburzenia apetytu. Co skłania młodą kobietę do takiego głodzenia się, że wprost igra ze śmiercią? Dlaczego inna ma chorobliwe napady obżarstwa, a potem tak obsesyjnie boi się przytyć, że prowokuje wymioty? Kwestie te zostaną omówione w następnym artykule.

[Przypisy]